Współpraca i bezpieczeństwo w Europie

Zięba, Bezpieczeństwo państw zrzeszonych w NATO i Unii Europejskiej

Adaptacja wielostronnych instytucji bezpieczeństwa do nowych uwarunkowań

• Aby sprostać zmienionym zagrożeniom i skutecznie podejmować nowe wyzwania po zimnej wojnie, państwa zachodnie dokonały redefinicji swoich koncepcji bezpieczeństwa i podjęły działania mające na celu adaptację swoich wielostronnych struktur współpracy w sprawach bezpieczeństwa i obrony do nowych uwarunkowań. Generalnie adaptacja struktur europejskich i euroatlantyckich dokonywała się na trzech płaszczyznach: 1) poszerzania kompetencji; 2) reform wewnętrznych, w tym budowania zdolności obronnych; 3) partnerstwa i rozszerzenia o nowych członków.

NATO

• NATO stanęło przed poważnym wyzwaniem określenia swojej racji bytu w sytuacji, gdy na progu lat 90 znikł przeciwnik w postaci ZSRR i Układu Warszawskiego. Na szczycie rzymskim w dniach 7 – 8 listopada 1991 roku postanowiono, że NATO pozostanie systemem zbiorowej obron 16 państw członkowskich, ale będzie prowadzić dialog i rozwijać współpracę z państwami nieczłonkowskimi, w tym z byłymi przeciwnikami z Układu Warszawskiego.

• Poszerzenie kompetencji NATO dokonało się w odpowiedzi na potrzebę stworzenia nowych możliwości działania sojuszu w sprawach innych niż obrona terytorialna. Art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego zawiera casus foederis, czyli zobowiązanie do udzielenia przez sojuszników pomocy wszelkimi dostępnymi, w tym przy użyciu siły zbrojnej środkami w razie agresji na jednego lub kilku z nich dokonanej w Europie lub Ameryce Północnej. Pomoc ta ma być udzielona w formie, „jaką strony uznają za konieczną”. To ostatnie zastrzeżenie oznacza, że pomoc sojusznicza nie może być automatyczna. Zobowiązanie zawarte w traktacie dotyczy tzw. obrony terytorialnej.

• Rada Północnoatlantycka obradująca w Oslo 4 czerwca 1992 roku przed szczytem KBWE Helsinki II, oświadczyła o gotowości Sojuszu do wsparcia misji pokojowych zapowiedzianych przez KBWE. Zaproponowała udostępnienie zasobów Sojuszu oraz pomoc ekspertów. Pół roku później, 17 grudnia 1992 roku Rada Północnoatlantycka oświadczyła, że Sojusz jest gotów udzielić wsparcia operacjom pokojowym prowadzonym pod egidą Rady Bezpieczeństwa ONZ. W ślad za tym NACC opowiedziała się za przeprowadzeniem wspólnych operacji pokojowych zarządzonych przez ONZ lub KBWE.

• Zgoda Sojuszu Północnoatlantyckiego na prowadzenie operacji wojskowych poza obszarem państw członkowskich (out of area) oznaczała modyfikację jego doktryny strategicznej i prowadziła do wyjścia poza dyspozycję art. 5 Traktatu waszyngtońskiego, który dopuszcza jedynie udzielanie pomocy, włącznie z użyciem środków wojskowych, w przypadku aktu agresji na jedną ze stron porozumienia. Przyjęte rozwiązanie zwiększało możliwości oddziaływania NATO na kształtowanie bezpieczeństwa międzynarodowego na obszarze euroatlantyckim. Niemniej było aktem podjętym bez zgody państw pozostających poza Sojuszem. Czyniło z NATO organizację o podwójnych zadaniach: obrony terytorialnej i instrumentu bezpieczeństwa zbiorowego.

• Reforma wewnętrzna NATO - po przełomie politycznym Jesieni Ludów 1989 roku na szczycie londyńskim w dniach 5 – 6 lipca 1990 roku pojawiła się pierwsza zapowiedź transformacji NATO, ale tylko jako organizacji wojskowej. W przyjętej wówczas Deklaracji londyńskiej o przeobrażonym Sojuszu Północnoatlantyckim przywódcy państw członkowskich zapowiedzieli ograniczenie rozmiarów i roli broni jądrowej w ogólnej strategii Sojuszu. Równocześnie wstępnie zgodzili się na odchodzenie od koncepcji obrony na wysuniętych rubieżach w kierunki koncepcji zredukowanej, czyli wysuniętej obecności wojskowej, a także zmodyfikowanie zasady elastycznej reakcji, aby dać wyraz zmniejszeniu roli broni jądrowej.

• W deklaracji szczytu rzymskiego NATO z listopada 1991 roku znalazła się oferta włączenia ESDI – Europejskiej Tożsamości i Bezpieczeństwa – w ramy Sojuszu Północnoatlantyckiego, jako jego „europejskiego filara”, i zapowiedź umacniania powiązań transatlantyckich oraz niepodzielności bezpieczeństwa wszystkich członków Sojuszu. Tymczasem od samego początku idei ESDI, formułowanej w dokumentach UZE w poprzedniej dekadzie, trwała dyskusja, czy powinna być ona realizowana w NATO, czy poza nim.

• Waszyngton obawiał się zwłaszcza zrealizowania przez UZE zapowiedzi zbudowania własnych nowoczesnych sił zbrojnych. To zdopingowało go do wysunięcia w grudniu 1993 roku propozycji utworzenia w ramach NATO wielonarodowych sił szybkiego reagowania, które mogłyby być użyte do prowadzenia operacji typu zadań petersberskich. Tak powstała koncepcja Połączonych Sił Wielonarodowych do Zadań Specjalnych (Combined Joint Task Force – CJTF). Jako wielonarodowe siły złożone z różnych rodzajów wojsk miały one służyć do prowadzenia operacji pokojowych, humanitarnych i „zarządzania kryzysowego”, a więc typy zadań petersberskich, poza obszarem państw NATO. Oznaczało to podejmowanie misji wykraczających poza operacje z zakresu zbiorowej obrony (przewidziane w dyspozycjach art. 5 traktatu waszyngtońskiego i art. V zmodyfikowanego traktatu brukselskiego) na podstawie upoważnienia Rady Bezpieczeństwa ONZ lub kierowanych przez KBWE. Uznano, że zadania takie mogą być prowadzone również z udziałem państw spoza Sojuszu. Polityczne kierowanie tego typu operacjami zastrzeżono do decyzji Rady Północnoatlantyckiej, dopuszczono jednak wykorzystywanie CJTF przez UZE w sytuacjach, gdy północnoamerykańscy sojusznicy będą w nich uczestniczyć.

• W ramach przygotować do podejmowania nowych, rozszerzonych zadań NATO podjęło reformę struktury wojskowej swoich sił zbrojnych, z zamiarem dobrego ich przygotowania do operacji out of area. Zgodnie z Nową koncepcją strategiczną Sojuszu siły zbrojne NATO zostały podzielone na trzy grupy: siły reagowania, główny siły obrony i siły wzmocnienia. Dla potrzeb operacji zarządzania kryzysowego zaczęto tworzyć CJTF, a od jesieni 2002 roku mniejsze, najbardziej mobilne Siły Odpowiedzi NATO (NATO Response Force – NRF). Na jubileuszowym szycie w Waszyngtonie w kwietniu 1999 roku ustanowiono program dozbrojenia Sojuszu pod nazwą Inicjatywa Zdolności Obronnych – DCI. Nie udało się do jednak zrealizować, a w listopadzie 2002 roku zastąpiono go nowym, mniej ambitnym programem – Praskimi Zobowiązaniami w Dziedzinie Zdolności Obronnych – PCC.

• Przygotowując się do prowadzenia operacji o charakterze ratowniczym i humanitarnym, w maju 1998 roku utworzono w Brukseli Euroatlantyckie Centrum Koordynacji Reagowania w Sytuacjach Katastrof, którego celem jest poszerzenie współpracy międzynarodowej w zakresie organizowania pomocy w przypadku wielkich katastrof i klęsk żywiołowych.

• Współpraca partnerska i rozszerzenie NATO stało się postulatem wkraczających na drogę demokratycznego rozwoju państw Europy Środkowej, należących do byłego Układu Warszawskiego. Był on intensywnie formułowany od jesieni 1991 roku, jednak nie znajdował zrozumienia u większości państw członkowskich sojuszu. Od 1992 roku najbardziej przychylnie odnosiły się do niego Niemcy opowiadające się za przyjęciem do niego państw grupy Wyszehradzkiej. Państwa członkowskie NATO – zgodnie z zaleceniami Nowej koncepcji strategicznej Sojuszu – stosowały politykę bardzo ostrożnego prowadzenia dialogu i rozwijania współpracy partnerskiej z pretendentami oraz z Rosją i pozostałymi nieczłonkowskimi krajami europejskimi. Wyrazem takiego podejścia było stworzenie decyzją szczytu rzymskiego Rady Współpracy Północnoatlantyckiej (NACC). Jako ciało konsultacyjne zajmowała się ona organizowaniem współpracy z partnerami w zapobieganiu konfliktom i prowadzeniu misji pokojowych.

• W grudniu 1994 roku rozpoczęto w państwach należących do NATO dyskusje wewnętrzną w sprawie ewentualności rozszerzenia Sojuszu. Jej zwieńczeniem był przedłożony we wrześniu 1995 roku dokument o nazwie Stadium o rozszerzeniu NATO.

• Najpoważniejszą przeszkodą polityczną hamującą przygotowania do rozszerzenia Sojuszu był sprzeciw Rosji. Dążąc do jego złagodzenia, NATO zdecydowało się zawrzeć 27 maja 1997 roku z Moskwą Akt stanowiący o wzajemnych stosunkach, współpracy i bezpieczeństwie między NATO a Federacją Rosyjską. Na mocy tego układu ustanowiono Stałą Wspólną Radę NATO – Rosja, organ konsultacyjny w sprawach bezpieczeństwa w obszarze euroatlantyckim. Trzy dni później na wyraźne życzenie Moskwy przemianowano Radę Współpracy Północnoatlantyckiej w Euroatlantycką Radę Partnerstwa – EAPC – i zmodyfikowano program Partnerstwa dla Pokoju, do którego Rosja wprawdzie przystąpiła już w czerwcu 1994 roku, ale nie angażowała się we współpracę w jego ramach.

• Po zimnej wojnie NATO prowadziło nieregularny dialog w sprawach bezpieczeństwa z krajami śródziemnomorskimi. W lipcu 1997 roku na szczycie madryckim powołano Śródziemnomorską Grupę Współpracy. Jest to organ podległy spoza NATO w formule wszyscy członkowie sojuszu + 1.

• Po kryzysie współpracy między NATO a Rosją wywołanym kontrowersjami wokół tzw. wojny o Kosowo nastąpiła odbudowa wzajemnych stosunków, ułatwiona przystąpieniem Rosji do koalicji antyterrorystycznej. Efektem było zawarcie 28 maja 2002 roku nowego porozumienia zastępującego Akt stanowiący. Stworzono na jego mocy Radę NATO – Rosja, która zaczęła pracować w formule „dwudziestki” (19 państw członkowskich NATO i Rosja) w sprawach bezpieczeństwa międzynarodowego.

Unia Zachodnioeuropejska

• Rewitalizacja UZE nabrała tempa w procesie tworzenia Unii europejskiej. Zgodnie z traktatem z Maastricht UZE pozostała częścią rozwoju UE zobowiązaną do wykonywania decyzji podejmowanych w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa o charakterze wojskowym i obronnym.

• Poszerzenie kompetencji znalazło wyraz w decyzji Rady Ministerialnej UZE z 19 czerwca 1992 roku o ustanowieniu zadań petersberskich jako operacji wykraczających poza dyspozycję art. V zmodyfikowanego Traktatu brukselskiego. Zadania te zdefiniowano jako misje cywilne i wojskowe – w wśród tych ostatnich założono także prowadzenie zadań bojowych przy rozwiązywaniu kryzysów (peacemaking, peace enforcement). Postanowiono, że decyzje o użyciu jednostek wojskowych podległych UZE będą podejmowane przez Radę UZE zgodnie z przepisami Karty NZ, a uczestnictwo w operacjach specjalnych będzie oparte na suwerennych decyzjach państw członkowskich. Do prowadzenia operacji petersberskich zaproszono – poza państwa członkowskimi – także partnerów stowarzyszonych i śródziemnomorskich.

• Zadania petersburskie zostały sformułowane bez dokładnego określenia, gdzie UZE może interweniować. Ponieważ organizacja ta przyjęła szerokie rozumienie bezpieczeństwa, powodu do podejmowania operacji wojskowych w celu utrzymania pokoju i zapobiegania konfliktom pojawiały się nie tylko w Europie.

• Budowanie zasobów i zdolności obronnych stanowiło ważne przedsięwzięcie, mające uczynić UZE zdolną do wzmacniania obrony terytorialnej (opartej głownie na gwarancjach NATO) oraz do prowadzenia operacji petersberskich. Ponadto państwa członkowskie uznały, że dla realizacji nakreślonej w roku 1991 koncepcji uczynienia z UZE zbrojnego ramienia UE i europejskiego filara Sojuszu Północnoatlantyckiego należy: stworzyć europejskie odstraszanie jądrowe, rozwijać współpracę w zakresie uzbrojenia, angażować się na rzecz kontroli zbrojeń i rozbrojenia.

• W czerwcu 1992 roku Rada Ministerialna UZE podjęła decyzję o ustanowieniu „sił podległych UZE”. W ich strukturze znalazły się dwie kategorie jednostek: 1) narodowe siły FAWEU, tzn. jednostki i sztaby desygnowane przez państwa do dyspozycji UZE, które mogą być wykorzystywane do zadań realizowanych pod jej egidą; 2) wielonarodowe siły FAWEU, tzn. jednostki i sztaby międzynarodowe już utworzone lub będące w procesie formowania, przeznaczone przez państwa uczestniczące do wspólnego wypełniania podobnych misji, co siły pierwszego rodzaju.

• Proces budowania sił wielonarodowych został rozpoczęty wspólną decyzją Francji i Niemiec z 22 maja 1992 roku o utworzeniu Korpusu Europejskiego, a następnie o oddaniu go do dyspozycji UZE. Ponadto utworzono następujące jednostki tego typu: Dywizję Wielonarodową, Brytyjsko – Holenderskie Siły Amfibijne, EUROFOR, EUROMARFOR, Pierwszy Korpus Niemiecko – Holenderski, Hiszpańsko – Włoskie Siły Amfibijne, Wielonarodowe Siły Lądowe (MLF).

• Współpraca i partnerska i rozszerzenie UZE stanowiło naturalną konsekwencję realizowania koncepcji komponentu obronnego Unii Europejskiej i europejskiego filara NATO.

• W połowie 1995 roku w UZE funkcjonowały cztery kategorie uczestników: 1) członkowie pełnoprawni (10 państw): Francja, Wielka Brytania, Holandia, Belgia, Luksemburg, RFN, Włochy, Hiszpania, Portugalia i Grecja – państwa należące do Unii Europejskiej i NATO; 2) członkowie stowarzyszeni (6 państw): Islandia, Norwegia, Turcja, Polska, Czechy i Węgry – były to państwa członkowskie NATO, nienależące do Unii Europejskiej; 3) obserwatorzy (5 państw): Dania, Austria, Szwecja, Finlandia i Irlandia – są to państwa członkowskie UE, które – z wyjątkiem Danii – nie należą do NATO; 4) partnerzy stowarzyszeni (7 państw): Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia – do tej kategorii należały państwa stowarzyszone z Unią Europejską, niebędące jeszcze członkami NATO.

• W praktyce współpraca UZE z partnerami z Europy Środkowej i regionu śródziemnomorskiego ograniczała się do konsultacji i nie miała większego znaczenia ani dla UZE, ani dla bezpieczeństwa międzynarodowego. Od połowy lat. 90 obie grupy partnerów zainteresowane były głownie procesem stowarzyszenia i rokowań akcesyjnych z UE lub udziałem w Partnerstwie Eurośródziemnomorskim (tzw. procesie barcelońskim).

Unia Europejska

• Poszerzanie kompetencji UE w sprawach bezpieczeństwa i obrony wynika z tego, że Unia ma ambicje stania się kompleksowym aktorem międzynarodowym, odgrywającym rolę globalną. Najważniejszymi przejawami zwiększania kompetencji UE w omawianej dziedzinie były dotychczas: 1) wyposażenie UE (Traktatem amsterdamskim) – obok UZE – w prawo prowadzenia operacji petersberskich; 2) ustanowienie EPBiO i prawne umocnienie jej w Traktacie nicejskim; 3) włącznie się UE do zwalczania terroryzmu (instrumentami II i III filara, od 2001 roku) i zapobiegania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia (od 2003 roku).

• Reformy wewnętrzne, w tym budowanie zdolności obronnych Unii Europejskiej, mają na celu wzmocnienie WPZiB poprzez usprawnianie jej mechanizmu decyzyjnego oraz zwiększanie zasobów i instrumentów kształtowania bezpieczeństwa. Zasadnicze znaczenie ma ustanowienie i skuteczne prowadzenie EPBiO.

• Najważniejszymi osiągnięciami na drodze reformowania i wzmacniania całego II filara UE są następujące przyjęte dotychczas rozwiązania: 1) wprowadzenie proceduralnej zasady konstruktywnego wstrzymania się od głosu, który nie blokuje decyzji Rady UE; 2) ustanowienie urzędu Wysokiego Przedstawiciela do spraw WPZiB, który powierzono Sekretarzowi Generalnemu Rady UE; 3) utworzenie Komórki Planowania i Wczesnego Ostrzegania w Sekretariacie Generalnym Rady UE; 4) rozszerzenie integracyjnej zasady ściślejszej współpracy jako wzmocnionej współpracy WPZiB (z wyłączeniem spraw mających implikacje wojskowe i obronne); 5) wyposażenie EPBiO w nowe organy zarządzające, siły szybkiego reagowania, w tym mobilne grupy bojowe, cywilne zasoby i zdolności do prowadzenia operacji petersberskich; 6) wypracowanie w 2003 roku Europejskiej strategii bezpieczeństwa.

• Partnerska współpraca i rozszerzenie UE o nowych członków są trudnym i powolnym procesem. Dotyczy on w przeważającej mierze zagadnień współpracy ekonomicznej, a w mniejszym stopniu dziedzin zaliczanych do II i III filara UE. Partnerskie konsultacje prowadzone są od początku istnienia UE z krajami stowarzyszonymi, a najczęściej z kandydatami do członkostwa. Państwa te zwykle przyłączały się do wspólnych oświadczeń i deklaracji wydawanych przez UE w sprawach bezpieczeństwa międzynarodowego, uczestniczyły też w rozpoczętych w 2003 roku cywilnych i wojskowych operacji petersberskich.

Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz bezpieczeństwa: NATO

• Kryzys w łonie NATO ujawnił się, gdy Francja, Niemcy i Belgia odmówiły udzielenia wsparcia wojskowego Turcji, która obawiając się uderzenia odwetowego ze strony Iraku, zwróciła się do Sojuszu o rozpoczęcie konsultacji na podstawie art. 4 Traktatu waszyngtońskiego. Chociaż władze wojskowe NATO potwierdziły istnienie zagrożenia dla Turcji, Francja i Belgia, chcąc nie dopuścić do interwencji przeciwko Irakowi, zablokowały podjęcie decyzji przez Radę Północnoatlantycką. Okazało się, że Sojusz nie potrafi działać solidarnie i traci wiarygodność. By wyjść z impasu, dyskusję przeniesiono z Rady Północnoatlantyckiej na forum Komitetu Planowania Obrony (DPC), w którym Francja nie uczestniczy. W DPC, dzięki dużej elastyczności wykazanej przez Niemcy, udało się przełamać opór Belgii i znaleziono rozwiązanie. Komitet Planowania Obrony przedstawił zalecenia w sprawie pomocy dla Turcji, a potem zadecydował o rozmieszczeniu na terytorium Turcji samolotów wczesnego ostrzegania AWACS, systemów obrony przeciwrakietowej Patriot i środków ochrony przed bronią masowego rażenia. Następnie Rada Północnoatlantycka obradująca z udziałem Francji przyjęła do wiadomości decyzję Komitetu Planowania Obrony.

Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz bezpieczeństwa: Unia Europejska

• Po zamach terrorystycznych w USA z 11 września 2001 roku Unia Europejska zintensyfikowała wysiłki w celu zwalczania terroryzmu. Prowadzone one były w ramach III filara, tj. współpracy w dziedzinach wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, a oparto je na Planie działania przyjętym przez Radę Europejska na nadzwyczajnym posiedzeniu w Brukseli 21 września 2001 roku.

• Przywódcy 25 obecnych i przyszłych państw Unii Europejskiej na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 25 – 26 marca 2004 roku przyjęli Deklarację o zwalczaniu terroryzmu i zrewidowany plan działania, w których zapowiedziano prowadzenie przez państwa członkowskie Unii kompleksowej walki z tym transnarodowym zagrożeniem. Utworzono urząd Koordynatora UE ds. Zwalczania Terroryzmu, a na to stanowisko powołano Gijsa de Vriesa. Szefowie państw i rządów symbolicznie odnieśli się też do klauzuli solidarności, zapisanej w projekcie Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy. Klauzula ta przewiduje mobilizację wszystkich środków, w tym militarnych, w celu przyjścia z pomocą państwu, które padło ofiarą ataku terrorystycznego.

• Następnymi działaniami UE w dziedzinie zwalczania terroryzmu było uzgodnienie w Haskim programie wzmacniania wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej zalecenia polepszenia wymiany informacji między służbami antyterrorystycznymi oraz przyjęcie przez Radę Europejską w dniach 15 – 16 grudnia 2005 roku Strategii antyterrorystycznej Unii Europejskiej. W strategii zapowiedziano równoczesne stosowanie czterech działań: zapobiegania, ochrony, ścigania i postępowania w razie ataków terrorystycznych.

Przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia i kontrola zbrojeń: NATO

• Uznając, że proliferacja broni masowego rażenia stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego, ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich NATO i NACC, na zlecenie szczytu brukselskiego wydali 10 czerwca 1994 roku dokument zatytułowany Ramy polityki Sojuszu w sprawie proliferacji broni masowego rażenia, w którym zapowiedzieli, że zasadniczym celem Sojuszu i jego państw członkowskich jest zapobieganie proliferacji, a jeśli do niej dojdzie, to zlikwidowanie jej środkami dyplomatycznymi.

Przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia i kontrola zbrojeń: Unia Europejska

• Unia Europejska stosunkowo późno zajęła się kwestią rozbrojenia. Państwa członkowskie w projekcie Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy zdecydowały się rozszerzyć kompetencje Unii w zakresie EPBiO, m. in. o wspólne działanie na rzecz rozbrojenia prowadzone w ramach misji petersberskich. W konsekwencji Rada Europejska przyjęła 12 grudnia 2003 roku Strategię UE przeciwko proliferacji broni masowego rażenia.

• Specjalny Przedstawiciel do spraw Nieproliferacji przy wsparciu Rady, Komisji i państw członkowskich Unii koncentruje się na następujących praktycznych działaniach: 1) wiązaniu pomocy unijnej z kontrolą eksportu, poprzez wprowadzanie „klauzuli nieproliferacyjnej” do umów z niepewnymi krajami; 2) kryminalizacji działalności proliferacyjnej; 3) podnoszeniu bezpieczeństwa nuklearnego; 4) wzmacnianiu kontrolnej roli ONZ; 5) inicjowaniu zakazu działalności na rzecz proliferacji; 6) wzmocnieniu reżimów o pełnym zakazie broni chemicznej i biologicznej; 7) warunkowaniu dostaw materiałów nuklearnych przystąpieniem do Protokołu dodatkowego do NPT; 8) wspieraniu realizacji strategii zapobiegania proliferacji instrumentami finansowymi UE. Obecnie trwają w Unii Europejskiej starania o zwiększanie funduszy na finansowanie realizacji strategii o nieproliferacji.

• Unia Europejska oficjalnie zaczęła formułować swoją strategię przeciwdziałania nielegalnemu handlowi broniami małymi i lekkimi, uchwalając 17 grudnia 1998 roku tzw. wspólne działanie w tej sprawie. Decyzja ta była następnie używana jako podstawa konkretnych działań wobec państw Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej, Bałkanów i Ukrainy.

• W dniu 16 grudnia 2005 roku Rada Europejska przyjęła Strategię UE zwalczania nielegalnego gromadzenia i przemycania małych i lekkich broni oraz amunicji dla nich. Jest to całościowy dokument formułuj cacy odpowiedzi na zagrożenia stwarzane przez omawiane rodzaje broni. Założono w nim potrzebę wykorzystania wszelkich dostępnych środków unijnych oraz tworzonych przez współpracę bilateralną. Strategia zapowiada łączenie wszystkich cywilnych i wojskowych środków pozostających w dyspozycji państw członkowskich Unii, a spośród zasobów unijnych – instrumentów WPZiB i EPBiO, zewnętrznych działań Wspólnoty Europejskiej, a także instrumentów policyjnych, celnych i sądowych.