Ostróżka wyniosła wschodniokarpacka

Delphinium elatum L. subsp. nacladense (Zapał.) Holub

Synonimy: Delphinium alpinum Waldst. & Kit. var. pubicaule Borb., D. elatum L.

subsp. pubicaule (Borb.) Dost., D. elatum L. var. montanum Simonk.

Rodzina: Jaskrowate – Ranunculaceae

Status

W Karpatach polskich takson krytycznie zagrożony (CR).

Uwagi taksonomiczne

Takson opisany przez Zapałowicza (1908) z Karpat Wschodnich.

Morfologia i biologia

Hemikryptofit. Bylina 0,5- wysokości. Łodyga w górnej części haczykowato i/lub gruczołowato owłosiona. Kwiaty zebrane w groniasty kwiatostan. Szypułki kwiatowe owłosione. Działki kielicha w liczbie 5, niebieskie lub fioletowoniebieskie, wydłużone, na szczycie zaokrąglone; jedna z nich wyciągnięta w prostą ostrogę. Dwa górne płatki przekształcone w miodniki z ostrogami, dwa płatki boczne rozcięte na dwie żółto owłosione klapy. Pręciki liczne; słupki w liczbie 1-3, gruczołowato owłosione. Owoce w postaci oskrzydlonych na krawędziach mieszków. Liczba chromosomów 2n = 32. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Rozmnaża się wegetatywnie i generatywnie.

Zasięg ogólny

Delphinium elatum subsp. nacladense jest taksonem subalpejskim, endemicznym dla Karpat Wschodnich. Centrum jego występowania w Karpatach znajduje się na obszarze gór Czywczyńskich i Rodniańskich.

Rozmieszczenie w Polsce

W Polsce rośnie w Bieszczadach Zachodnich. Populacja bieszczadzka znajduje się na północno-zachodnim kresie zasięgu geograficznego.

Rozmieszczenie w Karpatach polskich

Takson stwierdzony dotychczas tylko na jednym stanowisku w Bieszczadach Zachodnich na Krzemieniu na wysokości n.p.m.

Siedliska

Na Krzemieniu rośnie na stoku południowo-wschodnim o nachyleniu 20^o, na glebach bezwęglanowych – wilgotnych rankerach właściwych wytworzonych z piaskowców. W strefie rizosfery gleby te mają odczyn kwaśny (pH w H₂O 5,5 pH w KCL 4,8-4,9), dużą zawartość próchnicy (22,2-27,5%), o stosunku C:N 9,5-9,8 i charakteryzują się wysoką zawartością składników przyswajalnych (65,6-100,5 mg P₂O₅ ּ kg^-1, 356,0-483,3 mg K₂O ּ kg^-1, 693,0-1261,4 mg MgO ּ kg^-1)

Fitocenozy

Delphinium elatum subsp. nacladense występuje w miejscu wysięku wody, na szkieletowej glebie porośniętej przez fragmentaryczne ziołorośla ze związku Adenostylion alliariae z udziałem Filipendula ulmaria (wiązówka błotna) i Valeriana sambucifolia (kozłek bzowy).

Charakterystyka populacji

Populacja bieszczadzka liczy około 50-60 juwenilnych pędów rosnących na powierzchni 1 ara. W 1996 r. populacja składała się z 55 pędów, z których 4% kwitło i owocowało. Populacja wydaje się stabilna, chociaż nie można wykluczyć zdarzeń losowych prowadzących do zmniejszenia jej liczebności. W latach 1997-2007 notowano zmienną liczbę osobników kwitnących – od 2-3 do nawet 40, w zależności od warunków pogodowych w danym roku oraz intensywności zgryzania przez zwierzynę.

Zagrożenia

Zagrożenie wynika głównie ze zgryzania pędów wegetatywnych przez zwierzynę płową, obserwowanego prawie co roku, oraz z konkurencji ze strony ekspansywnej mozgi trzcinowatej Phalaris arundinacea, rozrastającej się w sąsiedztwie omawianej populacji.

Ochrona

Jedyna znana dotychczas populacja Delphinium elatum subsp. nacladense występuje na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Przeciwdziałanie zagrożeniu ze strony ekspansywnych traw wiąże się z koniecznością podjęcia ochrony czynnej, której zakres wymaga jednak dopracowania. W latach 2003-2007 podjęto próby uprawy ex situ z nasion pozyskanych na stanowisku naturalnym. Wyhodowane osobniki znajdują się w ogródku eksperymentalnym stacji naukowo-dydaktycznej Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Suchych Rzekach i służą jako rezerwa w przypadku zniszczenia populacji naturalnej oraz do celów edukacyjnych. Kilka z uzyskanych roślin dosadzono do populacji na Krzemieniu, gdzie prowadzony jest ich dalszy monitoring.

Domena: jądrowce
Królestwo: rośliny
Klasa: okrytonasienne
Rząd: jaskrowce
Rodzina: jaskrowate
Rodzaj: ostróżka
Gatunek: ostróżka wyniosła

Podgatunek: ostróżka wyniosła wschodniokarpacka

Literatura:

http://www.atlas-roslin.pl

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ostr%C3%B3%C5%BCka_wynios%C5%82a

http://www.bdpn.pl/index.php