Debiuty szachowe

Stan na 1986 r.

Debiuty są rozpisane w  postaci "drzewa". Ruchy w ramach poziomu są uporządkowane alfabetycznie, przy czym w pierwszej kolejności są ruchy pionów, a później figur.

1. b4 Sokolskiego debiut

Kilkakrotnie był stosowany w czasie wielkiego turnieju w Londynie w 1883 r. Wcześniej jeszcze rozpoczynał tak partie rosyjski szachista Bugajew. Von Bardeleben poświęcił mu niewielką notkę analityczną w "Deutsche Wochenschach" w 1914 r., z której wynika, że był stosowany przez Englischa, Schlechtera (w 1896 r. przeciwko Tarraschowi) i Delmara (przeciwko Marshallowi w mistrzostwach klubu Brooklyn w 1906 r.).

Było to wówczas "otwarcie nieregularne", a od 1924 r. spotykamy wprowadzoną przez Tartakowera nazwę "otwarcie Orangutan".

Dopiero analizy A. Sokolskiego, który stosował go stale, oraz fakt opublikowania przez niego monografii teoretycznej spowodowały, że obecnie większość teoretyków nazywa go debiutem Sokolskiego.

1. b4 orangutana otwarcie

W czasie wielkiego turnieju nowojorskiego w 1924 r. organizatorzy zaprowadzili uczestników do ogrodu zoologicznego. Tartakower spędzał wolny czas przed klatką orangutana. Tegoż popołudnia rozpoczął partię z Maroczym od ruchu 1. b4 i zakończył ją remisem. Na pytanie Maroczego co to za otwarcie partii odparł, że jest to rezultat "konsultacji" z orangutanem.

Opisując to wydarzenie w "Kagans Neueste Schachnachrichten" Maroczy pisze, że tego rodzaju "konsultacje i analizy są niedopuszczalne...".

Od tego czasu Tartakower wprowadził tę nazwę debiutu zastępując dotąd stosowaną "nieregularne otwarcie".

1. c3 Saragossa otwarcie

Tak grano już w połowie XVIII w. Ruch w tekście przygotowuje d2-d4, kontroluje pola b4 i d4 (atakowane przez czarnego Sc6), zwalnia pole c2 dla skoczka królewskiego, na przykład po ruchach 1. .. e5 2. Sf3 e4 3. Sd4 c5 4. Sc2.

Otwarcie to często stosował Louis Paulsen, szczególnie w czasie turniejów w Norymberdze w 1883 r. i Dreźnie w 1892 r.

W 1919 r. klub szachowy w Saragossie zorganizował, z inicjatywy José Juncosa, kilka turniejów tematycznych z obowiązkiem rozpoczynania partii ruchem 1. c3. W 1920 r. rezultaty tych turniejów wraz z wnioskami teoretycznymi opublikowane zostały w Argentynie pod nazwą "Otwarcie Saragossa".

1. c4 angielska partia

Debiut ten powstał w połowie XIX w., kiedy to grupa szachistów angielskich ze Stauntonem na czele zaczęła stosować ten system debiutowy.

1. .. c5 symetryczny system w partii angielskiej

2. Sc3 Sc6

3. g3 g6

4. Gg2 Gg7

5. Sf3 e5 Botwinnika kontynuacja w partii angielskiej

3. Sf3 trzech skoczków system w partii angielskiej

3. .. Sf6 czterech skoczków system w partii angielskiej

4. d4 cd4

5. S:d4 e6

6. g3 Hb6 Gellera kontynuacja w partii angielskiej

2. .. Sf6

3. Sf3 Sc6 czterech skoczków system w partii angielskiej

1. .. e5 asymetryczny system w partii angielskiej

2. Sc3 d6 Czigorina system w partii angielskiej

2. .. f5 holenderski system w partii angielskiej

2. .. Sf6

3. g3 zamknięty system w partii angielskiej

3. .. c6 Keresa system w partii angielskiej

3. .. d5

4. cd5 S:d5

5. Gg2 Carlsa system w partii angielskiej (3. g3 d5)

3. .. Gb4 Smysłowa system w partii angielskiej

3. Sf3 trzech skoczków system w partii angielskiej

3. .. Sc6

4. d4 ed4

5. S:d4 Gb4

6. Gg5 h6

7. Gh4 G:c3+

8. bc3 Se5 Nienarokowa kontynuacja w partii angielskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Nienarokow w partii przeciwko Botwinnikowi (Leningrad 1933).

1. c4 e5 2. Sc3 Sf6 3. Sf3 Sc6

4. e3 Ge7

5. d4 ed4 Keresa kontynuacja w partii angielskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Keres przeciwko Stahlbergowi w 1940 r.

2. Sf3 Nimzowitscha system w partii angielskiej

1. .. Sf6 elastyczny system w partii angielskiej

Nazwa daje do zrozumienia, że gra może przybrać charakter innych obron, w zależności od kontynuacji białych i czarnych (gambit hetmanski, obrona królewsko-indyjska, Nimzowitscha, Grünfelda itd.).

2. Sc3 c6

3. e4 d5 Caro-Kann system w partii angielskiej (2. .. c6)

2. .. d5 Grünfelda system w partii angielskiej (1. .. Sf6)

2. .. e6

3. e4 Mikenasa system w partii angielskiej

3. Sf3 Gb4 Nimzowitscha system w partii angielskiej (1. .. Sf6, 2. .. e6)

1. d4 b5 polska obrona

Nazwę tę zaproponowal Aleksander Wagner, który ten system obrony wprowadził do praktyki (Stanisławów 1912).

1. .. c5 Benoni obrona

W pierwszych latach swego rozwoju charakterystyczna dla obrony Benoni była konstelacja czarnych pionów: c5-d6-e5. Ostatnio ta konstelacja spotykana jest rzadziej, ponieważ czarne często grywają e7-e6, co prowadzi do tzw. współczesnej obrony Benoni.

Benoni obrona współczesna - ma miejsce, gdy w obronie Benoni czarne przeprowadzaja manewr e7-e6:d5. Powstaje wówczas bardzo dynamiczna pozycja, w której białe mają przewagę pionów w centrum, czarne zaś - na skrzydle hetmańskim.

1. .. d5

2. c4 hetmański gambit

hetmański gambit nieprzyjęty - pod ta nazwą można by w zasadzie zmieścić wszystkie odpowiedzi czarnych po ruchach 1. d4 d5 2. c4 z wyjątkiem 2. .. dc4 (gambit hetmański przyjęty).

Po raz pierwszy z gambitem hetmańskim nieprzyjętym spotykamy się u Salvio (1604), który w swym podręczniku przytacza wariant: 1. d4 d5 2. c4 e6 3. Sc3 c6, obecnie noszący nazwę obrony półsłowiańskiej.

Klasyczny gambit hetmański nieprzyjęty powstaje po posunięciach 1. d4 d5 2. c4 e6.

Debiut ten zyskał wielką popularność pod koniec XIX w., dzięki sukcesom Zukertorta w Londynie w 1883 r. oraz Pillsbury'ego w Hastings w 1885 r.

Literatura: E. Bogolubow Die moderne Eröffnung d2-d4! (Triberg 1928), R. Schwarz Das klassiche Damengambit (Hamburg 1965), M. Tajmanow Damengambit bis Holländisch (Berlin 1970), J. I. Nejsztadt Otkazannyj fierziewyj gambit (Moskwa 1967).

2. .. c6

3. cd5 cd5 wymienny wariant w obronie słowiańskiej (3. cd5)

4. Sc3 Sf6

5. Sf3 Sc6

6. Gf4 Gf5

7. e3 e6

8. Hb3 Gb4 Trifunovicia wariant w obronie słowiańskiej (6. .. Gf5)

3. Sc3 e5 Winawera gambit w obronie słowiańskiej (3. Sc3)

3. .. e6 półsłowiańska obrona (2. .. c6)

Kolejność posunięć czarnych może być inna: 1. d4 d5 2. c4 e6 3. Sc3 c6. Taką właśnie spotykamy u Salvio. W tym systemie debiutowym wyodrębniły się: merańska obrona, półmerańska obrona i antymerańska obrona.

Literatura: W. Litmanowicz Obrona słowiańska (Warszawa 1951), M. Tajmanow Slavisch bis Réti-Eröffnung (Berlin 1971).

4. e4 de4

5. S:e4 Gb4+

6. Gd2 H:d4 Alechina wariant w obronie półsłowiańskiej (4. e4, 6. Gd2); słowiański gambit

Niektórzy teoretycy (Tajmanow) nazywają ten wariant gambitem słowiańskim, ze względu na jego bardzo ostry charakter.

4. Sf3 dc4

1. d4 d5 2. c4 c6 3. Sc3 e6 4. Sf3 dc4

5. a4 Gb4

6. e3 b5

7. Gd2 a5 Notebooma wariant w obronie półsłowiańskiej (4. .. dc4)

4. .. Sf6

5. e3 Sbd7

Pozycja wyjściowa dla obrony merańskiej, półmerańskiej i antymerańskiej

6. Gd3 dc4

7. G:c4 b5 merańska obrona (6. Gd3 dc4)

Jedna z najpopularniejszych obron półsłowiańskich.

Posunięcia te znajdujemy po raz pierwszy w partii Schlechter-Perlis, granej w Ostendzie w 1906 r. Całą ideę pogłębił i wprowadził do praktyki A. Rubinstein w czasie turnieju w Meranie w 1924 r. (po raz pierwszy w partii Grünfeld-Rubinstein).

Literatura: B. S. Wajnsztejn Merańskaja sistiema (Moskwa 1956).

8. Gd3 a6

9. e4 b4 Pirca wariant w obronie merańskiej

9. .. c5

10. d5 Reynoldsa wariant w obronie merańskiej; czeski wariant w obronie merańskiej

Posunięcie to w 1939 r. zaproponował mistrz angielski Reynolds. W praktyce spotykamy je najczęściej w turniejach czeskich w latach 1946-1948, dlatego też w niektórych podręcznikach wariant ten nosi nazwę czeskiego.

10. e5 cd4

11. S:b5 Blumenfelda atak w obronie merańskiej (9. e4)

Ruch ten zastosował po raz pierwszy Blumenfeld w turnieju o mistrzostwo Moskwy w 1924 r. w partii przeciwko A. Rabinowiczowi.

11. .. ab5

12. ef6 Hb6

13. fg7 G:g7

14. O-O Botwinnika atak w obronie merańskiej

11. .. S:e5

12. S:e5 ab5

13. G:b5+ Sozina wariant w obronie merańskiej (11. .. S:e5)

13. Hf3 Stahlberga wariant w obronie merańskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Stahlberg w meczu ze Spielmannem w 1933 r.

13. O-O Rellstaba wariant w obronie merańskiej

11. .. Sg4 Gligoricia wariant w obronie merańskiej

11. Se4 Frejmana atak w obronie merańskiej

9. O-O c5

10. a4 Rubinsteina wariant w obronie merańskiej (9. O-O)

8. .. b4 Lundina wariant w obronie merańskiej

8. .. Gb7 Wade'a wariant w obronie merańskiej

8. Ge2 Capablanki-Kana wariant w obronie merańskiej

6. .. Gb4 Romiego wariant w obronie półmerańskiej

6. .. Gd6 Czigorina wariant w obronie półmerańskiej

6. .. Ge7 Bogolubowa wariant w obronie półmerańskiej

6. Hc2 antymerańska obrona

6. Se5 antymerańska obrona

Białe unikają w ten sposób obrony merańskiej. Ruch 6. Se5 pochodzi od Rubinsteina.

5. .. Se4

6. Gd3 f5 "stonewall" wariant w obronie półsłowiańskiej (5. .. Se4)

5. Gg5 dc4

6. e4 b5

7. e5 h6

8. Gh4 g5

9. S:g5 hg5

10. G:g5 Sbd7 Botwinnika system w obronie półsłowiańskiej (4. .. Sf6 5. Gg5 dc4 6. .. b5)

11. g3 Lilienthala kontynuacja w systemie Botwinnika obrony półsłowiańskiej

11. Hf3 Szabo kontynuacja w systemie Botwinnika obrony półsłowiańskiej

3. Sf3 Sf6

4. Sbd2 Breyera wariant w obronie słowiańskiej

3. .. Sf6

4. e3 g6

1. d4 d5 2. c4 c6 3. Sf3 Sf6 4. e3 g6

5. Sc3 Gg7 Schlechtera wariant w obronie słowiańskiej (4. e3 g6)

4. .. Gf5

5. Gd3 Tartakowera wariant w obronie słowiańskiej (4. e3)

4. Sc3 dc4 słowiańska obrona (2. .. c6); czeska obrona

System debiutowy z 4. .. dc4 wprowadzony został do praktyki turniejowej już dawno, ale dopiero Ałapin podjął się udowodnienia jego poprawności. Rzecznikami jego byli również i inni mistrzowie rosyjscy: M. Czigorin, J. Bogolubow, A. Alechin, co zadecydowało o początkowej nazwie "obrona rosyjska". Po turnieju w Pieszczanach (1922), gdzie była wielokrotnie stosowana zwłaszcza przez mistrza czeskiego Karela Treybala z wyśmienitym rezultatem, nazwano ją "czeską". Nazwę kompromisową - obrona słowiańska - zaproponował M. Euwe i jest ona powszechnie przyjęta do dziś.

Literatura: W. Litmanowicz Obrona słowiańska (Warszawa 1951), M. Tajmanow Slawisch bis Réti-Eröffnung (Berlin 1971).

5. a4 Gf5

6. e3 e6 holenderski wariant w obronie słowiańskiej (6. e3)

7. G:c4 Gb4

8. O-O Sbd7

9. He2 Se4 Sämischa wariant w obronie słowiańskiej

6. .. Sa6 Maréchala wariant w obronie słowiańskiej

Wprowadzony do praktyki turniejowej przez Em. Laskera w jego partii z Werlinskim na I Turnieju Międzynarodowym w Moskwie (1925).

Opracowanie analityczne oraz idea wariantu należą do mistrza kanadyjskiego Maréchala.

6. Se5 Krausego atak w obronie słowiańskiej

5. .. Gg4 Steinera A. wariant w obronie słowiańskiej

5. .. Sa6 Laskera wariant w obronie słowiańskiej

6. e3 Gg4 Smysłowa wariant w obronie słowiańskiej (5. .. Sa6)

5. e3 b5

6. a4 b4 Alechina wariant w obronie słowiańskiej (5. e3)

5. e4 Tołusza-Gellera gambit w obronie słowiańskiej

Tak grał Tołusz w mistrzostwach Leningradu w 1947 r. oraz Geller w drużynowych mistrzostwach ZSRR w 1948 r.

4. .. e6

5. e3 Sbd7

6. Gd3 dc4

7. G:c4 b5

8. Ge2 Kana wariant w obronie merańskiej

Jest to innowacja w porównaniu z częściej grywanym 8. Gd3. Główna tematyczna kontynuacja: 8. .. a6 9. e4 b4 10. e5 bc3 11. ef6 cb2 12. fg7 G:g7 13. G:b2 prowadzi do pozycji, którą Kan uważał za lepszą dla białych.

2. .. dc4 hetmański gambit przyjęty

Wzmianki o tym debiucie spotykamy już w rękopisie Getyńskim oraz u Damiana. W tych pierwszych analizach czarne starają się utrzymać gambitowego piona (3. e4 b5 4. a4 c6 5. ab5 cb5 6. b3). Lopez podaje prawidłową kolejność posunięć dla białych (3. e4 b5 4. a4 c6 5. b3). Znana pułapka debiutowa 3. e3 b5 4. a4 c6 5. ab5 cb5 6. Hf3 podana jest już u Salvio.

Literatura: J. I. Nejsztadt Priniatyj fierziewyj gambit (Moskwa 1965), M. Tajmanow Damengambit bis Holländisch (Berlin 1970).

3. e4 f5 Schwarza obrona w gambicie hetmańskim

3. Sf3 a6

4. e3 b5 Haberditza wariant w gambicie hetmańskim przyjętym

Autorem idei tego wariantu był mistrz wiedeński Haberditz.

4. .. Gg4 Alechina wariant w gambicie hetmańskim przyjętym (3. .. a6)

Po raz pierwszy zastosowany przez Alechina w czasie meczu o mistrzostwo świata z Bogolubowem w 1934 r.

4. e4 Borisenki-Furmana wariant w gambicie hetmańskim przyjętym (3. .. a6)

Idea Furmana. Po słynnej partii Borisenko-Flohr (XVIII Mistrzostwa ZSRR w 1950 r.) wariant ten stał się dość popularny.

3. .. Sf6

4. e3 e6

5. G:c4 c5 klasyczny system w gambicie hetmańskim przyjętym

To jest zasadnicza pozycja klasycznego przyjętego gambitu hetmańskiego.

6. He2 a6

7. dc5 G:c5

8. O-O Sc6

9. e4 b5

10. e5 bc4

1. d4 d5 2. c4 dc4 3. Sf3 Sf6 4. e3 e6 5. G:c4 c5 6. He2 a6 7. dc5 G:c5 8. O-O Sc6 9. e4 b5 10. e5 bc4

11. ef6 gf6 Furmana wariant w gambicie hetmańskim przyjętym (6. He2, 9. e4)

Po 12. Wd1 czarne mają kłopoty.

6. O-O a6

7. a4 Rubinsteina wariant w gambicie hetmańskim przyjętym

Ulubione posunięcie Rubinsteina utrudniające b7-b5. Gorącym zwolennikiem tego wariantu był również M. Botwinnik.

7. e4 Gellera wariant w gambicie hetmańskim przyjętym

Tak zagrał po raz pierwszy Geller w partii z Kocem w mistrzostwach Ukraińskiej SRR w 1958 r.

Białe poświęcają piona w zamian za otwarcie linii "e" - (7. .. S:e4 8. He2).

7. Gb3 b6 Müllera kontynuacja w gambicie hetmańskim przyjętym

7. He2 b5

8. Gb3 Gb7

9. Wd1 Sbd7

10. Sc3 Gd6 Smysłowa kontynuacja w gambicie hetmańskim przyjętym

Tak zagrał po raz pierwszy Smysłow w partii z T. Petrosjanem w Zagrzebiu w 1959 r.

7. .. Sc6

8. Wd1 b5

9. Gb3 c4

10. Gc2 Sb4

11. Sc3 S:c2

12. H:c2 Gb7

13. d5 Hc7 Flohra kontynuacja w gambicie hetmańskim przyjętym

Tak zagrał Flohr przeciwko Reshevsky'emu w Nottingham w 1936 r.

Przyjęcie ofiary piona jest dla czarnych niebezpieczne (13. .. ed5 14. e4 Ge7 15. e5 Sd7 16. S:d5 O-O 17. Hf5).

Idea Flohra polega na zablokowaniu centrum. Po 14. e4 e5 15. Gg5 Sd7 czarne stoją przynajmniej równo.

8. .. Hc7 Capablanki kontynuacja w gambicie hetmańskim przyjętym

Tak zagrał po raz pierwszy Capablanca przeciwko Flohrowi w Semmering-Baden w 1937 r.

6. .. cd4 Steinitza wariant w gambicie hetmańskim przyjętym

Wariant ten po raz pierwszy został zastosowany w czasie meczu Steinitz-Zukertort w 1886 r. (w dziewiątej partii, w której czarnymi grał Steinitz).

4. .. g6 Smysłowa wariant w gambicie hetmańskim przyjętym

Idea Smysłowa polega na flankowaniu królewskiego gońca i przerzuceniu Sf6 przez d7 na b6.

4. .. Ge6!? Winawera wariant w gambicie hetmańskim przyjętym

Tak zagrał po raz pierwszy Winawer na turnieju w Norymberdze w 1896 r.

Czarne nie zamierzają bronić piona c4, lecz wymienić na tym polu białopolowe gońce i rozwiązać w ten sposób główny problem czarnych w gambicie hetmańskim.

4. .. Gg4 nowoczesny wariant w gambicie hetmańskim przyjętym

4. Ha4+ Mannheimski wariant w gambicie hetmańskim przyjętym

Tak zagrał Bogolubow w partii z Alechinem w czasie meczu o mistrzostwo świata w 1934 r. w Mannheim (dwudziesta trzecia partia).

4. Sc3 a6

5. e4 Bogolubowa kontynuacja w gambicie hetmańskim przyjętym

Poświęcenie piona, za którego białe pragną uzyskać przewagę w centrum i inicjatywę na skrzydle królewskim. Ruch ten zastosował po raz pierwszy Bogolubow w czasie meczu z Alechinem o mistrzostwo świata w 1934 r.

2. .. e5

3. de5 d4 Albina kontrgambit (2. .. e5)

2. .. e6 klasyczny gambit hetmański nieprzyjęty

3. g3 katalońskie otwarcie

3. Sc3 a6 Janowskiego obrona w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Tak zagrał po raz pierwszy Janowski w partii z Pillsburym w Londynie w 1889 r.

3. .. b6 Ałapina obrona w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

3. .. c5 Tarrascha obrona w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Nazwana tak od czasu, gdy zastosował ją w 1887 r. Tarrasch przeciwko Bardelebenowi, a następnie w turniejach lipskim (1888) i wrocławskim (1889).

4. cd5 cd4 Schara-Henniga gambit w obronie Tarrascha

4. .. ed5

1. d4 d5 2. c4 e6 3. Sc3 c5 4. cd5 ed5

5. dc5 d4 Tarrascha gambit

Tak zagrał po raz pierwszy Tarrasch w partii przeciwko Burnowi w 1889 r. we Wrocławiu.

5. e4 de4

6. d5 Marshalla gambit w obronie Tarrascha

Gambit ten zastosował Marshall na turnieju w Monte Carlo w 1904 r.

5. Sf3 Rubinsteina-Schlechtera system w obronie Tarrascha (4. cd5 ed5)

5. .. Sc6

6. g3 c4 szwedzki wariant w obronie Tarrascha

Nazwany od czasu olimpiady w Folkestone (1933), na której zastosowała go grupa mistrzów szwedzkich (G. Stahlberg, G. Stoltz, E. Lundin).

4. e3 Sf6

5. Sf3 Sc6 symetryczny wariant w obronie Tarrascha (4. e3)

Białe rezygnują z wymiany w centrum, prowadzącej do stworzenia czarnym izolowanego piona "d", lecz umacniają własne centrum zachowując napięcie.

3. .. Sf6

4. cd5 ed5

5. Gg5 Ge7

6. e3 O-O

7. Gd3 Sbd7

8. Hc2 We8

9. Sge2 Sf8

10. O-O-O kameleonowy wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (9. Sge2); Reshevsky'ego wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Wariant wprowadzony został do praktyki turniejowej przez S. Reshevsky'ego. Ostatnie dwa ruchy białych całkowicie zmieniają charakter pozycji i determinują dalsze plany gry białych. Mianowicie - zamiast ataku mniejszościowego na skrzydle hetmańskim przy normalnym rozwoju przez 9. Sf3 i 10. O-O, białe zmieniają plan gry, robią długą roszadę i rozpoczynają następnie szturm pionów na skrzydle królewskim. Ta zmiana planu została symbolicznie zaznaczona w nazwie wariantu.

4. Gg5 c5

5. cd5 cd4 holenderski wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym; Prinsa gambit

Wprowadzony do praktyki turniejowej przez L. Prinsa i początkowo nazwany gambitem Prinsa. Kilka analiz opublikowanych przez T. van Scheltinga spowodowało zmianę nazwy.

5. .. Hb6 peruwiański wariant (Canala) w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Nazwany tak od czasu partii Tartakower-Canal, Wenecja 1948 r.

4. .. Ge7

5. e3 O-O

6. Sf3 b6 fianchetto ulepszone w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Czarne flankują gońca przed rozwinięciem Sb8, który kontroluje stąd punkt c6.

6. .. h6

7. Gh4 b6 Tartakowera system w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (6. .. h6)

Po raz pierwszy zastosowany w partii Capablanca-Tartakower, Londyn 1922 r. Prócz Tartakowera wariant ten analizowali i wzmocnili od strony czarnych Bondarewski i Makogonow.

6. .. Sbd7

7. cd5 ed5 wymienny system w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (7. cd5)

Wymiana ta może być dokonana wcześniej, nawet już w 3 posunięciu.

7. Gd3 Botwinnika wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Białe rezygnują z walki o tempo (7. Wc1 lub 7. Hc2), dążą natomiast do jak najszybszej mobilizacji swych sił.

7. Hb3 Rauzera wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Tak grywał już Steinitz np. przeciwko Pillsbury'emu w Norymberdze w 1896 r. Na początku lat trzydziestych ten wariant przeanalizował dokładnie Rauzer i stąd jego nazwa.

7. Hc2 h6

8. h4 c5

9. O-O-O Ha5

10. g4 Rubinsteina atak w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (7. Hc2)

1. d4 d5 2. c4 e6 3. Sc3 Sf6 4. Gg5 Ge7 5. e3 O-O 6. Sf3 Sbd7

Często grał tak Rubinstein, a wariant ten stosowany był również przez niemieckiego mistrza Schewe oraz Marshalla i był szczególnie modny w latach 1907-1911. W czasie turnieju w Karlsbadzie w 1911 r. Teichmann zastosował w partii z Rotlewim nową ideę, która okazała się tak poważnym wzmocnieniem gry czarnych, że atak Rubinsteina niemal całkowicie zniknął z praktyki turniejowej.

7. Wc1 a6 szwajcarski wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym; Hennebergera wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Wariant został przeanalizowany w latach dwudziestych przez teoretyków szwajcarskich, zwłaszcza przez W. Hennebergera.

8. cd5 ed5

9. Gd3 c6

10. Hc2 We8

11. O-O Sf8

12. Wb1 g6

13. b4 Se6 karlsbadzki wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (7. .. a6 8. cd5)

Wariant ten, stanowiący jedno z odchyleń w wariancie szwajcarskim, znalazł szersze zastosowanie po raz pierwszy na turnieju karlowarskim w 1923 r.

7. .. b6 Fianchetto klasyczne w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Tak często grywał Em. Lasker.

7. .. c6 klasyczny system w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Jest to zasadnicza pozycja klasycznego (ortodoksyjnego) systemu w nieprzyjętym gambicie hetmańskim.

8. Gd3 dc4

9. G:c4 b5

10. Gd3 a6

11. e4 c5 fianchetto rozszerzone w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (9. .. b5, 10. .. a6)

9. .. Sd5

10. G:e7 H:e7

11. O-O S:c3

12. W:c3 e5

13. de5 S:e5

14. S:e5 H:e5

15. f4 Capablanki system w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (8. .. dc4 9. .. Sd5)

Nazwany tak ze względu na wielkie zasługi Capablanki w pogłębieniu założeń strategicznych debiutu. Capablanca posługiwał się nim ze szczególnym upodobaniem w czasie meczów o mistrzostwo świata z Laskerem (1921) i Alechinem (1927).

13. Hb1 Najdorfa kontynuacja w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Jeśli czarne zamykają centrum (13. .. e4) to białe mogą niezwłocznie rozpocząć atak mniejszościowy grając 14. Sd2 i 15. b4!

11. Se4 Alechina wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Tak zagrał po raz pierwszy Alechin przeciwko Treybalowi w Baden-Baden w 1925 r. Później zastosował on tę ideę również przeciwko Capablance w czasie meczu o mistrzostwo świata w 1927 r.

6. .. Se4

7. G:e7 H:e7 Laskera wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (6. .. Se4)

Idea Em. Laskera polegała na uproszczeniu pozycji. Tak właśnie zagrał Lasker po raz pierwszy w czasie meczu z Marshallem (1907). Warto nadmienić, że Lasker stosował ruch Se4 bez wtrącenia h7-h6, które dziś jest w tym wariancie prawie zawsze stosowane.

5. .. Sbd7

6. Sf3 O-O ortodoksyjny wariant w nieprzyjętym gambicie hetmańskim

W tym miejscu drogi rozwidlają się w zależności od kolejnego posunięcia białych (7. Wc1, 7. Hc2, 7. Gd3).

Wariant ten był modny w latach dwudziestych i trzydziestych. W czasie meczu o mistrzostwo świata pomiędzy Capablanką i Alechinem pozycja na diagramie powtórzyła się w 23 partiach.

4. .. Sbd7

5. e3 c6

6. Sf3 Ha5 Cambridge-Springs system w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (4. .. Sbd7); Pillsbury'ego atak w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Pillsbury zastosował go po raz pierwszy na turnieju w Norymberdze w 1896 r. Autentyczną popularność zdobył ten system od czasu turnieju w Cambridge-Springs (1904), na którym został zastosowany w kilku partiach.

5. Sf3 Gb4

6. cd5 ed5

1. d4 d5 2. c4 e6 3. Sc3 Sf6 4. Gg5 Sbd7 5. Sf3 Gb4 6. cd5 ed5

7. e3 c5

8. Gd3 westfalski wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (5. .. Gb4); Manhattan wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym

Nazwa wariantu kojarzy się z nazwą statku ("Westphalia"), na pokładzie którego grupa uczestników turnieju nowojorskiego (1927) udała się w podróż do USA. W czasie podróży Vidmar i Spielmann przeanalizowali dokładnie ten sposób gry, który był kilkakrotnie zastosowany w wymienionym turnieju.

Niektóre podręczniki teoretyczne używają nazwy "wariant Manhattan", ponieważ turniej nowojorski zorganizowany został przez Manhattan Chess Club.

4. Sf3 c5

5. cd5 S:d5 Tarrascha obrona w gambicie hetmańskim nieprzyjętym ulepszona (3. .. Sf6, 4. .. c5)

5. Gg5 Pillsbury'ego wariant w ulepszonej obronie Tarrascha

W słynnej partii Pillsbury-Lasker, Petersburg 1895/1896 nastąpiło dalej 5. .. cd4 6. H:d4 Sc6 7. Hh4? i po 7. .. Ge7 8. O-O-O Ha5 9. a3 Gd7 10. Kb1 h6 czarne uzyskały przewagę.

Pillsbury był przekonany o poprawności swego wariantu i znalazł wzmocnienie, z którym czekał prawie 9 lat. W partii Pillsbury-Lasker, Monte Carlo 1904 r., białe zagrały 7. G:f6! (zamiast 7. Hh4) i po 7. .. gf6 8. Hh4 dc4 9. Wd1 Gd7 10. e3 Se5? 11. S:e5 fe5 12. H:c4 Hb6 13. Ge2 H:b2 14. O-O! białe uzyskały wyraźną przewagę.

4. .. Gb4 Ragozina obrona

Formalnie jest ona jak gdyby odchyleniem gambitu hetmańskiego lub obrony Nimzowitscha, jednak w istocie zawiera oryginalne idee strategiczne i dlatego teoria debiutów traktuje ją jako samodzielny system. Wprowadzona została do praktyki turniejowej przez W. Ragozina w latach trzydziestych. Wiele nowych idei do obrony Ragozina wniósł I. Lipnicki w swej książce Woprosy sowremionnoj szachmatnoj tieorii (Kijów 1956).

3. Sf3 Sf6

4. Gg5 h6

5. G:f6 H:f6 moskiewski wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (4. .. h6)

Ta kolejność posunięć zastosowana została w wielu partiach I Miedzynarodowego Turnieju w Moskwie w 1925 r.

4. .. Gb4+ wiedeński wariant w gambicie hetmańskim nieprzyjętym (3. Sf3); folkestoński wariant

Nazwę zawdzięcza analizom grupy mistrzów wiedeńskich: E. Grünfelda, H. Kmocha, H. Müllera, A. Beckera i H. Wolfa. Po olimpiadzie w Folkestone (1933), gdzie wariant ten znalazł zastosowanie w wielu partiach, zaczęto używać również nazwy wariantu folkestońskiego.

2. .. Sf6

3. cd5 S:d5 Marshalla obrona (2. .. Sf6)

2. e3 Sf6

3. Gd3 c5

4. c3 Sc6

5. f4 "stonewall" otwarcie

2. e4 de4

3. f3 Blackmara gambit; Diemera gambit; Diemera-Blackmara gambit

W tej postaci gambit zaproponowany został w 1882 r. przez A. E. Blackmara.

W 1932 r. mistrz niemiecki E. J. Diemer zaproponował innowację, a mianowicie 3. Sc3 Sf6 4. f3. Stąd też spotykamy się często z nazwą - Blackmara-Diemera gambit.

Należy podkreślić, że ruch 3. Sc3 zaproponował szachista polski I. Popiel w 1893 r., który jednak kontynuował dalej 4. Gg5.

Literatura: E. J. Diemer Vom ersten Zug an auf Matt! (Amsterdam 1957).

3. Sc3 Sf6

4. f3 Blackmara-Diemera gambit (3. Sc3)

4. Gg5 polski gambit (3. Sc3)

2. Sc3 Sf6

3. Gg5 Lewickiego-Wieresowa debiut (2. Sc3)

Do praktyki turniejowej wprowadzony został na początku XX w. przez S. Lewickiego. Obecnie spotkać można różne nazwy tego debiutu. We Francji nosi on nazwę Betbedera, w Niemczech - Richtera, w ZSRR - Wieresowa.

Wieresow opublikował najwięcej prac analitycznych na ten temat.

3. .. Gf5

4. f3 Richtera otwarcie

4. G:f6 ef6

5. e3 Wieresowa otwarcie (3. Gg5, 4. G:f6)

Białe rezygnują z pary gońców w zamian za osłabienie struktury czarnych pionów.

1. d4 d5

2. Sf3 Sf6

3. e3 c5

4. Sbd2 e6

5. b3 Zukertorta wariant

5. c3 Collego otwarcie (3. e3 c5)

Cechą charakterystyczną otwarcia jest konfiguracja białych pionów c3, d4, e3 z gońcem na c1. Po zakończeniu rozwoju figur białe grają e3-e4.

1. .. e5 Englunda kontrgambit

Czarne poświęcają piona dla szybszego rozwoju sił. Zdaniem teoretyków po 2. de5 Sc6 3. Sf3 He7 4. Hd5 f6 5. ef6 S:f6 6. Hb3 czarne nie mają pełnej rekompensaty za poświęconego piona.

1. .. e6

2. c4 f5 holenderska obrona; Steina obrona

Czarne dążą do uzyskania szybkiej kontrgry na skrzydle królewskim. W wielu wariantach czarny hetman przedostaje się przez pole e8 na h4, a czarne skoczki starają się opanować pola e4 i g4.

Obrona holenderska opracowana została po raz pierwszy przez szachistę holenderskiego E. Steina w pracy pt. Nouvel essai sur le jeu des échecs (Haga 1789). Początkowo nazywano ją obroną Steina, później utrwaliła się nazwa obrony holenderskiej.

Literatura: M. Tajmanow Damengambit bis Holländisch (wyd. II, Berlin 1973).

1. .. f5 holenderska obrona

2. c4 e6

3. Sc3 Rubinsteina system w obronie holenderskiej (2. c4)

Białe nie flankują białopolowego gońca lecz grają e2-e3 i rozwijają gońca na d3 lub e2.

2. e4 Stauntona gambit w obronie holenderskiej

Najostrzejsza kontynuacja przeciwko obronie holenderskiej. Białe poświęcają piona celem jak najszybszej mobilizacji sił, która pozwoliłaby wykorzystać osłabienie królewskiego skrzydła czarnych. Zastosowana w połowie XIX w. nie straciła nic na swej ostrości. Czarne muszą się bronić bardzo dokładnie i aktywnie.

2. .. fe4

3. Sc3 Sf6

4. Gg5 Sc6

5. d5 Se5

6. Hd4 Sf7

7. Gh4 g5 Simagina kontynuacja w gambicie Stauntona

Tak zagrał Simagin w partii z Katetowem w meczu Praga-Moskwa w 1946 r.

2. g3 Sf6

3. Gg2 d6

4. c4 c6

5. Sc3 Hc7 Horta wariant w obronie holenderskiej

Wariant wprowadzony został do praktyki turniejowej przez V. Horta. Następnie opracował go teoretycznie arcymistrz Antoszyn.

3. .. e6

4. Sf3 Ge7

5. O-O O-O

6. c4 d5

7. Sbd2 c6 "stonewall" w obronie holenderskiej

Konfiguracja czarnych pionów przypomina silny mur obronny (stąd nazwa debiutu poch. ang.). W zamian za oddanie białym punktu e5 czarne kontrolują pole e4. Zgodnie z ogólną ideą obrony holenderskiej czarne dążą do uzyskania inicjatywy na skrzydle królewskim, natomiast białe przeważnie rozwijają akcję zaczepną na skrzydle hetmańskim.

6. .. d6 Iljina-Żeniewskiego wariant w obronie holenderskiej

Czarne dążą do przeforsowania e6-e5, do czego służy manewr He8 i Gd8.

Wariant opracowany został przez Iljin-Żeniewskiego w 1926 r., ale popularność zyskał w 1931 r., kiedy to autor wariantu uzyskał duży sukces, stosując go w VII Mistrzostwach ZSRR.

7. Sc3 He8

8. b3 Botwinnika kontynuacja w obronie holenderskiej

W wariancie Iljina-Żeniewskiego czarne dążą do e6-e5. Idea Botwinnika polega na tym, aby utrudnić czarnym przeprowadzenie tego manewru przez ruch Gc1-a3.

Natomiast w wariancie "stonewall" ruch b3 występuje (po 6. .. d5 7. b3) z ideą wymiany (przez Ga3) czarnopolowych gońców.

8. .. a5 Simagina kontynuacja w obronie holenderskiej

Aby w przypadku 9. Ga3 odpowiedzieć manewrem Sb8-a6-b4.

8. We1 Wintera kontynuacja w obronie holenderskiej

Białe decydują się na szybkie otwarcie centrum nie dając czarnym czasu na zrealizowanie zamierzonego planu (przeforsowanie e6-e5).

1. d4 f5 2. g3 Sf6 3. Gg2 e6 4. Sf3 Ge7 5. O-O O-O 6. c4

6. .. Se4 Alechina wariant w obronie holenderskiej

Czarne uaktywniają najpierw swe lekkie figury, a dopiero potem - w zależności od wytworzonej struktury pionów - manewrują swymi centralnymi pionami.

Białe mogą różnie reagować, a więc: 7. Hc2, 7. Hb3, 7. Se1, 7. Sbd2. Najczęściej wariant przebiega następująco: 7. d5 Gf6 8. Hc2 a5 9. Sbd2 S:d2 10. G:d2 d6 11. e4 fe4 12. H:e4 Sa6 z równymi szansami.

4. Sh3 Blackburne'a kontynuacja w obronie holenderskiej

Idea Blackburne'a - pozostawienie otwartej przekątnej h1-a8. Praktycznie stosował ją oraz opracował analitycznie E. Grünfeld.

3. .. g6 leningradzki wariant w obronie holenderskiej

Opracowany został przez grupę leningradzkich szachistów: Korcznoja, Kopyłowa, Winogradowa, Kuzminych. Ideą wariantu jest połączenie założeń obrony holenderskiej i obrony królewsko-indyjskiej: pion f5 kontroluje pole e4. W dalszej grze czarne dążą do zaatakowania białego centrum przez e7-e5, c7-c5 i Sb8-c6.

Przykładowy przebieg wariantu: 4. Sf3 Gg7 5. O-O O-O 6. c4 d6 7. Sc3 Sc6 8. d5 Sa5 9. Hd3 c5.

2. Hd3 Ałapina kontynuacja w obronie holenderskiej

Pozycja białego hetmana jest dość sztuczna. Czarne nie mają trudności z uzyskaniem wyrównania: 2. .. d5 3. Gf4 e6 4. Sf3 Sf6 5. e3 Gd6 6. Ge2 O-O 7. Se5 c5 8. c3 Sc6 9. Sd2 Hc7 10. Sdf3 Sd7 11. S:d7 G:d7 12. G:d6 H:d6 i czarne stoją nawet nieco lepiej.

1. .. Sf6 królewsko-indyjska obrona; staroindyjska obrona; wschodnioindyjska obrona

Jedna z najpopularniejszych i najczęściej stosowanych we współczesnej praktyce turniejowej.

O ruchu 1. .. Sf6 w odpowiedzi na 1. d4 wspominał już K. Jaenisch w swej Nowej analizie (Petersburg 1842/1843).

W 1848 r. "Deutsche Schachzeitung" zamieściło partię Witztum-Falkbeer, która rozpoczynała się od ruchów 1. d4 Sf6.

To samo czasopismo opublikowało w 1875 r. rozpoczynającą się w ten sam sposób partię rozegraną dużo wcześniej przez dwóch braminów (Sauncheri-Mooshander). Stąd nazwa obrony.

W 1880 r. w międzynarodowym turnieju w Wiesbaden partia Schwarz-L. Paulsen miała następujący początek: 1. d4 Sf6 2. c4 g6 3. Sc3 Gg7 4. g3 d6 5. Gg2 O-O 6. Sf3 Sbd7 7. O-O e5. Powstała więc pozycja bardzo często spotykana w turniejach współczesnych.

Obronę królewsko-indyjską stosowali z zamiłowaniem jeszcze pod koniec ubiegłego wieku L. Paulsen i Czigorin.

W XX w. jej zwolennikami byli oczywiście przedstawiciele tzw. szkoły hypermodernistycznej (S. Tartakower, A. Nimzowitsch, R. Réti, E. Grünfeld, M. Euwe).

Punktem zwrotnym w ocenie coraz to nowych idei i wariantów są analizy i partie radzieckich teoretyków i arcymistrzów: I. Bolesławskiego, A. Konstantinopolskiego, D. Bronsteina, E. Gellera i in.

Na przełomie XIX i XX w. spotykamy nazwę - obrona wschodnioindyjska, w przeciwieństwie do zachodnioindyjskiej, oznaczającej obronę hetmańsko-indyjską.

Pewne nieporozumienie wprowadza nazwa obrony staroindyjskiej. Niektórzy teoretycy utożsamiają ją z obroną królewsko-indyjską. Inni rozumieją pod tą nazwą obronę, w której czarne nie flankują gońca na g7, lecz wyprowadzają go na e7.

Oto charakterystyczna pozycja wyjściowa obrony królewsko-indyjskiej. Możliwe tu są różne systemy i warianty.

Początkowe ruchy: 1. d4 Sf6 2. c4 g6 3. Sc3 d6.

2. c4 c5 Benoni obrona

3. d5 b5!? wołżański gambit

Czarne poświęcają piona w zamian za inicjatywę na skrzydle hetmańskim.

3. .. d6

4. Sc3 g6

5. e4 b5 Benkögo gambit

3. .. g6

4. Sc3 Gg7

5. g3 d6

6. Gg2 O-O Hromadki system w obronie królewsko-indyjskiej

Czarne grają następnie e7-e6 i wymieniają piona na d5, po czym przeprowadzają manewr Sb8-a6-c7, dążąc do przeforsowania b7-b5.

2. .. d6

3. Sc3 e5 ukraiński system w obronie królewskiej

1. d4 Sf6 2. c4 d6 3. Sc3

Czarne zamierzają w ten sposób uniknąć systemu Sämischa i ataku czterech pionów. W latach dwudziestych zastosował go kilkakrotnie Réti. Po wojnie szczegółowo przeanalizowali ten system szachiści ukraińscy (m. in. Konstantinopolski i Bronstein, mieszkający wówczas w Kijowie oraz Geller rozpoczynający swą karierę w Odessie).

3. .. Sbd7

4. e3 e5

5. Gd3 Duz-Chotimirskiego wariant w obronie królewsko-indyjskiej

Białe nie grają e4, lecz umacniają punkt d4, dążąc do kontroli figurowej nad polem e4. W dalszej fazie forsują one f2-f4.

Tak zagrał Duz-Chotimirski po raz pierwszy w partii z Czigorinem w 1907 r.

2. .. e5 budapeszteński gambit

Główne zasługi analityczne w opracowaniu tego gambitu ma Abonyi (1917), z którym współpracowali Breyer i Baras. Czarne poświęcają piona w celu przechwycenia inicjatywy już w tak wczesnym stadium partii. W głównym wariancie, rekomendowanym przez Alechina, białe w odpowiednim momencie zwracają piona, by zachować przewagę w rozwoju: 3. de5 Sg4 4. e4 S:e5 5. f4 Sec6 6. Sf3 Gc5 7. Sc3 itd.

2. .. e6

3. g3 katalońskie otwarcie

Nazwa otwarcia powstała w 1929 r. po turnieju w Barcelonie, stolicy Katalonii. W czasie tego turnieju taką kolejność posunięć (wprawdzie bez ruchu c2-c4) zastosował w kilku partiach Tartakower.

Idea debiutowa zrodziła się na bazie coraz to większej popularności obrony Nimzowitscha. Otwarcie katalońskie daje białym możliwość uniknięcia tej obrony.

Literatura: J. I. Nejsztadt - Katałonskoje naczało (Moskwa 1969), M. Tajmanow - Nimzowitsch-Indisch bis katalanisch (Berlin 1972).

3. .. d5

4. Gg2 dc4 otwarty wariant w katalońskiej partii

5. Ha4+ Sbd7

6. H:c4 a6

7. Hc2 Alechina kontynuacja w otwarciu katalońskim

To odejście hetmana przez długi czas (szczególnie w latach trzydziestych) postawiło czarne przed trudnymi problemami. W końcu jednak analitycy znaleźli dla czarnych drogę do uzyskania wyrównania.

4. .. Ge7 zamknięty wariant w otwarciu katalońskim

5. Sf3 O-O

6. O-O Sbd7

7. Hc2 c6

8. Sbd2 b6

9. b3 a5

10. Gb2 Ga6 Sokolskiego wariant w otwarciu katalońskim (9. .. a5)

8. Wd1 b6

9. a4 Zagoriańskiego wariant w otwarciu katalońskim

Tak zagrał po raz pierwszy Zagoriański w partii z Boncz-Osmołowskim w 1954 r.

7. Sc3 c6

8. Hd3 Botwinnika kontynuacja w otwarciu katalońskim

3. Sc3 c5

4. d5 ed5

5. cd5 d6

6. Sf3 g6

7. Sd2 Nimzowitscha kontynuacja we współczesnej obronie Benoni

Skoczek zmierza na pole c4. Białe organizują oblężenie piona d6.

Tak zagrał po raz pierwszy Nimzowitsch w partii przeciwko Marshallowi w 1927 r.

3. .. Gb4 Nimzowitscha obrona (1. .. Sf6, 2. .. e6)

Czarne zamierzają uzyskać nacisk na pola centralne przy pomocy figur rezygnując z opanowania tych pól przez własne piony.

Obrona Nimzowitscha odegrała dużą rolę w kształtowaniu się nowych idei teoretycznych związanych z walką o centrum.

4. a3 Sämischa system w obronie Nimzowitscha

Jeden z głównych systemów stosowanych przeciwko obronie Nimzowitscha. Czarne praktycznie zmuszone są do bicia na c3, po czym białe mają parę gońców i silne centrum pionowe (dwie różne konstelacje: c3, c4, d4, e3 i c3, c4, d4, e4). Z drugiej strony pion c4 stanowi w obozie białych dość dotkliwą słabość.

4. .. G:c3+

5. bc3 c5

6. e3 b6

7. Se2 Ga6

8. Sg3 Hc7

1. d4 Sf6 2. c4 e6 3. Sc3 Gb4 4. a3 G:c3+ 5. bc3 c5 6. e3 b6 7. Se2 Ga6 8. Sg3 Hc7

9. d5 Meleghegyiego kontynuacja w obronie Nimzowitscha

6. .. Sc6

7. Gd3 O-O

8. Se2 b6

9. e4 Se8 Capablanki kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Posunięcie to zastosował po raz pierwszy Capablanca w partii z Johnerem, Karlowe Wary 1929. Czarne unikają ewentualnego związania przez Gg5.

6. f3 d5

7. cd5 S:d5

8. dc5 Keresa kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Białe rezygnują z centrum, rozrywają swój łańcuch pionów dążąc do otwarcia linii i przekątnych.

8. .. f5 Romanowskiego kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Czarne dążą w ten sposób do zablokowania centrum.

9. e4 fe4

10. Hc2 Szamkowicza kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Aby na ewentualne Hh4+ odpowiedzieć Hf2.

8. .. Ha5

9. e4 Sc7 Smysłowa kontynuacja w obronie Nimzowitscha

9. .. Sf6 Botwinnika kontynuacja w obronie Nimzowitscha

7. e3 O-O

8. cd5 S:d5 Botwinnika kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Czarne podejmują aktywną walkę przeciwko centrum pionowemu białych.

5. .. O-O

6. f3 d5

7. cd5 ed5

8. e3 Botwinnika wariant w obronie Nimzowitscha

4. e3 Rubinsteina system w obronie Nimzowitscha

Najmodniejszy dziś system zwalczania obrony Nimzowitscha, wprowadzony do praktyki turniejowej przez A. Rubinsteina. Białe zamierzają uniknąć (po Sge2) zdublowania swych pionów na linii "c". Jego słabą stroną jest opóźnienie rozwoju skrzydła królewskiego.

4. .. b6

5. Gd3 Gb7

6. Sf3 c5

7. O-O O-O

8. Sa4 He7 Botwinnika kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Czarne bronią piona c5, zachowując napięcie w centrum. Słabą stroną tego wariantu jest zdeplasowanie czarnego czarnopolowego gońca (po 9. a3 Ga5).

8. Se2 Leteliera kontynuacja w obronie Nimzowitscha

4. .. c6 Puca wariant w obronie Nimzowitscha

4. .. d5

5. a3 G:c3+

6. bc3 c5

7. cd5 ed5

8. Gd3 O-O

9. Se2 Botwinnika wariant w obronie Nimzowitscha

Klasyczną, źródłową partią tego wariantu jest partia Botwinnik-Capablanca, AVRO 1938. Białe przygotowały przełom w centrum przez f2-f3 i e3-e4, a następnie przeprowadziły szturm na pozycję czarnego króla.

9. .. b6 Keresa kontynuacja w obronie Nimzowitscha

4. .. O-O

5. Gd3 d5

6. a3 dc4

7. G:h7+ Bolesławskiego kontynuacja w obronie Nimzowitscha

6. Sf3 c5

7. O-O współczesny wariant w obronie Nimzowitscha

Najczęściej spotykany obecnie wariant.

7. .. b6 Keresa kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Stwarza groźbę 8. .. Ga6, co zmusza białe do wyjaśnienia sytuacji w centrum.

7. .. dc4

8. G:c4 b6

9. Gd2 Borisenki kontynuacja w obronie Nimzowitscha

9. He2 Gb7

10. Wd1 Hc8 Olafssona kontynuacja w obronie Nimzowitscha

8. .. Gd7 Bronsteina kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Ten goniec zmierza na pole c6, co ma zapobiec osłabieniu czarnych pionów na skrzydle hetmańskim.

8. .. He7 Smysłowa kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Czarne zamierzają wzmocnić nacisk na punkt d4 przez Wd8.

1. d4 Sf6 2. c4 e6 3. Sc3 Gb4 4. e3 O-O 5. Gd3 d5 6. Sf3 c5 7. O-O dc4 8. G:c4 He7

9. a3 Ga5

10. Gd3 Gligoricia kontynuacja w obronie Nimzowitscha

8. .. Sbd7

9. Hb3 Bronsteina kontynuacja w obronie Nimzowitscha

9. Hd3 Sb6 Matanovicia kontynuacja w obronie Nimzowitscha

7. .. Sc6

8. a3 G:c3

9. bc3 dc4

10. G:c4 Hc7

11. Ge2 Wd8

12. Hc2 e5

13. de5 S:e5

14. Se1 Borisenki kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Białe unikają uproszczeń i zamierzają przesunąć swe piony w centrum, a więc f2-f3 i e3-e4. Mankamentem tego planu jest zmniejszenie kontroli nad centralnymi polami.

5. Se2 d5

6. a3 Gd6 Simagina kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Czarne zamierzają grać 7. .. dc4 i 8. .. e5. Ruch Simagina prowokuje do 7. c5, po czym czarne nie mają żadnych kłopotów w centrum.

4. .. Sc6 Tajmanowa wariant w obronie Nimzowitscha

4. Gg5 h6

5. Gh4 c5

6. d5 leningradzki system w obronie Nimzowitscha (4. Gg5)

System ten opracowany został przez grupę szachistów leningradzkich (m. in. Spasskiego, Korcznoja, Tołusza, Zaka).

Białe mają pewną przewagę przestrzeni, czarny Sf6 jest związany, ale biały Sc3 też jest związany, a pion d5 wymaga silnej obrony. Pozycja jest obosieczna.

4. Hb3 c5

5. dc5 Sc6

6. Sf3 Se4

7. Gd2 S:c5 San Remo wariant w obronie Nimzowitscha

7. .. S:d2 San Remo wariant w obronie Nimzowitscha

Wariant ten uważany jest za bardzo skomplikowany.

8. S:d2 O-O

9. O-O-O Spielmanna kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Białe dążą do jak najszybszego opanowania linii "d". Ruch ten wprowadził do praktyki turniejowej Spielmann w czasie turnieju w Karlowych Warach w 1929 r.

4. Hc2 Alechina system w obronie Nimzowitscha

Białe ponawiają groźbę e2-e4, a poza tym unikają zdublowania swych pionów po ewentualnej wymianie na polu c3.

4. .. c5

5. dc5 O-O

6. Ge3 Bronsteina kontynuacja w obronie Nimzowitscha

4. .. d5

5. a3 G:c3+

6. H:c3 Se4

7. Hc2 Sc6

8. e3 e5 San Remo wariant w obronie Nimzowitscha

8. Sf3 e5

9. e3 Gf5

10. Hb3 Sa5 Estrina kontynuacja w obronie Nimzowitscha

4. .. Sc6 zuryski wariant w obronie Nimzowitscha

Posunięcie to zostało przeanalizowane przez szachistów szwajcarskich oraz sprawdzone w czasie wielkiego międzynarodowego turnieju w Zurychu w 1934 r. Stąd nazwa wariantu. Czarne z tempem rozwijają skoczka, który atakuje piona d4, a zarazem przygotowują przegrupowanie w centrum d7-d6 i e6-e5 z dalszym rozwojem Gc8.

4. Hd3 Mikenasa kontynuacja w obronie Nimzowitscha

4. Sf3 c5

5. d5 Korcznoja kontynuacja w obronie Nimzowitscha

Białe dążą do uzyskania przewagi przestrzeni.

5. .. Se4 Euwego kontynuacja w obronie Nimzowitscha

5. e3 Se4 Kopyłowa kontynuacja w obronie Nimzowitscha

3. Sf3 b6 hetmańsko-indyjska obrona (2. .. e6 3. Sf3); nowoindyjska obrona; zachodnioindyjska obrona

Idea debiutu - podobnie jak w innych grach indyjskich - polega na kontrolowaniu figurami centralnych pól. O ile w obronie Nimzowitscha czarne biorą pod kontrolę punkt e4 przez związanie Sc3, o tyle w obronie hetmańsko-indyjskiej czynią to przez flankowanie hetmańskiego gońca.

1. d4 Sf6 2. c4 e6 3. Sf3 b6

Autorem obrony jest Nimzowitsch, który zastosował ją po raz pierwszy w partii z Bernsteinem w Petersburgu w 1914 r. Nic w tym dziwnego. Autor obrony Nimzowitscha musiał mieć w zanadrzu odpowiedni plan gry, zgodny z duchem obron indyjskich, w razie, gdyby białe zechcialy ominąć tę obronę ruchem 3. Sf3 (zamiast 3. Sc3).

Początkowo obronę tę nazywano zachodnioindyjską, w odróżnieniu od wschodnioindyjskiej, którą to nazwą ochrzczono obronę królewsko-indyjską. Następnie zaczęto stosować nazwę obrony nowoindyjskiej (w odróżnieniu od staroindyjskiej). Obecnie powszechnie stosowana jest nazwa obrony hetmańsko-indyjskiej.

Obrona hetmańsko-indyjska odegrała dość dużą rolę w twórczości Alechina, Capablanki, Nimzowitscha, Bogolubowa, Rubinsteina, Tartakowera, Rétiego i innych arcymistrzów tego okresu.

W latach powojennych znalazła się w repertuarze debiutowym Petrosjana, Spasskiego, Smysłowa, Korcznoja, Larsena i Portischa.

4. e3 Gb7

5. a3 Petrosjana kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Ideę tę białe mogą przeprowadzić już w 4 ruchu (zamiast 4. e3).

5. Gd3 c5

6. O-O Ge7

7. b3 O-O

8. Gb2 cd4

9. S:d4 Awerbacha kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Uważana jest przez teorię za dość ryzykowną

4. g3 Ga6 Nimzowitscha kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Korzystając z faktu, że białe flankują białopolowego gońca, czarne niezwłocznie atakują piona c4.

5. Ha4 Ge7

6. Gg2 O-O

7. Sc3 c6

8. Gf4 b5!? Keresa kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Tak zagrał Keres przeciwko Balcerowskiemu w Moskwie w 1963 r. Po dalszych ruchach 9. cb5 cb5 10. S:b5 Sd5 11. Sc3 S:f4 12. gf4 d5 13. O-O Hb6 czarne w zamian za poświęconego piona uzyskały aktywną pozycję.

4. .. Gb7

5. Gg2 c5

6. d5 ed5

7. Sh4 Rubinsteina kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Po dalszych ruchach 7. .. g6 8. Sc3 Gg7 9. O-O O-O 10. cd5 białe uzyskują przewagę.

5. .. g6 Simagina kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Czarne flankują również drugiego gońca, a następnie opanowują figurami punkt e4.

5. .. Gb4+ Capablanki wariant w obronie hetmańsko-indyjskiej

Ruch ten początkowo występuje w partiach Nimzowitscha i Bogolubowa, ale najdoskonalej stosował go Capablanca.

6. Gd2 a5 Yatesa kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

5. .. Ge7

6. O-O O-O

7. b3 Euwego kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Euwe w partii przeciwko Ałatorcewowi w 1934 r. (Leningrad). Białe kontynuują mobilizację sił, nie angażując się na razie w walkę o punkt e4.

7. Hc2 Sc6 Grünfelda kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Wykorzystując pozycję białego hetmana na polu c2 czarne przygotowują ruch d7-d5.

Po dalszych ruchach 8. Sc3 d5 9. cd5 Sb4! 10. Hb3 Sb:d5 11. Wd1 Hc8 czarne dochodzą do dającego im wyrównanie przełomu c7-c5.

7. Sc3 Gb4 Bronsteina kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

W celu opanowania pola e4 czarne gotowe są zrezygnować z pary gońców. Jeśli białe nie grają 8. Sb1 (co zalecał sam Bronstein), to czarne wymieniają się na polu c3.

7. .. Se4

8. Hc2 S:c3

9. H:c3 f5 Lilienthala kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

6. Sc3 Se4

7. Gd2 Opečensky'ego kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

1. d4 Sf6 2. c4 e6 3. Sf3 b6 4. g3 Gb7 5. Gg2

Białe zgadzają się na wymianę 7. .. S:d2 8. H:d2, po której zachowują dobrze rozwiniętego Sc3. Skoczek ten kontroluje ważne centralne pola d5 i e4.

5. .. Hc8

6. O-O c5

7. d5 Czechowera-Rabinowicza kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Białe poświęcają piona, za którego uzyskują pełną rekompensatę w postaci szybszego rozwoju. Dalszy przebieg wariantu 7. .. ed5 8. cd5 S:d5 9. e4 Sc7 itd.

4. Sc3 Gb7

5. Gg5 h6

6. Gh4 g5

7. Gg3 Sh5 Botwinnika kontynuacja w obronie hetmańsko-indyjskiej

Czarne decydują się na osłabienie swego skrzydła królewskiego, ale w zamian uzyskują parę gońców.

3. .. c5

4. d5 b5 Blumenfelda gambit (4. d5)

W porównaniu do gambitu wołżańskiego mamy tu wtrącone posunięcia Sf3 i e6.

Gambit opracowany został na początku lat dwudziestych naszego stulecia przez Blumenfelda, natomiast do praktyki turniejowej wprowadził go Alechin w partii z Tarraschem (Pieszczany 1922). Ideą gambitu jest ofiara piona, za którego czarne uzyskują silne centrum pionowe.

5. a4 Rubinsteina kontynuacja w gambicie Blumenfelda

Tak zagrał po raz pierwszy Rubinstein przeciwko Spielmannowi w Wiedniu, 1922 r.

5. e4 Rubinsteina kontynuacja w gambicie Blumenfelda

Białe nie tylko nie przyjmują ofiary piona, ale same ze swej strony poświęcają piona.

5. Gg5 ed5

6. cd5 h6 Spielmanna kontynuacja w gambicie Blumenfelda

3. .. d5

4. Sc3 Gb4 Ragozina obrona

3. .. Gb4+ Bogolubowa obrona indyjska

Idea systemu polega na możliwie największym uproszczeniu - drogą wymian - pozycji.

Jego słabą stroną jest fakt, że pozostają one z gorszym od swego białego oponenta białopolowym gońcem.

4. Gd2 a5 Awerbacha kontynuacja w Bogolubowa obronie indyjskiej

Idea Awerbacha, którą Bronstein wypróbował w Amsterdamie w 1964 r. Po 5. G:b4? ab4 czarny pion b4 utrudnia białym normalny rozwój Sb1.

4. .. He7 Nimzowitscha wariant w Bogolubowa indyjskiej obronie

4. Sbd2 Grünfelda kontynuacja w Bogolubowa obronie indyjskiej

2. .. g6

3. g3 Gg7

4. Gg2 d5

5. cd5 S:d5

6. Sf3 O-O

7. O-O c5

8. dc5 Sa6

9. Sg5 Najdorfa kontynuacja w obronie Grünfelda

4. .. d6

5. Sf3 O-O

6. O-O c5

7. Sc3 Sc6

8. d5 Sa5 jugosłowiański system w obronie królewsko-indyjskiej (6. .. c5, 8. d5)

System ten został dogłębnie przeanalizowany i wprowadzony do praktyki turniejowej przez szachistów jugosłowiańskich pod koniec lat pięćdziesiątych.

6. .. Sbd7

7. Sc3 e5

8. e4 c6

9. Ge3 Sg4

10. Gg5 Hb6 Konstantinopolskiego kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

8. .. We8

9. Ge3 Botwinnika kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Botwinnik przeciwko Lilienthalowi w meczu-turnieju w 1941 r.

6. Sc3 Sc6

7. h3 Stahlberga kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

Białe zamierzają jak najszybciej zagrać Ge3 i Wc1, co ma być najwłaściwszą reakcją na plan czarnych związany z a6 i b5.

7. O-O a6

8. h3 Wb8 Panno wariant w obronie królewsko-indyjskiej (7. .. a6)

1. d4 Sf6 2. c4 g6 3. g3 Gg7 4. Gg2 d6 5. Sf3 O-O 6. Sc3 Sc6 7. O-O

Czarne przygotowują kontrgrę na skrzydle hetmańskim przez b7-b5 lub c7-c5 (po ewentualnym Sc6-a5).

7. .. Gg4 Simagina kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

Czarne zwiększają w ten sposób nacisk na pion d4.

3. Sc3 d5 Grünfelda obrona

Czarne prowokują do opanowania centrum przez białe piony, które następnie stają się obiektem ataku ze strony czarnych figur.

Obronę tę stosował Grünfeld po raz pierwszy w czwartej partii swego meczu z Beckerem w 1922 r.

4. cd5 S:d5

5. e4 S:c3

6. bc3 wymienny system w obronie Grünfelda (4. cd5, 5. .. S:c3)

6. .. c5

7. Gc4 Gg7

8. Se2 O-O

9. O-O Sd7 Botwinnika kontynuacja w obronie Grünfelda

6. .. Gg7

7. Gc4 O-O

8. Se2 b6

9. h4 Ga6 Simagina kontynuacja w obronie Grünfelda

7. .. c5

8. Se2 cd4

9. cd4 Sc6

10. Ge3 O-O

11. O-O Gg4

12. f3 Sa5

13. Gd3 Ge6

14. d5 G:a1

15. H:a1 Sokolskiego atak w obronie Grünfelda (14. d5 G:a1)

Tą nieoczekiwaną ofiarą jakości Sokolski zaskoczył Tołusza w Omsku w 1943 r. wygrywając wspaniałą partię.

4. e3 Gg7

5. Sf3 c6 zamknięty system w obronie Grünfelda

W odróżnieniu od innych systemów obrony Grünfelda czarne umacniają punkt d5.

5. .. O-O

6. b4 Makogonowa kontynuacja w obronie Grünfelda

6. Gd2 Opečensky'ego kontynuacja w obronie Grünfelda

6. Hb3 e6

7. Gd2 Sc6 Ałatorcewa kontynuacja w obronie Grünfelda

Ruch skoczkiem jest początkiem manewru Sb8-c6-e7-f5. Czarne dążą do opanowania punktu e4. Manewr ten zastosował po raz pierwszy Ałatorcew w partii przeciwko Lewenfiszowi, granej w mistrzostwach Leningradu w 1932 r.

4. Gf4 Gg7

5. e3 O-O

6. Hb3 c5

7. dc5 Capablanki kontynuacja w obronie Grünfelda

6. Wc1 Capablanki kontynuacja w obronie Grünfelda

6. .. c5

7. dc5 Ge6 Botwinnika kontynuacja w obronie Grünfelda

4. Gg5 sztokholmski wariant w obronie Grünfelda

Posunięcie zastosowane po raz pierwszy w 1922 r. podczas turnieju w Wiedniu. Teoretycy zainteresowali się tą kontynuacją od czasu partii Lundin-Spielmann, granej w turnieju w Sztokholmie w 1933 r. Stąd też nazwa wariantu zaproponowana przez Euwego.

4. Sf3 Gg7

5. Hb3 dc4

6. H:c4 O-O

7. e4 b6 Lewenfisza kontynuacja w obronie Grünfelda

7. .. c6 Bolesławskiego kontynuacja w obronie Grünfelda

7. .. Gg4

8. Ge2 Sfd7

9. Ge3 Sb6

10. Hd3 Sc6

11. O-O-O Hc8 Keresa kontynuacja w obronie Grünfelda

8. Ge3 Sfd7

9. Hb3 Smysłowa wariant w obronie Grünfelda

Biały hetman odchodzi na lepszą pozycję prowokując zarazem czarne do ruchu Sb6. Czarny skoczek na b6 stoi mało aktywnie.

7. .. Sc6 Szamkowicza kontynuacja w obronie "Grünfelda"

3. .. Gg7

4. e4 d6

5. f3 Sämischa system w obronie królewsko-indyjskiej

Jeden z najczęściej stosowanych systemów w zwalczaniu obrony królewsko-indyjskiej. Białe zakładają w swym planie szturm pionów na skrzydle królewskim.

1. d4 Sf6 2. c4 g6 3. Sc3 Gg7 4. e4 d6 5. f3

5. .. e5 Borisenki kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

Czarne przeprowadzają ten typowy przełom w centrum przed wykonaniem roszady.

5. .. O-O

6. Ge3 e5

7. d5 c6

8. Gd3 Poługajewskiego kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

7. Sge2 ed4

8. S:d4 c6 Pirca wariant w obronie królewsko-indyjskiej

Czarne przygotowują przełom d6-d5.

6. .. Sc6

7. Sge2 Wb8 Rubana kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

Posunięcie to wprowadził do praktyki turniejowej mistrz leningradzki Ruban.

5. f4 czterech pionków atak w obronie królewsko-indyjskiej

Debiut ten znany jest od 1885 r., tj. od partii Englisch-Tarrasch, rozegranej w Hamburgu.

5. h3 Makogonowa kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

Białe rozwijają gońca na e3, podobnie jak w systemie Sämischa. Po zablokowaniu centrum grają one g2-g4, utrudniając przełom f7-f5 i przygotowując szturm na skrzydle królewskim.

5. Ge2 O-O

6. Gg5 Awerbacha system w obronie królewsko-indyjskiej (5. Ge2)

System charakteryzuje się tym, że białe rozwijają swe gońce na e2 i g5. Po zablokowaniu centrum rozpoczynają one szturm pionów "g" i "h".

5. Sf3 O-O

6. Ge2 e5 klasyczny system w obronie królewsko-indyjskiej

7. d5 Petrosjana system w królewsko-indyjskiej obronie

System Petrosjana jest przedłużeniem systemu klasycznego. Plan Petrosjana polega na zablokowaniu centrum, a następnie po h3 i g4 utrudnieniu kontrgry czarnych na skrzydle królewskim. Daje to białym swobodę działania na skrzydle hetmańskim.

7. de5 de5

8. H:d8 W:d8

9. Gg5 We8 wymienny wariant w obronie królewsko-indyjskiej (7. de5, 8. H:d8)

Prowadzi do równej gry.

9. S:e5 S:e4 wymienny wariant w obronie królewsko-indyjskiej (7. de5, 8. H:d8)

7. Ge3 Gligoricia system w obronie królewsko-indyjskiej

Po ewentualnych dalszych ruchach 7. .. Sg4 8. Gg5 f6 9. Gh4 czarne mają pewne kłopoty rozwojowe.

7. O-O Sc6

8. d5 Se7

9. b4 Tajmanowa kontynuacja w obronie królewsko-indyjskiej

2. Gg5 Trompowsky'ego otwarcie

Nazwa pochodzi od nazwiska szachisty brazylijskiego Octavio S. Trompowsky'ego (1898-1984), który w latach trzydziestych XX w. stosował to otwarcie przy każdej nadarzającej się okazji.

2. Sc3 d5

3. Gg5 Lewickiego-Wieresowa debiut (2. Sc3)

2. Sf3 b6

3. g3 marienbadzki wariant (2. .. b6)

Czarne grają 2. .. b6 rezygnując na razie z walki o pole e4, nastawiają się na atakowanie białego centrum pionowego. Białe w tej sytuacji wstrzymują się z ruchem c2-c4, unikając przez to wariantów zwiazanych z Gb4+ (na co nastąpi c3) oraz z Ga6 (atak na piona c4).

3. Gf4 londyński wariant

Tak zagrali po raz pierwszy Capablanca i Rubinstein w Londynie w 1922 r.

3. Gg5 Torrego C. wariant

Białe rozwijają czarnopolowego gońca, a następnie umacniają centralnego pionka przez e3 i c3.

1. e3 Van't Kruysa otwarcie

Nazwa otwarcia związana jest z nazwiskiem szachisty holenderskiego Van't Kruysa, który wygrał niewielki turniej w Amsterdamie w 1878 r. Otwarcie to zastosował w kilku partiach, granych z Anderssenem.

Dziś spotykamy je bardzo rzadko. Nie ma ono zresztą samodzielnego znaczenia. Gra może przejść po 1. .. e5 2. c4 do partii angielskiej lub po 1. .. d5 2. f4 do debiutu Birda.

1. e4 c5 sycylijska obrona

1. e4 c5

Jest to najpopularniejszy system obrony czarnych w grach półotwartych. występuje ona już w traktacie Luceny oraz w rękopisie Getyńskim. W 1842 r. opublikowana została (przez Jaenischa) pierwsza jej analiza teoretyczna. W latach siedemdziesiątych ub. stulecia wielkim jej propagatorem był L. Paulsen, autor popularnego dziś systemu. Mimo to, zdaniem ówczesnych teoretyków nie była debiutem pełnowartościowym. Te opinie zmieniły dopiero sukcesy turniejowe Rubinsteina, Maroczy'ego, Nimzowitscha i Euwego, którzy ją chętnie stosowali.

Dziś przeżywa ona swój renesans, przede wszystkim dzięki wkładowi analitykow radzieckich.

2. b4 sycylijski gambit

Białe poświęcają przejściowo piona celem stworzenia silnego centrum i uzyskania inicjatywy. Czarne muszą grać bardzo dokładnie, aby nie dostać się pod silny atak.

Białe mogą przeprowadzić tę samą ideę w 3 ruchu, a więc po 2. Sf3 d6 3. b4. W tym przypadku unikają one wariantu 2. .. cb4 3. a3 d5! korzystnego dla czarnych.

2. c3 Ałapina system w obronie sycylijskiej

Białe dążą do zbudowania silnego centrum pionowego.

2. Sc3 zamknięty system w obronie sycylijskiej

Białe wstrzymują się na razie z ruchem d2-d4 i grają w wielu wariantach d2-d3. Gra przypomina partię angielską z odwróconymi kolorami. Teorię systemu pogłębili Smysłow, Botwinnik, Spasski i Korcznoj.

2. .. e6

3. g3 d5! Korcznoja kontynuacja w obronie sycylijskiej

Po dalszych ruchach 4. ed5 ed5 5. Gg2 Sf6 6. Sge2 d4 7. Se4 S:e4 8. G:e4 Sd7! 9. d3 Sf6 10. Gg2 Gd6 11. O-O O-O 12. Gf4 Gg4 czarne uzyskały pełne wyrównanie (piąta partia meczu pretendentów Spasski-Korcznoj, 1968). W konsekwencji Spasski, który dotąd był gorącym zwolennikiem zamkniętego systemu w obronie sycylijskiej, w meczu z Petrosjanem (1969) zrezygnował z tego debiutu.

2. .. Sc6

3. f4 g6

4. Sf3 Gg7

5. Gc4 e6

6. f5 Schofmana kontynuacja w obronie sycylijskiej

Ruch zaproponowany przez szachistę mołdawskiego, który miał na celu skompromitowanie idei flankowania gońca przez g6.

3. g3 g6

4. Gg2 Gg7

5. d3 d6

6. Sge2 e5 Botwinnika kontynuacja w obronie sycylijskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Botwinnik w piętnastej partii meczu ze Smysłowem w 1954 r. Kontynuacja ta wykazała, że ruch 6. Sge2 nie jest najlepszy.

5. .. e6 Botwinnika kontynuacja w obronie sycylijskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Botwinnik przeciwko Alexandrowi w Nothingam w 1936 r. W latach późniejszych jednak Botwinnik grał w tym miejscu 5. .. d6.

2. Sf3 a6 O'Kelly'ego system w obronie sycylijskiej

Po dalszych ruchach 3. d4 cd4 4. S:d4 Sf6 5. Sc3 czarne grają 5. .. e5! będąc zabezpieczone przed ruchem Sd4-b5.

Dlatego ostatnio białe grają w tym systemie 3. c4!

Posunięcie 2. .. a6 wprowadził do praktyki turniejowej Tartakower w 1924 r., ale O'Kelly przeanalizował ten system w 1950 r. i zaczął go stosować w turniejach.

2. .. d6

3. d4 cd4

4. S:d4 Sf6

5. f3 e6 Simagina kontynuacja w obronie sycylijskiej (5. f3)

Czarne przechodzą do systemu scheveningen, co w tym przypadku daje im wyrównanie.

5. Sc3 a6 Najdorfa system w obronie sycylijskiej

Jeden z najczęściej stosowanych systemów obronnych we współczesnej praktyce arcymistrzowskiej. System Najdorfa uważany jest za najbardziej skomplikowany, najostrzejszy i najwszechstronniejszy w obronie sycylijskiej. W wielu wariantach dochodzi do różnostronnych roszad i szturmów pionowych, co wpływa na atrakcyjność i widowiskowość partii.

6. Gg5 e6

7. f4 b5 Poługajewskiego kontynuacja w obronie sycylijskiej

Prowadzi do ostrej gry i jest dla czarnych dość ryzykowna.

8. e5 de5

9. fe5 Hc7

10. He2 Simagina kontynuacja w obronie sycylijskiej

10. .. Sfd7

11. O-O-O Gb7

12. Hg4 H:e5

13. Gd3 Sf6

1. e4 c5 2. Sf3 d6 3. d4 cd4 4. S:d4 Sf6 5. Sc3 a6 6. Gg5 e6 7. f4 b5 8. e5 de5 9. fe5 Hc7 10. He2 Sfd7 11. O-O-O Gb7 12. Hg4 H:e5 13. Gd3 Sf6

14. G:f6! gf6

15. Gf5! Tukmanowa kontynuacja w obronie sycylijskiej (14. G:f6!)

7. .. Ge7

8. Hf3 h6

9. Gh4 g5

10. fg5 Sfd7

11. S:e6 "Göteborgski" wariant w obronie sycylijskiej

W czasie turnieju międzystrefowego w Göteborgu (1955) pozycja ta powstała równoczesnie w trzech partiach: Keres-Najdorf, Geller-Panno i Spasski-Pilnik. Arcymistrzowie radzieccy przygotowali tę nowość teoretyczną, zaskakując swych przeciwników i odnosząc zwycięstwo we wszystkich trzech partiach.

6. .. Sbd7

7. Gc4 Ha5

8. Hd2 e6

9. O-O-O b5

10. Gb3 Gb7

11. Whe1 Sc5

12. e5 Ivkova kontynuacja w obronie sycylijskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Ivkov w partii z Petrosjanem w Bled w 1961 r.

5. .. e6

6. g4 Keresa-Panowa wariant w obronie sycylijskiej

Tak zagrał po raz pierwszy w 1939 r. Panow. Keres często stosował ten wariant. Należy on do najbardziej agresywnych sposobów zwalczania systemu scheveningeńskiego w obronie sycylijskiej.

5. .. g6 "smoczy" system w obronie sycylijskiej (2. .. d6)

Nazwa debiutu nawiązuje do konstelacji czarnych pionków (d6-e7-f7-g6-h7), które przypominają gwiazdozbiór "smoka" ("glową" jest pion d6).

6. Ge2 Gg7

7. Ge3 O-O

8. O-O Sc6

9. Sb3 a5 Alechina kontynuacja w obronie sycylijskiej; nottinghamski atak

6. Ge3 Gg7

7. f3 Rauzera atak w systemie smoczym obrony sycylijskiej

Przygotowanie do szturmu pionów na skrzydle królewskim. Białe najczęściej robią długą roszadę i atakują pionami na skrzydle królewskim (po krótkiej roszadzie czarnych).

7. .. O-O

8. Hd2 Sc6

9. g4 d5!? Wieresowa kontynuacja w obronie sycylijskiej

To poświęcenie piona teoria uważa za niecałkowicie poprawne.

9. Gc4 a5 Byrne'a D. kontynuacja w obronie sycylijskiej

Czarne rozpoczynają kontrakcję na skrzydle hetmańskim, licząc na długą roszadę białych.

6. f4 Lewenfisza atak w obronie sycylijskiej

Tak zagrał po raz pierwszy Lewenfisz przeciwko J. Rabinowiczowi w XI Mistrzostwach ZSRR (1939). W 1959 r. Lewenfisz opublikował na temat tego ataku artykuł teoretyczny w "Szachmatach w SSSR" (nr 3/1959).

Białe dążą do niezwłocznego ataku w centrum przez e4-e5.

3. Gb5+ Gd7

4. G:d7+ H:d7

5. c4 Sokolskiego kontynuacja w obronie sycylijskiej

Białe chcą zablokować centrum, aby zostawić czarne z gorszym gońcem.

2. .. e6

3. d4 cd4

4. S:d4 a6 Paulsena L. system w obronie sycylijskiej

Czarne zamierzają jak najszybciej dojść do przełomu w centrum d7-d5.

Początkowo białe reagowały na to, grając 5. c4. Z biegiem czasu teoretycy doszli do przekonania, że ruch 5. c4 nie jest konieczny, daje bowiem czarnym możliwość zawiązania kontrgry, opartej na poderwaniu punktu c4.

Dziś system Paulsena należy do najczęściej stosowanych w obronie sycylijskiej.

5. c4 Kana kontynuacja w obronie sycylijskiej

5. .. Sf6

6. Sc3 Gb4

7. Gd3 Sc6

8. Gc2 Bronsteina kontynuacja w obronie sycylijskiej

5. Gd3 Sf6

6. O-O d6

7. c4 g6 Gipslisa kontynuacja w obronie sycylijskiej

5. Sc3 Hc7

6. Gd3 Sc6

7. Ge3 Sf6

8. O-O Se5 Tajmanowa kontynuacja w obronie sycylijskiej

1. e4 c5 2. Sf3 e6 3. d4 cd4 4. S:d4 a6 5. Sc3

Czarne chcą wymusić wymianę na c4, aby następnie uzyskać kontrgrę na białych polach.

5. .. Sc6

6. Ge3 Hc7

7. a3 b5

8. S:c6 H:c6

9. Ge2 Gb7

10. Hd4 Bronsteina kontynuacja w obronie sycylijskiej

4. .. Sf6

5. Sc3 d6 scheveningeński system w obronie sycylijskiej (2. .. e6)

Charakteryzuje się ustawieniem czarnych pionów na d6 i e6. Walkę o punkt d5 czarne odkładają czasowo mobilizując uprzednio maksymalnie swe siły, przy czym Gc8 rozwinięty zostaje najczęściej przez d7 na c6 po uprzedniej wymianie skoczków na d4. Do pozycji wyjściowej tego systemu dochodzi się po dalszych ruchach 6. Ge2 Sc6 7. O-O Ge7 8. Ge3 O-O 9. f4 Gd7 10. He1 S:d4 11. G:d4 Gc6.

6. g4 h6

7. g5 hg5

8. G:g5 Sc6

9. Hd2 a6

10. O-O-O Gd7

11. h4 Hc7

12. Ge2 Karpowa kontynuacja w obronie sycylijskiej

6. Ge2 a6 scheveningeński "ulepszony" system w obronie sycylijskiej

Czarne rozwijają najpierw swe skrzydło hetmańskie. flankują one gońca na b7, a skoczka rozwijają na d7. (7. O-O Sbd7 8. f4 b5 9. Gf3 Gb7 itd.).

6. .. Sc6

7. O-O Ge7

8. Ge3 O-O

8. f4 Gd7

10. He1 S:d4

11. G:d4 Gc6

12. Hg3 g6 Korcznoja kontynuacja w obronie sycylijskiej

Teraz grozi 13. .. S:e4, a także po 13. Gd3 Sh5! i 14. .. S:f4.

5. .. Gb4 sycylijski atak w obronie sycylijskiej

Aktywna kontynuacja wymagająca od białych precyzyjnej gry. Po dalszych ruchach 6. e5! Sd5 7. Hg4 Kf8 8. a3! Ga5 9. Gd2 S:c3 10. bc3 Hc7 11. Hg3 Sc6 12. f4 S:d4 13. cd4 G:d2+ 14. K:d2 białe stoją lepiej dzięki przewadze przestrzeni i możliwościom uzyskania ataku.

5. .. Sc6 czterech skoczków system w obronie sycylijskiej

Czarne dążą do uproszczenia pozycji drogą wymian.

3. .. d5

4. ed5 ed5

5. Ge2 Sf6

6. O-O Sc6

7. dc5 G:c5

8. Sbd2 Marshalla wariant w obronie sycylijskiej (3. .. d5)

Izolowany czarny pion w centrum daje białym nieco większe szanse.

2. .. Sc6

3. d4 cd4

4. S:d4 d6

5. c4 Maroczy'ego system w obronie sycylijskiej

Do pozycji systemu Maroczy'ego może dojść również w partii angielskiej: 1. c4 c5 2. Sf3 Sc6 3. d4 cd4 4. S:d4 d6 5. e4 itd.

Przez długie lata system ten był najgroźniejszą bronią przeciwko "systemowi smoczemu". Zmuszało to zwolenników obrony sycylijskiej do znalezienia takiej kolejności posunięć, która nie pozwala na zastosowanie przez białe systemu Maroczy'ego, a więc: 1. e4 c5 2. Sf3 d6 3. d4 cd4 4. S:d4 Sf6 5. Sc3 i ewentualnie dopiero teraz 5. .. g6.

Ostatnio teoretycy opracowali interesujące plany gry dla czarnych przeciwko systemowi Maroczy'ego.

4. .. e5 La Bourdonnais system w obronie sycylijskiej

Tak zagrał po raz pierwszy La Bourdonnais w czasie meczu z MacDonnellem (1834/1835).

4. .. e6

5. Sb5 d6

6. c4 Sf6

7. S1c3 a6

8. Sa3 Ge7

9. Ge2 O-O

10. O-O Gd7

11. Ge3 b6 Tajmanowa kontynuacja w obronie sycylijskiej

Czarne zamierzają przez Hb8 i Wa8-a7-b7 przygotować przełom b6-b5.

5. Sc3 d6

1. e4 c5 2. Sf3 Sc6 3. d4 cd4 4. S:d4 e6 5. Sc3 d6

6. f4 Sf6

7. Ge3 Ge7

8. Hf3 Tala wariant w obronie sycylijskiej

4. .. g6 Simagina-Wieresowa system w obronie sycylijskiej

Cechą charakterystyczną tego systemu jest to, że czarne dopuszczają do ruchu 5. c4, czego nie ma w klasycznym systemie smoczym (4. .. Sf6). Czarny pion stoi dość długo na polu d7, przy czym w pewnych wariantach może on nawet wykonać ruch d7-d5 (np. 5. Sc3 Gg7 6. Ge3 Sf6 7. f3 O-O 8. Hd2? d5!).

5. Sc3 Gg7

6. Ge3 Sf6

7. Gc4 Ha5

8. O-O O-O

9. Gb3 d6

10. h3 Gd7

11. f4 Wac8 Steina kontynuacja w obronie sycylijskiej

Czarne unikają uproszczeń i liczą na kontrgrę.

4. .. Sf6

5. Sc3 d6

6. Gc4 Sozina system w obronie sycylijskiej

Rozwijając gońca na c4 białe planują szturm pionów na skrzydle królewskim.

6. .. e6

7. Ge3 Ge7

8. Gb3 O-O

9. f4 Fischera kontynuacja w obronie sycylijskiej

8. He2 O-O

9. O-O-O a6

10. Gb3 Hc7

11. Whg1 Sd7 Nikitina kontynuacja w obronie sycylijskiej

Czarne chwilowo rezygnują z kontrgry na skrzydle hetmańskim i przygotowują obronę swego skrzydła królewskiego.

6. Ge2 e5 Bolesławskiego system w obronie sycylijskiej

Czarne oddają punkt d5, ale pion e5 stanowi dla nich poważną rekompensatę.

Zdaniem Bolesławskiego czarne mogą tolerować obsadzenie punktu d5 przez białą figurę tak długo, jak długo w sąsiedztwie nie ma wolnej linii, przez którą białe ciężkie figury mogłyby się wedrzec do obozu czarnych, popierane w tej akcji przez białą figurę, stojącą na d5.

6. Gg5 Rauzera system w obronie sycylijskiej

Jest to posunięcie charakterystyczne, po którym powstają liczne warianty, z których najgroźniejszy dla czarnych jest ten oparty na ruchach 7. Hd2 i 8. O-O-O. Motywem głównym tego systemu jest nacisk na punkt d6, bowiem czarne praktycznie zmuszone są do zagrania e7-e6.

6. .. e6

7. Hd2 h6 Botwinnika kontynuacja w obronie sycylijskiej

Czarne godzą się na zdublowanie pionów po wymianie na f6.

7. .. Ge7

8. O-O-O O-O

9. f4 e5 Gellera kontynuacja w obronie sycylijskiej

7. Hd3 Keresa kontynuacja w obronie sycylijskiej

Biały hetman zmierza na pole g3, skąd wywierać będzie nacisk na skrzydło królewskie czarnych.

7. Sb3 Poděbradzki wariant w obronie sycylijskiej

Tak zagrał Alechin przeciwko Frydmanowi na turnieju w Poděbradach w 1936 r.

7. S:c6 bc6

8. e5 Richtera atak w obronie sycylijskiej

Próba uzyskania inicjatywy przez białe za cenę pionka.

6. .. g6 Bondarewskiego kontynuacja w obronie sycylijskiej

Czarne godzą się na osłabienie swych pionów na skrzydle królewskim, w zamian za co otrzymują parę gońców.

Ruch 6. .. g6 zastosował Bondarewski po raz pierwszy w czasie meczu Polska-ZSRR, Łódź 1955, w partii z Gromkiem.

5. .. e5

6. Sdb5 d6 Pilnika system w obronie sycylijskiej

Czarne nie dopuszczają do ruchu Sd6+, a następnie rozpoczynają kontrakcję nie licząc się z osłabieniem własnej pozycji (7. Gg5 a6 8. G:f6 gf6 9. Sa3 f5 lub 9. .. d5).

3. Gb5 g6

4. O-O Gg7

5. We1 e5

6. b4 Gurgenidze wariant w obronie sycylijskiej

2. .. Sf6 Nimzowitscha system w obronie sycylijskiej

Stary system, który został ostatnio wydatnie wzmocniony. Do praktyki turniejowej wprowadził go Nimzowitsch w czasie turnieju w San Sebastian w 1911 r. Bardzo często stosował ten system A. Rubinstein.

3. e5 Sd5

4. Sc3 e6

1. e4 c5 2. Sf3 Sf6 3. e5 Sd5 4. Sc3 e6

5. S:d5 ed5

6. d4 Sc6 Rubinsteina wariant w systemie Nimzowitscha obrony sycylijskiej

Czarne poświęcają piona dla szybkiej mobilizacji sił 7. dc5 G:c5 8. H:d5 Hb6.

1. .. c6 Caro-Kann obrona

Czarne grają w drugim ruchu 2. .. d5 bez względu na posunięcie białych (2. d4, 2. Sc3, 3. d3, 2. Sf3).

Za autora tej obrony uważano przez wiele lat szachistę wiedeńskiego M. Kanna. Gdy jednak w 1886 r. szachista niemiecki H. Caro opublikował w czasopiśmie "Brüderschaft" analizę kilku wariantów tej obrony, zaczęła ucierać się jej nazwa - Caro-Kann. Warto jednak nadmienić, że Winawer stosował ruch 1. .. c6 już w 1883 r.

Do popularności obrony Caro-Kann najbardziej przyczynili się szachiści: Nimzowitsch, Tartakower, Capablanca oraz Botwinnik, Flohr, Panow, Tal, Keres, Bronstein.

2. d4 d5

3. e5 zamknięty system w obronie Caro-Kann

W oparciu o partię Nimzowitsch-Capablanca (Nowy Jork 1927) wygraną przez czarne, system ten został uznany za korzystny dla czarnych. Po wymianie białopolowych gońców czarne pozostają z lepszym gońcem. Ocena systemu uległa ostatnio zmianie.

3. ed5 cd5

4. c4 Panowa atak w obronie Caro-Kann (3. ed5)

W pewnych wariantach, gdy czarne biją na c4, gra przypomina gambit hetmański. Główną ideą ataku Panowa jest przepchnięcie c4-c5, co białym daje przewagę pionów 3:2 na skrzydle hetmańskim oraz ścieśnia pozycję czarnych.

4. .. Sf6

5. Sc3 Sc6

6. Gg5 Rabinowicza A. kontynuacja w obronie Caro-Kann

4. Gd3 wymienny wariant w obronie Caro-Kann (3. ed5)

Białe nie grają c4, co prowadzi jak wiadomo do ataku Panowa, lecz umacniają punkt d4 (przez c2-c3), a następnie starają się opanować skoczkiem punkt e5, co ma być wstępem do ataku na skrzydle królewskim.

3. Sc3 de4

4. S:e4 Gf5

5. Sg3 Gg6

6. h4 h6

7. Sf3 Sd7

8. h5 Spasskiego kontynuacja w obronie Caro-Kann

Zwalnia pole h4 dla białej wiezy, która w pewnych wariantach przez to właśnie pole może być szybko przerzucona na odpowiedni odcinek walki.

8. .. Gh7

9. Gd3 G:d3

10. H:d3 Hc7

11. Gd2 e6

12. O-O-O Sgf6

13. Se4 Gellera kontynuacja w obronie Caro-Kann

Białe wymieniają swego źle uplasowanego skoczka, a następnie ruchem g2-g3 biorą pod kontrolę punkt f4.

4. .. Sd7 Flohra kontynuacja w obronie Caro-Kann

Czarne przygotowują ruch 5. .. Sgf6, by po ewentualnej wymianie na f6 nie rozrywać swych pionów. Ujemną stroną tego wariantu jest jego pasywność.

4. .. Sf6

5. S:f6+ ef6 Tartakowera kontynuacja w obronie Caro-Kann (4. .. Sf6)

5. .. gf6 Nimzowitscha kontynuacja w obronie Caro-Kann

2. Sc3 d5

3. Hf3 Spielmanna kontynuacja w obronie Caro-Kann

Białe utrudniają w ten sposób rozwinięcie Gc8.

3. Sf3 system dwóch skoczków w obronie Caro-Kann (2. Sc3)

Szczególnie modny w latach 1940-1960.

Do klasycznej pozycji tego systemu dochodzi po dalszych ruchach 3. .. Gg4 4. h3 G:f3 5. H:f3 Sf6 6. d3 e6.

1. .. d5 skandynawska obrona

Znana od dawna, ale popularność zyskała dopiero na pocz. XX w. W praktyce turniejowej stosował ją konsekwentnie J. Mieses, który w 1918 r. opublikował pierwszą monografię poświęconą tej obronie (Die skandinawische Partie, Berlin).

Nazwa wywodzi się stąd, że teoretycy skandynawscy podjęli próbę rehabilitowania obrony, cieszącej się złą reputacją z uwagi na stratę przez czarne tempa po dalszych ruchach 2. ed5 H:d5 3. Sc3 itd.

2. ed5 H:d5

3. Sc3 Ha5

4. b4 Miesesa gambit w obronie skandynawskiej

4. d4 Sf6

5. Sf3 Gg4

6. h3 Laskera kontynuacja w obronie skandynawskiej

1. e4 d5 2. ed5

2. .. Sf6

3. d4 g6

4. c4 b5 Richtera wariant w obronie skandynawskiej

3. .. S:d5

4. c4 Sb4

5. a3 S4c6

6. d5 kiloński wariant w obronie skandynawskiej (4. .. Sb4)

3. Gb5+ Gd7

4. Ge2 Bronsteina kontynuacja w obronie skandynawskiej

1. .. d6

2. d4 d5

3. Sc3 Sf6

4. e5 Sfd7

5. f4 c5

6. Sf3 Sc6

7. Ge3 Bolesławskiego kontynuacja w obronie francuskiej

2. .. Sf6

3. Sc3 Pirca obrona (1. .. d6, 2. .. Sf6); Ufimcewa obrona

Źródła radzieckie używają określenia obrona Ufimcewa, niektóre zaś źródła zachodnie stosują nomenklaturę "kompromisową" - obrona Pirca-Ufimcewa.

1. .. e5

2. d4 ed4

3. c3 dc3

4. Gc4 cb2

5. G:b2 północny gambit (3. c3, 4. Gc4); duński gambit; nordycki gambit

W odróżnieniu od gambitu środkowego oraz gambitu Göringa, gdzie białe poświęcają jednego piona, ten gambit polega na poświęceniu dwóch pionów w celu przyspieszenia mobilizacji sił.

Ruch 3. c3 został wprowadzony do międzynarodowej praktyki turniejowej przez mistrza duńskiego M. Froma (Paryż 1867), ale już w 1854 r. opublikowane zostały w czasopiśmie "Schachzeitung der Berliner Schachgesellschaft" przykładowe partie tego debiutu, m. in. szachisty szwedzkiego Lindena.

Posunięcie 4. Gc4, które polega na poświęceniu drugiego piona zostało zaproponowane przez mistrzów duńskich Nilsena i Soerensena. W niektórych podręcznikach teoretycznych spotyka się nazwę "gambit duński", lub "gambit nordycki".

3. Gc4 środkowy gambit

Białe ograniczają się do poświęcenia jednego piona (3. .. Gb4+ 4. c3 dc3), a nie dwóch, jak ma to miejsce w gambicie północnym.

3. H:d4 centralny gambit (2. d4)

3. H:d4 środkowy debiut

Białe niezwłocznie odbijają piona nie wdając się w gry gambitowe. Po 3. .. Sc6 4. Ha4 powstaje pozycja z obrony skandynawskiej z odwróconymi kolorami.

2. f4

królewski gambit nieprzyjęty - powstaje wówczas, gdy po ruchach 1. e4 e5 2. f4 czarne nie biją gambitowego piona f4.

Najczęstszą odpowiedzią jest 2. .. Gc5.

2. .. d5 Falkbeera kontrgambit

Falkbeer zastosował swój kontrgambit w 1850 r. w Wiedniu, w czasie meczu z Hamppem.

3. d4 Tartakowera kontynuacja w kontrgambicie Falkbeera

3. ed5 c6 Nimzowitscha kontynuacja

3. .. e4

4. d3 Sf6

5. de4 S:e4

6. Sf3 Ałapina kontynuacja w kontrgambicie Falkbeera

5. He2 Rétiego kontynuacja w kontrgambicie Falkbeera

5. Sd2 Keresa kontynuacja w kontrgambicie Falkbeera

Posunięcie to zastosował po raz pierwszy Keres w 1933 r. w partii korespondencyjnej ze Staldą. Sukcesy Keresa były podstawą do twierdzenia, że kontynuacja ta jest obaleniem kontrgambitu Falkbeera. Jednak w kilka lat później sam Keres udowodnił, że białe nie uzyskują żadnej przewagi (5. .. ed3 6. G:d3 S:d5! 7. He2+ Ge7).

2. .. ef4 królewski gambit przyjęty

Analiza tego debiutu zawarta już jest w dziele R. Lopeza (1561), chociaż warianty wynikające po 3. Sf3 są opracowane przez niego dość powierzchownie. Znacznie pogłębił analizę tego otwarcia Salvio (1604). Nazwy poszczególnych gambitów i wariantów są dość sporne.

Gambit królewski był ulubionym debiutem szachistów XVIII i pierwszej połowy XIX w., przy czym analizą karkołomnych wariantów zajmowali się niemal wszyscy najwybitniejsi szachiści tego okresu.

Gambitem królewskim rozegrano mnóstwo wspaniałych partii, m. in. partię "nieśmiertelną".

1. e4 e5 2. f4 ef4

3. b3 Orsiniego kontynuacja w przyjętym gambicie królewskim

3. d4 Steinitza gambit

3. Gc4 b5 Bryana kontrgambit w gambicie królewskim przyjętym

3. .. d5 Anderssena kontratak w gambicie królewskim przyjętym

3. .. f5 Lopeza kontrgambit w gambicie królewskim przyjętym; północna obrona w gambicie królewskim przyjętym

Niektórzy autorzy podręczników teoretycznych nazywają ten wariant obroną północną.

3. .. Se7 Winawera kontynuacja w gambicie królewskim przyjętym

3. .. Sf6

4. Sc3 c6 Bogolubowa obrona w gambicie królewskim przyjętym

Taką nazwę nadał temu wariantowi Euwe, podkreślając zasługi Bogolubowa na tym polu. Wprawdzie wariant ten był dokładnie przeanalizowany przez Jaenischa, ale Bogolubow uczynił z niego groźną broń przeciwko gambitowi królewskiemu.

4. .. Sc6 pruska obrona w gambicie królewskim przyjętym

3. Ge2 Jaenischa kontynuacja w gambicie królewskim przyjętym

3. He2 Carrery gambit

Tak grywał na przełomie XVI i XVII w. P. Carrera.

Posunięcia hetmanem w trzecim ruchu są już dzisiaj unikalne. Czasami spotykamy się z kontynuacją 3. Hf3, którą pewne podręczniki teoretyczne (np. G. Lewenfisza Sowriemiennyj debiut) nazywają gambitem Breyera.

3. Hf3 Breyera kontynuacja w gambicie królewskim przyjętym; Carrery gambit

Praktyczne znaczenie debiut ten uzyskał dzięki partiom Charousek-Showalter (Norymberga 1896) i Breyer-Réti (Koszyce 1918).

Szczegółową analizę wariantu opracował Breyer (dla białych) oraz Maroczy (dla czarnych), który zalecał ruch 3. .. Sc6! jako najlepszą odpowiedź na gambit Breyera.

Kontynuacja ta, stosowana była już w XVI-XVII w. przez Carrerę. Idea polega na tym, by po 3. .. Hh4+ można było grać 4. g3 fg3 5. hg3 (Wh1 jest broniona).

3. Hg4 Carrery gambit

3. Hh5 Carrery gambit

3. Sc3 Masona gambit w przyjętym gambicie królewskim

3. Sf3 g5

4. d4 g4

5. Se5 Hh4+

6. g3 fg3

7. H:g4 g2+

8. H:h4 gh1H Rosentretera gambit w przyjętym gambicie królewskim (4. d4)

Idea gambitu ta sama, co w gambicie Quaade'a - ofiara wieży h1. W 1882 r. zaproponował go szachista niemiecki A. Rosentreter, oficer, stale mieszkający w Królewcu.

4. h4 g4

5. Se5 Kieseritzky'ego gambit w przyjętym gambicie królewskim; Cordela gambit w gambicie królewskim przyjętym

Ruch ten spotykamy już u Poleria, Salvia, Greco, Lolliego i in., ale szczegółową analizę tego gambitu pierwszy opublikował L. Kieseritzky w latach czterdziestych ubiegłego wieku.

W Niemczech przez długie lata debiut ten nazywano gambitem Cordela od nazwiska Oscara Cordela, niemieckiego analityka, który poświęcił mu wiele analiz. Cordel jest autorem ruchu 6. .. d5 (po 5. .. Sf6 6. d4).

5. .. d6 węgierska obrona w gambicie królewskim przyjętym

Posunięcie to i wynikające stąd warianty przeanalizowali szachiści węgierscy Szen, Löwenthal i Grimm.

5. .. h5 wariant "długi bicz" w gambicie królewskim przyjętym

5. .. Ge7 Paulsena L. kontynuacja w gambicie królewskim przyjętym

Analizę tego wariantu opublikował po raz pierwszy Paulsen w 1862 r., chociaż ruch 5. .. Ge7 spotykamy już u Salvia.

5. .. Sf6 berlińska obrona w gambicie królewskim przyjętym

Posunięcie to i wynikające stąd warianty zostały dokładnie przeanalizowane pod koniec XIX w. i na początku XX w. przez szachistów berlińskich z O. Cordelem na czele.

6. Gc4 d5

7. ed5 Gd6

8. O-O Rice'a gambit

1. e4 e5 2. f4 ef4 3. Sf3 g5 4. h4 g4 5. Se5 Sf6 6. Gc4 d5 7. ed5 Gd6 8. O-O

Gambit ten nie ma większego znaczenia praktycznego. Czarne mogą go odrzucić, grając 8. .. O-O, albo przyjąć. Po 8. .. G:e5 9. We1 He7 10. c3 Sh5 11. d4 Sd7 12. de5 S:e5 13. b3 (grozi 14. Ga3) 13. .. O-O 14. Ga3 Sf3+! 15. gf3 Hh4 zgodnie z analizami Capablanki i Burna białe muszą po 16. We5 Hg3+ pogodzić się z wiecznym szachem. Nawet odrzucając gambit czarne stoją bardzo dobrze.

8. .. G:e5

9. We1 Sc6 Cohna W. kontynuacja w gambicie królewskim

9. .. He7 Cohna W. kontynuacja w gambicie królewskim

5. Sg5 Allgaiera gambit w gambicie królewskim przyjętym

Posunięcie to znane już było Ponzianiemu, jednakże szczegółową analizę tego otwarcia pierwszy opublikował Allgaier w 1819 r. i stąd jego nazwa.

4. Gc4 g4

5. d4 Ghulam-Kassima gambit

Debiut ten zaproponował szachista indyjski Ghulam Kassim, autor podręcznika opublikowanego w Madras w 1829 r. (wspólnie z Jamesem Cochrane). Białe poświęcają dla ataku skoczka, a nie gońca, jak to ma miejsce w gambicie Lolli.

5. G:f7+? Lolliego gambit w gambicie królewskim przyjętym

W niektórych podręcznikach teoretycznych gambit ten występuje pod nazwą gambitu Muzio-Lolli. Jest on uznany przez teorię za niepoprawny.

5. .. K:f7

6. O-O gf3

7. H:f3 Younga gambit w przyjętym gambicie królewskim (5. G:f7+, 6. O-O)

Nowość Younga polega na tym, że do gambitu Polerid (w niektórych źródłach teoretycznych - do gambitu Muzio) dodaje on jeszcze poświęcenie gońca na f7.

5. O-O Muzia gambit w gambicie królewskim przyjętym

Posunięcie to spotykamy w dziele Salvia, w którym autor podaje, że o ruchu 5. O-O słyszał po raz pierwszy od neapolitańskiego szachisty d'Alessandro Muzia. Na podstawie tej informacji Sarrat nazwał ten wariant gambitem Muzia. Jest to najkorzystniejszy dla białych wariant w przyjętym gambicie królewskim.

5. Sc3 McDonnella gambit w przyjętym gambicie królewskim

Podobnie jak w gambicie Ghulam Kassima, białe poświęcają dla ataku skoczka, a nie gońca, jak to ma miejsce w gambicie Lolli. Biały hetmański skoczek ma za zadanie atakowanie czarnego hetmana w przypadku, gdy czarne zagrają He7 lub Hf6.

5. Se5 Hh4+

6. Kf1 f3 Cochrane'a gambit w gambicie królewskim przyjętym

W istocie jest to kontrgambit, jednak wszyscy teoretycy - autorzy podręczników szachowych - używają nazwy, jak w haśle.

6. .. Sc6 Herzfelda wariant w gambicie królewskim przyjętym

Autorem wariantu jest szachista austriacki Herzfeld, który przeanalizował go w 1885 r.

6. .. Sf6 Salvia gambit w gambicie królewskim przyjętym; portugalski gambit; Santa María obrona w gambicie królewskim

Posunięcie to, jak zresztą cały wariant aż do 16 posunięcia (7. Sc3 Sc6 8. d4 S:e5 9. de5 Sh5 10. Hd5 Sg3+ 11. Kg1 S:h1 12. H:f7+ Kd8 13. G:f4 Gc5+ 14. K:h1 Wf8 15. Gg3 Hh6 16. Hd5=) znany już jest w rękopisie Poleria (1610 r.) i u Greco (1625 r.).

Cały ten wariant powtórzony jest w książce Salvia z 1634 r., przy czym autor twierdzi, że gambit ten zaczerpnięty został przez niego z nieznanego podręcznika portugalskiego. Stąd też w niektórych źródłach spotykamy nazwę "gambit portugalski". Wynika stąd, że nazwa "gambit Salvia" nie ma historycznego uzasadnienia, a ponadto powinien on nosić nazwę obrony Salvia, chodzi bowiem o sposób gry dla czarnych. W niektórych źródłach podaje się, że podręcznik, z którego Salvio zaczerpnął ten sposób gry napisany był przez Santa Maríe, stąd też spotykamy czasem nazwę obrona Santa Maríi.

6. .. Sh6 Silberschmidta wariant w gambicie królewskim przyjętym

Posunięcie to przeanalizował dokładnie Silberschmidt w dziele z 1829 r.

Dalszy ciąg wariantu: 7. d4 f3 8. g3 Hh3+ 9. Kf2 Hg2+ 10. Ke3 f5!.

Należy nadmienić, że ruch 7. .. f3 spotykamy już u autorów włoskich: Salvia (1723), Cozio i Ponzianiego (1782).

4. .. Gg7

1. e4 e5 2. f4 ef4 3. Sf3 g5 4. Gc4 Gg7

5. h4 h6

6. d4 d6

7. c3 Philidora gambit w przyjętym gambicie królewskim (5. h4)

7. Hd3 Schultza kontynuacja w gambicie królewskim przyjętym

Posunięcie to zaproponował szachista niemiecki G. Schultz w 1860 r.

7. Sc3 c6

8. hg5 hg5

9. W:h8 G:h8

10. Se5 Greco gambit w królewskim gambicie przyjętym

5. O-O Hansteina gambit w gambicie królewskim przyjętym

Ruch 5. O-O zalecał już w 1841 r. Walker, jednakże po raz pierwszy zastosował go w praktyce niemiecki szachista W. Hanstein w partii z v. d. Lasa, granej w Berlinie w 1849 r.

4. Sc3 g4

5. Se5 Hh4+

6. g3 fg3

7. H:g4 g2+

8. H:h4 gh1H

9. Hh5! Quaade'a gambit w gambicie królewskim przyjętym (4. Sc3, 6. g3 fg3)

Idea gambitu ta sama, co w gambicie Rosentretera - ofiara wieży h1. Przyjęcie ofiary przez czarne jest dla nich związane z jeszcze większym niebezpieczeństwem, niż w gambicie Rosentretera.

W 1882 r. wprowadził go do gry praktycznej szachista holenderski Quaade, z zawodu kapitan statku.

3. .. h6 Beckera obrona w gambicie królewskim przyjętym

Samodzielne znaczenie ma następujący wariant: 4. d4 g5 5. h4 Gg7 6. hg5 hg5 7. W:h8 G:h8 8. g3.

W przypadku 4. Gc4 g5 gra przechodzi zwykle w gambit Philidora lub gambit Hansteina.

3. .. Ge7

4. Gc4 Gh4+

5. g3 fg3

6. O-O gh2+

7. Kh1 Cunninghama gambit w gambicie królewskim przyjętym (3. .. Ge7, 5. g3); Cunninghama obrona w gambicie królewskim przyjętym; trzech pionów gambit w gambicie królewskim przyjętym

Istnieją dwie różne wersje nazwy tego debiutu. Jedna z nich to właśnie nazwa - gambit Cunninghama (nazywany także gambitem trzech pionów). Nazwa ta pochodzi od J. Bertina, szachisty angielskiego, który użył jej po raz pierwszy w swej książce The noble game of chess (Londyn 1735). Nazwę tę powtórzył i spopularyzował Stamma.

P. R. Bilguer w swym dziele Handbuch des Schachspiels opierając się na książce Stammy podaje, iż dopiero ruch 5. g3 jest charakterystyczny dla gambitu Cunninghama.

Według drugiej wersji posunięciem determinującym nazwę debiutu jest 3. .. Ge7. Najbardziej konsekwentnym pod tym względem jest M. Euwe, który debiut ten nazywa obroną Cunninghama już w momencie zagrania 3. .. Ge7.

3. .. Sf6 Schalloppa obrona w gambicie królewskim przyjętym

4. e5 Sh5

5. He2 Keresa kontynuacja w gambicie królewskim przyjętym

Tak zagrał po raz pierwszy Keres w partii z Alechinem w czasie turnieju w Salzburgu w 1943 r.

2. .. Gc5

3. Sf3 d6

4. c3 f5 Svenoniusa wariant w nieprzyjętym gambicie królewskim

5. fe5 de5

6. d4 ed4

7. Gc4 Rétiego kontynuacja w nieprzyjętym gambicie królewskim

4. .. Gg4

5. fe5 de5

6. Ha4+ Marshalla kontynuacja w gambicie królewskim nieprzyjętym

4. .. Sc6

5. Gc4 Sf6

6. d3 Gg4

7. h3 G:f3

8. H:f3 ef4 Svenoniusa kontynuacja w nieprzyjętym gambicie królewskim

4. Sc3 Sd7 Hanhama wariant w gambicie królewskim nieprzyjętym

Dalszy ciąg c6 i Hc7.

2. Gc4 gońca debiut

1. e4 e5 2. Gc4

Znany już w Rękopisie Getyńskim oraz u Luceny i Lopeza. Jednakże główna zasługa w jego popularyzacji należy do Philidora. Twierdził on, iż ruch 2. Gc4 jest lepszy niż 2. Sf3, ponieważ jest mniej zobowiązujący, pozostawia białym możliwość rozwinięcia skoczka na e2 oraz zagrania f2-f4.

Dzięki analizom Philidora debiut gońca panował niemal niepodzielnie w pierwszej połowie XIX w. Dopiero w wyniku analiz rosyjskiego mistrza K. Jaenischa oraz szachistów berlińskich ("Berlińskiej Plejady"), którzy dokładnie przeanalizowali odpowiedź 2. .. Sf6, debiut ten stracił mocno na swej popularności.

2. .. c6

3. d4 d5

4. ed5 cd5

5. Gb5+ Gd7

6. G:d7+ S:d7

7. de5 S:e5

8. Se2! Lisicyna kontynuacja w debiucie gońca

2. .. f5 Greco kontrgambit w debiucie gońca; Kalabryjski gambit (kontrgambit)

3. d3 Jaenischa kontynuacja w debiucie gońca

2. .. Gc5 dwóch gońców partia (2. Gc4)

Taki początek spotykamy w partiach granych w XVII, XVIII, a nawet w pierwszej połowie XIX w.

3. b4 G:b4

4. f4 McDonnella podwójny gambit w debiucie gońca (3. b4)

3. c3 d5 Lewisa kontratak w debiucie gońca

3. He2 He7

4. f4 Lopeza gambit w debiucie gońca

Ten system gry znany już jest w podręczniku Lopeza z 1561 r.

3. Sf3 d6

4. c3 He7

5. d4 Pietrowa gambit w debiucie gońca

2. .. Sf6 berlińska obrona w debiucie gońca

Bezsprzecznie najlepsza odpowiedź czarnych - wynik analizy szachistów berlińskich z połowy XIX w.

3. d4 Ponzianiego gambit w debiucie gońca

Posunięcie to zaproponował Ponziani w pierwszym wydaniu swego dzieła (1769).

3. .. ed4

4. Sf3 Kejdańskiego-Urusowa gambit w debiucie gońca

Tę ofiarę piona przez długie lata nazywano gambitem Kejdańskiego. Według źródeł radzieckich ("Szachmatnyj Słowar") pierwszą analizę tego gambitu opublikował szachista rosyjski S. Urusow w 1857 r.

4. .. d5 Panowa kontynuacja w debiucie gońca

3. f4 Greco gambit w debiucie gońca

3. Sf3 Allgaiera wariant w debiucie gońca

2. Sc3 wiedeńska partia

Białe przygotowują ruch 3. f4, a więc przejście do gambitu królewskiego, biorą jednak wczesniej pod kontrolę pole d5, nie dopuszczając do posunięcia d7-d5, które w wielu wariantach gambitu królewskiego zapewnia czarnym dobrą grę.

Idea ta, związana z ruchem 2. Sc3, została poddana szczegółowej analizie w połowie XIX w. przez szachistów wiedeńskich, w szczególności przez Karla Hamppe. Stąd nazwa otwarcia.

2. .. Sc6 Langego Maxa obrona w partii wiedeńskiej

3. f4 ef4

4. d4 Steinitza gambit w partii wiedeńskiej

Tak po raz pierwszy zagrał Steinitz na turnieju w Dundee w 1867 r. w partii z Neumannem, a następnie w Baden-Baden w 1870 r.

Białe rezygnują z roszady w zamian za silne centrum pionowe.

4. Sf3 g5

5. d4 g4

6. Gc4 Pierce'ów braci gambit w partii wiedeńskiej

Białe poświęcają figurę celem uzyskania ataku, jednak po 6. .. gf3 7. O-O Hg5 lub 7. .. d5 nie mają pełnej rekompensaty za poświęcony materiał.

5. h4 Hamppe-Allgaiera gambit w partii wiedeńskiej

Nazwa pochodzi z połączenia partii wiedeńskiej z gambitem Allgaiera.

5. Gc4 g4

6. O-O gf3

7. H:f3 Se5

8. H:f4 Hf6 Dubois obrona (7. .. Se5)

Jeden z wariantów gambitu Hamppe-Muzio.

2. .. Sf6 Falkbeera obrona

3. f4 d5

4. fe5 S:e4

5. Hf3 Steinitza kontynuacja w partii wiedeńskiej

2. Se2 Ałapina otwarcie

1. e4 e5

Idea debiutu polega na przygotowaniu gambitu królewskiego (f2-f4) bez poświęcania piona. Z drugiej strony biały skoczek może również z pola e2 (podobnie jak z pola f3) podtrzymać ewentualne uderzenie w centrum d2-d4.

2. Sf3 d6 Philidora obrona

Ten system debiutowy spotykamy w najstarszych źródłach również u Ruy Lopeza, który uważał go za jedynie słuszną odpowiedź na 2. Sf3. Stanowisko swe Lopez argumentował tym, że po 2. .. Sc6 białe dysponują posunięciem 3. Gb5, co zapewnia im długotrwałą inicjatywę.

Zasługą Philidora jest idea kontrataku pionowego w centrum 3. d4 f5. Przez długi czas obrona Philidora uważana była prawie za obalenie ruchu Sf3.

3. d4 f5

4. de5 fe4

5. Sg5 d5

6. e6 Sh6

7. f3 Mayeta atak w obronie Philidora

3. .. Sd7 Hanhama kontynuacja w obronie Philidora

Nazwa pochodzi od amerykańskiego szachisty J. Moore Hanhama, który posunięcie 3. .. Sd7 zastosował po raz pierwszy w turnieju międzynarodowym w Nowym Jorku w 1889 r.

4. Gc4 c6

5. c3 Delmara wariant w obronie Philidora

Posunięcie zaproponowane przez Delmara, dające białym niewielką, ale wyraźną przewagę.

5. O-O Ge7

6. de5 Steinera A. wariant w obronie Philidora

Tak zagrał po raz pierwszy A. Steiner w partii z Brinckmannem w Budapeszcie w 1929 r.

3. .. Sf6 Nimzowitscha kontynuacja w obronie Philidora

2. .. f5 łotewski gambit

Opierając się na rękopisie Poleria należy przypuszczać, że po raz pierwszy zastosował go G. Leonardo da Cutro na początku XVII w. Wielkie sukcesy przy pomocy tego otwarcia osiągał Greco. Dlatego też przez długi czas otwarcie to nosiło nazwę gambitu Greco.

Nazwa dzisiejsza została mu nadana przez FIDE dzięki analizom szachistów łotewskich, opublikowanym w latach trzydziestych, a w szczególności znanego mistrza w grze korespondencyjnej H. Betinga. W czasie tematowego meczu korespondencyjnego Ryga-Sztokholm (1934-1936) grająca czarnymi reprezentacja Rygi odniosła wielki sukces, zwyciężając +3=2.

Idea debiutu wyraża dążenie czarnych do jak najszybszego przechwycenia inicjatywy.

2. .. f6

3. S:e5 Damiana gambit

Przyjęcie gambitu (3. .. fe5?) prowadzi do przegranej czarnych: 4. Hh5+ Ke7 (W partii Lopez-Leonardo, Rzym 1560, grano 4. .. g6 5. H:e5+ He7 6. H:h8 Sf6 7. d4 Kf7 8. Gc4+ d5 9. G:d5 S:d5 z wygraną białych) 5. H:e5+ Kf7 6. Gc4+ d5 7. G:d5+ Kg6 8. h4! z wygraną białych.

W nieprzyjętym gambicie po 3. .. He7 4. Sf3 d5 5. d3 de4 6. de4 H:e4+ 7. Ge2 Gf5 8. O-O H:c2 9. He1 białe również uzyskują znaczną przewagę.

Należy wspomnieć, że gambit ten znany już był Lucenie, ale - jak należy przypuszczać - praca Luceny nie była znana Lopezowi i dlatego nazwał on ten debiut gambitem Damiana.

2. .. Sc6

3. c3 Ponzianiego debiut; angielska gra skoczkowa

Otwarcie spotykane już w rękopisie Getyńskim i u Poleria. Dokładną jego analizę podał dopiero Ponziani. Duży wkład w pogłębienie teorii tego debiutu ma Staunton, dlatego też spotykamy czasem określenie "angielska gra skoczkowa", które odnosi się do wariantu 3. .. Sf6 4. d4 S:e4 5. d5 Sb8 6. Gd3 Sc5 7. S:e5 S:d3+ 8. S:d3=.

3. .. d5

4. Ha4 f6 Steinitza kontynuacja w debiucie Ponzianiego

4. .. Sf6 Leonhardta kontynuacja w debiucie Ponzianiego

3. d4 ed4

4. c3 Göringa gambit

Tak zagrał po raz pierwszy Göring w partii z W. Paulsenem w turnieju w Lipsku w 1877 r.

4. Gb5 "Mac Lopez" gambit

Humorystyczna nazwa gambitu stanowiącego połączenie partii hiszpańskiej z gambitem szkockim.

Jej autorem jest szachista angielski Blackburne.

4. Gc4 szkocki gambit

Po raz pierwszy tę kontynuację gambitową zastosowali szachiści szkoccy w czasie meczu korespondencyjnego Londyn-Edynburg, rozegranego w 1824 r. W 1829 r. partie tego meczu zostały opublikowane ze szczegółowymi analizami przez W. Lewisa i przetłumaczone oraz wydane w Niemczech, gdzie powstała nazwa debiutu.

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. d4 ed4

4. S:d4 szkocka partia

Pierwsze analizy partii szkockiej znajdujemy u Del Rio (1750) i Lolli (1763). W czasie meczu korespondencyjnego Londyn-Edynburg w 1824 r. szachiści szkoccy zastosowali ten debiut z dużym powodzeniem i stąd też pochodzi nazwa otwarcia. W 1829 r. komitet klubu szachowego w Edynburgu opublikował partię wspomnianego meczu wraz ze szczegółową analizą debiutów. Dalsze analizy tego otwarcia, pochodzące z drugiej połowy XIX w. udowodniły (Staunton, La Bourdonnais, Lange, Paulsen), że czarne uzyskują tu dość latwo wyrównanie. Z tego też powodu partia ta stała się coraz rzadszym gościem w praktyce turniejowej XX w.

Pierwszy mistrz świata W. Steinitz dokonał w 1889 r. podsumowania istniejących dotąd analiz i opublikował w The Modern Chess Instructor pełną analizę tego debiutu.

4. .. Gc5

5. Ge3 Hf6

6. Sb5 Blumenfelda atak w partii szkockiej

Ten sposób gry zaproponował Blumenfeld w 1904 r. Jednakże jego idea nie wytrzymała próby krytycznych analiz i dość szybko cały wariant został uznany za niekorzystny dla białych.

5. Sb3 Gb6

6. a4 Bastrikowa kontynuacja w partii szkockiej

4. .. Hh4

5. Sc3 Steinitza wariant w partii szkockiej

4. .. Sf6 Schmidta E. kontynuacja w partii szkockiej

Analizę tego wariantu opublikował Schmidt na łamach "Deutsche Schachzeitung".

5. S:c6 bc6

6. e5 Miesesa kontynuacja w partii szkockiej (5. S:c6)

3. Gb5 hiszpańska partia; Lopeza otwarcie

Posunięcie 3. Gb5 znajdujemy już u Luceny, ale pierwsze i dogłębne analizy szesnastu różnych wariantów opublikował R. Lopez w 1561 r. Lopez w swych analizach polemizował z Damiano, który zalecał ruch 2. .. Sc6 jako najlepszą obronę piona e5 (po 2. Sf3). Lopez uważał natomiast, iż najlepszą obroną jest posunięcie 2. .. d6, czego dowodził - jego zdaniem - ruch 3. Gb5 zapewniający białym długotrwałą przewagę debiutową.

W niektórych podręcznikach teoretycznych partię hiszpańską do dziś nazywa się otwarciem Ruy Lopeza. Od lat osiemdziesiątych poczynając patria hiszpańska była i pozostała do dziś jednym z najpopularniejszych otwarć, ponieważ zapewnia białym długotrwałą inicjatywę.

Literatura: m. in. P. Keres Spanisch bis franzözisch (Berlin 1972), R. Schwarz Spanisch (Handbuch der Schacheröffnungen) (Hamburg 1970), R. Wade, L. Blackstock, P. Booth The closed Ruy Lopez (Londyn 1970), E. Varnusz Die spanische Partie (Hamburg 1973), A. Suetin Ispanskaja partija (Moskwa 1982).

3. .. a6

4. Ga4 b5

5. Gb3 Sa5 Furmana-Tajmanowa kontynuacja w partii hiszpańskiej (4. .. b5)

Za cenę zacofania w rozwoju i osłabienia pionów na skrzydle hetmańskim czarne uzyskują parę gońców. System ten opracowany przez leningradzkich arcymistrzów Furmana i Tajmanowa został też przez nich z powodzeniem zastosowany w praktyce turniejowej.

4. .. d6 Steinitza opóźniona obrona w partii hiszpańskiej (3. .. a6)

5. c3 f5 "Siesta" wariant w partii hiszpańskiej

Nazwa wariantu odpowiada nazwie turnieju zorganizowanego w 1928 r. w Budapeszcie. Rozgrywany on był w sanatorium "Siesta". Tam właśnie zagrał tak po raz pierwszy Capablanca w partii z A. Steinerem.

5. .. Gd7

6. d4 Sf6

7. O-O Ge7

8. We1 O-O

9. Sbd2 Ge8 Kecskemetski wariant w partii hiszpańskiej

Wariant został wprowadzony do praktyki turniejowej przez A. Alechina i był wielokrotnie stosowany przez czarne w czasie turnieju w Kecskemet w 1927 r.

6. .. Sge7 Rubinsteina kontynuacja w obronie Steinitza partii hiszpańskiej

7. Gb3 h6

8. Hc2 Fischera kontynuacja w partii hiszpańskiej

5. c4 Durasa współczesny wariant w partii hiszpańskiej

W wymienionej kolejności posunięć idea Durasa jest tu zrealizowana z lepszym efektem, ponieważ ruch d4 wykonany jest bez straty tempa, jak to ma miejsce w wariancie Durasa, gdzie białe grają d2-d3 i następnie d3-d4.

5. G:c6+ bc6

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gb5 a6 4. Ga4 d6 5. G:c6+ bc6

6. d4 f6 Ałapina wariant w partii hiszpańskiej

4. .. f5 Jaenischa gambit opóźniony w partii hiszpańskiej (3. .. a6)

4. .. Sf6

5. d3 Anderssena atak w partii hiszpańskiej

W ten sposób białe unikają systemu otwartego, wzmacniają swą pozycję w centrum i przygotowują atak na skrzydle królewskim.

Po ruchach 5. .. b5 6. Gb3 Ge7 7. O-O d6 8. c3 O-O 9. We1 Sa5 10. Gc2 c5 11. Sbd2 powstaje pozycja zbliżona do wariantów, wynikających z systemu zamkniętego.

Ruch 5. d3 często stosował również Steinitz, dlatego też niektórzy teoretycy nazywają ten wariant systemem Steinitza (w odróżnieniu do obrony Steinitza).

5. .. d6

6. c4 Durasa wariant w partii hiszpańskiej

Białe nie dopuszczają do b7-b5, jak też i do d6-d5, same zaś zamierzają przy okazji zagrać d3-d4. Idea jest godna pochwały, jednak realizacja jej jest zbyt przewlekła i dlatego wariant ten nie zdobył sobie większej popularności.

6. .. g6

7. d4 ed4

8. S:d4 Gd7

9. S:c6 G:c6

10. O-O Gg7

11. Sc3 O-O

12. G:c6! Laskera kontynuacja w partii hiszpańskiej

5. d4 hiszpański gambit środkowy

Nazwa zaproponowana przez M. Euwego.

5. G:c6 wymienny system opóźniony w partii hiszpańskiej (4. Ga4 Sf6)

Białe oddają dobrowolnie tempo pozwalając czarnym wykonać "za darmo" ruch Sf6. W zamian - czarne pozbawione są możliwości piona e5 przez f7-f6.

Idea pochodzi od Treybala, ale system ten zyskał sławę dopiero po partii Alechin-Bogolubow, granej w 1934 r. w Bayreuth (16 partia meczu o mistrzostwo świata). W związku z tym Euwe nazwał ten system wariantem Bayreuth.

5. O-O d6 Steinitza dwukrotnie opóźniona obrona w partii hiszpańskiej (3. .. a6, 4. .. Sf6); rosyjska obrona w partii hiszpańskiej

Wariant ten stosowali Czigorin, Janowski i Rubinstein.

6. G:c6+ bc6

7. d4 Gg4 Lipnickiego kontynuacja w partii hiszpańskiej

7. .. S:e4 Rubinsteina kontynuacja w partii hiszpańskiej

Ulubiona kontynuacja Rubinsteina, prowadząca do dużych powikłań.

8. We1 f5

9. de5 d5

10. Sc3 Bolesławskiego kontynuacja w partii hiszpańskiej

Idea posunięcia 10. Sc3 - białe grożą manewrem Sf3-d4-c6, ruchem f3 i e6. Posunięcie 10. Sc3 zastosował po raz pierwszy Bolesławski w meczu-turnieju o mistrzostwo ZSRR w 1941 r. w partii przeciwko Smysłowowi.

5. .. Gc5 Moellera obrona w partii hiszpańskiej

Wariant ten zaproponował J. Moeller w artykule teoretycznym, opublikowanym w 1903 r. w szwedzkim miesięczniku "Tidskrift för Schack". Często stosował tę obronę Alechin, uważał jednak, że nie zapewnia ona czarnym wyrównania.

5. .. Ge7 zamknięty system w partii hiszpańskiej

Czarne swym ostatnim ruchem zamykają linię "e" i grożą bez ryzyka biciem pionka e4.

Po dalszych ruchach 6. We1 b5 7. Gb3 d6 8. c3 O-O 9. h3 Sa5 10. Gc2 c5 11. d4 Hc7 12. Sbd2 powstaje tzw. wyjściowa pozycja systemu zamkniętego.

6. G:c6 wymienny system dwukrotnie opóźniony w partii hiszpańskiej (4. Ga4, 5. O-O)

Białe tracą dobrowolnie tempo, które potem odzyskują. Czarne pozbawione są w tym systemie możliwości natychmiastowej obrony piona e5 przez f7-f6, a po Gd6 zwracają białym utracone tempo.

6. He2 Worralla atak w partii hiszpańskiej

Jeśli białe nie chcą dopuścić do systemu otwartego, mogą już w 5 posunięciu grać 5. He2.

Idea tego ataku polega na tym, że biały hetman zwalnia pole d1 dla wieży, a dopiero potem białe grają c3 i d4 - tak więc grą białych na linii "d" kieruje nie hetman, lecz wieża.

6. We1 b5

7. Gb3 d6

8. c3 O-O

9. h3 h6

10. d4 We8 Smysłowa kontynuacja w partii hiszpańskiej (9. .. h6)

9. .. Gb7

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gb5 a6 4. Ga4 Sf6 5. O-O Ge7 6. We1 b5 7. Gb3 d6 8. c3 O-O 9. h3 Gb7

10. d4 ed4

11. cd4 d5

12. e5 Se4

13. Sc3 Sa5

14. Gc2 f5 Flohra-Lilienthala wariant w partii hiszpańskiej (9. .. Gb7, 10. .. ed4)

9. .. Sa5

10. Gc2 c5

11. d4 Hc7

12. Sbd2 cd4

13. cd4 Gb7

14. Sf1 Wac8

15. Gd3 d5!? Panowa kontratak w partii hiszpańskiej (12. .. cd4, 14. .. Wac8)

Ta ofiara piona (przy białym gońcu na b1) wypróbowana została po raz pierwszy w partii Cohn-Johner (Wiedeń 1908 r.). Później ideę tę propagował mistrz radziecki W. Panow.

12. .. Sc6

13. dc5 Rauzera kontynuacja w partii hiszpańskiej

Idea polega na rozładowaniu w centrum z zamiarem opanowania skoczkiem pola d5 lub f5.

13. Sf1 Laskera kontynuacja w partii hiszpańskiej

Poświęcenie piona o wątpliwej wartości. W głównym wariancie po 13. .. cd4 14. cd4 S:d4 15. S:d4 ed4 16. Sg3 Sd7 17. Sf5 Gf6 18. Gb3! gra jest wyrównana.

11. .. Sd7

12. Sbd2 cd4 Keresa kontynuacja w zamkniętym systemie partii hiszpańskiej (11. .. Sd7)

Czarne otwierają linię "c" (podobnie jak to ma miejsce w tzw. kontrataku Panowa), jednak nie wykonują one ruchu Hd8-c7.

9. .. Sb8 Breyera wariant w partii hiszpańskiej

10. d4 Sbd7

11. c4 c6

12. c5 Hc7

13. cd6 G:d6

14. Gg5 ed4 Petrosjana kontynuacja w partii hiszpańskiej

11. Sh4 Simagina kontynuacja w partii hiszpańskiej

9. .. Sd7

10. d4 Sb6

11. Sbd2 Gf6 Czigorina system w partii hiszpańskiej (9. .. Sd7, 10. .. Sb6)

Systemem Czigorina nazywany jest również plan gry czarnych, związany z ruchem c7-c5, a więc 9. .. Sa5 10. Gc2 c5 11. d4 Hc7 12. Sbd2 Sc6.

W niektórych podręcznikach teoretycznych system Czigorina nazwany jest zamkniętym systemem partii hiszpańskiej.

7. .. O-O

8. c3 d5

9. ed5 S:d5

10. S:e5 S:e5

11. W:e5 Sf6 Marshalla atak w partii hiszpańskiej (7. .. O-O)

Czarne poświęciły piona w zamian za atak. Zdaniem teoretyków większe szanse mają czarne po zagraniu 11. .. c6, niż w "czystym" Marshallowskim wariancie z 11. .. Sf6.

Atak ten wprowadził do praktyki turniejowej Marshall w słynnej partii z Capablanką w Nowym Jorku w 1918 r.

5. .. S:e4

6. d4 b5

7. d5 Richtera wariant w partii hiszpańskiej

Według współczesnej wiedzy debiutowej po 7. .. ba4 8. dc6 d6 9. We1 Sf6 10. c4 Ge6 11. H:a4 Ge7 12. Sc3 O-O białe stoją gorzej.

7. Gb3 d5

8. c4!? Harknessa gambit w partii hiszpańskiej

8. de5 Ge6

9. c3 otwarty system w partii hiszpańskiej (5. .. S:e4); Morphy'ego obrona w partii hiszpańskiej; Tarrascha obrona w partii hiszpańskiej

Jest to tzw. wyjściowa pozycja systemu otwartego partii hiszpańskiej. Ruch 5. .. S:e4 nie ma na celu zdobycia piona; jego obrona, jak tego dowodzi wariant ryski, prowadzi do przewagi białych.

System otwarty nazywano również w swoim czasie obroną Morphy'ego lub obroną Tarrascha. Ten ostatni wybierał prawie wyłącznie system otwarty w partii hiszpańskiej i wypowiadał się kategorycznie przeciwko systemowi zamkniętemu.

9. .. Gc5 włoski wariant w partii hiszpańskiej

Nazwę tę zaproponował Euwe ze względu na ruch 9. .. Gc5.

10. Hd3 Motzka wariant w partii hiszpańskiej

10. .. f5 Radczenki kontynuacja w partii hiszpańskiej

10. Sbd2 O-O

11. Gc2 f5

12. Sb3 Ga7

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gb5 a6 4. Ga4 Sf6 5. O-O S:e4 6. d4 b5 7. Gb3 d5 8. de5 Ge6 9. c3 Gc5 10. Sbd2 O-O 11. Gc2 f5 12. Sb3 Ga7

13. Sfd4 S:d4

14. S:d4 G:d4

15. cd4 f4

16. f3 Sg3 "wielki wariant" w partii hiszpańskiej (15. cd4 f4)

Ta ofiara figury jest w zasadzie początkiem karkołomnego wariantu zwanego "wielkim" (la grande variante). Po raz pierwszy zastosował ją Mackenzie w turnieju w Wiedniu w 1882 r. przeciwko Fleissigowi.

11. .. S:f2 Dilwortha wariant

Czarne poświęcają 2 lekkie figury za wieżę i piona. Ideę tę zastosował po raz pierwszy Dilworth w partii korespondencyjnej z Weirem w mistrzostwach Irlandii w 1941 r. Później wprowadził ją do praktyki turniejowej i niejednokrotnie stosował Botwinnik.

12. W:f2 f6 Botwinnika kontynuacja w partii hiszpańskiej (11. .. S:f2)

Tak zagrał Botwinnik w partii ze Smysłowem w 1944 r. Nastąpiło dalej 13. ef6 H:f6 14. Hf1 Gg4 15 Kh1? (15. Hd3!) 15. .. G:f2 16. H:f2 Wae8 17. Hg3 Se5 18. Gd1 h5! 19. h4 Sd3 z przewagą czarnych.

Dzisiaj idea Botwinnika uznana jest za niepoprawną. Keres podaje następujące wzmocnienie dla białych: 15. Hd3 Hf5 16. H:f5 G:f5 17. G:f5 G:f2+ 18. K:f2 W:f5 19. Kg1 We8 20. Sf1 (Fine), albo 15. h3 G:f3 16. S:f3 G:f2+ 17. H:f2 Se5 18. Gd1 z przewagą białych.

Idea poświęcenia figury na f2 pochodzi od Dilwortha.

9. .. Ge7

10. a4 b4

11. Sd4 Alechina kontynuacja w partii hiszpańskiej (10. a4)

Białe poświęcają piona dla uzyskania taktycznych szans w centrum i na skrzydle królewskim. Ruch 10. a4 występuje po raz pierwszy w partii Perlis-Lasker, granej w Petersburgu w 1909 r. Po 10. .. b4 Perlis zagrał 11. We1, ale po 11. .. Sc5 12. Gc2 Gg4 nie uzyskał przewagi.

Alechin, w czasie meczu o mistrzostwo świata z Euwem w 1935 r., wzmocnił ten wariant, grając 11. Sd4.

10. We1 O-O

11. Sd4 S:e5

12. f3 Gd6! wrocławski wariant w partii hiszpańskiej (10. We1, 11. .. S:e5)

To interesujące poświęcenie figury zalecił w 1913 r. szachista wrocławski K. Bergmann oraz, prawie w tym samym czasie, S. Tarrasch. Wynikające stąd warianty zostały przeanalizowane szczegółowo w środowisku szachistów wrocławskich i stąd jego nazwa. Ocena wariantu jest dziś jednoznaczna: czarne uzyskują silny atak, który zapewnia im wynik remisowy. Dlatego też znikł on prawie z praktyki turniejowej, ponieważ białe nie mogą tu uzyskać przewagi.

9. .. Sc5 berlińska obrona w partii hiszpańskiej

9. He2 Keresa kontynuacja w otwartym systemie partii hiszpańskiej

Ruch ten Keres "odgrzebał" (jak sam podaje) w okresie przygotowań do meczu-turnieju o mistrzostwo świata w 1948 r. i zastosował go w tym turnieju uzyskując doskonały wynik.

Białe zwalniają pole d1 dla wieży, zamierzając jak najszybciej zaatakować piona d5, bez straty czasu na ruch c3.

9. He2 moskiewski atak w partii hiszpańskiej; Howella atak w partii hiszpańskiej

Ruch w tekście zwalnia pole d1 dla wieży, aby następnie przez c2-c4 poderwać centralną pozycję czarnego skoczka.

Autorem nazwy tego wariantu jest M. Euwe, który zaproponował ją dlatego, że w moskiewskiej fazie meczu-turnieju o mistrzostwo świata w 1948 r. szachiści radzieccy Keres i Smysłow czterokrotnie zastosowali ten wariant (każdy z nich przeciwko Euwemu i Reshevsky'emu).

6. .. ed4!? ryski wariant w partii hiszpańskiej

Nazwa pochodzi z partii korespondencyjnej Berlin-Ryga granej w latach 1906-1907, w której szachiści ryscy zastosowali ten właśnie wariant.

4. G:c6 wymienny system w partii hiszpańskiej

Idea strategiczna tej wymiany: białe wprawdzie pozbywają się pary gońców, ale kłopoty czarnych w końcówce w związku ze zdwojeniem pionów na skrzydle hetmańskim są większe. Teza trudna do udowodnienia, a przecież na olimpiadzie w Hawanie w 1966 r. Fischerowi udało się przeprowadzić dowód. Slynne "trojaczki" Fischera, to trzy wygrane w tym systemie: z Portischem, Gligoriciem i Jimenezem.

3. .. d6 Steinitza obrona w partii hiszpańskiej

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gb5 d6

Najprostsza obrona piona e5 i najstarszy system obronny w partii hiszpańskiej przeanalizowany przez Ruy Lopeza (1561), zalecany także m. in. przez Jaenischa w 1847 r. Największym zwolennikiem tego systemu w grze praktycznej był Steinitz, który w 1889 r. opublikował analizę tej obrony (The modern chess instructor, Nowy Jork 1889-1895). Czarne mają ścieśnioną, ale solidną pozycję. Obrona ta w swej czystej postaci prawie całkowicie zniknęła ze współczesnej praktyki turniejowej.

4. d4 Gd7

5. Sc3 Sf6

6. O-O ed4 Wolfa wariant w partii hiszpańskiej

Jeden z najpopularniejszych wariantów w systemie Steinitza.

3. .. f5

4. Sc3 Sd4 Alechina kontynuacja w partii hiszpańskiej (3. .. f5)

Posunięcie często stosowane przez Alechina. Ostatnio wariant ten dość dokładnie przeanalizowali szachiści bułgarscy.

3. .. f6 Damiana-Steinitza obrona w partii hiszpańskiej

Idea obrony piona e5 przez f7-f6 w drugim posunięciu pochodzi od Damiana. Natomiast zastosowanie tej obrony w partii hiszpańskiej - to koncepcja Steinitza, który grywał w ten sposób dość często.

3. .. g5 Brentana obrona w partii hiszpańskiej

Ruch ten przeanalizował Brentano w 1900 r. na łamach "Wiener Schachzeitung". grywał tak czasami również Schlechter. Posunięcie Brentana jest sprzeczne ze strategią debiutową i we współczesnej praktyce turniejowej nie występuje niemal zupełnie.

3. .. Gb4 Ałapina obrona w partii hiszpańskiej

Ulubiona broń Ałapina.

3. .. Gc5

4. c3 f5 Cordela obrona w partii hiszpańskiej (3. .. Gc5)

Wynikające stąd warianty opracował O. Cordel, stąd nazwa obrony.

Posunięcie 3. .. Gc5 znane już jest w getyńskim rękopisie (1480).

4. .. Sf6 O'Kelly'ego kontynuacja w partii hiszpańskiej (3. .. Gc5 4. c3)

Należy zwrócić uwagę na kolejność ostatnich dwóch posunięć czarnych oraz na 4 pos. białych. W nich należy szukać różnicy pomiędzy tą kontynuacją, a obroną Moellera i wariantem "Bene".

3. .. Hf6 Paulsena L. kontynuacja w partii hiszpańskiej

Tak grał Paulsen w czasie turnieju we Frankfurcie nad Menem w 1887 r. Euwe nazywa ten wariant obroną frankfurcką.

3. .. Sd4 Birda obrona w partii hiszpańskiej

Ulubione posunięcie Birda. Tak grywał też często Blackburne.

3. .. Sf6

4. O-O d6 Steinitza obrona w partii hiszpańskiej

4. .. Gc5 BENE wariant w partii hiszpańskiej

Ruch w tekście stosowali z dużym zamiłowaniem oraz przeanalizowali arcymistrz belgijski O'Kelly i mistrz holenderski van Scheltinga (BElgium-NEtherland - stąd nazwa wariantu wymyślona przez Euwego).

Po ruchach 5. S:e5 S:e5 6. d4 drogi się rozchodzą: O'Kelly grywał częściej 6. .. c6, natomiast van Scheltinga 6. .. a6.

4. .. S:e4 berlińska obrona w partii hiszpańskiej (3. .. Sf6)

Bardzo modna w drugiej połowie XIX w.

5. d4 Ge7

6. He2 d5 Trifunovicia kontynuacja w partii hiszpańskiej

6. .. Sd6

7. G:c6 bc6

8. de5 Sb7

9. Sc3 O-O

10. We1 Pillsbury'ego kontynuacja w partii hiszpańskiej

10. .. Sc5

11. Sd4 Se6

12. Ge3 S:d4

13. G:d4 c5! Rio de Janeiro wariant w partii hiszpańskiej

Autorem był szachista brazylijski Caldas Vianna mieszkający w Rio de Janeiro.

Po dalszych ruchach 14. Ge3 d5 15. ed6 G:d6 czarne mają wprawdzie słabe piony na skrzydle hetmańskim, ale para gońców w otwartej pozycji zapewnia im dostateczną rekompensatę.

3. .. Sge7 Steinitza kontynuacja w partii hiszpańskiej

Ruch ten znany był już Lucenie. Przez pewien czas wariant ten nazywano obroną Cozio. Uporczywie stosował go Steinitz, ale po znakomitej partii Blackburne-Steinitz, Wiedeń 1873 r., zniknął prawie całkowicie z praktyki turniejowej.

3. Gc4 f5 Rousseau gambit

3. .. Gc5 włoska partia (3. Gc4); gioco piano

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gc4 Gc5

Spotykamy ją już w rękopisie Getyńskim oraz u autorów włoskich XVI i XVII w. (Polerio, Greco). Oni to właśnie nadali temu otwarciu nazwę "gioco piano" (gra spokojna), która utrzymała się przez stulecia aż do dni dzisiejszych, w odróżnieniu od gier gambitowych (gambitu królewskiego, środkowego).

4. b4 Evansa gambit

Ruch ten W. D. Evans wprowadził do praktyki około 1824 r.

Idea gambitu polega na wykonaniu z tempem (za cenę piona) normalnych dla partii włoskiej ruchów c2-c3 i d2-d4, atakując każdorazowo czarnego gońca.

Jeśli czarne biją piona b4 mamy do czynienia z przyjętym gambitem Evansa. Jeśli zaś go nie biją, lecz odchodzą gońcem - z nieprzyjętym.

Gambit Evansa był często stosowany w meczach pomiędzy La Bourdonnais a Macdonnellem (1834). Następnie był dokładnie przeanalizowany i stosowany w praktyce przez Morphy'ego, Anderssena i Czigorina. Różne sposoby obrony przeanalizowali Ałapin i Lasker. W latach dwudziestych i trzydziestych XX w. gambit ten stosował dość często Tartakower.

4. .. G:b4

5. c3 Ga5

6. d4 Stauntona wariant w gambicie Evansa

6. .. d6

7. Gg5 Sztejnsapira atak w gambicie Evansa

Posunięcie zaproponowane przez szachistę leningradzkiego Sztejnsapira, które po raz pierwszy zastosował w partii z Romanowskim w 1937 r.

7. Hb3 Hd7

8. a4 Gb6

9. a5 S:a5

10. W:a5!? Tartakowera kontynuacja w gambicie Evansa

Po kolejnych ruchach 10. .. G:a5 11. de5 Sh6 12. e6 fe6 13. Sg5 c6! czarne mają przewagę.

6. .. ed4

7. O-O d6

8. Hb3 Wollera atak w gambicie Evansa

Nazwa pochodzi od szachisty irlandzkiego Wollera, który analizę wariantu opublikował w 1848 r. w "Chronicle".

7. .. dc3 Evansa gambit skompromitowany (4. .. G:b4)

Przyjęcie przez czarne dwóch gambitowych pionów prowadzi do bardzo trudnej dla nich gry.

8. Hb3 Hf6

9. e5 Hg6

10. S:c3 Sge7

11. a4 Szaposznikowa kontynuacja w gambicie Evansa

11. Ga3 Paulsena L. kontynuacja w gambicie Evansa

7. .. Gb6

8. cd4 d6

9. Sc3 Sa5

10. Gg5 Hd7

11. Gb5 c6

12. e5! "Rubikon" wariant w gambicie Evansa

Nazwa jest wynikiem ostatniego posunięcia białych, które przekraczają linię demarkacyjną szachownicy - "Rubikon".

6. O-O d6

7. d4 Gb6 Laskera obrona w gambicie Evansa (5. .. Ga5)

Idea obrony polega na tym, że czarne zwracają piona i przechodzą do korzystnej dla siebie końcówki po 8. de5 de5 9. Hd8+ S:d8 10. S:e5 Ge6 itd.

7. .. Gd7 Sandersa-Ałapina obrona w gambicie Evansa

Ruch ten zaproponował w 1871 r. Sanders, a w 1898 r. przeanalizował go szczegółowo Ałapin. Jest to jedna z najlepszych metod obronnych przeciwko gambitowi Evansa.

6. .. Sf6

7. d4 O-O

8. S:e5 Richardsona (Philipa) atak w gambicie Evansa

5. .. Gf8 Mayeta obrona w gambicie Evansa

Zdaniem W. Steinitza ostatni ruch czarnych jest bardziej ekscentryczny niż solidny.

4. .. Gb6

5. a4 a6

6. Sc3 Sokolskiego kontynuacja w gambicie Evansa

5. Gb2 Cordela wariant w gambicie Evansa

4. c3 He7

5. d4 Gb6

6. d5 Eisingera kontynuacja w partii włoskiej

Wprowadzona do praktyki turniejowej przez mistrza niemieckiego Eisingera w 1930 r.

6. O-O d6

7. h3 Sf6

8. We1 h6 Sämischa kontynuacja w partii włoskiej

Przygotowanie do g7-g5-g4.

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gc4 Gc5 4. c3

4. .. Sf6

5. b4 Gb6

6. Hb3 Birda atak w partii włoskiej (5. b4)

Do zbliżonej pozycji dochodzi również w nieprzyjętym gambicie Evansa: 1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gc4 Gc5 4. b4 Gb6 5. a4 a6 6. c3 Sf6 7. Hb3.

5. d4 ed4

6. cd4 Gb4+

7. Kf1 krakowski wariant w partii włoskiej; Bartmańskiego wariant w partii włoskiej

Tak zagrał po raz pierwszy w 1883 r. w partii korespondencyjnej szachista amator angielski, Lord. Wariant ten zastosowali w 1909 r. szachiści krakowscy w partiach korespondencyjnych, przede wszystkim H. Bartmański, który szczegółową analizę tego wariantu przesłał do "Wiener Schachzeitung". Analiza opublikowana została w roczniku 1910. W ślad za Bartmańskim i inni szachiści krakowscy zaczęli stosować ruch 7. Kf1.

W 1911 r. Krakowski Klub Szachistów zorganizował korespondencyjny turniej na temat tego wariantu. Szczegółowa analiza oparta na nowych doświadczeniach opublikowana została w ukazującym się w Krakowie "Szachiście Polskim" w 1912 r. Autorem artykułu teoretycznego był J. Bannet.

7. Sc3 S:e4

8. O-O G:c3

9. d5! Moellera atak w partii włoskiej

Jedyna kontynuacja uzasadniająca poświęcenie materiału przez białe. Pierwszą analizę tego wariantu opublikował szachista duński J. Moeller w 1898 r. w "Tidskrift för Schack".

9. .. Gf6

10. We1 Se7

11. W:e4 d6

12. g4 Bajonetta atak w partii włoskiej

Jest to jeden z najostrzejszych wariantów w partii włoskiej, z upodobaniem stosowany przez Schlechtera.

8. .. S:c3

9. bc3 G:c3

10. Hb3 Greco wariant w partii włoskiej (7. Sc3)

Ta gambitowa kontynuacja przez blisko 200 lat uważana była za najsilniejszą.

10. .. d5

11. G:d5 O-O

12. G:f7+ Kh8 Bernsteina kontynuacja w partii włoskiej (10. .. d5)

7. Gd2 G:d2+

8. Sb:d2 d5

9. ed5 S:d5

10. Hb3 O-O

11. G:d5 Sa5! Bernsteina kontynuacja w partii włoskiej (10. .. O-O)

4. d3 gioco pianissimo - "gra najspokojniejsza"

Nazwa uzasadniona okolicznością, że białe rezygnują, przynajmniej na razie, z przełomu w centrum d2-d4, co ma miejsce w klasycznych wariantach partii włoskiej (gioco piano).

4. .. Sf6

5. Sc3 d6

6. Gg5 Canala kontynuacja w partii włoskiej

4. G:f7+ K:f7

5. S:e5+ Jereme'a gambit (4. G:f7+)

Autorem tego niepoprawnego gambitu, znanego od 1874 r., jest Amerykanin (z Paxton) A. W. Jereme. Ideą jest poświęcenie figury w zamian za 2 piony i zderoszowanie czarnego króla. Rekompensata ta jest niewystarczająca, w zwiazku z czym gambit Jereme'a jest w praktyce turniejowej niespotykany.

3. .. Ge7 węgierska obrona; węgierska partia

Ruch 3. .. Ge7 został zastosowany w partii korespondencyjnej Paryż-Budapeszt, rozegranej w latach 1842-1845, wygranej przez czarne (Budapeszt). Stąd nazwa obrony.

W wielu podręcznikach teoretycznych system ten nazwany jest partią węgierską. Ponieważ jednak chodzi tu o ruch czarnych, dlatego nazwa "obrona węgierska" wydaje się słuszniejsza.

3. .. Sf6 dwóch skoczków obrona

Pierwszą wzmiankę o tym debiucie spotykamy już u Poleria (1560), dalsze u innych koryfeuszy szkoły włoskiej: Gianuzzio (1597) i Greco (1615). Największy wkład do teorii obrony dwóch skoczków wniósł niemiecki analityk Bilguer, który opublikował w 1839 r. szczegółową analizę tego debiutu. Obronę dwóch skoczków wzbogacili swymi analizami Jaenisch (1842), Harrwitz, Staunton, Göring i Max Lange. Steinitz próbował wykazać przewagę białych w tym debiucie, jednakże Czigorin w praktyce udowodnił, iż czarne uzyskują wystarczającą rekompensatę za poświęconego piona.

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gc4 Sf6

Literatura: J. B. Estrin: Zaszczita dwóch koniej (Moskwa 1970).

4. d4 ed4

5. O-O Gc5

6. e5 d5 Langego Maxa atak w obronie dwóch skoczków (6. e5)

Ten system gry przeanalizował M. Lange na łamach "Deutsche Schachzeitung" w 1854 r.

5. .. S:e4

6. We1 d5

7. Sc3 Canala wariant w obronie dwóch skoczków

Wprowadzony do praktyki turniejowej przez E. Canala w 1923 r. w Trieście (Canal-Johner P.).

4. Sg5 d5

5. ed5 b5 Ulvestada wariant w obronie dwóch skoczków

Posunięcie to zostało szczegółowo przeanalizowane przez Ulvestada w artykule opublikowanym w 1941 r. w "Chess Review".

5. .. Sa5

6. d3 Morphy'ego wariant w obronie dwóch skoczków

Posunięcie zalecane przez Morphy'ego. Warto nadmienić, że z zamiłowaniem wybierał on czarnymi obronę dwóch skoczków, wprowadzając w niniejszym wariancie ważne wzmocnienie: 6. .. h6 7. Sf3 e4 8. He2 S:c4 9. dc4 Gc5.

6. Gb5+ c6

7. dc6 bc6

8. Ge2 h6

9. Sh3 Steinitza kontynuacja w obronie dwóch skoczków

Posunięcie to uporczywie stosował Steinitz, jednak w partiach z Czigorinem nie udało mu się uzyskać białymi przewagi.

8. Hf3 Bogolubowa wariant w obronie dwóch skoczków

Posunięcie to znane było już w połowie XIX w. Przez długie lata uważane było za niepoprawne ze względu na możliwość poświęcenia przez czarne jakości (8. .. cb5). Dopiero Bogolubow udowodnił niepoprawność tego poświęcenia.

8. .. cb5 Blackburne'a kontynuacja w obronie dwóch skoczków

Przez długie lata uważano ruch ten - wprowadzony do praktyki przez J. H. Blackburne'a - za obalenie kontynuacji 8. Hf3. Dopiero E. Bogolubow udowodnił niepoprawność ofiary jakości przez czarne.

8. .. Hc7

9. Gd3! Paoliego kontynuacja w obronie dwóch skoczków

Niewątpliwie najsilniejszą kontynuacją, po której czarnym trudno udowodnić, że mają rekompensatę za poświęconego piona.

5. .. Sd4 Fritza wariant w obronie dwóch skoczków

4. .. Gc5 Traxlera kontratak w obronie dwóch skoczków

Posunięcie to wprowadził Traxler do praktyki turniejowej w 1890 r.

3. Sc3 trzech skoczków otwarcie

Czarne decydują się na naruszenie symetrii, a więc wybierają inną odpowiedź niż 3. .. Sf6. Ta bowiem prowadzi do otwarcia czterech skoczków.

Głównymi popularyzatorami tego otwarcia byli: Paulsen, Steinitz i Rosenthal.

3. .. g6 Steinitza wariant w otwarciu trzech skoczków

4. d4 ed4

5. Sd5 Rosenthala kontynuacja w otwarciu trzech skoczków

Ruch ten zastosował Rosenthal po raz pierwszy w partii ze Steinitzem w Londynie w 1883 r.

5. .. Gg7

6. Gg5 Sce7! Keresa kontynuacja w otwarciu trzech skoczków

Ruch ten Keres zastosował po raz pierwszy w partii z Simaginem w Moskwie w 1955 r. (XXII Mistrzostwa ZSRR).

3. .. Sf6 czterech skoczków otwarcie (3. Sc3)

Znane już w XVI wieku (Polerio). Samoistne znaczenie ma jedynie kontynuacja 4. Gb5, albowiem inne ruchy prowadzą bądź do partii włoskiej (4. Gc4 Gc5), bądź do szkockiej (4. d4 ed4), ewentualnie do innych debiutów.

4. a3 Gunsberga kontynuacja w otwarciu czterech skoczków

4. d4 ed4

5. Sd5 Belgradzki gambit w otwarciu czterech skoczków

Gambit ten opracowany został przez szachistów belgradzkich w latach 1945-1946.

4. Gb5 a6 Rankena obrona w otwarciu czterech skoczków

1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Sc3 Sf6 4. Gb5

Nie ma w zasadzie znaczenia samodzielnego. Czarne dają w ten sposób białym możliwość przejścia do partii hiszpańskiej, jeśli one zagrają 5. Ga4. Jednak po forsownych kontynuacjach 5. G:c6 dc6 6. S:e5 S:e4 7. S:e4 Hd4 8. O-O H:e5 9. We1 Ge6 10. d4 Hf5 11. Gg5 h6 12. Hd3 Kd7 13. Gh4 białe stoją lepiej.

4. .. Gb4

5. O-O O-O

6. d3 d6

7. Gg5 G:c3

8. bc3 He7

9. We1 Sd8 Metgera wariant w otwarciu czterech skoczków (7. .. G:c3, 8. .. He7)

Idea wariantu polega na przeprowadzeniu manewru Sc6-d8-e6 w celu likwidacji związania Sf6.

Autorem wariantu jest szachista niemiecki J. Metger, który zastosował go po raz pierwszy na turnieju w Kilonii w 1893 r.

10. d4 Gg4 Capablanki kontynuacja w otwarciu czterech skoczków

8. .. Se7 Bernsteina kontynuacja w otwarciu czterech skoczków

7. .. Se7 Pillsbury'ego kontynuacja w otwarciu czterech skoczków

Ruch ten zastosował po raz pierwszy Pillsbury w partii przeciwko Tarraschowi, granej w Wiedniu w 1898 r.

7. Se2 Maroczy'ego wariant w otwarciu czterech skoczków

6. .. G:c3

7. bc3 d5 Svenoniusa wariant w otwarciu czterech skoczków (6. .. G:c3)

6. G:c6 Paulsena L. wariant w otwarciu czterech skoczków

W niektórych podręcznikach teoretycznych wariant ten nazwany jest wymiennym.

4. .. Gc5

5. O-O O-O

6. S:e5 Sd4 Marshalla wariant w otwarciu czterech skoczków

4. .. Sd4

5. Ga4 Gc5 Rubinsteina wariant w otwarciu czterech skoczków (4. .. Sd4)

Ruch ten już na początku XX w. stosowali Marshall, Teichmann i Schlechter, bez dobrych rezultatów. Dopiero A. Rubinstein osiagnął w nim olbrzymi sukces. W międzynarodowym turnieju w San Sebastian w 1912 r. zwyciężył kilku swych najgroźniejszych konkurentów (Tarrascha, Teichmanna, Spielmanna).

4. Ge2 Blackburne'a kontynuacja w otwarciu czterech skoczków

4. S:e5? S:e5

5. d4 Sg6

6. e5 Sg8

7. Gc4 d5

8. G:d5 c6 Müllera gambit w otwarciu czterech skoczków (4. S:e5?)

3. S:e5 "Chicago" gambit

Gambit niespotykany w poważnej praktyce turniejowej z powodu niepoprawności. Może być zastosowany jedynie dla podkreślenia ekstrawagancji, lekceważenia przeciwnika, ewentualnie nieformalnego przekształcenia partii na grę forami.

Nazwa - niewiadomego pochodzenia - nawiązuje do miasta, sławiącego się szczególnym nasileniem gangsteryzmu w okresie prohibicji.

2. .. Sf6 rosyjska partia; Pietrowa obrona

Ruch 2. .. Sf6 występuje już w dziełach Damiana i Ruy Lopeza. Obaj uważali, że jest zły. Dopiero szachista rosyjski K. Jaenisch w artykule opublikowanym w 1842 r. w "Le Palamčde" wykazał, że jest to pełnowartościowa obrona dla czarnych. Opinię tę ugruntował inny znakomity szachista rosyjski - A. Pietrow, który zastosował ten debiut z dobrymi rezultatami w grze praktycznej. Przez wiele lat nazywał się on obroną Pietrowa, dziś nazywany jest partią rosyjską.

Była to groźna broń w rękach amerykańskich arcymistrzów Pillsbury'ego i Marshalla.

3. d4 Steinitza system w partii rosyjskiej

3. .. ed4

4. e5 Se4

5. H:d4 d5

6. ed6 S:d6

7. Gg5 Sc6 Lewenfisza kontynuacja w partii rosyjskiej

Posunięcie zastosowane po raz pierwszy w konsultacyjnej partii przeciwko Bogolubowowi w 1925 r.

3. .. S:e4

4. Gd3 d5

5. S:e5 Gd6

1. e4 e5 2. Sf3 Sf6 3. d4 S:e4 4. Gd3 d5 5. S:e5 Gd6

6. O-O O-O

7. c4 G:e5 Trifunovicia kontynuacja w partii rosyjskiej

3. S:e5 d6

4. Sf3 S:e4

5. d4 d5

6. Gd3 Ge7

7. O-O Sc6

8. We1 Gg4

9. c3 f5

10. c4 Gh4 Maroczy'ego wariant w partii rosyjskiej

10. h3 Gh5

11. c4 Gh4 Maroczy'ego wariant w partii rosyjskiej

6. .. Sc6

7. O-O Ge7

8. We1 Gg4

9. c3 Krausego wariant w obronie rosyjskiej

Dziś teoria uważa za lepsze 9. c4. Posunięcie Krausego miało na celu sprowokowanie ruchu 9. .. f5 i dopiero następnie 10. c4. Z biegiem lat przekonano się jednak, że strata tempa przez białe nie opłaca się i zaczęto grywać 9. c4.

5. He2 Laskera wariant w partii rosyjskiej

1. .. e6 francuska obrona

Jedna z najpopularniejszych obron w grach półotwartych. Posunięcie 1. .. e6 (jako odpowiedź na 1. e4) spotykamy już u Luceny, w rękopisie Getyńskim, a następnie u autorów włoskich XVI-XVIII w.

Poważnego znaczenia nabrał ten system obrony dopiero w latach trzydziestych XIX w., dzięki La Bourdonnais i jego analizie (1883). Nazwę swą zawdzięcza obrona zwycięstwu Paryża w meczu korespondencyjnym z Londynem, rozegranym w latach 1834-1836, w którym szachiści francuscy zastosowali właśnie ruch 1. .. e6.

2. d4 d5

3. e5 Nimzowitscha system

Tak często grywał jeszcze Steinitz. Na początku XX w. Nimzowitsch "wygrzebał" ten system i dodał mu nowe idee. Mianowicie, Nimzowitsch nie bronił uparcie formacji pionów d4-e5, ale wymieniał oba piony, gdy udawało mu się zdobyć kontrolę nad punktami d4 i e5, lub nacisk na piony czarne d5 i e6.

3. ed5 wymienny system w obronie francuskiej

Po tej wymianie partia szybko wyrównuje się, a walka w centrum gaśnie. Najczęściej na linii "e" wymieniają się ciężkie figury i powstaje końcówka remisowa.

3. Gd3 Laskera kontynuacja w obronie francuskiej

3. Ge3 Ałapina kontynuacja w obronie francuskiej

To poświęcenie piona nie zapewnia białym przewagi debiutowej.

3. Sc3 c5 Marshalla kontynuacja w obronie francuskiej

3. .. de4 Rubinsteina system w obronie francuskiej

Czarne od razu likwidują napięcie w centrum i dążą do maksymalnie szybkiego rozwinięcia swych figur, w szczególności Gc8.

3. .. Gb4 Nimzowitscha wariant

Posunięcie to znane było już w połowie XIX w., ale popularność zdobyło wówczas, gdy Nimzowitsch dzięki niemu zaczął odnosić poważne sukcesy (Karlowe Wary 1929).

4. e5 c5

5. a3 cd4

6. ab4 dc3

7. Sf3! Rauzera wariant w obronie francuskiej

W partii Rauzer-Ałatorcew, Leningrad 1933 r., nastąpiło dalej 7. .. Hc7 8. Hd4 Se7 9. Gd3 Sd7 10. O-O z wyśmienitymi szansami ataku po stronie białych.

5. .. Ga5

6. b4 Alechina kontynuacja w obronie francuskiej

5. .. G:c3+

6. bc3 Se7 Winawera wariant w obronie francuskiej

7. Hg4 cd4

8. H:g7 Wg8

9. H:h7 Hc7

10. Kd1 Euwego kontynuacja w obronie francuskiej

5. Gd2 Bogolubowa kontynuacja w obronie francuskiej

4. Sge2 Maroczy'ego system w obronie francuskiej

Białe poświęcają piona, w zamian za niego uzyskują groźną i długotrwałą inicjatywę.

4. .. de4

5. a3 Ge7

6. S:e4 Sc6

7. g4 Alechina kontynuacja w obronie francuskiej

Tak zagrał Alechin przeciwko Euwemu w meczu o mistrzostwo świata w 1935 r. (siódma partia).

3. .. Sf6

4. Gg5 de4 Rubinsteina wariant w obronie francuskiej

1. e4 e6 2. d4 d5 3. Sc3 Sf6 4. Gg5

Możliwość zlikwidowania przez czarne napięcia w centrum w tak wczesnym stadium w partii wprowadził do praktyki turniejowej Burn. Analizę tego wariantu podał wyczerpująco Rubinstein, który stosował go bardzo często w praktyce.

4. .. Gb4 Mac Cutcheona wariant w obronie francuskiej

5. e5 h6

6. Gc1 Ollanda kontynuacja

6. Gd2 Laskera kontynuacja w obronie francuskiej (5. e5)

6. .. Sfd7 Tartakowera kontynuacja w obronie francuskiej

6. Ge3 Janowskiego kontynuacja w obronie francuskiej

6. Gh4 Bernsteina kontynuacja w obronie francuskiej

5. ed5 H:d5

6. G:f6 gf6

7. Hd2 Ha5 Bogolubowa kontynuacja w obronie francuskiej

4. .. Ge7

5. e5 Se4 Tartakowera kontynuacja w obronie francuskiej

5. .. Sfd7

6. h4 Alechina-Chatarda atak w obronie francuskiej

Ofiara piona w zamian za szanse ataku na linii "h". Pierwsza analiza tej możliwości jest autorstwem szachisty francuskiego E. Chatarda, jednak sławę zyskał atak dopiero od czasu słynnej partii Alechin-Fahrni, granej w Mannhein w 1914 r.

6. .. h6 Maroczy'ego kontynuacja w obronie francuskiej

6. G:e7 H:e7 klasyczny system w obronie francuskiej

Białe mają przewagę przestrzeni, czarne - pewne trudności z wprowadzeniem do gry Gc8. Ich kontrszanse polegają na zaatakowaniu białego centrum przez c7-c5 i f7-f6.

7. f4 Steinitza wariant w obronie francuskiej

7. Gd3 Tarrascha kontynuacja w obronie francuskiej

7. Hd2 O-O

8. f4 c5

9. Sf3 Sc6

10. O-O-O c4 Stahlberga kontynuacja w obronie francuskiej

7. .. Sc6 Ałapina wariant w obronie francuskiej

Idea polega na tym, by na ewentualne 8. f4 odpowiedzieć 8. .. f5 i następnie przeprowadzić manewr Sc6-d8-f7.

7. Sb5 Ałapina wariant w obronie francuskiej

5. G:f6 Anderssena atak w obronie francuskiej

Białe poświęcają parę gońców, ale likwidują przy tym głównego obrońcę skrzydła królewskiego czarnych, co daje im możliwość zorganizowania dość groźnego ataku. Tą kontynuacją zajmował się już w połowie XIX w. A. Anderssen, później stosował ją z zamiłowaniem K. Richter.

5. .. G:f6

6. e5 Ge7

7. Hg4 Richtera wariant w obronie francuskiej (6. e5)

3. Sd2 Tarrascha system w obronie francuskiej

System wprowadzony do praktyki turniejowej przez Tarrascha pod koniec XIX w. W porównaniu do systemów z 3. Sc3 biały skoczek nie może być związany przez Gb4, ponadto skoczek umożliwia naturalną obronę punktu d4 przez c2-c3. Z drugiej strony Sd2 przesłania przekątną c1-h6. Plusy i minusy ruchu Tarrascha równoważą się.

3. .. Sf6

4. e5 Sfd7

5. Gd3 c5

6. c3 b6 Botwinnika kontynuacja w obronie francuskiej

6. .. Sc6

7. Se2 cd4

8. cd4 Sb6 leningradzki wariant w obronie francuskiej

2. He2 Czigorina kontynuacja w obronie francuskiej

Ten system debiutowy Czigorin zastosował w 1893 r. w meczu z Tarraschem.

1. .. Sc6

2. d4 d5 Nimzowitscha otwarcie

Po najlepszej odpowiedzi białych 3. Sc3! czarnym trudno jest uzyskać wyrównanie.

Nazwa nie jest dokładna, bo odnosi się do gry czarnych. Bardziej właściwą byłaby nazwa "Nimzowitscha obrona", ale wprowadziłoby to pewne zamieszanie do nazewnictwa.

1. .. Sf6 Alechina obrona

Czarne prowokują białe do pędzenia ich skoczka pionami centralnymi. W ten sposób utworzone centrum pionowe jest następnie atakowane przez czarne figury i piony. Po raz pierwszy obronę tę zastosował Alechin w 1921 r. w Zurychu, w jednej z konsultacyjnych partii. W tym samym roku wprowadził ją w Budapeszcie do praktyki turniejowej. Próby obalenia tej obrony spełzły na niczym. Jej zwolennikami byli m. in. Grünfeld, Réti, Tartakower, Flohr, Lewenfisz, Spasski, Bronstein, Larsen i inni. Dziś należy ona do pełnowartościowych systemów obronnych w grach półotwartych.

1. e4 Sf6

2. e5 Sd5

3. c4 Sb6

4. c5 Sd5

5. Sc3 e6

6. Gc4 d6

7. S:d5 ed5

8. G:d5 c6

9. G:f7+ K:f7

10. cd6 He8

11. Hf3+ Kg8

12. He3 Ge6

13. Se2 Sd7 Mikenasa wariant w obronie Alechina (6. .. d6)

Idea wariantu polega na tym, że czarne rezygnują ze zdobyczy materialnych w debiucie na rzecz umocnienia swego centrum.

3. d4 d6

4. c4 Sb6

5. ed6 wymienny system w obronie Alechina

Wymiana ta ma miejsce w 5 posunięciu w celu uniemożliwienia czarnemu skoczkowi powrotu na pole f6. W ostatnich latach ten system stał się bardzo popularny.

5. .. cd6

6. h3 g6

7. Sf3 Gg7

8. Ge2 Sc6

9. Sc3 O-O

10. O-O Gf5

11. Gf4 h6

12. Ge3 d5

13. b3 Karpowa kontynuacja w obronie Alechina (11. Gf4)

Białe decydują się na "wiszące" centrum, nie chcąc wpuścić czarnego skoczka na pole c4.

5. .. ed6

6. Sf3 Gg4

7. Ge2 g6

8. O-O Gg7

9. Ge3 O-O

10. Sbd2 Sc6 Panowa wariant w obronie Alechina (10. Sbd2)

Pointą wariantu jest rozwinięcie skoczka na d2, skąd broni on dodatkowo piona c4. Poza tym białe mogą w razie potrzeby odbić na f3 skoczkiem, przez co pośrednio wzmocniona jest obrona piona d4.

5. f4 czterech pionków system w obronie Alechina

5. .. de5

6. fe5 c5

7. d5 e6

8. Sc3 ed5

9. cd5 c4 Mikenasa kontynuacja w obronie Alechina

Po 10. d6! białe uzyskują przewagę.

6. .. Gf5

7. Sc3 e6

8. Sf3 Ge7

9. Ge2 O-O

10. O-O f6 Korcznoja wariant w obronie Alechina

Idea wariantu polega na tym, że czarne wstrzymują się z rozwinięciem Sb8. Najpierw podrywają one punkt e5 przez f7-f6, następnie przeprowadzają manewr Wf8-f7-d7 wywierając nacisk na punkt d4, wreszcie forsują c7-c5 i w końcu dopiero rozwijają Sb8.

Ideę tę zrealizował Korcznoj po raz pierwszy w partii przeciwko Gellerowi w 1960 r. w XXVII Mistrzostwach ZSRR.

6. .. Sc6

7. Ge3 Gf5

8. Sc3 e6

9. Sf3 Hd7 Tartakowera wariant w obronie Alechina

Czarne przygotowują długą roszadę i oblężenie piona d4.

W 1932 r. rozegrany został w Moskwie niewielki turniej tematyczny, w którym obowiązywała pozycja powstająca po dalszych ruchach 10. Ge2 O-O-O 11. O-O f6 12. d5 S:e5 13. S:e5 fe5.

7. Sf3 Gg4

8. e6!? fe6

9. c5!? Sorokina N. - Iljin-Żeniewskiego A. wariant w obronie Alechina (7. Sf3)

Idea należy do N. Sorokina, który w 1927 r. podzielił się nią z Iljin-Żeniewskim, a ten zastosował ją w partii z Lewenfiszem w 1936 r., która dalej przebiegała następująco: 9. .. Sd5 10. Gb5 Hd7 11. Sbd2 g6 12. Ha4 Gg7 13. Se5 G:e5 14. de5 Se3 15. He4 Hd4!? Dzisiejsze analizy zalecają 15. .. O-O! 16. H:e3 Sb4! z wygraną pozycją dla czarnych.

5. .. Gf5

6. Ge3 e6

7. Sc3 Sa6

1. e4 Sf6 2. e5 Sd5 3. d4 d6 4. c4 Sb6 5. f4 Gf5 6. Ge3 e6 7. Sc3 Sa6

8. ed6! Trifunovicia wariant w obronie Alechina (5. .. Gf5, 7. .. Sa6)

Czarne mają ścieśnioną lecz dość silną pozycję.

4. Sf3 współczesny system w obronie Alechina

System ten jest mniej zobowiązujący dla białych od systemu czterech pionów. Białe dążą do zachowania przewagi przestrzeni, nie osłabiając zbytnio swych centralnych pionów.

4. .. de5

5. S:e5 Larsena wariant w obronie Alechina (4. .. de5)

Ta wymiana w tak wczesnym stadium znana jest w teorii od dawna. Jednak najbardziej wytrwałym jej obrońcą jest arcymistrz duński B. Larsen, który znalazł dla czarnych bardzo dużo wzmocnień, zarówno po 5. .. e6, jak i po 5. .. Sd7 oraz po 5. .. g6.

4. .. Gg4

5. c4 Alechina wariant w obronie Alechina

Tak grywał Alechin białymi przewko własnej obronie.

5. Ge2 c6 Flohra wariant w obronie Alechina

Wariant wprowadzony do praktyki turniejowej przez Flohra w partii z Botwinnikiem w 1936 r. Idea wariantu polega na oblężeniu piona e5 po dalszych ruchach 6. O-O G:f3 7. G:f3 de5 8. de5 e6. Teraz, gdy pion e5 jest zablokowany czarne grają Sd7, a następnie przeprowadzają manewr Sd5-e7-g6. Ruch c6 broni przekątnej h1-a8.

5. .. e6

6. O-O Ge7

7. h3 Kapenguta kontynuacja w obronie Alechina

7. .. Gh5

8. c4 Sb6

9. ed6 cd6

10. Sc3 O-O

11. Ge3 d5 Korcznoja kontynuacja w obronie Alechina

3. Sc3 wiedeński system w obronie Alechina

Z uwagi na to, że pewne warianty przypominają partię wiedeńską, Euwe zaproponował ten system gry białych nazwać wiedeńskim.

2. Sc3 d5

3. e5 Sfd7

4. e6 Spielmanna atak w obronie Alechina

Tę ofiarę piona wprowadził do praktyki turniejowej R. Spielmann w czasie meczu z Landauem w 1933 r.

4. S:d5 Nimzowitscha wariant w obronie Alechina

Idea wariantu polega na tym, że białe wymieniają piony centralne, po czym powstaje pozycja, która ma mało wspólnego z klasyczną obroną Alechina, o co Nimzowitschowi chodziło.

1. f3!? Barnesa otwarcie

To antypozycyjne - z dzisiejszego punktu widzenia - posunięcie stosował Barnes w wielu partiach. Trudno powiedzieć, czy szło tu o oryginalność pomysłu, czy też o zmuszenie przeciwnika do walki na nieznanym mu terenie.

Ruch 1. f3 występuje dziś niezwykle rzadko, chociaż można mu dać pewną strategiczną, logiczną podbudowę. Białe planują manewr Sg1-h3-f2, flankowanie białopolowego gońca i krótką roszadę, z następnym przełomem w centrum. W ten sposób biały król ma dość silną ochronę. Skoczek z f2 kontroluje m. in. dodatkowo punkt g4 - stanowiący w wielu partiach niebezpieczny postój dla czarnego skoczka lub gońca.

1. f4 Birda otwarcie

Ideą otwarcia jest rozegranie solidnej obrony holenderskiej z przewagą jednego tempa.

1. .. e5 Froma kontrgambit

Białe mogą przyjąć lub nie przyjąć zaofiarowanego piona. W pierwszym przypadku kontrgambit przebiega następująco: 2. fe5 d6 3. ed6 G:d6.

W drugim przypadku białe mają dość duży wybór, np. 2. e4 z przejściem do gambitu królewskiego.

Przestrzega się przed samobójczym wariantem 2. g3? ef4 3. gf4?? Hh4X.

1. Sf3 debiut indyjski

Następnie białe flankują jednego ze swoich gońców (lub oba gońce).

1. .. d5

2. b3 Zukertorta-Nimzowitscha system

Rożni się on od otwarcia Rétiego tym, że białe flankują jedynie hetmańskiego gońca.

Po 2. .. c5 3. e3 Sf6 4. Gb2 e6 5. c4 Ge7 6. Sc3 dc4 7. bc4 O-O 8. Ge2 Sc6 9. O-O b6 10. d3 Gb7 11. Se1! Hc7 12. f4 Wad8 13. Gf3 Wd7 14. He2 Wfd8 15. a3 a6 powstaje typowa dla tego systemu (oraz otwarcia Rétiego) pozycja, w której białe kontrolują wszystkie centralne pola nie zajmując żadnego z nich ani pionkiem, ani figurą.

2. c4 Rétiego otwarcie (1. Sf3)

1. Sf3 d5 2. c4

Otwarcie to powstało w 1923 r., kiedy Réti zastosował je w trzech wielkich międzynarodowych turniejach, a mianowicie w Karlowych Warach, Morawskiej Ostrawie i Wiedniu.

Ideą otwarcia jest kontrolowanie wszystkich czterech pól małego centrum przez własne figury i stąd flankowanie obu gońców. Jest ono jednak bardzo elastyczne, w zależności od obrony czarnych pozwala przejść do innego debiutu, flankować tylko jednego gońca itp.

2. .. c6

3. b3 Sf6

4. g3 Gf5 Laskera wariant w otwarciu Rétiego

Tak zagrał po raz pierwszy Em. Lasker przeciwko Rétiemu w Nowym Jorku w 1924 r.

4. .. Gg4 Capablanki kontynuacja w otwarciu Rétiego

2. .. d4

3. b4 f6 Alechina kontynuacja w otwarciu Rétiego

2. .. dc4

3. e3 Ge6 Keresa wariant w otwarciu Rétiego

2. e4 lwowski gambit; Abonyiego gambit; Zukertorta gambit

We wrześniu 1917 r. ukazał się artykuł teoretyczny A. Wagnera ze Stanisławowa pt. "Gambit Zukertorta". Debiut ten był analizowany w lwowskim ośrodku szachowym. We Lwowie też od 1924 r. zaczęto nazywać go gambitem lwowskim.

Ukazujący się we Lwowie dziennik "Słowo Polskie" rozpisał w 1924 r. tematyczny turniej korespondencyjny, który dostarczył wiele interesującego materiału. Na podstawie tego materiału W. Geier z Włocławka opublikował na łamach "Wiener Schachzeitung" (1926, nr 21) artykuł teoretyczny pt. "Das Lemberger Gambit".

Oto jeden z głównych wariantów tego debiutu: 2. .. de4 3. Sg5 e5! 4. S:e4 f5 5. d4! H:d4 6. H:d4 ed4 7. Sg5 i teraz po 7. .. h6! poprawność gambitu stoi pod znakiem zapytania.

Otwarcie to analizowali również szachiści węgierscy, w szczególności budapeszteńscy. Tam też zyskał on nazwę gambitu Abonyiego.

2. g3 Barczy otwarcie (1. Sf3)

Przez wiele lat arcymistrz węgierski stosował ten debiut w praktyce turniejowej. Opublikował na ten temat kilka analiz teoretycznych. Partia przechodzi zwykle w debiut Rétiego lub w jeden z wariantów partii angielskiej, jeśli białe grają następnie c2-c4.

2. g3 królewsko-indyjski system w otwarciu Rétiego

Prowadzi często do królewsko-indyjskiego otwarcia.

2. .. Sf6

3. Gg2 g6

4. O-O Gg7

5. d3 O-O

6. Sbd2 c5 królewsko-indyjskie otwarcie (2. g3, 5. d3)

Jest to obrona królewsko-indyjska z odwróconymi kolorami.

1. .. Sf6

2. g3 Barczy otwarcie