Wykład 2 13 października 2009
We współczesnym świecie zmienność jest jedyną rzeczą, która jest stała. Spowodowane jest to globalizacją gospodarki, wprowadzaniem nowych technologii, a także jakościowymi zmianami w sposobie zarządzania przedsiębiorstwem, polegającymi na tym, że punkt ciężkości przesuwa się z zarządzania zasobami materialnymi na rzecz zasobów niematerialnych (marka i kapitał intelektualny).
Celem organizacji staje się osiągnięcie satysfakcji nie tylko przez klienta, ale przez wszystkie zainteresowane strony- akcjonariuszy, pracowników, dostawców, a także lokalne społeczności.
Elastyczność stanowi powszechnie akceptowaną cnotę i pożądaną cechę współczesnego przedsiębiorstwa. Mimo, iż stała się ona podstawowym zaleceniem i postrzegana jest jako niezbędny wymóg, któremu musi sprostać współczesna organizacja- bardziej funkcjonuje na zasadach magicznego zaklęcia i obowiązującej mody aniżeli precyzyjnie i jednoznacznie zdefiniowanego pojęcia.
Wydaje się, że fenomen elastyczności i pozytywne konotacje tego terminu tym bardziej powinny skłaniać do jego pełniejszej identyfikacji. Pozwoli to na operacjonalizację, w tym podjęcia odpowiednich działań nad rozszerzeniem spektrum narzędzi do jej kształtowania.
Ekstremalnie turbulentne otoczenie skłania do traktowania elastyczności organizacji jako imperatywu funkcjonowania przedsiębiorstwa (imperatyw- naczelna zasada, rozkaz, dyrektywa, wymóg).
Przesłanki elastyczności
Wyczerpanie się prostych możliwości podnoszenia elastyczności.
Klienci zorientowani na jakość (nie kosztem ceny)
Wiele różnorodnych produktów na różnych rynkach w krótkich seriach
Krótkie cykle dostaw
Zmienne w czasie zapotrzebowanie na zdolności produkcyjne
Indywidualizacja oferty
Potrzeba innowacyjności ( w tym modelu biznesowego)
Wymiary paradygmatu zarządzania
Osiąganie efektywności,
Zapewnienie jakości,
Kreowanie elastyczności
Utrzymanie konkurencyjności i poprawa efektywności wymaga:
Szybkości dostarczania określonych produktów ( na rynek/ odbiorcy),
Kształtowania odpowiednio niskiego kosztu,
Zapewnienie relatywnie wysokiego poziomu jakości,
Zagwarantowanie kompleksowej obsługi klienta, co pociąga za sobą rozszerzenie profilu działania, tj. wzrost różnorodności.
Okazuje się jednak, że poprzez podejmowanie określonych działań na rzecz szeroko rozumianej elastyczności możliwe jest neutralizowanie konfliktu między nimi, czyli przekształcanie relacji trade off w relację trade up. Chodzi tu o przechodzenie od relacji, w której dwie zmienne (cele) współistniejące dotąd na zasadzie „coś za coś” zmieniają się w taki sposób, że możliwe jest jednoczesne osiąganie pozytywnego efektu (poprawa) w obu lub nawet większej liczbie przeciwstawnych sobie celów.
W ten sposób elastyczność staje się w warunkach niestabilności rynku, skracania się cykli życia produktów, technologii, a także organizacji oraz pojawiania się coraz bardziej wyrafinowanych i zindywidualizowanych potrzeb klienta- narzędziem konkurowania.
Dzisiaj zalecenie „bycia elastycznym” stało się niejako wymogiem/ nakazem dla organizacji.
Definicja elastyczności
Potocznie (intuicyjnie) elastyczność rozumiana jest jako właściwość podmiotu/ przedmiotu, która sprowadza się do jego podatności na zmiany (pod wpływem określonych czynników) czyli szczególna łatwość i szybkość w reagowaniu na zmiany oraz w ich dokonywaniu.
W naukach technicznych elastyczność utożsamia się przede wszystkim ze sprężystością, tj. właściwością ciał polegającą na przywracaniu pierwotnego kształtu/ wymiarów po usunięciu siły wywołującej odkształcenie.
W naukach biologicznych elastyczność pojmowana jest jako zdolność organizmu do reagowania zmianą funkcji i kształtów na zmieniające się warunki otoczenia.
Jeśli chodzi o zarządzanie to pomimo powszechnie formułowanych zaleceń dotyczących elastyczności, co więcej- szerokiego prezentowania różnych sposobów na jej kierowanie, osiąganie- samo pojęcie elastyczności nie doczekało się zdefiniowania i jednoznacznej interpretacji.
Elastyczność organizacji niezależnie od jej przejawów stanowi zestaw cech cząstkowych, właściwości, które składają się na atrybut organizacji ( przedsiębiorstwa); jest więc znamienną i pożądaną cechą organizacji bezwzględnie konieczną dla jej funkcjonowania (istnienia).
Elastyczność jako właściwość wytwarzania, która dopuszcza stosowanie różnych wariantów produkcji
Przedmiotem jego badań była również elastyczność rozumiana jako odpowiedź firmy na niepewność związaną z fluktuacją popytu.
Z czasem pojęcie elastyczności zostało rozszerzone, wzięto pod uwagę wszystkie rodzaje turbulencji w otoczeniu firmy, a nie tylko zmian w popycie.
H.I. Ansoff (1965) traktował elastyczność jako właściwości organizacji, które pozwalają jej radzić sobie ze zmianami w otoczeniu (zamiast wpływać na nie organizacja próbuje na nie odpowiadać- głównie poprzez zwiększanie płynności zasobów firmy.)
Wyróżnił elastyczność:
Zewnętrzną i
Wewnętrzną
D.J. Eppink (1978) zdefiniował elastyczność jako cechę organizacji, która czyni ją mniej wrażliwą na nieprzewidywalne zmiany zewnętrzne lub ustawia ją w lepszej pozycji, aby skutecznie mogła na te zmiany odpowiadać.
W swojej koncepcji podkreślił możliwość aktywnego lub pasywnego podejścia do zmiany.
„Sprawności elastyczności”
Umiejętność przystosowania się,
Mobilność,
Zdolność do modyfikowania, doskonalenia
Zręczność
Zwinność,
Płynność,
Plastyczność
Rodzaje elastyczności
Każdy z tych wymiarów elastyczności mógłby być reakcją na zagrożenie wynikające ze zmian głównie w otoczenie zewnętrznym organizacji lub być formą „nacisku” na to otoczenie, stąd w literaturze przedmiotu rozróżnienie elastyczności:
Defensywnej i
Ofensywnej
Przyjmując, ze elastyczność charakteryzuje relację między impulsem ( przesłanką) do zmiany a reakcją organizacji na tę zmianę. R. Krupski (2005) wyróżnił cztery rodzaje elastyczności:
Reaktywną (jeśli impuls A, to natychmiast pojawia się odpowiedź B),
Adaptacyjno-inercyjną ( jeśli impuls A, to po pewnym czasie pojawia się odpowiedź B)
Partypacyjną ( jeśli impuls A, to natychmiast odpowiedź B, przy czym B czeka na A)
Kreatywną ( między A i B nie ma zwłoki , jednak B nie jest wprost reakcją/ odpowiedzią na A).
Wymiary elastyczności
Wymiar czasowy- związany z pytaniem o czas, który jest potrzebny aby zareagować na zmiany,
Wymiar zakresu- określa liczbę opcji, które organizacja inicjuje lub posiada aby zareagować na zmiany zarówno przewidywalne, jak i nieprzewidywalne,
Wymiar cech związany z reaktywną lub pro aktywną postawą organizacji wobec zmian,
Wymiar skoncentrowania działań i wysiłków ( związany z rodzajem przesłanek do kreowania elastyczności- czynniki wewnętrzne i zewnętrzne).
Elastyczność operacyjna
Odnosi się do codziennych powtarzalnych sekwencji, działań w ramach tej samej szeroko pojmowanej technologii.
Najczęściej utożsamia się ją z elastycznością wytwarzania i traktuje się jako podstawowy instrument w przezwyciężaniu niepewności wynikającej zarówno z przyczyn egzogenicznych, jak i endogenicznych.
Można ją odnosić do:
Pojedynczej maszyny, urządzenia, linii technologicznej,
Zakładu wytwórczego, fabryki, jednostki biznesowej,
Poszczególnych faz procesu wytwarzania (zaopatrzenie, dystrybucja, eksploatacja, itp.) lub obszarów funkcjonalnych firmy,
Różnego rodzaju zasobów (materiały, środki trwałe, informacje, ludzie).
Elastyczność strategiczna
De Toni i S. Tonchia wyróżnili cztery rodzaje elastyczności strategicznej (2004):
Elastyczność jako zakres opcji strategicznej w ramach wykonywanej działalności,
Elastyczność jako szybkość zmiany priorytetów konkurencyjności w ramach wykonywanej czynności,
Elastyczność jako różnorodność możliwych rodzajów działalności,
Elastyczność jako szybkość przenoszenia się z jednego rodzaju działalności na inny.
Istota elastyczności
Zdolności dokonywania zmian pod wpływem impulsów wewnętrznych lub zewnętrznych w taki sposób, aby- nie naruszając granic spójności organizacji gwarantujących osiągnięcie jej efektu synergicznego – stworzyć warunki do konkurowania na rynku u urzeczywistnienia wybranych celów efektywnościowych.
Elastyczność a aktywność organizacji
Elastyczność jest potencjalną cechą organizacji ( systemu). Wykorzystanie tego potencjału wiąże się z określoną, świadomą aktywnością, która może mieć charakter reakcyjny, tj. działań podejmowanych w sytuacji pewnego przymusu ( sytuacji kryzysowej) lub charakter pro aktywny, tj. w warunkach wzmożonej konkurencyjności oraz możliwości antycypowania przyszłych warunków.
Obszar elastyczności
Elastyczność może być odnoszona do organizacji ( firmy jako całości bądź do poszczególnych jego składowych ).
W odniesieniu do organizacji jako całości można mówić o elastyczności ogólnej/ globalnej.
Taki wymiar będzie miał odniesienie elastyczności do strategii firmy, do jej struktury organizacyjnej czy kultury organizacyjnej.
Alternatywnie może ona być odnoszona do poszczególnych elementów składowych organizacji- wówczas będzie miała wymiar cząstkowy.