Wykład I

Diagnoza z jęz. Greckiego od słowa diagnozis- rozróżnienie, osądzanie.

Diagnostike Techne- sztuka odróżniania, osądzania

Postawienie dobrej diagnozy nie jest łatwe, jest to czynność złożona

Diagnoza to wnioskowanie o wew. Stanie człowieka, na podstawie zewnętrznych objawów, wymaga namysłu, przeprowadzenia badań

Diagnoza- pojęcie z medycyny, oznaczało rozpoznanie choroby

Obecnie pojęcie diagnozy występuje w wielu innych dziedzinach: psychologii, pedagogice, ekonomii

Diagnoza jest podstawą do planowania różnych działań

Opiera się na:

• doświadczeniu

• rozumowaniu

Doświadczenie- pozwala nam gromadzić dane empiryczne, fakty

Rozumowanie- polega na przeprowadzeniu szeregu operacji myślowych np. różnicowanie, sprawdzanie hipotez, różnego rodzaju wyjaśnienia

Diagnoza oznacza zebranie w odpowiedni sposób danych, informacji, które podlegają interpretacji, ocenie(odróżnia to diagnozę od zwykłego zbierania danych)

3 ważnym elementem (filarem) poznania diagnostycznego jest intuicja-efekt wprawy, posiadanego doświadczenia, skrócony proces rozumowania

Pierwotnie pojęcie diagnozy służyło do rozpoznawania zjawisk patologicznych, odbiegających od normy

Obecnie w diagnostyce przyjęło się określenie diagnozy, jako stanu normalnego osoby, lub przekroczenia normy w górę

Zakres diagnozy rozszerzył się o 2 kierunki:

• Z medycyny na inne dyscypliny

• Ze stanów patologicznych na stany normalne, ponadprzeciętne

Znaczenie diagnozy:

• Wąskie- diagnoza jest to wszelkie rozpoznawanie jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objawów i w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości

• Szerokie- diagnoza jest to wszelkie rozpoznawanie badanego stanu rzeczy poprzez zaliczenie go do znanego typu lub gatunku przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju

Definicja w szerokim znaczeniu związana jest z fazami(etapami):

• Opis diagnostyczny

• Ocena diagnostyczna

• Konkluzja

Ocena jest wielokierunkowa:

• diagnoza (ocena) przyporządkowująca do klasy lub typu

• ocena genetyczna

• ocena znaczenia

• ocena fazy

• ocena prognostyczna

 

Relacje pomiędzy pojęciem diagnozy i diagnostyki:

Diagnoza jest rozpoznaniem, procesem poznawania, jest czynnością poznawczą lub jej rezultatem

Diagnostyka natomiast to sztuka odróżnienia. Dyscyplina o sposobach, metodach poprawnego diagnozowania. Diagnostyka musi mieć, więc ulokowanie w strukturze dyscyplin.

Wyodrębniamy 2 rodzaje metodyk w obrębie nauk o wychowaniu:

• Metodyka badania, opisu rzeczywistości wychowawczej

Podtypy:

• metodyka badania uogólniającego- metodologia; celem jest opis uogólniający, dążenie do syntez, ogólnych praw

• metodyka badania uszczegółowiającego- diagnostyka; celem jest dostarczenie możliwie szczegółowych informacji o konkretnej jednostce, opis opierający się na szczegółach

• Metodyka przekształcania rzeczywistości wychowawczej(zmieniania)

Podtypy:

• metodyka pracy z indywidualnym przypadkiem

• metodyka pracy z grupa

• metodyka pracy (oddziaływań) na społeczność

Metodyka badania dostarcza informacji metodyce przekształcania by ta mogła podjąć działania.

Wykład II

Początkiem każdego badania jest obserwacja, to, co zaobserwujemy zapisujemy i tworzy się opis.

Zdania opisowe- sądy o bezpośrednio dających się zaobserwować zjawiskach

Zdania obserwacyjne, protokolarne, bazowe- stanowią podstawę wszelkich teorii empirycznych

Pierwszym etapem diagnozy jest opis diagnostyczny, który odnosi się do przedmiotu badań

Opis diagnostyczny- zestawienie danych empirycznych

Wielość sposobów zbierania informacji zapewni nam dobrą weryfikację

Cechy opisu diagnostycznego:

• wyczerpujący

• jasny

• prezentujący interesujące nas rzeczy w sposób uporządkowany

• wyrażony w kategoriach empirycznych- obserwowalnych(zapisujemy tylko to, co widzimy)

• musi zawierać wskaźniki empiryczne

• jednoznaczny

• dobór faktów musi być uzasadniony- selektywność

• powinien być sporządzony na podstawie wcześniej przygotowanych narzędzi, dyspozycji

• powinien być sformułowany w postaci zdań rejestrujących fakty- musi być pozbawiony sądów wartościujących, czyli ocen

Błędy w opisie:

• nie spostrzeganie istniejących cech interesującego nas przypadku

• niezauważenie pozytywnych/ negatywnych cech (wyrabiamy sobie zdanie powierzchownie)

• spostrzeganie cech objawów nieistniejących, przypuszczenia

 

Opis prawidłowo sporządzony jest bardzo ważny, gdyż jest podstawą do dalszych działań (diagnoza). Pełni funkcję wyjaśniającą hipotezę przez nas postawioną.

Opis diagnostyczny powinien zmierzać do tego żebyśmy zapisali nie tylko to, co negatywne, ale powinny być ujawnione mocne strony osoby.

 

Drugim etapem diagnozy jest ocena diagnostyczna- wieloaspektowa, stanowi wynik poszukiwania odpowiedzi na szereg pytań

OCENA PRZYPORZĄDKOWUJĄCA

• pozwoli nam na uporządkowanie, przyporządkowanie opisu do obszaru, który jest przedmiotem naszych badań

Ocena klasyfikacyjna

• klasyfikacja jest pierwszym etapem oceny

• główny walor mają cechy stałe, specyficzne, istotne, ogólne

• metoda stawiania diagnozy oceny klasyfikacyjnej polega na znalezieniu cechy stałej, wtedy możemy wnioskować, że jakiś przedmiot A posiada stałą cechę S, więc przedmiot A zaliczamy do klasy S np. Jan posiada stałą cechę- średnie wykształcenie, a więc możemy zaliczyć go do klasy osób z średnim wykształceniem

Dokonując różnicowania klas musimy pamiętać o tym, że:

•         Musimy wyodrębnić wszystkie możliwe klasy- musimy mieć pewność zupełności wyliczenia

•         Musimy ustalić największe podobieństwo cech badanego przedmiotu z daną klasą

•         Musimy mieć pewność, że w diagnozowanym przedmiocie nie występują cechy, które wyłączają się z cechami klas, do której go chcemy zaliczyć

•         Musimy mieć pewność, że występują cechy w przedmiocie, które nie mogą zaliczyć go do pozostałych klas

Podziału na klasy możemy dokonać z góry ( a priori- przed badaniem) np. wykształcenie, wiek

Klasyfikacje możemy tworzyć z punktu widzenia cech niewidzialnych np. religijność

Klasyfikować można także po badaniu ( EX Post)

2 warunki poprawnych klasyfikacji;

• Wyczerpująca- każdy z przedmiotów podlegający klasyfikacji musi należeć do jednej z wyróżnionych klas

• Rozłączność- żaden przedmiot nie może należeć do więcej niż jednej klasy

 

Typologia

Typologia określa stosunek badanego przedmiotu do jednego lub kilku typów, przedstawia swoisty kompleks cech należących do danego typu, ważny jest tutaj stopień natężenia danych cech, a nie ich stałość.

Typologia jest bardziej dokładna niż klasyfikacja

Rodzaje typów:

•          Proste- uwzględniają minimalne i maksymalne natężenie danej cechy

• bardzo często typ max- to norma

• występuje też typ przeciętny- po środku

Np. wesoły, trochę wesoły trochę smutny, smutny 

•         Złożone- pewne cechy współwystępują w różnych typach, im więcej cech niestałych jakiegoś typu posiada przedmiot tym bardziej zbliża się do tego typu

Jeżeli cechy występujące w typach są stopniowalne należy określić typowe nasilenie samych cech.

Dokonanie oceny typologicznej polega na porównaniu cech danego przedmiotu z typami cech występującymi w tej typologii

Warunki poprawnej typologii:

• określić cechy i ustalić ich natężenie

• wyliczyć wszystkie typy, które charakteryzowane są przez poszczególne cechy i ich natężenie

• porównanie cech przedmiotu z cechami typów uwzględniając ich natężenie

• musimy ewentualnie ujawnić dodatkowe cechy nietypowe, które pozwolą nam określić, do którego typu przedmiot można zaliczyć lub które wykluczają go z danego typu

 

Różnice w przyporządkowywaniu ( do klas i typów)

• w typologii bierzemy pod uwagę natężenie cech przedmiotu, w klasyfikacji posługujemy się cechami stałymi

• w przyporządkowywaniu do typu nie ma takiej potrzeby żeby stwierdzać występowanie wszystkich cech typowych, gdyż są one zazwyczaj niestałe, cechy stałe zarezerwowane jest dla klasyfikacji a więc musimy uwzględnić wszystkie te cechy

Błąd atrybucji- przypasujemy komuś cechę, której nie posiada lub odmawianie mu cech, które ma.

Wykład III

Błąd niezupełnej eliminacji polega na tym, że pomijamy jedną lub kilka cech.

Ocena genetyczna (diagnoza genetyczna):

Polega na wyjaśnieniu, ujawnieniu ciągu rozwojowego, który doprowadził do obecnego stanu rzeczy. Występuje w dwóch odmianach:

a.      Ciąg zmieniających się form lub funkcji, który doprowadził do aktualnej struktury danego przedmiotu, są to: wyjaśnienie funkcjonalne- chce wyjaśnić jak zjawiska wpływają wzajemnie na swoje zmiany, zmiana zjawiska A wpływa na zmianę zjawiska B, a ta z kolei zmiana zjawiska B powoduje zmianę zjawiska A.

Mają często aspekt historyczny, dotyczą np. przeobrażenia funkcji rodziny

Wyróżniamy 2 nurty przy wyjaśnieniach funkcjonalnych:

- śledzenie kształtu, formy, funkcji, zadań, cech dotyczących określonego obiektu naszych zainteresowań np. instytucji

- wyodrębniamy pewne zdarzenia, fakty, które były przyczynami tych zmian

      B. ciąg zmieniających się przyczyn i skutków, jest to wyjaśnienie Kauzalne? – Wyjaśniający się ciąg przyczyn i skutków, ustalamy relacje przyczynowo-skutkową, oczekuje się tu żeby dojść do pierwotnej przyczyny bądź zbioru pierwotnych przyczyn ze wskazaniem przyczyny dominującej. Jest to tok rozumowania redukcyjnego, czyli przechodzenie od skutków do prawdopodobnych przyczyn (wymaga to pewnej wiedzy ogólnych związków przyczynowych).  Tok rozumowania redukcyjnego może być rozciągnięty w czasie.

 

 

Wyjaśnienia genetyczne pozwalają nam odpowiedzieć na pytania:

-, dlaczego do tego doszło?

- jak do tego doszło?

- konkretne przyczyny zjawiska

W ustalaniu przyczyn pomocne jest wnioskowanie indukcyjne, które występuje w 2 postaciach:

1.      Indukcja enumeracyjna

2.      Indukcja eliminacyjna

Ad. 1  INDUKCJA ENUMERACYJNA- jest to wnioskowanie, w którym zdanie stwierdzające jakaś ogólną prawidłowość uznajemy tylko, jako wniosek na podstawie uznania zdań stwierdzających poszczególne przypadki tej prawidłowości. Jest to proste wyliczenie poszczególnych faktów

Ad. 2 INDUKCJA ELIMINUJĄCA- jest to wnioskowanie, w którym jedną z przesłanek jest alternatywa kilku zdań ogólnych, inne przesłanki są zdaniami jednostkowymi obalającymi wszystkie człony tej alternatywy z wyjątkiem jednego, zaś wnioskiem jest ten nieobalony przez przesłanki jednostkowe człon tej alternatywy.

Odbywa się to za pomocą 5 metod wnioskowania- Kanony wnioskowania Mila:

1.      Kanon jedynej różnicy-, jeżeli zjawisko Z stale występowało, gdy wystąpiło zjawisko X i stale nie występowało, gdy zjawiska X nie było, choć inne poprzednio występujące zjawiska zachodziły również i w tych przypadkach to PRAWDOPODOBNIE ZJAWISKO X MA ISTOTNY ZWIĄZEK ZE ZJAWISKIEM Z.

Kanon ten może występować:

- jakieś zjawisko Z występuje, gdy zachodzą zjawiska, ABCDE

- zjawisko Z nie występuje, gdy zachodzą zjawiska, ABDE przy braku C

2.      Kanon jedynej zgodności-, jeżeli zjawisko Z występowało jednocześnie z różnymi zjawiskami podejrzanymi o związek z tym zjawiskiem, a wśród tych zjawisk stale występowało X, podczas gdy inne nie występowały stale to PRAWDOPODOBNIE ZJAWISKO X MA ISTOTNY ZWIĄZEK ZE ZJAWISKIEM Z

*Zjawisko Z występuje razem ze zjawiskiem ABCDE

- zjawisko Z występuje razem ze zjawiskiem BCDE przy braku A

- zjawisko Z ………………………………………………….ACDE przy braku B

- zjawisko Z…………………………………………………..ABCE przy braku D

- zjawisko Z……………………………………………………ABCD przy braku E

- zjawisko Z……………………………………………………..CE przy braku ABD

- zjawisko Z……………………………………………………..ACE przy braku BD

- zjawisko Z……………………………………………………..BCE przy braku AE

W tym przypadku jedyną zgodnością jest zjawisko C

3.       Połączony kanon jedynej róż nocy i jedynej zgodności

4.      Kanon zmian towarzyszących

5.      Kanon reszt

Etapy różnicowania diagnozy genetycznej:

1.      Wyszukanie wszystkich możliwych przyczyn (błąd dotyczący niedostatecznej liczby przesłanek)

2.       Dokonanie eliminacji ( sprawdzamy, jakie przyczyny mogły lub nie mogły wywołać takiego skutku, chcemy dojść do jednej pierwotnej przyczyny)

Wyjaśnienia genetyczne odpowiadają na pytania, dlaczego do tego doszło, natomiast wyjaśnienia funkcjonalne- wpływ zjawiska A na zjawisko B i na odwrót

Ocena znaczenia:

Jest silnie związana z oceną genetyczną. Polega na wyjaśnianiu jednostkowego, danego stanu rzeczy dla ogólnej całości. Diagnoza znaczenia pozwala nam określić, jakie zmiany w układzie całości wywołuje jego część oraz jak ta całość wpływa na daną część elementu.

Wykład IV

Ocena fazy:

Dotyczy zjawisk rozwijających się dynamicznie, pozwala określić etap rozwoju danych zjawisk, stanowi podstawę do przewidywania dalszego rozwoju faz.

1.      Żeby ustalić fazę trzeba ustalić pewne prawidłowości przechodzenia od etapu do etapu (prawidłowości powinny być typowe dla tych faz). Musimy się odnieść do wcześniejszych ustaleń (ocen) np. do ustaleń genetycznych

2.      Drugim etapem jest wyznaczenie faz np. fazy niepowodzeń szkolnych

3.      Trzecim etapem jest ustalenie czy wszystkie fazy zostały uwzględnione

Cechy oceny fazy ( rozumowania oceny fazy)

- progresywne rozumowanie- wiemy, że po 1 fazie wystąpi fazan 2

- regresywne rozumowanie- znamy aktualną fazę D i wiemy, że poprzedzają ja fazy C, B, A to możemy wnioskować, że jeżeli jest ktoś w fazie D to był wcześniej w poprzednich (przechodzenie do fazy poprzedzającej)

Ocena prognostyczna:

- się przewidujemy przyszłość, tendencji rozwojowych, które mogą się pojawić

- się jest wynikiem wszystkich poprzednich ocen

- powinna mieć aspekt pozytywny, powinniśmy wziąć pod uwagę pozytywne tendencje

- opiera się na rozumowaniach prawdopodobnych

- rozumowanie hipotetyczne, obarczone niepewnością

Są to oceny, które należą do ocen prakseologicznych- są podejmowane przed działaniem np. najpierw rozpoznajemy sytuację by pomóc komuś w nauce ( oceny Ex Ante- przed działaniem)

Wśród tych ocen mamy do czynienia z ocenami: właściwymi i utylitarnymi(, co zrobić żeby nasze działania były skuteczne)

Obiektywizacja ocen:

1.      Odnoszenie rzeczywistości do pewnych typów, wzorów, modeli

2.      Narzędzia pomiaru diagnostycznego

Narzędzie pomiaru diagnostycznego- zestaw odpowiednio dobranych i wyselekcjonowanych wskaźników z przyporządkowaną im skalą i takie narzędzie może być podstawą do obiektywizacji ocen.

Wskaźniki:

- empiryczne (można zaobserwować)

- definicyjne

- inferencyjne

W narzędziu diagnostycznym mogą się znaleźć tylko wskaźniki empiryczne-, które dają się zaobserwować

KONKLUZJA- ocena ogólna (podsumowanie):

• pozwala nam na wskazanie odpowiedzi, kierunku działań i potrzebę tych działań- uzasadnienie tych działań

• jest niezbędna, gdy chcemy podjąć zaplanowane działanie

• dzięki konkluzji jesteśmy w stanie zaplanować działanie

Uwarunkowania związane z procesem diagnostycznym ( relacja między osobą badaną a badaczem)

• dotyczy człowieka

• element niepewności

• diagnosta musi ustalić pewne elementy jak np. wiek, wykształcenie

• diagnosta musi stworzyć odpowiednie warunki by badany mógł się otworzyć

 

Prawidłowy kontakt diagnostyczny ( charakter relacji):

• sytuacja, w której spełnione są warunki pozwalające na otwarte w szczere wyrażanie myśli, uczuć i eksplorację treści ważnych dla rozpoznania diagnostycznego

 Cechy prawidłowego kontaktu diagnostycznego:

• diagnosta jest autentycznie zainteresowany wypowiedziami diagnozowanego

• chce zrozumieć go a nie ocenić

• jest w stanie zaakceptować jakąkolwiek treść wypowiedzi badanego

• osoba diagnozowana ma poczucie, że każda jej odpowiedź będzie zaakceptowana, wie, że diagnosta jest poruszony jej sytuacją, zrozumie treść jej wypowiedzi, to powoduje, że osoba wie, że może mówić o wszystkim, ponieważ wie, że nie zostanie to wykorzystane przeciwko niemu

• osoba diagnozowana nie przejawia postaw oporu

• osoba badana przejawia adekwatne reakcje emocjonalne w stosunku do tego, co mówi, informacje wydają się być wiarygodne, nie przedstawia siebie w lepszym świetle, osoba badana jest szczera i otwarta

• przewaga wypowiedzi spontanicznych diagnozowanego nad odpowiedziami udzielanymi na prośbę diagnosty

Cechy pozornego( nieprawidłowego) kontaktu diagnostycznego:

• inf., których udziela diagnozowany nie są pełne, są stereotypowe, powierzchowne, konwencjonalne, forma wypowiedzi jest nieadekwatna do treści

• diagnosta dominuje lub jego rola jest znikoma

• diagnozowany nie jest autentyczny

• diagnosta ma poczucie, że doskonale wie, co za chwile powie osoba badana

• diagnosta ma poczucie zrozumienia konkretnych wypowiedzi, ale nie rozumie całości problemu