KINO WSPÓŁCZESNE 9.04
kino tureckie
Obrazy i języki melancholii w nowym kinie tureckim - tekst do przeczytania
Semih Kaplanoglu
Nuri Bilge Ceylan
Zemi Demirkubuz
Reha Erdem
- zawieszenie między miastem a wsią - obecne w kinie tureckim (wynika ze specyfiki kulturowo-społecznej Turcji)
- szczególny charakter narracji - zawieszony między europejską przyczynowo-skutkówością, a wschodnią kontemplacją, medytacją
- kobiety w tle intryg tylko
- kryzys patriarchatu, męskości (jak w kinie irańskim), przez konfrontację z tradycją; defensywna męskość - ucieczka w mitomanię (u Ceylana), w homoseksualizm, w masochostyczne gry z kobietami (niemożność wyzwolenia się spod fascynacji nimi)
- narracyjna specyfika - wyrasta z tradycji poezji (jak większość filmów islamskich) - potrzeba odnoszenia się do kontekstu kulturowego
- oszczędna metaforyka (?)
- rezygnacja z prozatorskich technik - zamiast tego dynamika wewnętrznych asocjacji, metafor; refleksyjne, melancholijne ukazanie zdarzeń
*"the culture of queers" richard dyer
"queering teen culture"
SEMIH KAPLANOGLU
Jajko, Mleko, Miód - trylogia Kaplanoglu
- 1963, Izmir (tam się rozgrywa większość jego filmów, jeśli nie rozgrywają się na wsiach)
- własna wytwórnia filmowa - Kaplan Film (koprodukcje z innymi krajami, m.in. Grecją)
- 2001 - Z dala od domu - historia 26-letniego człowieka w zawieszeniu między tradycją turecką a nowoczesnością - dziedziczy pieniądze po zmarłych rodzicach i decyduje się na wyjazd do NY; wujek przywiązany do tradycji przyjeżdża by po raz ostatni zobaczyć gaj oliwny jego rodziców (wuj zaczyna go naprawiać, mimo, że gaj już przecież nie jest ich - zostanie sprzedany) dołącza do nich rosyjska prostytutka będąca pod opieką wuja; film nie zawiera wszystkich cech Kaplanoglu (i nastroju kluczowego dla jego filmów)
- 2005 - Upadek anioła - brutalniejszy w formie od poprzedniego, aspekt miejski podkreślony; scena z nicią Ariadny - nawiązuje do poprzedniego filmu; dwuwątkowy - drugi wątek niespodziewany, nagły, pojawia się w połowie i po chwili znika; postać ojca - skrajnie negatywna, wykorzystuje córkę [nie pokazane wprost], córka ma adoratora, ale ona się nim zbyt nie przejmuje - zbyt wiele przeszła (smutna, nigdy nie wesoła, czuje bezsens i bezcelowość swojej egzystencji); końcowo zabija ojca i ucieka z adoratorem do innego miasta, ale bez celu więc śmierć ojca nie zostaje zrównoważona; drugi wątek - historia drugiego mężczyzny - przeciwieństwo bohaterki I wątku (ze wsi, uboga, próbuje zrobić "karierę" w mieście), rozstaje się z żoną, żona ginie w wypadku, bohater zabiera jej walizkę, która wpada w ręce Zeynep; wątek intensywny emocjonalnie i znaczeniowo
- 2007 - Jajko
- 2008 - Mleko
- 2010 Miód - niesamowita miłość dziecka do ojca, który znika na całe dnie w poszukiwaniu miodu (źródło zarobku), matka 'zimna', nieobecna; chłopiec szepta podczas rozmów z ojcem, gdy ojciec znika chłopiec milknie
- ataki epilepsji w każdej z części (rodzaj spoiwa między filmami, jakiś dziwny)
- harmonia, milczenie, spowolnienie rytmu, "niedzianie się" (ale w tym głęboka metaforyka)
- ważna relacja między dzieckiem a ojcem (np. w Miodzie)
- kwestia sacrum - eksponuje walor transcendentny i metafizyczny
- kwestia przestrzeni - mistrzowskie operowanie nią (Miód - wydarzenia z perspektywy dziecka, więc np. ze względu na wzrost nie widać wszystkiego co się dzieje wokół chłopca - widzimy tylko to co z jego poziomu jest dostrzegalne; tylko to jest też w stanie zrozumieć - ale my już rozumiemy więcej); przestrzeń ulega psychologizacji
* Twórcy tureccy zafascynowani rosyjskimi filmami i literaturą (Ceylan - Czechow; Kaplanoglu - Tarkowski?; Demirkubuz - przymierza się do wyreżyserowania Zbrodni i kary Dostojewskiego)
NURI BILGE CEYLAN
- wybitny fotograf (przed tym już jak został reżyserem) - widać to w jego filmach (piękne zdjęcia!)
- Koza (Kokon) - 15min., impresja pełna obrazów poświęconych przemijaniu - zniszczenie, rozpad, błoto, twarz starca, truchło kota, robaki
- Kasaba (Miasteczko) 1997 - wyrafinowany bardzo, najpiękniejsza sekwencja szkolna ever, opowieść dziadka przy ognisku - w międzyczasie cztery pory roku mijają (Icz. trylogii małomiasteczkowej)
- Chmury w maju - wątek jajka; reżyser angażujący do filmu rodziców i kuzyna
- Uzak - powiązany kunsztownie i fabularnie z poprzednim; huzum - szczególny rodzaj tureckiej melancholii (jak u Pamuka)
- Klimaty - eksportowy film już; egzorcyzmowanie własnego związku
- Trzy małpy - mógłby rozgrywać się w każdym kraju; szef policji (?) popełnia zbrodnie, karę na siebie bierze jeden z jego współpracowników i idzie do więzienia, szef zapewnia utrzymanie jego żonie i dzieciom
- Pewnego razu w Anatolii
ZEMI DEMIRKUBUZ
- Podziemie - zobaczyć! adaptacja Dostojewskiego
Kropka, plus filmy Demirkubuza jakieś