 | Pobierz cały dokument Wstęp do językoznawstwa XI 11.docx Rozmiar 28,5 KB |
wyraz – połączenie określonego znaczenia z określonym zespołem głosek, zdolne do samodzielnego użycia gramatycznego; wg definicji Leonarda Bloomfielda minimalna forma swobodna
Podział wyrazów ze względu na funkcję semantyczną:
nazywające
wskazujące
szeregujące
Podział wyrazów ze względu na zjawisko, które wyrażają:
nazywające
określające
informujące
relacyjne
sem (cecha semantyczna) – najmniejsza jednostka znaczenia
semem – wiązka cech semantycznych w oderwaniu od reprezentacji językowej
analiza semiczna – analiza biorąca pod uwagę semy, z których składa się dany wyraz
np.
+żywotność
+ osobowość
+ żeńskość
+ dorosłość
…
KOBIETA
składnia (syntaksa) – dział gramatyki zajmujący się badaniem i opisem sposobów łączenia wyrazów w sensowne i poprawne związki
zdanie – jednostka autonomiczna składniowo; realizacja pewnych wymagań, które nakłada czynnik zdaniotwórczy; musi zawierać orzeczenie
równoważnik zdania - zbiór wyrazów równoważny zdaniu, gdzie nie ma orzeczenia (czasownika w formie osobowej)
Relacje pomiędzy elementami zdania:
relacje współrzędne
relacje nadrzędno-podrzędne
związek przynależności – relacja między powiązanymi elementami zdania, w której podrzędnik jest członem nieodmiennym
związek zgody (kongruencja) – relacja między powiązanymi elementami zdania wymagająca, aby jeden miał taką samą formę jak drugi
związek rządu (rekcja) – relacja między powiązanymi elementami zdania, w której jeden musi mieć pewną z góry ustaloną formę, niezależnie od formy drugiego
Elementy zdania:
orzeczenie - część zdania wyrażona czasownikiem w formie osobowej, informująca o czynności wykonywanej przez podmiot
słowne
imienne (łącznik + orzecznik)
podmiot - część zdania, która w zdaniu w stronie czynnej oznacza wykonawcę czynności wyrażonej orzeczeniem
gramatyczny
domyślny
logiczny
szeregowy
towarzyszący
zbiorowy
dopełnienie – oznaczenie przedmiotu wykonywanej czynności
bliższe
dalsze
okolicznik – określenie jakościowe czasownika, przymiotnika lub przysłówka
miejsca
czasu
warunku
sposobu
przyczyny
celu
skutku
przydawka – określenie rzeczownika
tekst – ciąg powiązanych ze sobą zdań
Rodzaje spójności tekstu:
koherencja – spójność semantyczna; semantyczne powiązanie zdań między sobą
kohezja – spójność strukturalna; formalne powiązanie składników wypowiedzi
kategoria gramatyczna – zespół cech, pewnych funkcji gramatycznych, które się wzajemnie wykluczają, przysługują pewnym częściom mowy i wyrażane są za pomocą określonych wykładników morfologicznych
klasyfikacyjne (selektywne) – kategorie przypisana na stałe, ze względu na które można klasyfikować całe leksemy
modulujące (fleksyjne) – kategorie, ze względy na które leksemy danej części mowy odmieniają się
Kategorie gramatyczne nominalne (odnoszące się do rzeczownika):
przypadek (casus)
w językach indoeuropejskich:
nominativus (mianownik)
genetivus (dopełniacz)
dativus (celownik)
accusativus (biernik)
ablativus (ablatyw)
instrumentalis (narzędnik)
locativus (miejscownik)
vocativus (wołacz)
*casus preapositionalis - zróżnicowanie form przypadka ogranicza się do zaimków
*system dwuprzypadkowy: casus rectus – przypadek niezależny (funkcję podmiotu w zadaniu), casus obliquus - przypadek zależny (funkcja określnika w zdaniu)
liczba (numerus)
singularis (liczba pojedyncza)
pluralis (liczba mnoga)
dualis (liczba podwójna)
*singulare tantum – rzeczownik występujący jedynie w liczbie pojedynczej
*pluralia tantum - rzeczownik posiadający jedynie liczbę mnogą
*pluralis majestaticus – użycie liczby mnogiej zamiast liczby pojedynczej mające na celu podkreślenie godności, stosowane przez władców w odniesieniu do siebie lub przez innych w odniesieniu do władców
| Pobierz cały dokument Wstęp do językoznawstwa XI 11.docx |