Metoda normatywno-celowoścowa

Polega ona na opisie badanego zjawiska (problemu), odniesieniu badanego zjawiska do obiektywnych norm moralnych lub norm społecznie akceptowanych oraz na ustaleniu kierunku (celu) działań społecznych lub wychowawczych. Etap pierwszy kończy się uchwyceniem istotnych cech badanego zjawiska. Etap drugi zawiera we wniosku stwierdzenie o charakterze normatywnym, prawnym lub normatywno-prawnym i wskazuje normy, do których należy odnieść badany problem (zjawisko). Ostatni etap stanowi sformułowany program, którego podstawą realizacji są wskazane wcześniej we wniosku normy.

Jest to metoda zbliżona do metod stosowanych w naukach o polityce społecznej oraz w katolickiej nauce społecznej. W pierwszej etapy badania obejmują: diagnozę społeczną, ocenę stosowanej dotychczas polityki społecznej, prognozę i planowanie społeczne. Niemniej jednak ocena działań społecznych państwa nie ma charakteru naukowej refleksji etycznej. Natomiast w katolickiej nauce społecznej są stosowane następujące etapy: poznanie rzeczywistości społecznej i określenie poszczególnych problemów (kwestii), poddanie interpretacji tych kwestii w świetle doktryny społecznej Kościoła, podjęcie działań zgodnie z przyjętą oceną rzeczywistości w świetle Ewangelii. W tym wypadku różnica również dotyczy przede wszystkim drugiego punktu. W etyce społecznej nie przyjmuje się za element obligującej oceny wskazań doktrynalnych zawartych np. w nauczaniu papieży czy soborów. Dokumenty te jednak wraz z innymi takimi jak np. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka mogą posłużyć w odkryciu i uprawomocnieniu reguł postępowania w określonych sytuacjach społecznych.

Zatem metoda normatywno-celowościowa obejmuje ona trzy zasadnicze etapy refleksji: 1) opis badanego zjawiska, problemu oraz ustalenia terminologiczne, uporządkowanie zagadnień; w tym pierwszym etapie mogą pojawiać się elementy badań empirycznych; 2) refleksja normatywna dotycząca badanego problemu, zawierająca dociekania antropologiczne na podstawie, których można wskazywać na normy wynikające z natury bytu ludzkiego; 3) program działania wskazujący na niezbędne elementy, które decydują o skuteczności podejmowanej polityki społecznej, edukacyjnej, czy aspektu rozwoju osobowościowego. Wydaje się, że metodę tę można nazywać też normatywno-konstruktywną, a więc na bazie refleksji antropologiczno-normatywnej konstruować wytyczne do podejmowanego programu działań.

(Źródło: G. Grzybek, Podstawy pracy socjalnej. Ujęcie antropologiczno-etyczne. Wyd. ATH. Bielsko-Biała 2006, s. 86).