Antropologia-opracowanie pojęć

FUNKCJONALIZM B. MALINOWSKIEGO
Orientacja teoretyczna i metodologiczna w antropologii kulturowej rozwinięta przez B. Malinowskiego. Kultura wg. Niego tworzy integralną całość złożoną z oddziałujących na siebie instytucji, poznawanych przez badacza w procesie analizy ich funkcji czyli przez efekt oddziaływania dowolnej instytucji na pozostałe. Metoda funkcjonalna w jego wersji polega przede wszystkim na analizie pierwotnych instytucji w ich obecnym działaniu, w praktyce nie zaś na rekonstrukcji hipotetycznej przeszłości. Funkcjonal postrzegają społeczeństwo (kulturę) jako zorganizowany kompleks wzajemnie ze sobą powiązanych instytucji (elementów kulturowych) zmierzających do integracji i zapewnienia równowagi całemu systemowi społecznemu. Wyjaśniając poszczególne zjawiska społeczne stara się wskazać ich funkcję w społeczeństwie twierdząc przy tym że wypracowane schematy wyjaśniające funkcjonowanie społeczeństwa mają charakter uniwersalny.

STRUKTURALIZM Levi Straussa
Cała obserwowalna rzeczywistość społeczno kulturowa jest odbiciem głębokich struktur umysłu nie uświadamianych i jednocześnie wspólnych dla wszystkich ludzi. Za przedmiot antropologii uznał odkrywanie i analizowanie owych struktur w celu zrozumienia znaczenia i funkcji poszczególnych segmentów świata społeczno kulturowego

PROCES AKULTURACJI
jest jedną z form dyfuzji kulturowej. Zachodzi wówczas gdy w bliski a nawet żywiołowy kontakt wchodzą dwa odmienne społeczeństwa które dzieli najczęściej znaczny dystans kulturowy społeczny i gospodarczy. Proces ten polega na gwałtownym przeobrażeniu się jednej kultury pod wpływem innej kultury a także pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych. Akulturacja jest procesem szybkim zazwyczaj dokonuje się w ciągu życia jednego pokolenia lub kilku kolejnych pokoleń a jej skutkiem jest powstanie kultury zupełnie odmiennej od dawnej.

CECHY ANATOMICZNE CZŁOWIEKA
- pionowa postawa ciała dwunożny chód manipulacyjna dłoń względnie duży mózg swoiste proporcje twarzoczaszki i mózgoczaszki oraz głowy

CECHY FIZJOLOGICZNE CZŁOWIEKA ma bardzo słaby węch wiąże się to z redukcją twarzoczaszki ze skróceniem partii czaszki odpowiedzialnych za funkcjonowanie powonienia. Szczególnie rozwiniętymi zmysłami są wzrok i dotyk. Ustawienie oczu z przodu czaszki a nie po jej bokach umożliwia widzenie zapewniające koordynację dwóch obrazów równocześnie. Pozwala to na widzenie głębi ocenę odległości. Dotyk- wyczuwanie kształtów przedmiotów, temperaturę, szorstkość. Związek matki z dzieckiem jest bardzo długi

CECHY BEHAWIORALNE CZŁOWIEKA czynność rzucania, mowa artykułowana (złożony aparat głosowy, odpowiednia budowa krtani, wysklepienie się rezonującego podniebienia umożliwiającego artykulację,, lżejsza żuchwa) wchłanianie i przekazywanie kultury oraz życie w kulturze.

ANTROPOLOGIA KULTUROWA- dział antropologii zajmujący się człowiekiem jako istotą społeczną wytwarzającą kulturę. Badając poszczególne kultury a zwółaszcza kulturę społeczeństw pierwotnych jej wytwory materialne i niematerialne a także strukturę społeczną oraz porównując zebrane dane antr. Kultur. Dąży do skonstruowania uniwersalnej teorii funkcjonowania kultury. Antr. Kult. Szczególnie interesuje się problemem kulturowej odrębności i kontaktami kulturowymi społeczeństw tradycyjnych i cywilizacji przemysłowej , relacjami "my" - "oni" dystansem pomiędzy "obcymi" a "nami" i sposobami jego przezwyciężania. .Współczesna antr.kult. kładzie silny nacisk na badania sspołeczeństw nowoczesnych szeroko korzysta przy tym z metod i technik socjologii
PODDYSCYPLINY ANTROPOLOGII Antropologię dzielimy na:

ANTROPOLOGIĘ FIZYCZNĄ - jest nauką o fizycznym zróżnicowaniu człowieka w przestrzeni i w czasie oraz o biologicznym rozwoju gatunku homo sapiens. Ma związek z antropologią kulturową poprzez swój przedmiot zainteresowań musi więc brać pod uwagę wyniki jej badań ( musi liczyć się z rozwojem kultury istniejącej już u gatunków poprzedzających Homo sapiens, musi brać pod uwagę czynnik kulturowy badając proces zmienności budowy fizycznej człowieka). Antropologia fiz. Musi brać pod uwagę fakt że rodzaj ludzki jako jedyny stworzył kulturę która stanowi mechanizm adaptacji.

ANTROPOLOGIĘ KULTUROWĄ- zajmuje się poszukiwaniem cech typowo ludzkich czyli tych które wiążą się z kulturową istotą człowieka. Antr. Kult. Interesują odrębności człowieka wynikające z faktu posiadania kultury.

ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA- może być traktowana jako jeden z działów antropologii kulturowej gdyż jej przedmiotem podstawowym są te zjawiska kulturowe które wiążą się ze strukturą i organizacją społeczną. Antropologia kulturowa jest pojęciem szerszym antropologia społeczna staje się jednym z bardzo istotnych jej działów.

ETNOGRAFIA I ETNOLOGIA- dla Levi Straussa etnografia to nauka ściśle opisowa zajmująca się konkretnymi społeczeństwami. Etnologię pojmuje jako naukę porównawczą. Niekturzy uczeni etnografię rozumieją jako naukę o materialnym aspekcie kultury

ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI PIERWOTNYCH podstawową poddyscypliną antropologii jest nauka o społeczeństwach przedpiśmiennych przedpaństwowych nie posiadającej struktury klasowej do niedawna zachowujących wysoki stopień izolacji od innych zbiorowości

ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI CHŁOPSKICH- poddyscyplina ta zajmuje się tak zwaną kulturą ludową. Chłopstwo stanowi część większych strukturalnie rozwiniętych złożonych społeczeństw a jego kultura była przedmiotem zainteresowania folklorystów badaczy obyczajów materialnych form życia ludzkiego i sztuki naiwnej. . W zakres antropologii społeczności chłopskich wchodziłyby więc badania nad ludową literaturą obrzędowością sztukami plastycznymi muzyką a także wzorami współżycia kontrolą społeczną i strukturą wzajemnych zależności w warstwie chłopskiej społeczeństw cywilizowanych

ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI MIEJSKICH-przedmiot badań zazębia się z przedmiotem zainteresowań socjologii jednak sposoby stawiania problemów metody i techniki stosowane w badaniach nad tymi zbiorowościami różnią się

ANTROPOLOGIA HISTORYCZNA- dział antropologii kulturowej który rozwinął się we Francji. Istota polega na zastosowaniu podejścia znamiennego dla antropologii do materiału z którego korzysta historyk. Wzór nauki o społeczeństwie egzotycznym przedpiśmiennym i o prostej strukturze zostaje tu zastosowany do badania dawnych społeczeństw o skomplikowanej strukturze społecznej i zaawansowanej organizacji politycznej. Analizuje się więc systemy wartości modele rodziny kategorie moralne czy wzory estetyczne w dawnych okresach rozwoju cywilizacji europejskiej. Powstają w ten sposób prace dotyczące zarówno europejskiego kręgu kulturowego jak i pozaeuropejskich społeczeństw cywilizowanych

NAUKI POKREWNE ANTROPOLOGII antropologia rozwijała się w bliskim związku z socjologią i historią. Antropologię od historii różni nie tyle przedmiot badań ile metody i techniki które są przystosowane do typu badanych społeczeństw. Charakterystyczne dla socjologii są metody standaryzowane nadające się do analizy społeczeństw dużych złożonych strukturalnie i zróżnicowanych kulturowo w badaniach nad społeczeństwami niewielkimi nie mają zastosowania lub zastosowanie ograniczone.

ANTROPOLOGIA A HISTORIA antropologia w mniejszym stopniu niż historia czy archeologia stawia sobie problem chronologicznego odtworzenia dziejów. W dążeniu do nakreślenia dziejów społeczeństwa pierwotnego antropologia odwołuje się do danych archeologicznych. Antropologia stosuje historyczne metody i techniki tam gdzie jest to niezbędne. Antropologię z socjologią i historią więcej łączy niż dzieli. Dzieli ją zaś od nich właśnie osobliwy koloryt pozostający w związku z tradycyjnym przedmiotem badań którym jest społeczeństwo pierwotne

DYSCYPLINY NAUKOWE SPLATAJĄCE SIĘ Z ANTROPOL.

ARCHEOLOGIA - nauka o tych okresach rozwoju które nie pozostawiły dokumentów pisanych ale jedynie świadectwa materialne celowe lub niecelowe wytwory ręki ludzkiej

LINGWISTYKA Można podzielić ją na lingwistykę języków posiadających pismo i lingwistykę języków niepisanych. W dziejach lingwistyki istniały dwa odrębne nurty które różniły się metodami badań w zależności od typu posiadanych dokumentów ustnych lub pisanych.Wspólnym obszarem zainteresowania antropologii i lingwistyki są języki społeczeństw przedpiśmiennych

RELIGIOZNAWSTWO- jest dziedziną której przedmiot splata się z przedmiotem antropologii. Istotne znaczenie wyobrażeń religijnych i obrzędowości religijnej dla światopoglądu i integracji społecznej w zbiorowościach pierwotnych i chłopskich sprawia że problematyka religii od zarania istnienia antropologii była ważnym jej działem. Jednak religioznawstwo rozwijało się również niezależnie od antropologii zajmując się teorią religii i tak zwanymi wielkimi religiami monoteistycznymi. Religioznawstwo antropologiczne bada systemy mitologii rytuały i wierzenia społeczeństw charakteryzujących się tradycją ustną

ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA- dziedzina nauki która łączy się również z antropologią kultur.. Rozwijała się głównie na gruncie refleksji abstrakcyjnej a nie jak antropologia kulturowa na gruncie empirii. Poszukuje odpowiedzi na pytanie o istotę społeczeństwa. Interesuje się człowiekiem jako całością, jego istotą którą cechuje różnorodność kultur

KULTURA Wartościujące rozumienie kultury dominujące w XIX w zawierało ocenę poszczegółnych zbiorowości ludzkich. Kultura była pojmowana jako zjawisko kumulujące się i narastające w toku dziejów.
W znaczeniu nie wartościującym kultura to zespół wielu zjawisk których wzajemne powiązania uwarunkowania i oddziaływania mogą być opisywane i analizowane lecz nigdy nie wartościowane

ATRYBUTYWNE I DYSTRYBUTYWNE ROZUMIENIE KULTURY-
Kultura jako cecha stała (atrybut życia ludzkiego) jest znamieniem ludzkości jako całości lub też człowieka jako przedstawiciela wspólnoty ogólnoludzkiej. W sensie atrybutywnym kultura może występować wyłącznie w liczbie pojedyńczej "kultura"
Kultura w sensie dystrybutywnym może być używana zarówno w liczbie poj. Jak i mnogiej "kultury"

DEFINICJE KULTURY zjawisko kultury jest złożone. Nie ma jednej definicji określającej kulturę.
Kultura jest związana z człowiekiem (człowiek jest jej twórcą i jest przez nią kształtowany za jej pomocą wyraża swoje potrzeby emocje i wrażenia
Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym) Związana jest z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia zbiorowego
Kultura jest regularna do kultury zaliczamy zjawiska rozgrywające się w zbiorowości (zachowania, przeżycia) któreodznaczają się powtarzalnością
Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych oznacza to że kultura nie jest przekazywana na drodze biologicznej za pośrednictwem genów ale na procesie uczenia się
Kultury można się uczyć w sposób celowy i świadomy a także w sposób nieintencjonalny a nawet nie świadomy. Do kultury może należeć wszystko czego człowiek może się nauczyć.

CECHY ZJAWISK KULTUROWYCH kultura ma wymiar czasowy charakteryzuje się rozciągłością w czasie. W sensie atrybutywnym jako cecha ludzkości zmieniała się i rozwijała w miarę upływu czasu. W sensie dystrybutywnym- jako zbiór cech określonej zbiorowości rozwija się przeżywa rozkwit i upada.
Kultura ma wymiar przestrzenny zarówno w sensie atrybutywnym jak i dystrybutywnym. Charakteryzuje się rozciągłością w przestrzeni. Kultura jest systemem zarówno w sensie astr. Jak i dystr. Jest zjawiskiem złożonym z elementów tworzących całość. Między jej elementami zachodzi proces integracji.
Kultura jest prawidłowa- trwa i zmienia się według pewnych praw i regularności. Można ją opisywać i szukać zasad jej działania. Kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka- jest pośrednikiem między człowiekiem a środowiskiem przyrodniczym w którym on żyje. Jako cecha ludzkości bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny człowieka

CECHY KULTURY kultura związana jest z człowiekiem. Człowiek jest jej twórcą i przez nią kształtowany. Za jej pomocą wyraża swoje potrzeby emocje i wrażenia. Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym) jest związana z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia. Kształtuje indywidualnie życie ludzi a poszczególne jednostki mogą wnosić do jej skarbnicy poważny wkład lecz istnieje tylko dzięki życiu zbiorowości. Jest sposobem organizacji życia zbiorowego. Kultura jest regularna. Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych oznacza to że kultura nie jest przekazywana na drodze biologicznej za pośrednictwem genów ale w procesie uczenia się.

WZÓR KULTUROWY to mniej lub bardziej ustalony w zbiorowości sposób zachowania lub myślenia ( w innym znaczeniu to pewien znamienny dla danej zbiorowości układ cech kulturowych) Antropologa interesują nie tyle pojedyńcze elementy działania i myślenia jednostek ile stałe regularne zespoły działań i myśli ludzi na podstawie których można odtworzyć pewne zasady i reguły. Antropolog bada indywidualne działanie jako przejaw względnie stałych charakteryzujących daną zbiorowość układów zachowań przeżyć i wyobrażeń.

KRĄG KULTUROWY (krąg cywilizacyjny) zbiór kultur spokrewnionych ze sobą genetycznie i historycznie lub wykazujących wspólnotę zasadniczych cech. O kręgach kulturowych mówimy zazwyczaj w odniesieniu do kultur mających pewne ramy terytorialne.

EWOLUCJA KULTUROWA pojecie to pojawiło się w związku z badaniem zmiany kulturowej a więc zmiany obyczajów, przekonań, sposobów postępowania, gustów. Zmiana ewolucyjna jest zawsze kierunkowana, prowadzi do bardziej lub mniej określonego celu, polega na ciągłej kumulacji, wzroście dorobku form kulturowych. Jest to proces od woli ludzkiej niezależny rozgrywa się zgodnie z wewnętrznymi prawami kultury.

DYFUZJA KULTUROWA służy do opisu i konceptualizacji zmian zachodzących w kulturze. Słowo dyfuzja oznacza przestrzenne rozchodzenie się lub przenoszenie się elementów kultury (cech, instytucji, wzorów, wątków, tematów) w drodze zapożyczania. Jest dziś pojmowane jako zjawisko oczywiste wynikające z faktu uczenia się kultury i przekazywania jej na drodze pozabiologicznej

AKULTURACJA jedna ze swoistych form dyfuzji kulturowej. Zachodzi wówczas gdy w bliski kontakt wchodzą dwa odmienne społeczeństwa, które dzieli najczęściej znaczny dystans kulturowy, społeczny i gospodarczy. Proces ten polega na gwałtownym przeobrażeniu się jednej kultury pod wpływem innej, a także pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych..

SYNKRETYZM KULTUROWY jest jednym z podstawowych następstw dyfuzji które dostrzeżono po zauważeniu i nazwaniu zjawiska akulturacji. Synkretyzm polega na wiązaniu w jednorodne całości elementów pochodzących z różnych genetycznie i historycznie odrębnych kultur. Można powiedzieć że wszystkie kultury są synkretyczne, gdyż wszystkie zdradzają obecność elementów pochodzących z odmiennych tradycji zbiorowości często odległych od siebie w przestrzeni

EWOLUCJONIZM KULTUROWY pozytywistyczny kierunek i teoria powstałe w drugiej połowie XIX w. W naukach społecznych i filozofii uznające ewolucję kulturową i ewolucję społeczną za procesy decydujące o transformacji społeczeństw i kultury. Przyjmując założenia o jedności świata i jedności natury ludzkiej, wszechobecności dynamiki i postępu, który wyznacza kierunek ewolucji o globalnym charakterze zmian oraz istnieniu jednego punktu wyjścia dla wszystkich społeczeństw, ewolucjoniści w duchu naturalizmu i ahistoryzmu stosując przede wszystkim metodę porównawczą starali się odtworzyć dzieje rozwoju ludzkości oraz kultury a także określić rządzące nim prawa. Twórcy kierunku to Spencer, Morgan, Tylor

DYFUZJONIZM KULTUROWY podejście badawcze w antropologii kulturowej obejmujące różne orientacje uznające, że wszystkie kultury rozwinęły się z jednej bądż kilku tzw. Kultur zasadniczych które rozprzestrzeniły się dając początek tzw. Kulturom wtórnym na które składają się różne elementy kultur zasadniczych. Za główny czynnik procesu zmiany i rozwoju kultury dyfuzjonizm uznaje więc dyfuzję kulturową. Do przedstawicieli zalicza się Ratzela, Frobeniusa,Smitha


Człowiek współczesny należy do jednej z rodzin rzędu naczelnych określanej mianem człowiekowate(Hominidae),której jest dziś jedynym żyjącym przedstawicielem. Wcześniejsze istoty należące do tej rodziny dawno wymarły i niestety nie po wszystkich zachowały się do dziś szczątki, które mogą przybliżyć ich historię istnienia.

RODZINA HOMINIDAE
Wyodrębniła się ze swego pnia wyższych naczelnych w tym samym czasie co rodzina człowiekokształtnych. Proces ten rozpoczął się bardzo dawno, około 14 milionów lat temu.Z rodziny Pongidae dziś żyją co najmniej 4 gatunki: szympans ,goryl, orangutan, gibbon. Rodzina Hominidae wyłoniła się ze słabo brachiacyjnych lub prebrachiacyjnych małp – Dryopithecinae.W trakcie rozwoju rodziny Hominidae dokonał się proces hominizacji (uczłowieczenia).Polegał on na wyodrębnianiu się, natężaniu, zaostrzaniu i kolejnym rozkwicie cech typowo ludzkich. Aby móc uzyskać jakiekolwiek informacje na temat możliwości powstania kultury i jej rozwoju, należałoby prześledzić uważnie rozwój cech anatomicznych, a także behawioralnych. Najłatwiej prześledzić rozwój cech anatomicznych, gdyż o tym niejako informują nas zachowane szczątki kopalne, zaś prześledzenie ich behawioralu jest niezwykle trudne. Opiera się na analogiach zachowań wyższych naczelnych.

RAMAPITHECUS- hipotetyczny najwcześniejszy rodzaj Hominidae
Istnieją przesłanki, że zmiany środowiska, które się dokonały 14 milionów lat temu (ocieplanie się i zmniejszenie wilgotności klimatu) prowadziłu do rozwoju formy Ramapithecus, a następnie Australopitecus. Daleko posunięte zmiany środowiska, mianowicie przekształcenie lasu tropikalnego sawannę spowodowało całą masę zmian i wykształciło nowe cechy adaptacyjne u organizmów. Około 14 lat temu znaleziono szczątki istoty prowadzącej naziemny tryb życia, należącej niewątpliwie do wyższych naczelnych. Miało to miejsce w Pendżabie, Kenii-stąd pochodzą nazwy Ramapithecus i Kenyapithecus. Kształt szczęki u Ramipthecusa jest V-kształtny, a nie U-kształtny. Miał silną żuchwę, zdolną do ruchu pionowego i trącego poziomego, umożliwiającego miażdżenie twardych nasion. Mógł od czasu do czasu przyjmować pionową postawę ciała, ale głównie poruszał się na czterech nogach. Jego okazjonalny pionowy chód mógł przypominać poruszanie się małp człekokształtnych na tylnich nogach.

AUSRTALOPITHECUS (AUSTRALOPITEK)
Należy do rodziny Hominidae. Został odkryty przez Raymonda Darta w latach dwudziestych. Nazwa Australopithecus oznacza-małpa południowa. Żył w środowisku sawannowym , na dużych obszarach Afryki Pd, Wsch. i środkowej. Dopiero odkrycia Lewisa Leakeya potwierdziły przypuszczenia Darta, że jest to wczesna forma człowiekowata. Jeśli określenie „małpolud” stosuje się do jakiejś istoty z przeszłości , to jest nią właśnie Australopitek. Jego ciało od pasa w dół przypomina człowieka, natomiast od pasa w górę- ciało małpy. Budowa tułowia, miednicy oraz długiej kości uda świadczy o tym, że często on przyjmował postawę pionową. Przypuszcza się ,że dwunożny chód Australopiteka był dość chwiejny, nogi były szeroko rozstawione, cała zaś sylwetka pochylona do przodu. Szczęka była masywna ,co dawało możliwość ruchu poziomego trącego- a zatem w jego pożywieniu przeważał twardy pokarm roślinny. Profil czaszki był pionowy, a część twarzowa nieco krótsza niż u małp. Prymitywnego wyglądu nadawały mu silnie rozwinięte wały nadoczodołowe. Otwór potyliczny był bardziej przesunięty do przodu niż u małp, co pozwalało dłużej utrzymywać postawę pionową. Dłoń Australopiteka nie była bardziej chwytna od dłoni małp człekokształtnych, a pojemność mózgoczaszki nie przekraczała pojemności czaszki dzisiejszego szympansa, była mniejsza od czaszki goryla. Miał ok. 120-130 cm wzrostu,ważył ok. 40 kg.

HOMO HABILIS
W gorącej strefie klimatycznej, w Afryce w okresie od 1.9-1.7 miliona lat temu żyła istota człowiekowata, której klasyfikacja po dziś dzień jest przedmiotem nieustannych sporów. Homo habilis żył na podobnym obszarze co Australopithecus africanus, z której to formy biologicznej najprawdopodobniej się rozwinął. Miał stosunkowo drobną budowę ciała i niski wzrost(120-125 cm).U Homo habilisa palce nóg nie były chwytne: paluchem mógł poruszać tylko w płaszczyźnie pionowej, podobnie jak człowiek współczesny. Stopa była podwójnie wysklepiona, co pozwalało na długotrwałe utrzymywanie pionowej pozycji ciała i kroczenie do chodu człowieka współczesnego. Kciuk jego był bardziej przeciwstawny niż u Australopiteków. Mózg miał wielkość 660 cm3. Liczba neuronów osiągnęła u tej formy około4,5 miliarda; współczesny człowiek ma ich 5 miliardów. Homo habilis był wszystkożerny. Polował na mniejsze zwierzęta, resztkę pokarmu stanowiła padlina. Homo habilis jest dziś tez kojarzony z forma dawniej określana jako wczesny Homo erectus, czyli człowiek wyprostowany z Jawy.
Jeśli zas chodzi o jakiekolwiek narzędzia – to dość nieregularnie roztłuczone otoczaki z ostrymi krawędziami. Nie można się w nich jednak dopatrzeć jakiegoś stałego wzoru czy typu, z tego też powodu John Napier podważał ich klasyfikacje jako przejawów kultury.

HOMO ERECTUS
Zwany też Pithecahthropusem. Nazwę zawdzięcza swemu odkrywcy, Eugenie Dubois. Jest bez wahania zaliczany do rodzaju Homo, co znaczy człowiek. Żył w okresie od ok. miliona do 200 tyś lat temu. Posiadał już wszystkie podstawowe cechy typowo ludzkie: całkowicie spionizowaną postawę, poruszał się wyłącznie na dwóch nogach,
miał całkowicie przeciwstawny kciuk umożliwiający chwyt precyzyjny, duży mózg, którego górna granica pojemności poważnie przekraczała dolną granicę pojemności mózgu człowieka współczesnego, tworzył wiele typów narzędzi, miał złożony sposób komunikowania się w gromadzie. Żył na olbrzymich obszarach Starego Świata-Afryce, Azji, Europie, umiejąc sobie radzić w rozmaitych klimatach: od tropikalnego do umiarkowanego. Był wyższy i masywniejszy od swoich poprzedników. Jego wzrost wahał się od 165-175 cm, waga ciała mogła przekraczać 70 kg. Czaszka była gruba i masywna, żuchwa ciężka wyposażona w diastemę. Czoło było bardziej pochylone niż u Australopiteka i miał też większe wały nadoczodołowe. Szerokość czaszki była większa niż jej wysokość, podtrzymywałay ją mocno rozwinięte mięsnie szyi i karku. Zewnętrzne cechy Homo Erectusa wskazywały by na formę co najmniej tak prymitywną jak Australopitek-nic bardziej mylnego, bowiem cechy typowo ludzkie miał on rozwinięte prawie w takim samym stopniu jak człowiek współczesny. Pojemność mózgoczaszki – od 750-1250 cm3. Żył w gromadach kilkudziesięcioosobowych i zbiorowo polował na duże zwierzęta. Zamieszkiwał jaskinie, budował schrony od wiatru i deszczu na kamiennych podstawach. Homo Erectus znał ogień. Na podstawie rozległych badań archeologicznych formą Homo Erectus wiąże się powszechnie 2 przemysły szelski(abwilski) i aszelski, które składają się na okres w dziejach kultury ludzkiej określany jako dolny paleolit, czyli najwcześniejszy okres starszej epoki kamienia ( czasem nazywanej tez epoka kamienia łupanego).Te 2 przemysły reprezentują 2 podstawowe techniki obróbki kamienia ( technika rdzeniow i technika obłupkowa).

HOMO SAPIENS - Człowiek rozumny
Dziś do gatunku Homo Sapiens, obok człowieka żyjącego współcześnie (homo sapiens sapiens) zalicza się również formy znacznie wcześniejsze: człowieka ze Swanscombe, i Neandertalu. Wszystkie te formy maja prawdopodobnie ścisły związek z człowiekiem współczesnym, choć zaliczenie ich do jednego gatunku ma charakter umowny. Człowiek neandertalski pojawił się na kuli ziemskiej 350 tyś lat temu. Rozwinął się pewnie z jakiejś ostatniej formy Homo Erectusa. Znamy dwie formy Neandertalczyka-wcześniejszą i późniejszą. Miał wygląd prymitywny, szczególnie silnie rozwinięte wały nadoczodołowe. Pojemność jego czaszki była jednak równa lub nieomal równa pojemności czaszki współczesnego człowieka.(ok. 1500cm3) Wczesny neandertalczyk zamieszkiwał szeroki obszar Starego Świata, dobrze radził sobie nawet z chłodnym klimatem. Natomiast neandertalczyk klasyczny zamieszkiwał mniejszy obszar Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki Pn. Był masywnie zbudowany, wzrost od 165-175. Miał nogi krótsze niż człowiek współczesny, a u jego formy znajdujemy klasyczne wygięcie kości udowej. Dotrwały do naszych czasów dowody jego bogatego życia społecznego a także wytwory jego kultury. Z neandertalczykiem związany jest przemysł mustierski. Do tej kultury należy wile zróżnicowanych, wykonanych według starych wzorów narzędzi. Po raz pierwszy w kulturze stworzonej przez Neandertalczyka wystąpiła wyspecjalizowana broń myśliwska. Nowym surowcem do wyrabiania narzędzi stały się kości. Pojawiły się też intencjonalne pochówki zmarłych( co świadczy o kulturze kulturze i życiu społecznym i o rozwinięty wyobrażeniach na temat śmierci).

HOMO SAPIENS SAPIENS (Człowiek współczesny)
Najwcześniejsze szczątki podgatunku homo sapiens sapiens są datowane na okres od 40 do 35 tyś lat temu. Tworzył on kulturę górnego paleolitu. Wyróżnia go: wąski nos, szerokie i wysokie czoło, duży mózg, stosunkowo małe łuki brwiowe i niskie oczodoły. Skrócenie się szczęki, zmniejszenie się funkcji miażdżąco-trącej,pieczenie mięs i rozdrabnianie z pomocą narzędzi. Odtąd przeobrażenia kultury ludzkiej dokonywały się już za sprawą mechanizmów kulturowych, kulturowych nie pod wpływem przemian biologicznych czy ewolucyjnych.

CZYNNIKI HOMINIZACJI (uczłowieczenie człowieka).

BIOLOGICZNY:

1.powiększyło się mózgowie(szczególnie kresomózgowie);

2.Zmieniły się proporcje czaszki, skróciła się twarzoczaszka, zwiększeniu uległa część mózgowa;

3.Zmieniła się wielkość i liczba zębów(spowodowana zmianą odżywiania);

4.Pionizacja postawy(zejście z drzew),wykorzystywano już chwytność dłoni, dzięki czemu można było wykorzystać je do pracy, skróciły się kończyny górne, zaginął ogon, przeciwstawienie kciuka, reszcie palcom.;

5.Lepsze unerwienie mięśni ręki;

6.Zanik pazurów, pojawienie się paznokci;

7.Jedna para sutek;

8.Spłaszczenie klatki piersiowej;

9;Zmniejszenie ilości owłosienia;

10.Zwiększona wys. ciała;

11.Pigmętacja skóry;

12.Zmniejszyła się ilość potomstwa, wydawanego za jednym razem, wydłużył się okres ciąży;

13.Wysklepienie i powiększenie stopy, skróciły się palce;

14.Amortyzacyjna funkcja kręgosłupa.

SPOŁECZNO-KULTUROWE:

1.Wykształcenie mowy, zaczęto się porozumiewać;

2.Wytworzyło się pismo;

3.Produkcja narzędzi, broni, odzieży, biżuterii, domostw;

4.Życie w grupach, społeczeństwach;

5.Podział pracy i obowiązków;

6.Przekazywanie wiedzy i doświadczeń;

7.Opanowanie ognia;

8.Pochówki;

9.Dłuższa opieka nad potomstwem;

10.Magazynowanie,konserwacja,hodowla zwierząt i uprawianie roślin.