Program przedmiotu: Pojęcia i systemy pedagogiczne

Kierunek studiów: pedagogika

Kategorie przedmiotu: przedmiot podstawowy

Formy realizacji przedmiotu: wykład, ćwiczenia

Jednostka organizacyjna prowadząca przedmiot: Katedra Pedagogiki Ogólnej

Osoby realizujące przedmiot w roku akademickim 2012/2013:

• wykład – 45 godz.: dr Krzysztof Gąsecki

• ćwiczenia – 30 godz.: mgr Klaudyna Bociek; dr Krzysztof Gąsecki.

Rygor końcowy: egzamin po II semestrze.

Ogólne cele kształcenia: Zapoznanie studentów z podstawami wiedzy pedagogicznej, niezbędnej do poszerzonej analizy problemów i zjawisk edukacyjnych. Kształtowanie podstaw w zakresie merytorycznego, metodologicznego oraz pragmatycznego postrzegania dyscypliny, w tym przede wszystkim umiejętności wykorzystania wiedzy pedagogicznej w percepcji otoczenia społecznego oraz interpretacji edukacyjnych wpływów kierowanych na ludzi przez różne środowiska, takie jak szkoła, mass media, kultura, sztuka itp.

Treści ćwiczeń:

Semestr zimowy 2012/2013

1. Refleksja humanistyczna i jej kulturowe i społeczne funkcje:

   1. Podstawowe pojęcia pedagogiczne:

      • geneza i pojęcie wychowania;

      • socjalizacja a wychowanie;

      • środowisko, kultura, czas wolny itd.;

      • proces wychowawczego rozwoju człowieka;

      • przesunięcie zainteresowań pedagogicznych z procesu nauczania na uczenia się;

• „uczenie się” jako centralna kategoria pedagogiczna:

• „uczenie się” jako przedsięwzięcie na całe życie;

  1. Wychowanie a życie społeczne:

     • wychowanie w różnych kulturach;

     • wychowanie a różne organizacje życia społecznego;

  2. Wychowanie a rozwój:

     • funkcje wychowania;

     • struktura i dynamika procesu wychowania;

     • cechy wychowania (problematyczność, nieoczywistość, dwuznaczność, niespełnialność itp.);

  3. Moralne aspekty wychowania – ideał i cele wychowania (złożoność i zmienność):

     • pojęcie ideału i celów wychowania;

     • źródła i uwarunkowania celów wychowania;

     • rozwój jednostki jako cel wychowania;

  4. Wychowanie jako efekt działań indywidualnych i instytucjonalnych:

     • kontekst działaniowy (czynność techniczna);

     • kontekst komunikacyjny – zasady dyskusji racjonalnej;

     • komunikowanie jako obszar „uczenia się”;

     • fakt kulturowy.

1. Różne ujęcia osobowości w naukach humanistycznych:

   1. Teorie osobowości w ujęciu psychologicznym i pedagogicznym;

   2. Procesy poznawcze i intelektualne;

   3. Cechy osobowości w sferze emocjonalnej, intelektualnej, wolicjonalnej i instrumentalnej.

2. Aporie (przeciwstawienia) pedagogiczne:

1. Przymus a swoboda w wychowaniu;

2. Wychowanie jako urabianie;

3. Wychowanie adaptacyjne;

4. Wychowanie emancypacyjne;

5. Wychowanie a manipulacja.

Semestr letni 2012/2013

1. Główne doktryny (systemy) pedagogiczne:

   1. Pedagogika pozytywistyczna:

• istota i ewolucja orientacji pozytywistycznej;

• pozytywistyczne założenia unaukowienia pedagogiki.

  1. Pedagogika kultury:

• współczesne przejawy pedagogiki kultury (koncepcje hermeneutyczne, krytyczno-konstruktywistyczne, pedagogika ludzkiej duchowości, pedagogika religii);

• orientacje pedagogiczne o rodowodzie kulturowym.

  1. Pedagogika społeczno-personalistyczna:

• istota podejścia – koncepcja osobowości ludzkiej i życia społecznego;

• wpływ na teorię i praktykę współczesnej pedagogiki;

• przedstawiciele.

  1. Pedagogika egzystencjalna oraz chrześcijańska pedagogika personalno –egzystencjalna:

• geneza egzystencjalizmu;

• tendencje przeciwstawne w egzystencjalizmie – model agnostyczno – ateistyczny i teistyczny;

• egzystencjalne kategorie pedagogiczne (dialog, autentyczność itp.);

• zalety i wady pedagogiki personalno – egzystencjalnej.

  1. Progresywne modele wychowania – pedagogika pragmatyzmu:

• koncepcja człowieka, prawdy, wiedzy i wartości w pedagogice pragmatycznej;

• praktyczny walor poglądów pedagogiki pragmatycznej – zalety i wady;

• przedstawiciele.

  1. Pedagogika krytyczna:

• istota podejścia – wizja człowieka i społeczeństwa;

• mechanizmy i zagrożenia dla współczesnej pedagogiki – ukryty program, reprodukcja kulturowa, symboliczna przemoc, trening milczenia i inne.

  1. Pedagogika antyautorytarna:

• podstawowe założenia;

• znaczenie wolności a prawa dziecka, problem podmiotowości;

• implikacje dla praktyki wychowawczej.

  1. Pedagogika emancypacyjna:

     • przesłanki powstania;

     • podstawowe założenia i ich skutki dla edukacji szkolnej;

     • przedstawiciele.

  2. Założenia postmodernistycznej koncepcji edukacji:

• geneza i założenia postmodernizmu;

• postmodernistyczna perspektywa pedagogiki;

• społeczno-kulturowe przesłanki koncepcji postmodernistycznej;

• forma państwa gwarantem praw i wolności;

• zalety, zagrożenia i krytyka edukacji postmodernistycznej.

Literatura:

1. Adamski F., Człowiek, wychowanie, kultura, Kraków 1993.

2. Alternatywy myślenia o/dla edukacji. Wybór tekstów, red. Z. Kwieciński, Warszawa 2000.

3. Bauman Z., Wieloznaczność nowoczesna. Nowoczesność wieloznaczna, Warszawa 1997.

4. Bińczycka J., Między swobodą a przemocą w wychowaniu, Kraków 1999.

5. Bp Lepa A., Świat manipulacji, Częstochowa 2007.

6. Czerepaniak-Walczak M., Pedagogika emancypacyjna, Gdańsk 2006.

7. Edukacja alternatywna – dylematy teorii i praktyki, red. B. Śliwerski. Kraków 1992.

8. Edukacja alternatywna. Nowe teorie, modele badań i reformy, red. J. Piekarski, B. Śliwerski, Kraków 2000.

9. Gajda J., Pedagogika kultury w zarysie, Kraków 2006.

10. Gnitecki J., Zarys pedagogiki ogólnej, Gorzów Wlkp. 1999.

11. Gordon T., Wychowanie bez porażek, Cz. I-III, Warszawa 1996.

12. Górniewicz J., Kategorie pedagogiczne, Olsztyn 2001.

13. Górniewicz J., Teoria wychowania, Toruń-Olsztyn 1996.

14. Gutek G., Filozofia dla pedagogów, GWP, Gdańsk 2007.

15. Hejnicka - Bezwińska T., Pedagogika ogólna, Warszawa 2008.

16. Hejnicka - Bezwińska T., O zmianach w edukacji. Konteksty, zagrożenia i możliwości, Bydgoszcz 2000.

17. Jankowski D., Pedagogika kultury. Studia i koncepcja, Kraków 2010.

18. Jaworska-Witkowska M., Kwieciński Z., Nurty pedagogii. Naukowe, dyskretne, odlotowe, Kraków 2011.

19. Kawula S., Człowiek w relacjach socjopedagogicznych. Szkice o współczesnym wychowaniu, Toruń 1999.

20. Kunowski S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 1993

21. Kunowski S., Problematyka współczesnych systemów wychowania, Kraków 2000.

22. Kupisiewicz Cz., Z dziejów teorii i praktyki wychowania, Kraków 2012.

23. Kwieciński Z., Tropy – ślady – próby, Olsztyn 2000.

24. Melosik Z., Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji, Toruń - Poznań 1995.

25. Melosik Z., Teoria i praktyka edukacji wielokulturowej, Kraków 2007.

26. Melosik Z., Skudlarek T., Kultura, tożsamość i edukacja. Migotanie znaczeń, Kraków 1998.

27. Męczkowska A., Podmiot i pedagogika: od oświeceniowej utopii ku pokrytycznej dekonstrukcji, Wrocław 2012.

28. Michalski J., T., Sens życia a pedagogika, Toruń 2011.

29. Nikitorowicz J., Edukacja regionalna i międzykulturowa, Warszawa 2009.

30. Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej, Lublin 2000.

31. Nowak M., Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa 2008.

32. Pachociński R., Oświata XXI wieku. Kierunki przeobrażeń, Warszawa 1999.

33. Pedagogika alternatywna – dylematy teorii i praktyki, red. B. Śliwerski, Kraków 1998.

34. Pedagogika ogólna. Tradycja – teraźniejszość – nowe wyzwania, red. T. Hejnicka – Bezwińska. Bydgoszcz 1995.

35. Pedagogika, red. B. Śliwerski, GWP, Gdańsk 2006, Tom I-III; Gdańsk 2010 Tom IV.

36. Pedagogika. Podręcznik akademicki, T. I, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2004.

37. Pedagogika, red. B. Milerski, B. Śliwerski, Warszawa 2000.

38. Potulicka E., Rutkowiak J., Neoliberalne uwikłania edukacji, Kraków 2012.

39. Szahaj A., Krytyka. Emancypacja. Dialog. Jűrgen Habermas w poszukiwaniu paradygmatu teorii krytycznej, Warszawa 1990.

40. Szkudlarek T., Śliwerski B., Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Kraków 2010.

41. Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków 2004.

42. Tożsamość teorii wychowania, red. J. Papież, Kraków 2011.

43. Walczak P., Wychowanie jako spotkanie. Józefa Tischnera filozofia człowieka jako źródło inspiracji pedagogicznej, Kraków2007.

44. Wołoszyn S., Nauki o wychowaniu w Polsce XX wieku. Próba syntetycznego zarysu na tle powszechnym, Kielce 1998.

45. Woronowicz W., Problemy edukacji refleksyjnej, Koszalin 2000.

46. Wychowanie w kontekście teoretycznym, red. A. Tchorzewski, Bydgoszcz 1993.