slajd 2 Interkulturowość: etymologia

Łaciński przedrostek „inter” oznacza „między”. Zatem rozumując kulturę jako „świat życia” – intelkulturowy – jest czymś, co wydarza się między dwoma światami dwóch osób, lub więcej.
Interkulturowość staje się przestrzennym określeniem tego „zdarzenia”

slajd 3 (na koniec slajdu jako przykład)

• Gdy pozdrawiają się dwie osoby, które z jednej strony najczęściej uścisk dłoni (A), a z drugiej strony zwyczaj ten nie istnieje (B),

• nie da się przewidzieć, jak będzie wyglądało spotkanie, i jak w tym konkretnym momencie będzie kształtowała się interkulturowość (C).

• To, jaka forma pozdrowienia zostanie ostatecznie wybrana (uścisk dłoni, brak uścisku dłoni, rozwiązanie pośrednie lub zupełnie inna forma pozdrowienia) zależy od tego, jaką możliwość w tej sytuacji spontanicznie osoby wynegocjują

• Sam proces negocjacyjny określa się przez szereg zmiennych, takich jak różnica wieku, stopień znajomości lub różnica w hierarchii.

slajd 4 Geert Hofstede

Socjolog holenderski; zasłynął z badań nad zależnością między kulturą organizacyjną a kulturą narodową.

Po badaniach, które przeprowadził w latach 60. i 70, (koncern IBM) wykazał, że niektóre wzorce myślenia, odczuwania i zachowania, które odróżniają członków jednej organizacji od drugiej (tzw. kultura organizacyjna), są charakterystyczne dla przedstawicieli danego narodu.

Zatem wyróżnił 4 wymiary kultury.

sljad 5 Wymiary kultury

(na koniec slajdu 5) Istnieje również dowiedziona przez Michaela Bonda orientacja długoterminowa, która nie została wyodrębniona przez Hofstedego w badaniach IBM.

Michael Bond celowo unikał w badaniu wpływów zachodnich. W efekcie uzyskał cztery wymiary kultury, z których trzy pokrywały się z wymiarami Hofstedego.

Na czym polega? Chodzi przede wszystkim o rozróżnienie między długo- i krótkoterminowym nastawieniem w życiu.

• Orientacja długoterminowa skupia się na przyszłości, a krótkoterminowa na teraźniejszości i przeszłości.

• Orientacja długoterminowa: – to wytrwałość – kształtowanie relacji według statusu – oraz zapobiegliwość – poczucie wstydu.

• Orientacja krótkoterminowa: – ustatkowanie i równowaga – zachowanie „twarzy” – poszanowanie tradycji – odwzajemnianie pozdrowień, przysług i prezentów.

slajd 6 Podstawowe różnice między społeczeństwami o małym i dużym dystansie władzy

Określa relacje między przełożonymi i podwładnymi oraz między władzą a obywatelem.

Określa również stopień akceptacji dla nierówności społecznych, skłonność przełożonych do konsultacji z podwładnymi, czyli stopień autorytarności władzy, oraz oczekiwany stopień posłuszeństwa wobec rodziców, przełożonych i władzy

slajd 7 Podstawowe różnice między społeczeństwami kolektywistycznymi i indywidualistycznymi

• Indywidualizm a kolektywizm - miarami są stosunki jednostki z innymi ludźmi oraz stopień przeciwstawiania pragnienia osobistej wolności potrzebie więzi społecznych.

• Źródła zróżnicowania indywidualizmu i kolektywizmu:

• zamożność kraju (im większa zamożność, tym większy indywidualizm),

• szerokość geograficzna kraju (im większa szerokość, tym większy indywidualizm),

• wzrost liczby mieszkańców (im większy wzrost, tym większy kolektywizm)

• czynniki historyczne.

slajd 8 Podstawowe różnice między społeczeństwami kobiecymi i męskimi

Wymiar ten nie został do końca jasno zdefiniowany we wszystkich sferach życia. Dotyczy najgłębszych wartości i norm społecznych, ponieważ role społeczne mogą być narzucone, ale już to jak ludzie się z tym czują, tkwi z nich bardzo głęboko.

Męskość i kobiecość, których miarą jest sztywność ról płci:

społeczeństwo męskie - występuje znaczny podział ról społecznych według płci,
społeczeństwo kobiece - podział ról społecznych według płci jest stosunkowo niewielki.

Czynniki męskie: zarobki, uznanie, awans, wyzwanie.

Czynniki kobiece: relacje z przełożonym, współpraca, miejsce zamieszkania, gwarancja zatrudnienia.

Źródła zróżnicowania pomiędzy męskością i kobiecością:

• wzrost liczby mieszkańców (im większy wzrost, tym:

• w państwach bogatych - kraj bardziej ?kobiecy?

• w państwach biednych - kraj bardziej ?męski?),

• historia i tradycja.

slajd 9 Podstawowe różnice miedzy społeczeństwami o słabym i silnym unikaniu niepewności

Unikanie niepewności (od słabej do silnej) - miarą jest stosunek społeczeństwa do niepewności dotyczącej przyszłości. Źródła zróżnicowania w unikaniu niepewności to:

• historyczne

• zamożność kraju (im większa zamożność, tym słabsze unikanie niepewności)

slajd 10 Koncpecja Fonsa Trompenaarsa

Popularna teoria głosi, że globalizacja gospodarki doprowadzi do wykształcenia się jednej kultury, wspólnej dla całego świata. Fons Trompenaars nie zgadza się z tą teorią.

1) Zobowiązania międzyludzkie: Uniwersalizm a partykularyzm

Wymiar ten opisuje stosunki między ludzkie w danej kulturze i dotyczy sposobu oceny zachowań innych ludzi.

Zdaniem autora – wyróżnia się dwa odmienne rodzaje zachowań i ocen.

Pierwsze to te oparte na powszechnie przyjętych w danej kulturze zasadach postępowania: Nie kłam, nie kradnij itd.

Uniwersalizm, czyli działanie zgodnie z zasadami. Ludzie są równi, wobec tego wszyscy podlegają takim samym zasadom oraz powinni być traktowani identycznie.

Drugie to zachowania i oceny wynikające z partykularnych zobowiązań, zależnych od stopnia zażyłości, między osobami. Np. X jest moim przyjacielem więc jest oczywiste, że nie będę go okłamywał.

W podejściu partykularystycznym wszystko rozpatruje się w odniesieniu do konkretnej sytuacji. Człowiek traktowany jest nie jako anonimowy obywatel ale jak przyjaciel.

PRZYKŁADY:

• W kulturze uniwersalistycznej ludzie wykazują się przezornością i chętnie planują. Zwolennicy partykularyzmu stają się zaś podejrzliwi, gdy muszą działać pod presją terminów.

• W kulturze uniwersalistycznej należy działać sprawiedliwie, traktując wszystkie podobne przypadki w ten sam sposób, zaś w kulturze partykularnej należy działać sprawiedliwie, dostosowując wszystkie przypadki w zależności od ich szczególnych cech.

2) Stosunek do jednostki i grupy: Powściągliwość a emocjonalność

Sposób okazywania uczuć dotyczy tego, czy jesteśmy uczuciowi. Czy okazujemy swoje emocje czy też cechuje nas powściągliwość.

Członkowie kultur powściągliwych nie ujawniają swych emocji. Nie są nieczuli, emocjonalnie zablokowali lub stłumieni. Zakres okazywanych emocji jest wynikiem umowy społecznej.

W kulturach emocjonalnych ludzie okazują swoje uczucia. Próbują znaleźć poparcie słuchaczy. Kiedy ich podejście jest bardzo emocjonalne – szuka się bezpośredniej reakcji emocjonalnej.

Gdy z kolei podejście jest powściągliwe, szuka się reakcji pośredniej, ktoś zgadza się z naszymi argumentami czy propozycją i udziela nam swojego poparcia.

Droga bezpośrednia umożliwia ujawnienie naszych uczuć dotyczących rzeczowej propozycji, a tym samym zaakceptowanie jej.

PRZYKŁADY:

• w kulturach powściągliwych, źle się postrzega wymachiwanie rękami i gestykulację. Potwierdzają to przysłowia u Japończyków: „Tylko martwa ryba ma otwarty pysk”, u Anglików: „Puste naczynia najgłośniej dzwonią” czy u Polaków: „Krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje”,

• kultury powściągliwe kryją emocje w specyficznie sformułowanych wypowiedziach.

• narody okazujące emocje dużo krzyczą, co wyładowuje gniew i prowadzi do uspokojenia ludzi (odwrotnie, narody powściągliwe nie ujawniają, co czują albo myślą – stale tajone emocje od czasu do czasu wybuchają z całą silą)

3) Sposób widzenia świata: wycinkowość a całościowość

Sposób widzenia świata określa stopień, w jakim dopuszczamy innych do obszarów swojego życia - czy wycinkowo na pojedynczych poziomach osobowości, czy całościowo do różnych obszarów i jednocześnie na kilku poziomach osobowości.

Pierwsze: kulturach wycinkowych szef wyodrębnia stosunki zawodowe ze swym podwładnym i izoluje je od innych spraw. Każdy obszar, gdzie obaj się spotykają, jest rozpatrywany odrębnie od innych, konkretnych sytuacji.

Np. gdy przełożony spotka jednego ze swych podwładnych w barze, albo w pobliskim sklepie dla majsterkowiczów, jego autorytet prawie wcale się nie liczy. Wręcz przeciwnie, może uważać swego pracownika za bardziej doświadczonego majsterkowicza.

Drugie: wyróżnić można przestrzenie osobiste i strzeżone przed obcymi oraz tzw. przestrzenie publiczne dzielone z innymi.

Np. Amerykanie mają znacznie większą przestrzeń publiczną niż prywatną. Przestrzeń publiczna jest podzielona na szereg oddzielnych segmentów (tj. praca, klub sportowy etc)

Np. tytuł doktora w USA jest związany z zajmowanym stanowiskiem i jest konkretną etykietką tylko w konkretnej pracy w konkretnym miejscu, a nie poza nim.

Znajomi, którzy pojawiają się w tych przestrzeniach, niekoniecznie są bliskimi kolegami albo przyjaciółmi na cale życie. Przestrzeń osobista jest bardzo chroniona, że dopuszczenie do jednego segmentu przestrzeni publicznej nie stanowi zbyt wielkiego zobowiązania.

U Niemców przestrzeń publiczna jest stosunkowo mała. Przestrzenie prywatne są duże i całościowe, to znaczy, że kiedy raz się dopuści do nich przyjaciela, zyskuje on prawo wkraczania do wszystkich albo niemal wszystkich segmentów przestrzeni prywatnych. Co więcej, pozycja i reputacja także przenikają do tych obszarów. Nie ma tu segmentów, jak u Amerykanów – Herr Doktor Schmidt jest nim wszędzie na uniwersytecie, u rzeźnika i w warsztacie samochodowym.

PRZYKŁAD:

W kulturach o szerokim kontekście, jak japońska i francuska, uważa się, że nim się przejdzie do omawiania interesów, obcych trzeba „wprowadzić”

Przedstawiciele kultur o wąskim kontekście, np. Amerykanie czy Holendrzy, są zdania, że obcy powinien uczestniczyć w ustalaniu reguł, a im mniej wstępnych warunków, tym lepiej.

Kultury o wąskim kontekście charakteryzuje elastyczność i łatwość przystosowania się.

Kultury o szerokim kontekście są bogate i subtelne, ale niosą sporo bagażu i obcy mogą nigdy nie poczuć się w nich dobrze, jeśli się w pełni nie zasymilują.

Ludzie „wycinkowi” kierują się zasadami i odznaczają się tą samą postawą moralną

niezależnie od tego, do kogo się zwracają.

Ludzi całościowych charakteryzuje wysoki poziom relatywizmu moralnego liczy się osoba i kontekst, do której dostosowuje się zachowanie,

4) Niektóre społeczności przyznają więc status ludziom na podstawie ich osiągnięć, inne – z uwagi na wiek, przynależność klasową, pleć, wykształcenie.

PRZYKŁADY:

Różnice w sposobach zdobywania pozycji widoczne są m.in:

• w strukturze personelu wyższego szczebla – kiedy status jest osiągany, wśród

najwyższego kierownictwa spotyka się osoby w różnym wieku i różnej płci, które wykazały się osiągnięciami w konkretnej pracy

• w posługiwaniu się tytułami – w krajach, w których status jest osiągany, tytułów używa się jedynie wtedy, gdy wiążą się one z wiedzą potrzebną przy wykonywaniu danego zadania.

• W krajach, w których status jest przypisany, tytuły służą łatwiejszemu określeniu statusu w organizacji

5) Stosunek do czasu

Stosunek do czasu dotyczy dwóch zasadniczych kwestii: (slajd punkt pierwszy).

• W przypadku orientacji na przeszłość, teraźniejszość i przyszłość wyróżnić można społeczeństwa zorientowane na:

teraźniejszość, które są relatywnie pozbawione czasu, tradycji i ignorują przyszłość.

przeszłość, zainteresowane głównie utrzymaniem i przywróceniem tradycji w teraźniejszości.

przyszłość, społeczeństwa tej grupy marzą o lepszym jutrze i pragną doprowadzić do urzeczywistnienia tej wizji (uważa się, że rozwój ekonomiczny i społeczny jest głównie udziałem kultur należących do tej ostatniej kategorii).

• W przypadku sekwencyjnego i synchronicznego pojmowania czasu wyróżnić można

społeczeństwa sekwencyjne, które odbierają czas jako linię prostą podzieloną na równe odcinki. Wydarzenia są organizowane przez pewną liczbę owych odcinków poprzedzających je i po nich następujących. Zgodnie z tą koncepcją wszystko ma swój czas i miejsce.

• W społeczeństwach synchronicznych ludzie potrafią robić wiele rzeczy jednocześnie, a czas jest nieuchwytny i elastyczny (giętki).

6) Stosunek do otoczenia

Społeczeństwa reprezentują jedną z dwóch głównych postaw wobec przyrody:

Pierwsza to postawa skierowana na siebie. Należą do niej społeczeństwa, które uważają, że mogą i powinny kontrolować przyrodę, narzucając jej swoją wolę. „rozmnażajcie się i czyńcie sobie ziemię poddaną”

Druga to postawa skierowana na zewnątrz. To te społeczeństwa, które wierzą, że człowiek jest częścią przyrody i musi się jej podporządkować.

Dylemat: co jest ważniejsze w wytyczaniu kierunków działania: nasze wewnętrzne sądy, decyzje i zobowiązania. Czy sygnały, wymagania, i trendy do których musimy się dostosować?

PRZYKŁADY

Zdaniem cytowanych autorów między krajami o różnym stosunku do otoczenia można

zauważyć następujące różnice:

• w krajach o kulturze wewnątrzsterownej często występuje postawa dominowania,

granicząca z agresywnością wobec środowiska, konflikt i opór są równoznaczne z istnieniem własnych przekonań, ludzie koncentrują się na sobie, funkcji, własnej grupie i organizacji, odczuwany jest dyskomfort, gdy środowisko wydaje się poza kontrolą albo jest zmienne

• w krajach o kulturze zewnątrz sterownej częsta jest postawa elastyczna, chęć do kompromisów i zachowania pokoju. Ludzie skupiają się na „innych”, to znaczy na kliencie, partnerze, współpracowniku. Osoby czują się dobrze, kiedy zmiany są naturalne.

F. Trompenaars, Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna ekonomiczna,

Kraków 2002.