JAMA NOSOWA
nozdrza przednie – nares
nozdrza tylne- choanae
Małżowina nosowa - - conche nasales / ossa turbinata - są zazwyczaj dwie. W każdej z jam nosowych u większości gatunków ssaków znajdują się po dwie małżowiny nosowe. To są struktury, które ciagną się przez całą strukturę jamy nosowej; to blaszkowate struktury trochę pozwijane, rurkowato, ale nie domknięte, pokryte błoną śluzową. Małżowiny są to struktury, które przyczepiają się do zewnętrznych ścian jamy nosowej, wysterczają w kierunku dośrodkowym, nigdy nie wyrastają poza jamę nosa. Wyrasta ze ścian bocznych, niekoniecznie rurka może być domknięta.
- Małżowina nosowa górna - dorsalis – nasoturbinale wywodzi się z małżowiny sitowej, przymocowana do kości nosowej (crista conchalis dorsalis).
- dolna – ventralis – maxilloturbinale
Kość sitowa jest siedliskiem zmysłu węchu. Część węchowa jamy nosowej, wystająca część kości sitowej. Przegroda nosa ciągnie się między przedsionek, jamę nosową, przechodzi w blaszkę pionową kości sitowej, która odgradza mózgoczaszkę, aż się wpukla w jamę czaszki. Całkowicie dzieli jamę nosową na dwie symetryczne połowy. Wnętrze elementów kości sitowej wypełniają tzw. małżowiny sitowe – ethmoturbinalia /conchae ethmoidales. Ethmoturbinalia sterczą w stronę jamy nosowej na pewną jej wysokość. Są małżowiny wielkie – endoturbinalia, które sterczą w kierunku dośrodkowym, oraz małżowiny krótkie – ectoturbinalia. Zawsze między endoturbinalami występuje przerwa. Jedna z tych endoturbinali (pierwsza) wyrasta i zamienia się w małżowinę nosową górną.
W błonie śluzowej małżowiny sitowej są struktury wyspecjalizowane w rozróżnianiu zapachu. Im większa powierzchnia błony, tym więcej zapachu sie rozróżnia.
Błędnik sitowy to ogół małżowin kości sitowej.
U konia jedna i druga małżowina sitowa może wciskać się do jamy nosowej, tworząc małżowinę nosową środkową.
Przewody:
- przewód nad małżowinami – przewód nosowy górny – meatus nasi dorsalis = przewód węchowy – meatus nasi olfactorius
- drugi między małżowiną górną a dolną – przewód nosowy środkowy – meatus nasi medius = przewód zatokowy – meatus nasi sinuus
- trzeci między małżowiną nosową dolną a dnem jamy nosowej –.przewód nosowy dolny – meatus nasi ventralis = przewód oddechowy - meatus nasis respiratorius
Przewód nosowy wspólny – meatus nasi communis, małżowiny wysterczają dośrodkowo, nie dotykają przegrody.
Przedsionek. Część właściwa, część węchowa.
Dno stanowi sklepienie jamy ustnej – podniebienie twarde.
ZATOKI
Kość nosowa dzieli się na dwie blaszki – zewnętrzną i wewnętrzną. Między blaszkami mogą występować struktury kostne budową przypominające pumeks, śródkoście – diploe, w jego jamkach jest zlokalizowany szpik kostny czerwony, między blaszkami może nic nie występować, wtedy są to zatoki. Zatoka przynosowa - sinus paranasales.
Zatoka czołowa, klinowa, nosowa. Zatoki pneumatyzują kości czaszki. Nie ma zatoki, która nie miałaby połączenia z jamą nosową, zawsze musi mieć połączenie z jamą nosową. Powietrze wdychane wchodzi nie tylko do płuc, ale i do zatok. Uchyłki jamy nosowej, które wciskają się między blaszkę zewnętrzną i wewnętrzną.
Dwa systemy zatok. System połączeń między zatokami i ich połączeń z jamą nosową. Unikalny występuje u konia, a u innych inne systemy lub brak systemu.
Koń:
prawie wszystkie zatoki sa podporządkowane zatoce szczękowej(uchodzą do zatoki szczękowej) i za jej pomocą uchodzą do przewodu nosowego środkowego. Powietrze z jamy nosowej najpierw do zatoki szczękowej, a później do innych zatok. U innych gatunków zatoki mają na ogół swoje własne ujście, zazwyczaj w okolicach błędnika sitowego.
Wyróżnia się zatokę czołową – sinus frontalis, podniebienna łączy się z zatoką klinową – sinus sphenoidalis, zatoka szczękowa – sinus maxillaris dzieli się na przednią i tylną. Część tylna jest nazywana zatoką hejmora – sinus Highmori. Prawie wszystkie te zatoki uchodzą najpierw do tylnej części zatoki szczękowej, a potem do przewodu nosowego środkowego.
Małżowiny nosowe, rurka w każdej przedniej części małżowiny się nie domyka, a w tylnej części małżowiny się domyka. W każdej z małżowin występuje przegroda, które rozdziela te rurki, otwarta i zamknięta. Za przegrodą wystepuje zatoka odpowiedniej małżowiny.
Jedyna która uchodzi do przedniej części zatoki szczękowej u konia to zatoka małżowinowa dolna - sinus conchae ventralis.
Zatoki są wysłane błoną śluzową (koń), błona śluzowa z nosa dochodzi do zatok. Jeśli jest stan zapalny jamy ustnej, to może się przenieść na zatoki.
UKŁAD NERWOWY
Podział układu nerwowego
Podział topograficzny
Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy
- mózgowie (kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek, rdzeń przedłużony)
- rdzeń kręgowy
Obwodowy układ nerwowy
- nerwy czaszkowe
- nerwy rdzeniowe
*Układ nerwowy czuciowy, dośrodkowy, afferentny.
Impuls biegnie dendrytem przez zwój czuciowy i później jest przekazywany do neuronów wyższych instancji - Tak samo jest ze wzrokiem, słuchem, zapachem. Z zewnątrz przez jakieś neurony do środka. Dendryt kończy się przy skórze na receptorze.
Jądro nerwowe – skupisko perikarionów (ciał komórek nerwowych ) na terenie centralnego układu nerwowego
Zwój nerwowy – skupisko perikarionów poza centralnym układem nerwowym
Nerw – pęczek wypustek komórek nerwowych (aksonów i/kub dendrytów)
Splot nerwowy – miejsce, w którym spotykają się nerwy i dochodzi do wymiany włókien nerwowych pomiędzy tymi nerwami.
Zwój, np. zwoje czuciowe – komórki pseudojednobiegunowe.
Splot nerwowy, 3 nerwy wchodzą do nerwu, a wychodzi 12. Tyle ile wchodzi, tyle musi wyjść, mogą być ułożone inaczej, ale musi być tyle samo. Do splotu wchodzi gałąź jakiegoś nerwu, a ze splotu wychodzą nerwy, które mają swoje nazwy - są cieńsze od każdej z tych gałęzi, a jednocześnie mogą zawierać włókna z różnych gałęzi wchodzących do splotu
Podział mózgowia (encephalon)
przodomózgowie (prosencephalon)
- kresomózgowie (telencephalon)
--półkule mózgu (hemispheria cerebri)
--kresomózgowie środkowe ( telencephalon medium)
- międzymózgowie (diencephalon)
--nadwzgórze (epithalamus)
--wzgórze (thalamus)
--niskowzgórze (subthalamus)
--zawzgórze (metathalamus)
--podwzórze (hypothalamus)
śródmózgowie (mesencephalon)
- pokrywa śródmózgowia (tectum mesencephali)
-konary mózgu (pedunculi cerebri) : odnogi (crura cerebri) + nakrywka (tegmentum)
tyłomózgowie (rhombencephalon)
- tyłomózgowie wtórne (metencephalon)
--móżdżek (cerebellum)
--most (pons)
-rdzeniomózgowie (myelencephalon)
--rdzeń przedłużony(medulla oblongata)
Podział mózgowia (uproszczony)
-mózg (cerebrum)
-móżdżek (cerebellum)
-pień mózgowia (truncus encephali)
- Rdzeń przedłużony (medulla oblongata)
- Most(pons)
- Śródmózgowie (mesencephalon)
(Myślą perikariony, a nie myślą aksony i dendryty. Ale jedne bez drugich nie mogą funkcjonować. Istota szara to perikariony.)
Jak wzgórze to mowa o międzymózgowiu. Podwzógrze to przysadka mózgowa. Zawzgórze ważna część dla bodźców wzrokowych i słuchowych.
Istota szara na zewnątrz, biała wewnątrz. I biała tworzy kształt drzewa życia w przekroju poprzecznym.
Rdzeniomózgowie (melencephalon)
-jądra centrum oddechowego i krążenia zlokalizowane w pobliżu komory 4 wewnątrz tworu siatkowatego (!) (formatio reticularis)
Twór siatkowaty – przemieszane ze sobą włókna i komórki nerwowe. Zajmuje także znaczne obszary mosty i naktywki śródmózgowia oraz przechodzi do rdzenia kręgowego. Zawiera liczne ośrodki o różnorodnej czynności (m.in. połykania). Niektóre części TS należą do układu pobudzającego czynność kory mózgowej (układ pobudzający mózg). Jądra szwu (nuclei raphe) – przyśrodkowa część TS, wiele neuronów tych jąder produkuje serotoninę
Rdzeń przedłużony(medulla oblongata):
powierzchnia dobrzuszna:
-szczelina pośrodkowa (fissura mediana ventralis)
-piramidy (pyramis) – włókna mielinowe pochodzące z perkarionów położonych w korze mózgu, biegnące do rdzenia kręgowego
- skrzyżowanie piramid ( decussatio pyramidum) – w tylnej części piramid; krzyżują się nerwy, z lewej idą do prawej strony, a z prawej do lewej = na zewnątrz widziane jako szew (raphe)
- ciało czworoboczne (corpus trapezoideum) ontogenetycznie należy do mostu – droga słuchowa
- oliwka (oliva) – jądra oliwki (nucleus olivaris), kształt serpentynowaty, kontrola funkcji motorycznych ciała
powierzchnia dogrzbietowa:
- bruzda pośrodkowa dogrzbietowa (sulcus medianus dorsalis)
bocznie:
-pęczek smukły (fasciculus gracilis); jądro smukłe; guzek jądra smukłego (tuberculum nuclei gracilis); drogi rdzeniowo – opuszkowe, czucie proprioceptywne
- bruzda pośrednia dogrzbietowa (sulcus intermedius dorsalis)
-pęczek klinowaty(fasciculus cuneatus); jądro klinowate; guzek jądra klinowatego (tuberculum nuclei cuneati);drogi rdzeniowo-opuszkowe;czucie proprioceptywne
Kanadał ośrodkowy rdzenia otwiera się do komory IV.
Szew (raphe) – skrzyżowanie włókien łukowatych głębokich lewej i prawej strony (ich początek – jądro smukłe i klinowate).
Rdzeniomózgowie funkcje:
-koordynacja (wraz z ośrodkami korowymi) funkcji oddychania i krążenia
- jądra niektórych odruchów chroniących oko (odruch powiekowy, wydzielanie łez) i górne drogi oddechowe (kichanie i kaszel)
- włókna nerwowe pomiędzy poszczególnymi jądrami tworzą podstawę luku odruchowego
- uszkodzenie rdzenia przedłużonego powoduje nieprawidłowości w funkcjonowaniu wielu nerwów czaszkowych.
Włókna nerwowe stanowią poszczególne szlaki stanowiące połączenie nerwu rdzeniowego. Można zlokalizować wiele łuków odruchowych. Poważniejsze uszkodzenie rdzenia przedłużonego prowadzi do śmierci.
-wstęga przyśrodkowa (lemniscus medialis) omija rdzeń przedłużony i dociera do móżdżku przez konary
Jądra czuciowe rozmieszcczone są bocznie, jądra motoryczne – przyśrodkowo, a jądra przywsółczulne – pomiędzy nimi.
Jądra nerwowe:
-jądna nerów czaszkowych od VII (j. przywspółczulne) do
- jądra przywspółczulne
- doogonowa część dużego jądra nerwu V.
Tyłomózgowie:
W tyłomózgowiu mamy do czynienia praktycznie ze wszystkimi jądrami nerwów czaszkowych (oprócz I, II, III, IV). Jądra nerwów czaszkowch (nerw 7 posiada jądro ruchome i przywspóczulne).Często te jądra znajdują się tuż pod dnem komory 4 i powodują tam powstawanie wyniosłości.
Część czuciowa jądra nerwu 5. Ciągnie się przez całe śródmózgowie i tyłomózgowie a później przechodzi w istotę szarą.
Tyłomózgowie wtórne (metencephalon):
⦁ trójkąt nerwy podjęzykowego ( trigonum nervi hypoglosi; w części rdzeniowej)
W części rdzeniowej, bocznie od trójkąta n. XII i bruzdy granicznej :
⦁ trójkąt n. błędnego (trigonum nervi vagi; jądra n. IX)
Bardziej bocznie, na granicy mostu i rdzenia przedłużonego:
⦁ pole przedsionkowe (area vestibularis) – jądra części przedsionkowej n. VIII
Most (pons)
Część dobrzuszna (pars ventralis), bruzda podstawna (sulcus basalis), pęczki podłużne (fasciculi longitudinales, włókna korowo- rdzeniowe), włókna poprzeczne (fibrae transversae, z jąder mostu do przeciwległej półkuli móżdżku – droga mostowo-móżdżkowa), jądra mostu (nuclei pontis)
Część dogrzbietowa (pars dorsalis) – posiada nakrywkę mostu (tegmentum pontis), wstęga przyśrodkowa (lemniscus medialis), wstęga boczna (lemniscus lateralis, słuchowa – 2 neuron)
Jądro czuciowe i ruchowe n. . oraz ruchowe n. VI i VII, twór siatkowaty stanowi na przekroju poprzecznym ponad połowe mostu, duża liczba dróg nerowych wstępujących i zstępujących, które podążają do móżdżku jako konary środkowe móżdżku
Móżdzek (cerebellum)
Kora móżdżku (cortex cerebelli) : szczeliny móżdżku (fissurae c.), zakręty móżdżku (folia c.)
Istota biała – ciało rdzenne (corpus medullare) – drzewo życia (arbor vitae)
Jądra nerwowe wewnątrz ciała rdzennego – końcowe jądra podstawne
część strzałkowa, środkowa – robak (vermis)
półkule móżdżku (hemispheria cerebelli) – drzewo życia (arbor vitae); koordynowanie ruchów dowolnych wykonywanych głównie przez kończyny
Płaty móżdżku (robaka)
- donosowy (lobus anterior; archicerebellum)
- doogonowy (lobus posterior, neocerebellum) te dwa koordynacja pierwotnych czynności ruchowych : utrzymanie prawidłowej postawy i równowagi ciała
- środkowy (lobus medius) – płat klaszkowo – grudkowy (lobus flocculondularis)
Połączenia móżdżku
Z pniem mózgu - 3 konary:
- konar donosowy móżdżku (pedunculus cerebellaris rostralis) – połączenie z zasłoną donosową rdzeniową (velum medullare rostrale), głównie drogi odprowadzające, biegnące w stronę jądra czewiennego śródmózgowia, tworu siatkowatego i wzgórza
- konar doogonowy móżdżku (pedunculus cerebellaris caudalis) – połączenie z zasłoną rdzeniową doogonową (velum medullare caudale) oraz rdzeniem przedłużonym, zawiera głównie włókna doprowadzające, rozpoczynające się w jądrach przedsionkowych, jądrze oliwki i tworze siatkowatym. Ma połączenie z rozpiętą między nim zasłoną, on łączy móżdżek z rdzeniem przedłużonym. W konarze tylnym są zlokalizowane ważne szlaki. Zasłona tworzy strop tylny komory 4. Pamiętać o zasłonach rdzeniowych.
- konar środkowy móżdżku ( pedunculus cerebellaris medius) – położony dobrzuszno – bocznie do mostu, głównie włókna doprowadzające, mające swój początek w jądrach mostu (nuclei pontis), to jest najpotężniejszy konar.
Jądra móżdżku
W każdej połowie móżdżku :1 jądro większe i 3 mniejsze
- jądro zębate (nucleus dentatus) – najbardziej bocznie, aksony tworzą konar doczaszkowy
- jądra :czopowate (n. emboliformis), kulkowate (n. globosus), wierzchu ( n.fastigii)
Móżdżek funkcje:
utrzymwanie równowagi oraz koordynacja pracy mięśni szkieletowaych (prawidłowa postawa ciała i poruszanie się)
ośrodek równowagi znajduje się w płacie kłaczkowo - grudkowym robaka (zalać robaka!)
płat doogonowy odpowiada za funkcje motoryczne
płat donosowy otrzymuje informacje proprioceptywne ( z mięśni i ścięgien, informacje o tonusie mięśniowym i o położeniu części ciała bez ich obserwacji)
dysfukncje móżdżku – zaburzenia równowagi i koordynacji (ataksja – niezborność ruchów móżdżku)
Móżdżek jest przymocowany do mostu za pośrednictwem konarów
Zasłony rdzeniowe ( vela medullaris) i dół równoległoboczny ( fossa rhoboidea)
zasłony rdzeniowe- cienkie błony rozciągnięte jak namiot pomiędzy dołem równoległobocznym a móżdżkiem. Wraz z móżdżkiem tworzą pokrywkę (tegmen) komory IV.
dół równoległoboczny ( fossa rhomboidea) – tworzy dno komory IV
- część przednia – mostowa, część tylna – rdzeniowa
- bruzda pośrodkowa (sulcus medianus) oraz bruzda graniczna (sulcus limitans), między nimi wyniosłość przyśrodkowa (eminentia medialis) :
-- wzgórek nerwu twarzowego (colliculus facialis, części mostowej)
-- miejsce sinawe (locus coeruleus) – regulacja stopnia pobudzenia mózgu, fazy snu REM; produkcja NA; udział w wyzwalaniu reakcji stresowej
(Najwięcej płynu mózgowego produkuje się w komorach...., płyn produkowany w głębi mózgowia)
ŚRÓDMÓZGOWIE :
pokrywa śródmógowia ( tectum mesencephali) = blaszka pokrywy, czworacza (lamina tecti, lamina quadrigemina) :
- wzgórki przednie (colliculi rostrales) – ośrodek przekaźnikowy (do kory mózgu) dróg wzrokowych
- wzgórki tylne (colliculi caudales) – ośrodek przekaźnikowy dróg słuchowych
- wzgórki zawierają skupiska komórek, tam są jądra
nakrywka śródmózgowia (tegmentum mesencephali)
- jądra ruchowe i przywspólczulne n. III
- jądro n. IV
- jądro czerwienne (nucleus ruber) – układ pozapiramidowy, połączenia (aksony) z rdzeniem kręgowym i wzgórzem oraz z mostem (konar donosowy móżdżku)
odnogi mózgu (crura cerebri)
konary mózgu(pedunculi cerebri) = odnogi + nakrywka
- zawierają włókna zstępujące kręsomózgowia
- otaczają dół międzykonarowy(fossa interpeduncularis)
- ku przodowi leży ciało suteczkowate (corpus mamillare) ??????
- lejek (infundibulum) i przysadka mózgowa (hypophysis cerebri) ????????
wodociągi śródmozgowia(mózgu)( aqueductus mesencephali, cerebri)
substancja nigra (substantia nigra) miejsce jest ciemne i nieco odizolowane od nakrywki i odnóg mózgu. Pogranicze odnóg i nakrywki – duże neurony zawierające ciemny barwnik – ważny ośrodek pozapiramidowy. Uszkodzenie powoduje ruchy mimowolne.
• pasmo śródmózgowiowe(czuciowe)nerwu V
Funkcje śródmózgowia:
• stanowi centrum zmysłu słuchu i wzroku
• ważna rola w koordynacji świadomych funkcji motorycznych
• jądro czerwienne odpowiada za napięcie mięśni, postawę ciała i poruszanie się
• istota czarna jest niezbędna przy inicjowaniu ruchów energicznych
Nakrywka mostu przechodzi jakby w nakrywkę przyśrodkową.
Wstęga boczna jest ważnym szlakiem jeśli chodzi o drugi słuchowe. 1 neuron odpowiada za widzenie. (elementy drogi słuchowej od receptora do kory)
Zagłębienie mostu – dno komory 4. – w grzbietowej części. Strop(zrąb? ) komory 4 tworzy móżdżek.
Charakterystyczne ułożenie jąder nerwu 6 i 7. Włókna nerwu 7 biegną w kierunku komory 4. (kolano wewntęrzne nerwu 7., a zewnętrzne już w piramidzie...) Następnie gwałtownie zakręcają na zewnątrz i wychodzą.
Kolano nerwu 7. wewnątrz okręca się wokół jądra nerwu 6.
Międzymózgowie:
Międzymózgowie (diencephalon):
Nadwzgórze (epithalamus)
- szyszynka (glandula pinealis)
- parzyste uzdeczki (habenulae) – zawierają jądra, które otrzymują włókna z kresomózgowia oraz wysyłają włókna do śródmózgowia, ważna część dróg węchowych; prawe i lewe uzdeczki łączy spoidło
Wzgórze (thalamus) – zawiera wiele jąder, do których docierają informacje z narządów smaku, wzroku, słuchu oraz z narządu przedsionkowego(oprócz powonienia), przenoszone drogami wstępującymi, co ma wpływ na ogólną aktywność kory
- zrost międzywzgórzowy (adhesio interthalamica) – otoczony pierścieniem komory III. (Komora 3. ma kształt opony samochodowej, tam gdzie powietrze tam jest płyn mózgowo - rdzeniowy.)
Niskowzgórze (subthalamus) – donosowe przedłużenie nakrywki śródmózgowia. Zawiera jądra, które stanowią stację przekaźnikową na drodze pozapiramidowych funkcji motorycznych
Zawzgórze (metathamalus) – podkorowe ośrodki wzroku i słuchu
- ciało kolankowate boczne (corpus geniculatum laterale; jądro c. k. b.) przekazywanie impulsów wzrokowych do kory mózgowej
- ciało kolankowate przyśrodkowe (corpus geniculatum mediale; jądro c. k. p.) przekazywanie impulsów słuchowych do kory mózgowej
Podwzgórze (hypothalamus) – dno oraz ściana komory III.
- skrzyżowanie wzrokowe (chiasma opticum) – dalej pasma wzrokowe (tractus optici)
-guz popielaty (tuber cinereum)
---- lejek (infundibulum)
---- przysadka mózgowa (hypophysis cerebri , największy gruczoł wydzielania wewnętrznego, glandula pituitaria) :
-- przysadka gruczołowa, część gruczołowa , (adenohypophysis)
-- przysadka nerwowa, część nerwowa (neurohypophysis)
-- część pośrednia (pars intermedia) – u konia, kota i psa otacza przysadkę nerwową
- ciało suteczkowate (corpus mamillare)
- jądra podzwógrza:
-- nadwzrokowe (n.supraopticus), przykomorowe (n. paraventricularis)
-jądra guza popielatego, m.in.:
-grzbietowo – przyśrodkowe ( n.dorsomedialis)
- brzuszno – przyśrodkowe (n.ventromedialis)
- jądro lejka (n.infundibuli)
- jądra ciała suteczkowatego(nn.corporis mamillaris) ściśle powiązane z korą hipokampa oraz jądrami przednimi wzgórza, a za ich pośrednictwem z korą zakrętu obręczy
Oś podwzgórzowo – przysadkowa - ścisły związek anatomiczny i zależność funkcjonalna podwzgórza oraz przysadki, hornomy uwalniające i hamujące:
Przysadka gruczołowa:
Hormony : wzrost (GH), gonadotropowe (folikulotropowy i luteinizujący), hormon adrenokortykotropowy ( ACTH), tyreotropowy (TSH) i prolaktyna
Układ wrotny – transport hormonów (czynniki uwalniające i hamujące) z jąder podwzgórza od przysadki gruczołowej
Przodomózgowie
Przysadka nerwowa
-lejek
-płat nerwowy (lobus nervosus) magazynowanie i wydzielanie hormonów : oksytocyna, wazopresyna i antydiuretyny (ADH)
Produkcja hormonów – jądro nadwzrokowe (n. supraopticus) i przykomorowe (n. paraventricularis) – transport wzdłuż aksonów do kapilar przysadki nerwowej
Podwzgórze funkcje:
główny ośrodek podkorowy integrujący czynnność układu autonomicznego
ważna rola w behawiorze:spożywanie pokarmu, picie, regulacja ciepłoty ciała
kontrola funkcji przysadki, tym samym systemu endokrynnego
Uszkodzenia podwzgórza – zaburzenia:
-moczówka prosta
- patalogiczna otyłość
- brak łaknienia lub łaknienie nadmierne
- zaburzenia regulacji temperatury ciała
-zaburzenia snu
- zaburzenia płciowe
KRESOMÓZGOWIE:
Półkule mózgu (hemispheria cerebri)
Szczelina podłużna mózgu (fissura longitudinalis cerebri)
Szczelina poprzeczna (fissura transversa cerebri) oddziela półkule mózgu od móżdżku
Połączenia półkul:
Ciało modzelowate (corpus callosum) – największe spoidło mózgu; zawiera włókna nerwowe łączące obie półkule
Spoidło donosowe (commisura rostralis)
Dogrzbietowe i dobrzuszne spoidło hipokampa (commisura fornicis (hippocampi) dorsalis et ventralis)
Półkula mózgu:
Płaszcz mózgu (pallium) – istota szara (substantia grisea), tworzy korę mózgu (cortex cerebri) oraz istota biała (substantia alba)
Węchomózgowie (rhinencephalon)
Ciało prążkowane (corpus striatum)
- jądro ogoniaste (nucleus caudatus)
- jądro soczewakowate (n.lentiformis)
-gałka blada (globus pallidus)
-skorupa (putamen)
- jądro migdałowe
- przedmurze (claustrum, związek z układem limbicznym i narządem wzroku)
Ciało prążkowane odpowiada za właściwe ukierunkowanie i neatenie ruchów dzięki selektywnemu hamowaniu ośrodków implusów motorycznych.
Komora boczna (ventriculus lateralis)
Półkule mózgu:
kora mózgu (cortex cerebri), do 5 mm grubości
bruzdy mózgu (sulci cerebri)
zakręty mózgu (gyri cerebri)
płaty(lobi) – powierzchnia zewnętrzna:
- czołowy (l. frontalis, pola ruchowe, początek dróg piramidalnych)
- ciemieniowy (l.parietalis, pola czuciowe)
- skroniowy (l.temporalis, pola słuchowe)
- potyliczny (l.occipitalis, pola wzrokowe)
Półkule mózgu:
istota biała
głębiej położone skupiska istoty szarej – jądra podkorowe
ciało prążkowane (corpus striatum) naprzemienny układ jąder z włóknami doprowadzającymi, odprowadzającymi, asocjacyjnymi i spoidłowymi istoty białej
Zewnętrzna strona to płaszcz, a węchomózgowie po stronie brzusznej.
Pod kora są skupiska jąder, czyli ciało prążkowane. Te struktury tworzą jądra podkorowe.
Półkule mózgu:
Ciało prążkowane (corpus striatum)
Płaszcz mózgu:
płaszcz dawny (paleopallium) – dobrzuszna część każdej z półkul. Powiązany głównie ze zmysłem powonienia (opuszki węchowe) oraz komorami bocznymi (ependyma, sploty naczyniówkowe)
płaszcz stary (archipallim) przyśrodkowa część półkul, od szczeliny podłużnej w głąb półkul w postaci hipokampa; np. pamięci; emocje, np pobędy, brak umiarkowania w czymś
płaszcz nowy (neopallium) istota szara płaszcza nowego to kora nowa (neokortex; do 95% powierzchni półkuli – wyższe czynności układu nerwowego), najmłodsza i dominująca część mózgu; np. myślenie abstrakcyjne
Istota biała:
Włókna asocjacyjne(kojarzeniowe) – łączą ośrodki korowe wewnątrz jednej półkuli
Włókna komisuralne(spoidłowe) łączą jednoimienne ośrodki korowe prawej i lewej półkuli (ciało modzelowate)(muszą przejść przez ciało modzelowate, które składa się głównie z tych włókien)
Włókna projekcyjne(rzutowe) – zdążają do niższych ośrodków lub w kierunku odwrotnym
Spoidło donosowe – łączy dwa płaty węchowe i ciało migdałowe
Spoidło sklepienia (hipokampa) leży dobrzusznie od sklepienia ciała modzelowatego
W istocie białej występują odpowiedniki nerwów, a są to szlaki nerwowe. Łączą one poszczególne części kory z częściami podkorowymi oraz z rdzeniem kręgowym (bezpośrednio przez całe mózgowie do rdzenia kręgowego).
Węchomózgowie
- opuszka węchowa (bulbus olfactorius)
- konary węchowe (pedunculi olfactorii)
- pasmo węchowe boczne i przyśrodkowe (tractus olfactorius lateralis et medialis) - pasmo węchowe przyśrodkowe przechodzi w trójkąt węchowy
- trójkąt węchowy (trigonum olfactorium) oraz donosowa część istoty porowatej (substantia perforata rostralis) – pole węchowe (położone doogonowo od trójkąta węchowego)
- płat gruszkowaty (lobus piriformis) – przyśrodkowo przechodzi w hipokampa. Nad płatem gruszkowatym znajduje się ciało migdałowe(corpus amygdaloideum; składa się z wielu jąder; jest przyczepione do hipokampa)
- hipokamp to emocje i pamięć od chwilowej do stałej; jest to wyniosłość w ścianie rogu dolnego komory bocznej wywołana przez wpuklenie się w nią zakrętu hipokampa:
-- stopą (pes) hipokampa-początkowy szeroki odcinek hipokampa
-- szpony (digitiones) to guzowatości na stopie hipokampa
-- koryto (alveus) - powierzchnia hipokampa zwrócona do komory bocznej jest pokryta blaszką istoty białej
-- strzępkiem(fimbria)hipokampa- włókna nerwowe wychodzące z koryta
-- sklepieniu(formix) – strzępki są ich początkiem
(-obszar podziurkowany to tzw. istota dziurkowana/porowata)
Układ limbiczny(rąbkowy, brzeżny)
Odpowiedzialny za emocje, ściśle powiązany z ośrodkami podwzgórza, „rąbek” kory mózgu otaczający na kształt sierpa ciało modzelowate składa się z elementów korowych i podkorowych.
Część korowa – współdziałajęce struktury kresomózgowia – przyśrodkowej i podstawnej części półkul mózgu:
Węchomózgowie (w tym płat gruszkowaty)
Płat limbiczny :
- zakręt obręczy (gyrus cinguli)
- hipokamp (hippocampus)
-- stopą (pes) hipokampa - początkowy szeroki odcinek hipokampa
-- szpony (digitiones) to guzowatości na stopie hipokampa
-- koryto (alveus) - powierzchnia hipokampa zwrócona do komory bocznej jest pokryta blaszką istoty białej
-- strzępkiem(fimbria)hipokampa – włókna nerwowe wychodzące z koryta
-- sklepieniu(formix) – początkiem są strzępki
- zakręt przyhipokampowy (gyrus parahippokampalis)
- zakręt zębaty (gyrus dentatus)
ciało migdałowe (corpus amygdaloideum)
sklepienie (fornix) - jest przedłużeniem ciała migadłowatego
przegroda kresomózgowia (przezroczysta, spetum telencephali, septum pellucidum)- wychodzi od spoidła
Część podkorowa :
międzymózgowia (podwzógrze, wzgórze, uzdeczki)
śródmózgowia (jądra międzykonarowe i nakrywki)
ciało migdałowate.
Układ limbiczny otrzymuje sygnały od płata gruszkowatego(inicjacja instynktownych zachowań ruchowych oraz wywołuje reakcje emocjonalne (strach, agresja, radość)). Ma wpływ na pragnienie, uczucie głodu, zachowania seksualne. Posiada bliski związek z tworem siatkowatym.
Jak widzimy hipokampa, to leży jakby do góry nogami, jeśli rozpatrujemy go jako konika.