Metoda indywidualnych przypadków

Wyróżniamy dwa podejścia: Podejście funkcjonalna, Podejście psychospołeczna

Podejście funkcjonalne podkreśla, iż pracownik socjalny powinien zdobyć podstawową wiedzę specjalistyczną i udzielać pomocy specjalnej kategorii osób, na których problemach się zna. To różnego rodzaju organizacje, które współpracują na rzecz osoby potrzebującej. Podejście funkcjonalne głosi, iż by rozwiązać problemy, należy powołać wyspecjalizowane agencje, które będą świadczyć pomoc w sytuacjach zjawisk z dziedziny ich specjalizacji.

Podejście psychospołeczne pozostaje w opozycji do koncepcji funkcjonalnej. M.Richmond pracę z indywidualnym przypadkiem określała jako zorganizowany, zaplanowany proces współpracy z klientem, na drodze której dochodzi do rozwiązania problemu jednostki. Pomoc ta ma mieć charakter wielospecjalistyczny, o szerokim spektrum działania. Wiąże się z tym podejściem polskie nazwisko-Helena Radlińska.

Cechy opiekuna socjalnego wg. M. Richmond: Wrażliwy, Wyrozumiały, wszechstronność w podejściu do problemu klienta

Nurt ten zaznacza, iż obok możliwości tkwiących w osobie pracownika socjalnego, powinien on korzystać w pracy z jednostką z zasobów jej środowiska.

M.Richmond podkreśla, że sukcesy osiągnięte w pracy z jednostkami mogą mieć miejsce wyłącznie przypadku zaangażowania opiekuna społecznego w problem jednostki.

Zasady pracy wg. M.Richmond: pracownik socjalny powinien *Uwzględniać zasadę indywidualizacji w pracy z jednostką, nie traktować jej przedmiotowo, lecz analizować jej problem w sposób indywidualny. Dostosować metody rozwiązania kłopotów jednostki w sposób indywidualny i najlepszy dla jednostki. Nie można dokonywać uogólnienia problemów i traktować wszystkich jednakowo. *Pomagać z rozmysłem, nie pochopnie, nie przemyślawszy indywidualnych cech jednostki i jej środowiska *Oprócz cech indywidualnych, każdy pracownik socjalny powinien kształcić się i rozwijać swoje kompetencje i wiedzę specjalistyczną

Etapy pracy socjalnej wg. A. Kaminskiego: *Społeczna diagnoza przypadku (pracownik musi dokonać dogłębnego wglądu w źródło problemu jednostki, w tym także zbadać sytuację środowiskową jednostki) *Opracowanie planu działania (po dogłębnym poznaniu jednostki i jej środowiska pracownik socjalny przystępuje do planowania oddziaływań naprawczych) *Prowadzenie przypadku (praca z osoba potrzebującą pomocy i wsparcia)

Indywidualna praca z człowiekiem jest wymagana szczególnie w sytuacjach, gdy: *Jednostka wyczerpała już swoje indywidualne siły i nie widzi metod przezwyciężenia trudności *Osoba ze względu na swe ograniczenia umysłowe czy fizyczne nie jest w stanie sama skorzystać z pomocy lub o nią poprosić *Człowiek znajduje się w sytuacji długotrwałego stresu , co wpływa destrukcyjnie na jego możliwości przezwyciężenia życiowych problemów

Zasady obowiązujące w czasie pracy metodą indywidualnych przypadków: 1Zasada akceptacji. Polega na tym, iż pracownik socjalny powinien darzyć szacunkiem swojego podopiecznego, winien starać się go zrozumieć i dawać mu poczucie, że jest akceptowany pomimo swych wad. 2Zasada komunikacji. Jest istotna w kontaktach pracownika socjalnego ze swym podopiecznym. Nie można oczekiwać, że dwie strony będą miały te same poglądy, jednak należy dążyć do wspólnej komunikacji, dyskusji i otwartości na propozycje partnera w komunikacji. 3 Zasada indywidualizacji. Polega na konieczności podejścia do problemu w sposób indywidualny. Nie można uogólniać problemu np. wszystkie depresje rozwiązywać w ten sam sposób, ponieważ często przyczyny są odmienne. Należy dostosować oddziaływania do cech i możliwości jednostki. 4 Zasada uczestnictwa. Należy dążyć do tego by klient zaangażował się w działania naprawcze dotyczące jego problemu. Sam musi chcieć zmierzyć i przezwyciężyć swój problem. W przypadku, gdy takiej chęci nie będzie, wszelkie oddziaływania pracownika socjalnego są nieskuteczne. 5Zasada zaufania i poszanowania prywatności. Klient powinien mieć świadomość, że jego problem nie zostanie ujawniony osobom postronnym. Pracownika obowiązuje tajemnica zawodowa. Problemy klienta nie mogą być przedmiotem rozmowy poza miejscem pracy. 6Zasada samoświadomości. Pracownik socjalny musi umieć oddzielić problemy swych podopiecznych od swego życia prywatnego. Nie może się nimi zadręczać i wnosić ich w swe życie prywatne. Pracownik socjalny powinien cechować się pewnym dystansem wobec swojego klienta i jego problemów (pomimo zaangażowania).

Metoda pracy grupowej: Według A. Kamińskiego „wychowawca ma przed sobą zespolone przez wspólne zadanie zbiór osób (…) wiąże go nie tylko dialog z pojedynczymi członkami tej zbiorowości- jego talent wychowawczy wyraża się w umiejętnościach przewodzenia lub przodowania grupie i takiego oddziaływania na grupę, aby na straży zadań i zwyczajów sugerowanych przez wychowawcę- stał nie tylko on, lecz także członkowie grupy”

Metoda ta może być również wykorzystywana przez nauczyciela, wychowawcę.

Typologia grup w pracy metodą grupową wg. A.Kamińsikiego: *Rozwojowo-wychowawcze: grupy te są tworzone w celu wspierania wszechstronnego rozwoju jednostek. Poszczególni członkowie grupy mogą mniej lub bardziej odczuwać identyfikację z grupą. Zespoły te tworzone są na potrzeby ludzi funkcjonujących bez poważniejszych problemów. *Rewalidacyjne: grupy organizowane są na potrzeby jednostek społecznie lub fizycznie niedostosowanych. Mają na celu nauczenie członków grupy funkcjonowania wśród ludzi. Grupy takie organizowane są w instytucjach opiekuńczo-wychowawczych i kulturalno-edukacyjnych *Psychoterapeutyczne: organizowane są w celu wspomagania psychicznego i społecznego funkcjonowania członków grupy. Wykorzystują doświadczenia z dziedziny psychologii ogólnej oraz klinicznej. W Polsce są stosunkowo nowym rodzajem grup. Coraz częściej spotyka się grupy zmierzające d rozwoju kreatywności, empatii, umiejętności komunikacyjnych.

Podział grup ze względu na ich cel wg. Ch.Zastrowa: *rekreacyjne - Organizowane są w celach rekreacyjnych, rozrywkowych. Często powstają samoistnie nie posiadają też lidera. Placówki nie podejmują się organizacji tego rodzaju grup, jedynie co robią to udostępniają jednostkom sprzęt rekreacyjny, przyrządy, miejsce. *umiejętności - Maja za zadanie usprawniać umiejętności nabyte podczas uczestnictwa np. w grupach rekreacyjnych. W odróżnieniu od powyższych grup mamy tu do czynienia z liderem w postaci np. trenera. *socjalizacyjne - Ich celem jest dążenie do zwiększenia umiejętności interpersonalnych, zdolności współżycia w grupie. Dążą także do podniesienia poczucia własnej wartości u członków oraz do rozwinięcia u nich umiejętności radzenia sobie z problemami życia codziennego. *terapeutyczne -Składają się z osób, które borykają się z problemami emocjonalnymi bądź społecznymi. Od prowadzącego takie grupy wymagana jest wiedza i umiejętność specjalistyczna z zakresu psychoterapii. *spotkaniowe, trening wrażliwości - Grupy te mają służyć głębszemu poznaniu własnej osoby, a także dzięki kontaktowi z drugim człowiekiem, zdaniu sobie sprawy z tego, jak odbierają nas inni, oraz pogłębieniu relacji interpersonalnych. *edukacyjne - Służą do zdobywania nowej i poszerzania już zdobytej wiedzy. Od prowadzącego takie grupy wymaga się przygotowania teoretycznego jak i umiejętności dydaktycznych włączających w oddziaływania edukacyjne metody aktywizujące. *samopomocy - Są to grupy składające się z ludzi o podobnym, bądź tym samym problemie. Członkowie grup starają się sobie wzajemnie pomagać, dawać wsparcie. Początkowo grupy te powstały na skutek nieudolnej pomocy specjalistów. Aktualnie coraz częściej grupy tego rodzaju są pod opieką specjalisty, lub w stałym z nim kontakcie. *problemowe i decyzyjne - Dzięki tym grupom można stworzyć sprawniej funkcjonujący system działania grup socjalnych, dzięki wymianie doświadczeń, a także z poradą i wsparciem rozwiązać problem jednostki.

Natomiast u A.Browna praca grupowa rozpoczyna się od interwencji indywidualnej, a kończy na orientacji społecznej: *diagnozy indywidualnej - Członkowie grupy dowiadują się jak widzą ich inni, zarówno terapeuta jak i pozostali uczestnicy spotkań grupowych. *indywidualnego wsparcia - Dzięki sile grupy jednostka otrzymuje wsparcie w chwilach dlań trudnych. Są to grupy wsparcia np. dla rodziców dzieci upośledzonych. *indywidualnej zmiany - Są to grupy mające na celu dokonanie w członkach grupy określonego rodzaju zmian w osobowości, socjalizacji postaw, wartości, samooceny. *edukacji, informowania, uczenia umiejętności - Składają się z członków chcących uzyskać określony typ, rodzaj wiedzy, umiejętności. *kompensacji przez zajęcia w czasie wolnym - Grupy są organizowane na potrzeby wzbogacenia życia członków, dostarczenia im przyjemnych doznań, poprzez atrakcyjny sposób spędzania czasu. *mediacji pomiędzy jednostkami a instytucjami - Grupy tego rodzaju pomagają poprawić kontakt z instytucjami np. ucznia ze szkołą. *wsparcia lub zmiany grupowej - Na tym etapie realizowane są już cele grupowe mające w tym wypadku dążyć do wytworzenia zmiany w jakiejś sferze u członków grup. *zmiany w środowisku - Członkowie grupy dążą do przemian w swoim środowisku w celu zaspokojenia własnych potrzeb. *zmiany społecznej - Grupy te mają na celu poprzez oddziaływanie na opinię społeczną, władze dokonanie zmian społecznych i politycznych.

L. Brown z kolei proponuje tylko cztery rodzaje grup: *grupy terapeutyczne - Maja na celu dokonanie zmian w emocjonalnym, społecznym funkcjonowaniu jednostki. Terapeuta zajmujący się grupą powinien oprócz analizy indywidualnego przypadku każdego z członków grupy starać się dbać o kontakty interpersonalne w grupie. *grupy socjoedukacyjne - Organizowane są dla celów wychowawczych, bądź dla udzielenia wsparcia. Są to więc zarówno grupy kobiet, które zostały zgwałcone, jak i zespoły resocjalizacyjne młodzieży przestępczej *grupy akcji społecznej - Grupy te skupiają w sobie ludzi dążących do zmian społecznych, dyskryminacyjnych, politycznych itp. *grupy robocze - Maja na celu rozwiązanie problemu, zadania, dla którego zostały zorganizowane.

Etapy tworzenia grupy: *tworzenia grupy;*stabilizacji struktur i norm; *realizacji jej celu; *ocena efektów działania oraz decyzja o funkcjonowaniu lub rozwiązaniu grupy

Zasady pracy grupowej: *Uświadomienie członkom grupy istoty wzajemnej współpracy i współdziałania. *Rozumienie i korzystanie podczas pracy procesu i sił grupowych. *Zmierzanie do wzmocnienia w jednostkach umiejętności samodzielnego radzenia sobie w życiu, ale jednocześnie dążenie do rozwijania zdolności funkcjonowania w grupie. *Nauczenie członków grupy wykorzystywania zdobytych doświadczeń grupowych w życiu codziennym

Metoda organizowania środowiska: By rozwiązać większość problemów należy odnieść się do środowiska w jakim rozwija się jednostka. Już pierwotne środowisko socjalizacji ma ogromny wpływ na rozwój i funkcjonowanie człowieka. Często problemy w rodzinie rzutują na problemy w funkcjonowaniu jednostki w środowisku okolicznym, a także globalnym. Stąd została zauważona rola środowiska dla rozwoju jednostki. Pedagogika więc nie mogła pominąć w pracy terapeutycznej znaczenia środowiska i rozwinięcia metody środowiskowej w pracy socjalnej jak i dydaktyczno - wychowawczej.

Istotnym czynnikiem dla funkcjonowania tej metody jest siła społeczna tkwiąca w zbiorowości ludzkiej, chęć do działań i pracy dla siebie i społeczeństwa.

wąskim jak i szerokim znaczeniu: *W wąskim ujęciu o metodzie pracy środowiskowej mówimy w przypadku organizowania pomocy socjalnej w postaci akcji cyklicznej lub stałej. W wąskim znaczeniu rozumiemy tę metodę, gdy mowa o objęciu oddziaływaniami tylko określonej grupy społecznej, lub wybranego zjawiska. Zawężone znaczenie ma ta metoda także w przypadku, gdy w akcje zaangażowane są tylko określone placówki. Wszystkie powyższe działania, choć niewątpliwie mają znaczenie, nie likwidują jednak problemu społecznego *Szerokie znaczenie metody środowiskowej opisuje definicja mówiąca o całościowym pojmowaniu środowiska lokalnego, analizowania jego problemów, zaplanowanie kompleksowego, całościowego, a także długoterminowego lub stałego systemu działania. Ponadto istotnym punktem metody środowiskowej w szerokim znaczeniu jest dążenie do pozytywnych zmian w środowisku, nie zaś aspekt negatywny postulujący usuwanie zagrożeń i ratownictwo. Można w tym miejscu zwrócić uwagę, iż negatywne ujęcie metody środowiskowej wywodzi się z tradycji charytatywnej, w której świadczono pomoc doraźną w obliczu zła i zagrożenia. Natomiast ujęcie pozytywne ma swoje źródło w praktyce pedagogicznej.

Cele/zadania pracy metodą organizowania środowiska: *wspomaganie rozwoju; *opiekuńcze; *wyrównywanie braków, kompensacja; *tworzenie wspólnoty (Zapobieganie izolacji, osamotnienia, rozwój więzi emocjonalnych. Zmniejszanie anonimowości życia społecznego.); *rozbudzanie sił społecznych

Etapy prowadzenia pracy metodą organizowania środowiska: *Rozpoznanie, diagnoza potrzeb. *Organizowanie zespołu i pracy. *Planowanie i koordynacja działań. *Wtórne pobudzanie - inspiracja i umacnianie zespołu. *Systematyczne poprawianie warunków życia. *Kontrola i doskonalenie działań.