Ad.3 (zagad ogól) badania jakościowe w pedagogice.
Metody jakościowe powstały więc z jednej strony jako krytyka zarówno metodologii panującej w pedagogice, jak i metod stosowanych w badaniach pedagogicznych, z drugiej zaś, jako propozycja innej możliwości badania empirycznego. Jednak nie chodzi o to, że badania jakościowe mają zastąpić w pedagogice badania ilościowe. Idzie raczej o to, aby traktowane były jako równorzędny sposób badania zjawisk pedagogicznych – bez posądzania ich o nienaukowość czy powierzchowność.
Metodologia badań jakościowych budowana jest na filozoficznych podstawach fenomenologii, hermeneutyki i interakcjonizmu symbolicznego. Przyjęcie fenomenologicznego punktu widzenia oznacza skupienie się przy poznawaniu danej rzeczy na tym, co owa rzecz „mówi” sama o sobie, uważne przyjrzenie się temu, co dane jest do oglądu. Celem fenomenologii jest badanie zjawisk takimi, jakie one są. Dzięki badaniom fenomenologicznym możliwe staje się odkrycie tego, co wcześniej nie było dostrzegane. E. Husserl – twórca fenomenologii, uważał, że dla człowieka ważny jest tylko ten świat, który samodzielnie konstruuje w swojej świadomości, dlatego za najważniejsze pytanie poznawcze uznał: jak świat powstaje w naszej świadomości ?; w jaki sposób dla nas istnieje ? Aby móc poznać istotę rzeczy, niezbędne jest zawieszenie na czas badania wszelkich (teoretycznych i potocznych) sądów.
Hermeneutyka Dotyczy ona interpretacji tekstu (tekst rozumiany jako zapis, jest to rzeczywistość społeczna). Jest sztuką jego objaśniania, czynieniu tekstu zrozumiałym. Interpretując tekst, badacz musi nieustannie odwoływać się do historycznego kontekstu jego powstania oraz specyfiki języka przekazu tekstu, a także do sytuacji autora.
Interakcjonizm symboliczny . Założenie, że działanie ludzkie jest determinowane sytuacją, w której znajdują się ludzie, czyli, że sytuacja stanowi bodziec, zaś działanie człowieka jest odpowiedzią na ten bodziec, wywodzi się z behawioryzmu. Przekłada się ono na model badań zachowań ludzkich, których celem jest określenie, jakie bodźce środowiska wywołują określone reakcje (zależność przyczynowo-skutkowa).
interpretującą świat ludzki, który trzeba czytać niczym tekst. Celem poznania hermeneutycznego jest rozumienie. Przedmiotem rozumienia jest zawsze to, co jednostkowe, bo rozumienie jest odniesieniem subiektywnego przeżycia do tego, co ogólne, obiektywne. Termin „interakcjonizm symboliczny” wprowadził do literatury H. Blumer, interpretując koncepcję G.H. Meada
Badania jakościowe stosujemy, wówczas, gdy:
Chcemy przyjrzeć się zjawiskom osadzonym w ich naturalnym środowisku, stanowiącym za razem ich kontekst, czyli gdy chcemy je poznać takimi, jakie są, a nie stwierdzić, czy zgadzają się z naszym o nich mniemaniem
Badane zjawisko jest „drażliwe”, dotyczy problemów uznawanych w społeczeństwie za intymne, prywatne (np. przemoc fizyczna wobec dzieci, uzależnienia, relacje rodzice – dzieci w rodzinach patologicznych).
Osobami badanymi są albo jednostki o wysokim stopniu samoświadomości, posiadające dużą zdolność do artykulacji (wyraźne przedstawianie swoich poglądów) badanych problemów, bądź wręcz przeciwnie, gdy są one niezdolne do wypowiadania się na temat interesujący badacza. Dotyczy to zarówno dzieci o nierozwiniętych jeszcze możliwościach artykulacyjnych, jak i dorosłych, posługujących się językiem różniącym się od języka badacza.
Chcemy poznać losy pojedynczych osób lub dotrzeć „w głąb” interesujących nas zjawisk.
Jedną z ważniejszych cech badan jakościowych jest dążenie do ujmowania zjawiska w jego szerokim kontekście, zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym, niektórzy autorzy postulują nawet ujęcie holistyczne. Zdaniem autora holizm był kategorię najtrafniej oddającą sens badania jakościowego. W trakcie prowadzenia badań jakościowych bardzo ważne jest robienie notatek, ponieważ podczas opracowywania materiałów, stają się one źródłem wiedzy o zjawisku, a ponadto stanowią dokumentację prowadzonego badania i podstawę do późniejszych analiz
Charakterystyka badań jakościowych-Współcześnie są przeciwieństwem badań empirycznych ilościowych. Mają odkrywać sens, interpretacje, czynnik subiektywny. Istotą jest wyjaśnienie badanych zjawisk, czyli wyjaśnieniu powiązań przyczynowo- skutkowych a także pomóc w rozumieniu i interpretacji interesujących badacza zjawisk. Charakteryzuje się całościowym podejściem nastawionym na indukcyjny opis kontekstu, w jakim tkwi badana jednostka czy zjawisko. W celu zrozumienia badanej sytuacji ( Np. badania etnograficzne. Miarą trafności jest uznanie, że sporządzony opis faktycznie przedstawia sposób życia badanych osób. Są nastawione na procesy, ciągi zdarzeń, a nie na rezultaty i efekty. Metoda biograficzna polega na tworzeniu biografii ( profesor Wanda Dróżka). Dużą wagę przywiązuje się do analizy kontekstu poznawanych zjawisk- wymiar jednostkowy i społeczny. Teoria w tego typu badaniach jest wykorzystywana w rozumieniu tego, co zostało zaobserwowane. Duża rola osób badanych-, których należy traktować podmiotowo- bezpośredni kontakt na zasadzie równego z równym. Powołanie się w interpretacji wyników badań na możliwie jak najwięcej osób badanych- także ich prace, dane obserwacyjne. Bliskość kontaktów ( badacza i badanego) i brak czynników zakłócający ten proces. Prowadzanie badań w sposób systematyczny i ciągły
Zalety badań jakościowych w pedagogice .W badaniach możemy podejmować problematykę konkretnych osób- doświadczenia, przeżycia. Pozwala na podejmowanie takich zagadnień, które dotyczą poszczególnych ludzi, jednostkowych przypadków, a także zjawisk złożonych treściowo i znaczeniowo. Np. styl życia.Można także poznawać zjawiska- zmienne o charakterze procesu społecznego Np. Transformacja
Wady badań jakościowych - Subiektywizm , żmudne, czasochłonne, kosztowne. Podważana jest wiarygodność tych badań z powodu braku możliwości powtórzeń. Niższy poziom rygoru metodologicznego .Opis- interpretacja zjawisk .Trudności w analizie mało skatageryzowanych danych
Stosujemy gdy: Chcemy poznać zjawiska, jakie rzeczywiście są a nie stwierdzić czy zgadzają się z naszym mniemaniem. Badane zjawisko jest drażliwe i dotyczy problemów uznawanych przez badanych za intymne ( prywatne) Np. kary cielesne, orientacja seksualna, alkoholizm. Osobami badanymi są osoby o wysokim stopniu samoświadomości. Które mają dużą zdolność do mówienia o własnych problemach lub osoby nie zdolne do wypowiadania się na tematy interesujące badacza. Kiedy interesują nas problemy psycho- społeczne funkcjonowania uczniów, interakcje uczeń- nauczyciel, struktura nie formalna grupy wychowanków, postawy, potrzeby, aspiracje, świat poglądowy uznawanych wartości.