SOCIOLOGIA-KOlOKWIUM

CZYM JEST SPOŁECZEŃSTWO? (7 punktów widzenia wg P. Sztompki)

• DEMOGRAFICZNY (najbliższy myśleniu potocznemu): społeczeństwo to populacja, wielość, zbiór jednostek. Orientacja socjologiczna- populacja.

• GRUPOWY: społeczeństwo to złożone z jednostek zintegrowane całości, już nie luźne zbiory, lecz spoiste zbiorowości. Orientacja socjologiczna- wspólnota.

• SYSTEMOWY: społeczeństwo to powiązany układ pozycji (statusów) i typowych dla nich ról. Orientacja socjologiczna- pozycja (role)

• STRUKTURALNY: społeczeństwo to sama sieć relacji międzyludzkich, już nie obiektów, lecz form, schematów odnoszenia się ludzi do siebie. Orientacja socjologiczna- relacje.

• AKTYWISTYCZNY (interakcjonistyczny): społeczeństwo to konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jednostek. Orientacja socjologiczna: działania.

• KULTURAUSTYCZNY: społeczeństwo to matryca podzielonych przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł, które wyznaczają ludzkie działanie. Orientacja socjologiczna- reguły.

• ZDARZENIOWY: społeczeństwo to nieustannie zmienne, płynne pole, pełne zdarzeń społecznych. Orientacja socjologiczna- zdarzenia (praktyki)

METODY BADAŃ W SOCJOLOGII-ŹRÓDŁA

1. ZDEFINIOWANIE PROBLEMU BADAWCZEGO (każde badanie polega na określeniu tego problemu) a na wybór problemu wpływają czynniki: społeczne czyli te rzeczywiste lub teoretyczne (swój punkt widzenia).

Najlepsze badania SOC zawierają zagadkę (dlaczego tak jest?, np. dlaczego wzrasta przestępczość?) np. przyczyny wzrostu przestępczości w lubuskim.

1. PRZEGLĄD DANYCH (sprawdź czy były prowadzone badania): na tym etapie formułujemy pytania badawcze, porównujemy teoretyczną koncepcję problemu z istniejącymi teoriami.

2. JESZCZE PRECYZUJEMY PROBLEM i formujemy hipotezy- zarysowane pomysły i jakie są rozwiązania problemu, np. wzrost przestępczości może być spowodowany... tak budować hipotezy konkretnie.

HIPOTEZA: to przypuszczalna, przewidywalna odpowiedź zawarta w problemie badań.

HIPOTEZA BADAWCZA: jest założeniem przypuszczalnych zależności, jakie zachodzą pomiędzy wybranymi zmiennymi.

1. OPRACOWANIE PROJEKTU: sposoby zbierania danych i narzędzia badawcze.

2. REALIZAGA PROJEKTU: zbieranie danych

3. PODDANIE ANALIZIE: interpretacja wyników, analizy ilościowe i jakościowe

4. RAPORT BADAWCZY (artykuły, książki): zawiera opis charakteru przeprowadzonego badania i uzasadnienie wynikających z niego wniosków.

(ważne jest ustalenie związku przyczynowego między przyczyną a skutkiem)

METODY BADAWCZE:

• ETNOGRAFIA: poznajemy zachowania grup w bezpośrednim kontakcie (małe wspólnoty), uczestniczymy w tych badaniach. Cel- dotarcie do sensu działań społecznych (sekty); zaleta- bogate źródło o życiu społecznym (b. jakościowe); ograniczenia: b. dla nielicznych grup, badacz musi zdobyć zaufanie członków wspólnoty, b. może zidentyfikować się z grupą i stracić perspektywę zewnętrznego obserwatora.

• OBSERWAGA: (zewnętrzna, uczestnicząca)

• BADANIE SONDAŻOWE: (analizy statystyczne) główne narzędzie kwestionariusz a grupa badaczy to populacja.

Kwestionariusze otwarte: trudność opracowania

Kwestionariusze zamknięte: łatwy do opracowania, ale wacha się, że ogranicza informację.

• BADANIA PILOTAŻOWE (tylko kilka osób): zalety- łatwiej poddać obróbce ilościowej (duże populacje), można zlecić agencji; wady nie jest dosyć powierzchowne, często kwestionariusze wracają niewypełnione

AUGUSTE COMTE

Wierzył, że socjologia pozwala nam panować nad zdarzeniami i je przewidywać. Odkrywając prawa/ prawidłowości rządzące w ludzkim społeczeństwie można znajdować sposoby kształtowania społeczeństwa.

TRZY GŁÓWNE METODY SOGOLOGII

• OBSERWAGA: tylko ukierunkowana przez teorię- obserwacja pod wpływem koncepcji/ zainteresowania

• EKSPERYMENT: należy obserwować np. tornado, nie należy ingerować w eksperyment, jest to sama obserwacja; jest to naturalne- bez ingerencji człowieka

• METODA PORÓWNAWCZA: (w której wyodrębnił metodę historyczną) wg niego można równać życie ludzi i zwierząt oraz różnych społeczeństw. Jedno społeczeństwo

PRAWO TRZECH STADIÓW

1. STADIUM TEOLOGICZNE (do 1300r.)

• Ludzie zadają sobie pytania o naturę rzeczy, skąd się wzięły i po co istnieją

• Zakłada się, że wszystkie zjawiska zostały stworzone przez nadnaturalne siły lub bóstwa

• Ponadnaturalne siły kierują zjawiskami, rzeczami, wyznaczają ich cel -FAZY: fetyszyzm, politeizm, monoteizm

2. STADIUM METAFIZYCZNE (lata 1300-1800)

• Miejsce istot nadprzyrodzonych zajmują abstrakcyjne siły (np. przyroda „wola ludu").

• Arystoteles: „woda w pompie podnosi się dlatego, że natura boi się próżni"

• W społeczeństwie stało się coś, bo taka była „wola ludu"

2. STADIUM POZYTYWNE (od początku 19w.)

• Wiara w naukę

• Ludzie przestali poszukiwać przyczyn absolutnych

• Poszukują niezmiennych praw naturalnych, które rządzą wszystkimi zjawiskami

• Pozytywizm zapewnia porządek i postęp

EMILE DURKHEIN

Materialne fakty społeczne:

- Społeczeństwo

- strukturalne składniki społeczeństwa (np. kościół, państwo)

- morfologiczne składniki społeczeństwa (np. rozmieszczenie ludności, kanały komunikacyjne, urządzenia domowe)

Niematerialne fakty społeczne- normy i wartości, czyli kultura.

1. Moralność

2. Świadomość zbiorowa

3. Wyobrażenia zbiorowe

4. Prądy społeczne (entuzjazm, zgorszenie społeczne)

Niematerialne fakty społeczne nie są widzialne ani namacalne . Socjolog powinien badać materialne fakty społeczne (np prawo).

Indywidualizacja i urbanizacja, załamanie solidarności mechanicznej.

-nowy porządek cechuje się solidarnością organiczną

-solidarność organiczna jest oparta na wymiania gospodarczej i współzależności

-współpraca zastępuje miejsce rywalizacji

Anomia jest stanem społeczeństwa, do którego dochodzi w efekcie dezintegracji i rozpadu system wartości o norm, które zapewniają porządek społeczny.

- nie wiadomo jakie postępowanie jest właściwe i godne zaakceptowania

- anomia - brak konkretnego systemu norm społecznych,rujnacja jedności kultury anomia(na poziomie jednostki) - poczucie bezcelowości i rozpaczy, konflikt jedności ze społeczeństwem.

KAROL MARKS (1818-1883)

• Interesował się badaniem struktur i procesów społecznych

• Jego poglądy stały się fundamentem socjologicznej „szkoły konfliktu"

• Wyróżnił 2 podstawowe elementy przedsiębiorstwa kapitalistycznego:

- kapitał: wszelkie mienie, włączając pieniądze, maszyny, fabryki, które można zainwestować lub spożytkować w celu wytworzenia nowego mienia.

- praca zarobkowa: dotyczy ludzi, którzy nie mają własnych środków utrzymania i muszą szukać zatrudnienia u posiadaczy kapitału.

MAX WEBER

• chciał poznać naturę i przyczyny zmiany społecznej

• ludzkie motywy i idee powodują zmianę społeczną

Socjologia powinna zajmować się badaniem działania społecznego.

• jednostki ludzkie są efektem złożonych współzależności między indywidualnymi działaniami

• żądaniem socjologii jest zrozumienie sensu jaki kryje się w działaniach jednostek

• stworzył metodologię zwaną verstehen(rozumienie, wgląd).

• przyczynowość- prawdopodobieństwo, ze po jednym zdarzeniu nastąpi drugie, albo że będzie mu towarzyszyć

• typ idealny - koncepcja stworzona przez przedstawiciela nauk społecznych na podstawie jego zainteresowań i teoretycznej orientacji, w celu uchwycenia zasadniczych cech zjawiska społecznego.

HERBERT SPENCER (1820-1903)

• DARWINIZM SPOŁECZNY: „przetrwanie najlepiej przystosowanych"

• W społeczeństwie bez interwencji rządu „nieprzystosowani musieliby zginąć"

• Tylko najlepsi mieliby prawo do przetrwania i reprodukcji

• Przeciwnik oświaty dla biednych warstw społecznych

• Każdy człowiek wolny robić to, co chce gdy nie narusza wolności innego człowieka

• Ewolucja społeczna jest procesem wzrostu indywidualizacji

• Koncepcję tę wykorzystywano jako usprawiedliwienie kapitalizmu typu laissez- faire, w Anglii i Stanach Zjednoczonych.

GEORGE SIMMEL

Analiza "obcego".

- obcy jest ten, kto tylko śladowo angażuje się w życie grupy społecznej.

- formalnie jest jej członkiem .

- nie jest jednak w pełni akceptowanym

- nie potrafi zintegrować się z grupą

GRUPA SPOŁECZNA

• Norman Godmanis - grupa społeczna - 2 lub więcej osób, które mają poczucie wspólnej tożsamości i między którymi zachodzą strukturalnie uporządkowane interakcje oparte na wspólnym zestawie oczekiwań co do zachowania partnerów.

• Robert Merton - grupa społeczna- zbiorowości ludzi, które współdziałają ze sobą w określony sposób, są świadomi swojej przynależności do danej grupy i są postrzegane przez innych-jako członkowie danej grupy.

TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA, jest orientacją ria przynależność do określonej grupy. Składa się z trzech komponentów. Kognitywnego, emocjonalnego, behawioralnego.

1. Komponent kognitywny(poznawczy): polega na uświadomieniu przez jednostkę swojej przynależności do określonej grup. Osiąga się poprzez poznanie odrębności grup własnej grupy w strukturze do innych

2. Komponent emocjonalny: polega na przeżywaniu swojej przynależności do określonej grupy, które wyraża się w uczuciach, miłości czy nienawiści, dumy lub wstydu za swoją grupę.

3. Komponent behawioralny (zachowanie) wyraża się wówczas, gdy człowiek zaczyna reagować na innych ludzi z pozycji swego członkostwa w określonej grupie.

TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA - wyraża się w solidarności z członkami określonej grupy : myśleniu w kategoriach : "swoi", i "obcy", "nasi" i "tamci", "my" i "oni".

-wykreowana zostaje w trakcie uświadomienia wspólnej sytuacji życiowej, łączącej członków grupy, wspólnych wartości i norm, a więc odrębności własnej grupy w stosunku do innych, -grupa składa się z powiązanych wzajemnie pozycji(statusów) i odpowiadających im ról.

POZYCJA SPOŁECZNA(status) to sposób usytuowania jednostki w grupie społecznej(zbiorowości). Są 2 rodzaje pozycji: przypisane i osiągane.

ROLA SPOŁECZNA to zespół praw i obowiązków związany z określoną pozycją społeczną., schemat zachowania, scenariusz pozycji, jej element dynamiczny.

TRZY ELEMENTY W KONSTRUKCJI ROLI SPOŁECZNEJ WG BARBARY SZACKIEJ

1. zachowanie nakazane

2. zachowanie zakazane

3. margines swobody

KLASYFIKACJA GRUP SPOŁECZNYCH wg Charlesa Houfana Cooley'a

- grupy pierwotne - małe grupy, których członkowie mają bliskie osobiste i trwałe związki

-grupy wtórne - większe od grup pierwotnych, ich trwałość ma charakter okresowy, zbiorowości

dążące do wykonywania specyficznego zadania

" grupy żarłoczne" - grupy, które pochłaniają większość naszego czasu i energii.

grupy odniesienia - są to grupy, które uważamy za atrakcyjne, godne uznania, podziwu, mimo że sami do nie należymy.

- nie uczestniczymy w nich obiektywnie, identyfikujemy się z nimi subiektywnie

- odczuwamy wobec nich zaufanie i lojalność

- solidaryzujemy się z nimi.

RODZINA NUKLEARNA składa się z dwóch dorosłych osób różnej płci, które utrzymują ze sobą społeczne usankcjonowany związek seksualny, oraz z ich własnych lub adoptowanych dzieci. Tworzą oni wspólne gospodarstwo domowe.

Rodzina nuklearna określająca orientację życiową - rodzina, w której przychodzimy na świat, czyli w której mamy status dziecka.

Rodzina nuklearna zapewniająca prokreację - rodzina, jaką zakładamy, wstępując w związek małżeński, czyli w której mamy status dorosłego, rodzica.

Rodzina poszerzona może obejmować dziadków, braci z żonami, siostry z mężami, ciotki i siostrzeńców. Jest to najprostszy wariant RODZINY POSZERZONEJ.

REGUŁY WYBORUPARTNERA

1. Egzogamia - wskazuje kategorie osób, jakich nie można zaakceptować jako partnerów w związku małżeńskim (lub seksualnym).

Np. Zakaz kazirodztwa, który szczególnie zabrania małżeństwa między bliskimi krewnymi. Egzogamia (szczególnie zakaz kazirodztwa) zmusza do rozwoju związków poza rodziną nuklearną. Egzogamia sprzyja społecznej i kulturowej różnorodności.

1. Endogamia - określa kategorie osób, z którymi małżeństwo jest nie tylko dozwolone, ale i popierane.

Reguła endogamii może odnosić się do np. Do podobieństw pod względem rasowym, religijnym, etnicznym, klasowym.

Endogamia wzmacnia solidarność grupy (lub podgrupy) społecznej.

Reguły egzogamii i endogamii określają „pole wybieralności" potencjaInych partner ów-małżeńskich.

PRAKTYKI ZWIĄZANE Z WYBOREM PARTNERA

1. Małżeństwo przez pojmanie

2. Małżeństwo przez zakup.

3. Małżeństwo przez umowę rodzin.

4. Małżeństwo za zgodą stron albo małżeńskie zaloty.

Poligamia:

1. Poligynia - wiele żon

2. Poliandria - wielu mężów

TYPOŁOGIAALTERN ATYWN YCH MODELI RODZINY

Tomasz Szlendak,;

A) niby rodziny lub quasi - rodzin (w których nie ma dzieci, choć ich członkowie udzielają sobie wsparcia).

Alternatywy dla rodzin (w których mamy do czynienia z dziećmi)

FUNKCJE RODZINY WEDŁUG FUNKCJONALISTÓW STRUKTURALNYCH

1. Uregulowanie życia seksualnego

2. Wymiana członków społeczeństwa-prokreacja

3. Socjalizacja.

4. Umiejscowienie społeczne

5. Intymność i partnerstwo.

DYSFUNKCJE RODZINY KONWENCJONALNEJ Z PUNKTU WIDZENIA TEORII KONFUKTÓW

1. Podporządkowanie kobiet.

2. Przemoc w rodzinie.

3. Utrwalenie istniejących podziałów społecznych.

4. Deprecjacja odmiennych stylów życia.

5. Tłumienie kreatywności i dążenia do zmiany.

NIBY-RODZINY SINGLE

Single prowadzą gospodarstwa domowe, tyle że samodzielnie. Peter Stein : twórcza samotność

NIBY-RODZINY: DINKS

DINKS-Double Income No Kids

Rodziny bezdzietne z podwójnym dochodem.

Związki te są w pełni formalne i nie mają charakteru niezamężnej kohabitacji.

Dwie dorosłe osoby po ślubie postanawiają wspierać się w swoich dążeniach do osiągnięcia sukcesu

finansowego i zawodowego.

NIBY RODZINY: UKŁADY SIECIOWE SENIORÓW

Układy sieciowe seniorów (zwane czasem wspólnotami osobistymi osób starszych albo sieciami seniorów).

Układ sieciowy seniorów to rozbudowany społeczny świat przyjaciół, sąsiadów, krewnych, i powinowatych, oraz członków stowarzyszeń (takich jak uniwersytety trzeciego wieku w Polsce), którzy służą do zagospodarowania czasu wolnego

HOMORODZINY

W zakresie wiedzy potocznej rodzina homoseksualna to dwoje partnerów o tej samej płci, oraz dzieci, które mają pod opieką. „Rodzina z wyboru".

GRONO PRZYJACIELSKIE

Grono przyjaciół prowadzi wspólnie jedno gospodarstwo domowe.

Grono przyjaciół staje się zamiennikiem rodziny, chociaż niekiedy rozpada się np. Na czas wielkich świąt, takich jak Boże Narodzenie, które zwyczajowo obchodzi się w gronie krewnych.

RODZINNE PATCHWOKI

Patchwork rodzinny jest to rodzina rekonstruowana po rozwodach, składająca się z rozwodników ponownie ożenionych, ich dzieci z poprzednich związków oraz ich wspólnych dzieci.

Dewiacja społeczna, patologia społeczna - odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z normami, a także z wartościami przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie społecznej.

RODZAJE DEWIACJI:

1. zboczenie (np. z drogi prawości, zboczenia seksualne, stręczycielstwo);

2. przejaw jakiegoś "odchylenia" (np. od uznawanych wzorców społecznych, normalności, przestępczość);

3. błądzenie (np. poprzez odrzucanie pewnych powszechnie akceptowanych wartości i prezentowanie postawy nonkonformistycznej).

Patologie społeczne to zachowania, które zakłócają równowagę społeczną. Patologia to nieprzestrzeganie ogólnie przyjętych norm i wartości. Dotyczy ona jednostek lub grup społecznych.

DEWIACJĄ POZYTYWNĄ są zachowania, które wykraczają poza górną granice oczekiwań społecznych.

KONTROLA SPOŁECZNA:

• zewnętrzna - polega ona na przymusie stosowanym przez grupy społeczne, które przy użyciu systemu sankcji społecznych, a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm jednostek odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane.

• wewnętrzna - polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowania tak, iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi, nie ma poczucia bezpośredniego zewnętrznego przymusu (jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych)

• formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych,

• nieformalna - wszelkie wzory zachowania przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju

SOCJALIZACJA PIERWOTNA - składowa procesu socjalizacji, zachodząca w grupie pierwotnej, najczęściej na obszarze rodziny. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ znaczący inni, przeważnie rodzice. Charakteryzuje się ona silnym emocjonalnym oddziaływaniem znaczących innych na jednostkę.

SOGALIZACJA WTÓRNA - składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polityczne itd.)

SOCJALIZACJA ANTYCYPUJĄCA (socjalizacja wyprzedzająca) - proces aspirowania do pewnej grupy społecznej, do której jednostka chciałaby należeć, naśladowanie jej członków w zakresie norm i reguł, cech zewnętrznych, sposobów zachowania, a zwłaszcza sposobu i stylu życia.

KONTRSOCJALIZACJA (socjalizacja dewiacyjna) - kultywowanie przeciwnych reguł niż te, którym podporządkowują się negatywne grupy odniesienia, czyli grupy, od których jednostka chce się zdystansować. W wyniku kontrsocjalizacji jednostka staje się taka, jakiej społeczeństwo nie chciałoby jej widzieć.

SOCJALIZACJA POLITYCZNA - w socjologii i politologii proces wchodzenia członków społeczeństwa w kulturę polityczną. Dokonuje się poprzez nabywania wiedzy o polityce, tworzenie poglądów, opinii i postaw politycznych na gruncie pewnych systemów wartości. Stanowi proces kształtowania się świadomości politycznej społeczeństwa.

SOCJALIZACJA ODWROTNA - zjawisko wdrażania starszego pokolenia przez młodsze w nowe warunki kulturowe (np. styl życia, moda, twórczość artystyczna). Ma ono miejsce w chwili szybkiej zmiany kulturowej.

Przykładem takiego zjawiska było np. wprowadzenie magnetowidów, kiedy dzieci musiały uczyć rodziców jak ustawić zegarek w tym urządzeniu tak, aby nie wskazywał zawsze godziny 00:00. Takich ludzi przyjęło się nazywać zeros (od czterech zer wskazywanych przed magnetowid).