31.Ewolucja historyczna socjalizmu:

Idea socjalistyczna jest produktem życia umysłowego Europy Zachodniej, jej kolebką jest Anglia i Francja a czas narodzin datuje się na początek XIX stulecia i łączy z nazwiskami trzech myślicieli Saint –Simona , Fouriera i Owena. Ich doktryny pojawiają się w pierwszym trzydziestoleciu i przez kilka następnych lat zdobywają popularność w kręgach inteligencji. Za moment przełomowy w upowszechnieniu się marksizmu na kontynencie europejskim, trzeba przyjąć wydanie w 1848 roku „Manifestu komunistycznego” przez Marksa i Engelsa. Kolejny w dziejach myśli socjalistycznej przewrót nastąpił z chwilą wydania „biblii rewizjonizmu” Edwarda Bernsteina. W opozycji do wszystkich dogmatów marksizmu „ojciec rewizjonizmu” sformułował w niej nowatorską doktrynę pokojowej transformacji kapitalizmu w socjalizm i wysunął propozycję, by ruch socjalistyczny uznał ją za własną ideologię i za program polityczny. Propozycja ta spotkała się jedna z ostrą krytyką ortodoksyjnych marksistów i decyzją większości została odrzucona. Kolejnym wielkim wydarzeniem w dziejach myśli socjalistycznej były burzliwe dyskusje i spory , jakie wybuchły w związku z rewolucją rosyjską i utworzeniem przez bolszewików pierwszego w dziejach państwa „dyktatury proletariatu”. Doprowadziły one do ideologicznego i organizacyjnego rozłamu w międzynarodowym ruchu socjalistycznym. Radykalne partie i ugrupowania polityczne odpowiedziały się za ideologią leninizmu jako rewolucyjną wersją marksizmu i przyjęły nazwę komunistycznych. Socjalizm umiarkowany w opozycji do leninizmu odrzucił przemoc rewolucyjną jako metodę zdobycia , władzy i wcielenia w życie programu socjaldemokratycznego , by się opowiedzieć za koncepcją legalnej oraz stopniowej transformacji kapitalizmu w socjalizm. Działacze tego nurtu reaktywowali swą dawniejszą reprezentację i nazwali ją Socjalistyczną Międzynarodówką Robotniczą (1923).

62.Ewolucja historyczna nacjonalizmu

Korzenie nacjonalizmu sięgają przełomu XV i XVI wieku, kiedy wraz z reformacją doszło nie tylko do podziału Europy na wiele wrogich sobie obozów, ale przede wszystkim do oparcia się poszczególnych monarchów na "rodzimych" elitach politycznych, podkreślających odrębność tradycji. Do najważniejszych czynników kształtujących nacjonalizm możemy zaliczyć:

- reformacje religijną oraz przemiany polityczno- ekonomiczne z nią związane; luteranizm i kalwinizm odegrały decydującą rolę w ukształtowaniu się w wiekach późniejszych dwóch modeli nacjonalizmu obiektywno-politycznego i subiektywno-politycznego.

-procesy identyfikacji narodowej zostały pogłębione dzięki przetłumaczeniu Pisma Świętego na języki europejskie; sfera "sacrum" opisywana dotąd językiem wspólnym jedynie wykształconym chrześcijanom była dostępna dla wszystkich, co doprowadziło do przełamania się bariery kulturowej.

-wojny religijne, które przyspieszyły prostą identyfikację na "naszych" i "obcych"

W XVI podniesiony został problem "rozbicia narodowego" przez Machiavellego, który uczynił z niego czynnik popychający w kierunku budzenia świadomości narodowej, a tym samym dążności zjednoczeniowych. Myśliciel podzielił świat wokół księcia na tych, którzy sprzyjają państwu i tych, z którymi można się albo sprzymierzyć albo walczyć. W XVIII wieku świadomość odmienności od innych obecna w odrębnie narodu, była już na tyle silna, że po raz pierwszy mógł wystąpić na scenie walki politycznej naród a nie lud.Koniec tego stulecia uznaje się za moment początkujący epokę nacjonalizmu a jego zwieńczeniem była Wielka Rewolucja Francuska. Doprowadziła ona do zniesienia władzy absolutnej króla na rzecz absolutnej władzy narodu dobie rewolucji nad wyraz zdecydowanie zarysowana została relacja między tłumem a elitami politycznymi zabiegającymi o jego względy.Poczucie wspólnoty narodowej stało się głównym sposobem wzmocnienia organizacji państwa, najdoskonalszym sposobem trapienia i zwalczania przeciwników rewolucji. W trakcie rewolucji przejawił się też z całą mocą "pasja wspólnego narodowego" działania w obliczu zagrożenia wewnętrznego i zewnętrznego.

Wojny rewolucyjne Francji i Napoleona miały charakter przełomowy, jako że rozpoczęły zupełnie nową erę w dziejach Europy- erę nacjonalistów. Okres po zakończeniu kongresu wiedeńskiego (1815) zdominowała eksplozja myśli romantycznej, a problematyka narodowa stała się istotna we wszelkich dyskusjach kulturalnych i politycznych. Naród zyskiwał misję i przestawał stanowić kategorie polityczną, stając się tym samym jednością.Fichte był jednym z pierwszych myślicieli, który eksponował rangę narodu, jako bytu istniejącego obiektywnie. Propagował on model "zamkniętego państwa handlowego" kreując nową wizję państwa, jako państwa narodowego prowadzącego wybitnie indywidualną politykę na arenie zewnętrznej, państwa narodu stanowiącego byt jednolity i harmonijny zwłaszcza pod względem kulturowym. Dla kształtowania się myślenia o narodzie istotne były także, wpływy filozofii Hegla.

Lata 1849-1919 to bardzo ważny okres w dziejach politycznych Europy. W tym czasie ludy stawały się faktycznie narodami, zwyciężała demokracja, prawa wyborcze zostały rozciągnięte na wszystkich członków wspólnot państwowych, w końcu zaś zatriumfowało państwo narodowe (1919).Obok tak pozytywnych zjawisk należy jednak dostrzec również piętno ruchów, które doprowadziły do powstania państwa w skrajnie narodowej-socjalistycznej postaci. Wyraźny wpływ na ukształtowanie się nacjonalizmu przełomu XIX i XX wieku miały idee określane mianem darwinizmu społecznego obecne m.in. w pismach angielskiego ekonomisty Malthusa. Uczony uważał, że, przyrost ludności doprowadzi do przeludnienia a co za tym idzie do głodu, epidemii i wojen, by, więc przetrwać w warunkach niedoboru dóbr należało o nie walczyć. Teoria ta inspirowała dzieło angielskiego przyrodnika Karola Darwina twórcy teorii ewolucji, która była bardzo istotna gdyż przyczyniła się do powrotu idei walki o byt. Darwinizm społeczny stał się doktryną wyznaczającą teoretyczne podstawy do odrzucenia zasady solidaryzmu społecznego i zastąpienia jej zasadą solidaryzmu narodowego tym nowatorskim ujęciu narody stawały się organizmami walczącymi o przetrwanie.Następstwem rozwoju darwinizmu społecznego było pojawienie się doktryny rasizmu dopełniającej walkę narodów kontekstem antropologicznym.Naród stawał się wspólnotą rasową jednolitą zarówno pod względem cech zewnętrznych jak i cech mentalnych.

Pozytywizm prawniczy oraz upowszechnienie się prawa wyborczego z jednej strony z drugiej dążenie Niemców i Włochów do zjednoczenia przy równoczesnym osłabieniu Francji doprowadziło do pojawienia się nowej polityki o charakterze narodowym. Dawny nacjonalizm romantyczny został praktycznie wyparty przez nacjonalizm pozytywistyczny.Dla zwolenników idei nacjonalistycznej tamtych czasów zdecydowanym wrogiem stała się doktryna liberalizmu, jako narzędzia polityki kosmopolitycznej, niszczącej postawy bytu narodowego, znoszącej więzi między jednostką a narodem.

Koniec XIX i początek XX wieku przyniósł szczególną popularność doktryn mieszczących się w nurcie neoromantycznym wyrażonych w pracach Heninricha von Treitschkego i Gabriele D'Annunzio. Pierwszy z nich w książce "Historia Niemiec w wieku dziewiętnastym" przedstawił historię powstania państwa tak, aby w Niemcu wzbudzić dumę do swojego narodu i nienawiść wobec innych. G. D'Annunizo eksponował natomiast w swoich sztukach potęgę państwa wspierającą się na heroizmie i bohaterstwie wyzwolonych jednostek.

Rok 1919 przyniósł Europie nowe ujęcie relacji naród-państwo. Na schemat nacjonalizmu ukształtowanego się po 1870 roku nałożyła się propozycja prezydenta USA Woodrowa Wilsona wyróżniającego nacjonalizm otwarty i zamknięty. Pierwszy charakteryzował się demokratyczną organizacją terytorialną i polityczną społeczeństwa, z dala od etnicznych podziałów, kadzącą nacisk na swobodę samorealizacji jednostki(występuje w USA) . Drugi natomiast nacjonalizm zamknięty odwołuje się do wspólnoty krwi, tradycji historycznej i zamieszkiwania ziemi przodków (kraje europejskie).

Zaprowadzenie w Europie ustroju liberalnej demokracji (po 1919) przy równoczesnym kryzysie gospodarczym będącym konsekwencją wojny spowodowało niewydolność systemów ustrojowych. Charakterystyczne dla tego okresu jest wykształcenie się dwóch zasadniczych nurtów faszystowskiego i nazistowskiego, których fundamentalną cechą było wprowadzenie do systemu prawa norm pozbawiających "obcych" nie tylko praw politycznych, ale przede wszystkim praw ludzkich. Obok faszyzmu i nazizmu, ale i często pod ich wpływem w Europie popularność zyskały nurty nacjonalizmu odwołujące się do narodu, jako wspólnoty obiektywnej postulującej bądź walkę o państwo narodowe bądź odzyskanie utraconych ziem.