1. Pedagogika Personalistyczna - pedagogika ta wywodzi się od pojęcia personalizm, termin ten zaś oznacza osoba. W wychowaniu personalizm dążył do stopniowego doskonalenia się człowieka, przez nabywanie cech i sprawności, które zmierzają do stanowienia złożonego obrazu kultury w każdym człowieku. To zaś stopniowe przyswajanie sobie rzeczywistości tym bardziej uczestniczy w procesie personalizacji, im bardziej osoba staje się autonomiczną w dokonywaniu wolnych i spójnych wyborów. Uzdolnić, zatem wychowanka do pójścia w kierunku personalizacji stanowi podstawowy cel wszystkich wysiłków wychowawczych. Podstawową wartością jest i pozostaje osoba ludzka oraz jej pełne, integralne urzeczywistnianie się jako osoby, ale też następuje otwarcie się na nowe cele.
   Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie wychowanka do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju. Zgodnie z przedstawionymi założeniami personalizmu wychowanie oznacza kształtowanie człowieka zmierzające w kierunku dobra jednostki, a równocześnie dla dobra społeczności w której żyje i z której dorobku korzysta człowiek. Dokonuje się ono przez harmonijny rozwój wrodzonych właściwości fizycznych, intelektualnych i moralnych. Tak więc kanonem pedagogiki personalistycznej staje się postawa poznania i szacunku wobec wychowanka, dobrowolność i przekonywanie w procesach wychowania, a do tego jest potrzebny kontakt osobowościowy nauczyciela- przy postawie otwartości, szczerości i prawdy wobec wychowanka. Wychowanek jest pierwszym i podstawowym podmiotem wychowania; wychowawca jest jedynie kooperatorem, współpracownikiem w tym dziele.

2. Ewolucja pojęcia wychowanie:

Kształtowanie:

-świadome i celowe kształtowanie osobowości wychowanka zgodnie z przyjętym ideałem (Olbrycht)

-planowa aktywność człowieka zorientowana na osiągnięcie pewnych celów tj. pewnych trwałych i pożądanych zmian w osobowości ludzi (Schulz)

- działalność, w której jeden człowiek stara się zmienić drugiego człowieka (Konarzewski)

- zamierzone wpływanie na sferę wolicjonalno-emocjonalną człowieka (Muszyński)

Wspieranie:

- pomaganie w rozwoju wychowanka i ułatwianie mu realizacji jego możliwości (Rynke, Klimowicz)

-całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej zwłaszcza przez interakcje urzeczywistniać i rozwijać swoje społeczeństwo (Tarnowski)

-proces rozwijania zalet moralnych, intelektualnych, artystycznych i fizycznych, które dziecko posiada w stanie potencjalnym, nie ma na celu zmiany natury dziecka, ale wspomaganie jego rozwoju w harmonii z otoczeniem wymaga znajomości potrzeb dziecka, znajomości praw jego rozwoju fizycznego i psychicznego, zależy od wyobrażenia jakie się ma o człowieku (słownik pedagogiczny)

3. Wychowanie konserwatywne:
-ciągłe podkreślanie znaczenia tradycji
-duże znaczenie wzorców z przeszłości
-edukacja jest niezbędna do zapewnienia dobrobytu, postępu technicznego, ochrony moralnych wartości życia
-surowość w wychowaniu
-nawiązywanie do pięknych wzorców z przeszłości
-utrzymanie wysokiego poziomu kształcenia
Wychowanie liberalne:
-pozostawienie swobody rozwoju
-czerpanie wiedzy z bezpośredniego doświadczania życia
-danie dziecku dużej swobody, wyzwalanie w nim spontaniczności
-zminimalizowanie nacisków
-wychowanie nie narzuca gotowych odpowiedzi
-stwarzanie przez wychowawcę warunków do wykształcenia zdolności samodzielnego myślenia, umiejętności dokonywania wyborów
-wychowanek przestaje być biernym odbiorcą wiedzy i wartości, postrzegany jest jako równoprawny podmiot

4. Ukryty program szkoły jest to taki program, który jest utajony, nie jest pokazywany na forum, są to zasady, które trwale działają w szkole, mimo że nie zostały podane. Jest to wszystko czego uczniowie uczą się w szkole poza oficjalnym programem nauczania. Przykładem jest konformizm, czyli uleganie wpływom, wyścig szczurów, czyli walka, dążność do zdobywania lepszych ocen. Ukryty program jest nieodłącznym składnikiem każdej szkoły. Wielu nauczycieli nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia i znaczenia. Program ten funkcjonuje w tekstach zawartych w podręcznikach, języku, rozkładzie zajęć, systemie ocen, oczekiwaniach nauczycieli, sposobie oceniania czy rytuale szkolnym.

5. Uczenie się - jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności) w toku bezpośredniego i pośredniego poznania rzeczywistości (doświadczenia, ćwiczenia).

Nauczanie - jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z uczniami.

Kształcenie - to system działań zmierzających do tego, aby jednostce uczącej się umożliwić poznanie świata i ukształtowanie własnej osobowości.

Edukacja - to ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka.

6. Czynniki warunkujące proces uczenia się:

• - fizyczne (muzyka, światło, temperatura)

• - wartościowe (uczucia, emocje)

• - społeczne (zespół, para, sam)

• - intelektualne

• - poznawcze (autorytety, zmysł, wzrok, słuch, dotyk)

Determinanty procesu uczenia się:

• - cechy podmiotu - cechy rozwojowe i cechy indywidualne

• - czynniki sytuacyjne - sytuacje poprzedzające uczenie się, sytuacje w trakcie uczenia się, sytuacje następujące po uczeniu się

Fizjologiczne determinanty procesu uczenia się:

• pamięć i zapamiętywanie

• warunki sprzyjające uczeniu się

• etapy uczenia się

• style uczenia się związane z kanałami sensorycznymi

• metody i techniki uczenia się dla wzrokowców, słuchowców i kinestetyków

• motywacja

7. Miejsce celów w edukacji - Cele edukacji szkolnej pełnią ważne, ściśle określone funkcje. Przede wszystkim stanowią punkt odniesienia, do którego wszystko w działalności szkoły przymierza się i ocenia. Mają one znaczenie regulacyjne. Są gwarancją przeciw nadmiernemu rozbudowywaniu środków, które często przesłaniają wartości i cele edukacji szkolnej we współczesnej cywilizacji . Spełniają także funkcje organizacyjną. Wszystkie działania konstytutywne w szkole są do tego, aby odbierać w maksymalnym zakresie znaczący impuls celów edukacji szkolnej. Decydują one o roli nauk o edukacji i współdziałających z pedagogiką. Ponadto cele edukacji szkolnej mają charakter koordynujący. Ukazują szczyt, ku któremu wszystko w procesie dydaktyczno-wychowawczym zmierza. Interesujące nas cele z natury rzeczy są prospektywne. Ich „twórcze przepowiadanie” polega na przenoszeniu się w przyszłość: możliwą, prawdopodobną, preferowaną, po to, by zbudować ją taką jakiej pragniemy i domagamy się przez nasze życzenia, a następnie powrócić do współczesności by ją organizować i uczynić nosicielką przyszłości. Cele edukacji szkolnej zapewniają trwałe wartości. Jako ponadczasowe w równym stopniu należą do przeszłości, co do teraźniejszości i przyszłości.

Współczesna szkoła ma postawione przed sobą takie cele, jak:
- odejście od encyklopedycznego nauczania, od szczegółowych i przeładowanych programów konstruowanych według dyscyplin akademickich,
- przygotowanie do samodzielnego życia, radzenia sobie z problemami i samokształcenia oraz osiągania sprawności i skuteczności,
- położenie nacisku na rozwój ucznia, określenie jego predyspozycji i właściwej drogi edukacji; dostrzeganie przeżyć ucznia; stymulowanie jego wyborów poznawczych i praktycznych; kształtowanie rzetelności, poczucia własnej wartości i przydatności; przyswojenie norm życia w społeczności, pracy zespołowej, ujawnianie i określanie zainteresowań i poglądów.
Najważniejszą misją szkolnictwa jest przygotowanie obywatela do zmieniającego się świata, wyposażenie go w potrzebny potencjał - wiedzę i umiejętności.. Osiągnięcie takich celów wymaga stosowania różnych metod i form pracy. Tradycyjne metody nauczania nie są wystarczająco skuteczne aby można z ich pomocą osiągnąć takie cele. Należy poszukiwać nowych metod i form pracy. Taką nową koncepcję pracy dydaktycznej i wychowawczej przedstawia pedagogika Gestalt

8. Źródła celów wg Denka:

- system wartości,
- przyjęta koncepcja człowieka,
- ideologia społeczna,
- potrzeby rozwojowe dzieci i młodzieży, ich pragnienia i oczekiwania,
- wskazania społecznej nauki Kościoła,

Źródła celów kształcenia wg Nalaskowskiego:
-źródła filozoficzne
-źródła społeczne
-źródła historyczne

Sośnicki wyodrębnia 2 podstawowe źródła celów:

-naturalistyczne (oparte na ogólnoludzkiej naturze człowieka, na indywidualnych wartościach człowieka, na losie)

-socjologiczne (empiryczny stan społeczności i ideologii)

Ogólne wartości: wolność, równość.

Funkcje celu:
-organizacyjna- całe nasze działanie
-koordynacyjna- punkt odniesienia, szczyt do którego dążymy
-ukierunkowująca- nasze działania, dążenia
-zapewniająca trwałe wartości
-motywująca, regulująca

- prospektywna - do przyszłości

9. Hierarchia celów:
-rozwój osobowości
-kształtowanie postaw, wartości, światopoglądu
-przygotowanie do samorozwoju
-wiadomości
-wiedza encyklopedyczna

Hierarchia celów:

Cel ostateczny - rozwój człowieka

Cele ogólne - rozwój zainteresowań

Cele pośrednie - odpowiednie do szkoły np. u nas rozwój zainteresowań pedagogicznych

Cele szczegółowe - cele 1 lekcji mogą być sformułowane operacyjnie

10. Podmiotowość - wewnętrzne źródło wszelkiej przynależności:

-nie jest możliwa tam gdzie ma wolności,

-nie istnieje bez poczucia odpowiedzialności,

-jest fundamentem bytowym dla samorealizacji,

-człowiek samorealizujący działa niezależnie od otoczenia i ma poczucie wpływu na zdarzenia,

-podmiotem jest ten , który wywiera wpływ na zdarzenia, inicjuje aktywność, kontakt interpersonalny

11. Podmiotowe traktowanie wychowanka- nie może oznaczać zgody na pozostawieniu jego rozwoju samemu sobie. Dziecko może decydować o sobie w granicach własnych możliwości rozwojowych. Wychowawca podmiotowo traktujący swego podopiecznego, powinien być świadomy prawidłowości rozwojowych dziecka w powiązaniu z jego indywidualnością i tempem rozwoju. Znaczącą role w wychowaniu dziecka stanowi inspirująca postawa wychowawcy, który powinien wdrażać w życie nowe metody wychowawcze, ukazywać nowe możliwości, zachęcać do naśladownictwa, twórczego działania, wiary w siebie.

Potrzeby uczniów w sytuacji szkolnej wg Maslowa:

- organiczne- ich zaspokojenie wymaga dobrych warunków zewnętrznych, higieny pracy umysłowej, rzeczywistej aktywności;

-bezpieczeństwa-braku zagrożeń, dyscypliny, braku nadmiernej kontroli, braku sytuacji ranienia godności, delikatności i dyskrecji

- przynależności i akceptacji-życzliwego kontaktu emocjonalnego, możności przeżywania przyjaźni, wspólnoty, bliskiego kontaktu z nauczycielem, otwartej komunikacji, braku ostrej rywalizacji

-autonomii- wymaga dawania szans wyboru, decydowania o sobie, wpływu na to co i jak się robi

-uznania i szacunku- zadań uwzględniających możliwości uczniów, doceniania, zaangażowania i wysiłku, nagradzania postępu, stwarzania pola do różnorodnej działalności.

Podmiotowe traktowanie wychowanka zgodnie z koncepcją człowieka w ujęciu psychologii humanistycznej to takie jego postrzeganie, które daje mu prawo do własnej niezależności i samodzielnego kształtowania swego losu. Podmiotowość dziecka należy realizować w kontaktach ze środowiskiem, jednak cele i zadania, jakie stawia sobie jednostka, powinny pochodzić z jej osobistych wartości i potrzeb. Wychowanie ku podmiotowości jest swego rodzaju celem wychowawczym będącym sposobem na zmiany w polskiej oświacie. Maslow dokonał podziału potrzeb ludzkich na niższego oraz wyższego rzędu. Proces zaspokajania potrzeb zaczyna się od niższych i następnie przechodzimy do realizacji potrzeb wyższych. To właśnie realizacja potrzeb wyższego rzędu nadaje życiu człowieka głębszego, prawdziwego sensu.

Piramida Maslowa dzieli potrzeby w następujący sposób:

- najniżej w hierarchii występują potrzeby fizjologiczne ( czyli potrzeba zaspokojenia głodu, posiadania domu bądź mieszkania, garderoby oraz rozmnażanie). Potrzeby fizjologiczne są zaspokajane każdego dnia.

Kolejny poziom piramidy to potrzeby bezpieczeństwa, a więc ochrona przed chorobami, utrata pracy czy starością i niezdolnością do pracowania. Niezaspokojenie tej potrzeby sprawia, iż ludzie nie funkcjonują normalnie. Kolejny poziom w piramidzie Maslowa określa potrzeby przynależności, co definiuje się jako pragnienie akceptacji, miłości, przyjaźni czy też przynależności do pewnej grupy. Wszyscy chcą być akceptowani przez resztę społeczeństwa. Następną potrzebą w hierarchii jest uznanie, czyli potrzeba sukcesu, szacunku, prestiżu i wartości, sprowadzająca do poczucia zaakceptowania.

Ostatnie i najwyższe miejsce w piramidzie Maslowa zajmuje potrzeba samorealizacji. Oznacza ona pragnienie spełnienia się, osobistego rozwoju, kreowania talentów, zdolności, osobistych zainteresowań, rozwoju duchowego jak i potwierdzenia wartości własnej osoby. W momencie osiągnięcia przez człowieka wszystkich poziomów swych potrzeb, to ma on szansę na optymalne funkcjonowanie i życie w pełni.

12. EMANCYPACJA (CZYM JEST W SZKOLE I JAK SIĘ PRZEJAWIA).

W pedagogice emancypacyjnej centralną rolę odgrywa pojęcie emancypacji, czyli wyzwolenia jednostek od społecznej przemocy przez aktywny udział w kreowaniu antyrepresyjnych form wychowania i współżycia, ale i autonomię, wyzwolenie i uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów.

Pedagogika emancypacyjna nie zgadzała się na to aby osobowość człowieka była kształtowana z zewnątrz, by była przystosowywana do normatywnych, ideologicznych i politycznych żądań swoich władz państwowych. Pedagogika emancypacyjna postulowała by człowiek stawał się takim, jakim chciałby być, postulowała podjęcie walki ze strukturami władzy by ją znieść, zniszczyć i nie reformować. Emancypacja oznaczała wyzwolenie się spod społecznej dominacji i zależności, ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawu do samostanowienia, samoregulacji, do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego się JA.

13.Partnerstwo - powinno opierać się wzajemnym zaufaniu. Dziecko powinno ufać wychowawcy, ale także wychowawca powinien posiadać zaufanie do dziecka, do jego umiejętności i rozsądku. Interpersonalne relacje pomiędzy wychowawcą a wychowankiem powinny opierać się na pełnym porozumieniu obu stron, na wspólnym działaniu i na wspólnym podejmowaniu decyzji ważnych dla obu stron.

14. Dialog - Edukacja jest tą dziedziną życia społecznego, w której słowo "dialog" pojawia się szczególnie często. Dialog jest w sposób naturalny wpisany w proces kształcenia. Dialog to spotkanie wychowawcy i wychowanka, to rzeczowy dyskurs prowadzący do poznania wielowarstwowej rzeczywistości. Poprzez dialog z uczniem nauczyciel wspiera jego sukces. Dialog będący rozmową co najmniej dwojga ludzi wykracza poza zwyczajne przekazywanie wiadomości. O jego specyfice decyduje wymiana myśli. Nauczyciel i uczeń pozostają partnerami rozmowy, zaś ich wzajemny kontakt wymaga nie tylko opanowania mowy. Angażuje także uwagę, wyobraźnię, pamięć, procesy decyzyjne, myślenie. Inicjowanie, prowadzenie i podtrzymywanie dialogu, choć należy do podstawowych powinności nauczyciela, jest także jego nie zawsze docenianym przywilejem. W perspektywie psychologicznej dialog ukazuje się także jako jeden z wyznaczników rozwoju ucznia i... nauczyciela. A ponieważ nauczani i nauczający stanowią element większego systemu, jakim jest szkoła, więc ich rozwój jest wzajemnie powiązany.

Dialog nauczyciel- uczeń jest relacją, w której najcenniejsze jest dobro dziecka a zatem ważne staje się chęć niesienia pomocy i empatyczne zrozumienie sytuacji przez nauczyciela.

Dialog jest ideą przewodnią wychowania, jedną z metod wychowania, formą wymiany myśli pomiędzy wychowującym a wychowywanym oraz sprzyja aktywnemu uczestnictwu wychowanka w procesie kształcenia i wychowania. Dialog szkolny stanowi realną lub potencjalną wymianę między wszystkimi podmiotami edukacyjnymi. Prekursorem metody dialogu był sam Sokrates, prowadząc na pozór proste, uliczne rozmowy z młodzieżą, uczył ją jak odróżniać wiedzę pozornej od wiedzy właściwej.

Celem dialogu edukacyjnego może być: uzyskiwanie brakujących wiadomości; wypracowanie przez osoby biorące udział w zatargu wspólnego stanowiska w spornej kwestii; zrozumienie.

15. Cechy jakich wymaga od człowieka prowadzenie dialogu:

- postawa koncentracji, refleksji i powściągliwości,

- uwaga,

-swoboda,

-umiejętność wyrażania własnych myśli i poglądów,

-chęć i umiejętność słuchania innych ludzi,

-równość i szacunek wobec innych,

-otwartość, akceptacja, poszanowanie czyjegoś zdania na dany temat

Człowiek prowadzący dialog winien on odnosić się do innych uprzejmie, z wielkim szacunkiem, życzliwie i serdecznie, z drugiej zaś strony odcinać się od wszelkich uprzedzeń w stosunku do innych, od niesłusznych i ciągle wzniecanych sporów oraz od prowokowania bezowocnych i ostentacyjnych dyskusji. Rozmowie powinna towarzyszyć łagodność, ufność. Trzeba dążyć do poznania postawy rozmówcy, umieć znajdować w jego stanowisku elementy prawdy. Dialog powinien uwzględniać mentalność rozmówców i okoliczności. Powinien odznaczać się jasnością, aby jego treść mogła być wzajemnie w pełni zrozumiana. Sposób mówienia winien być zrozumiały, dostosowany do pojęć słuchaczy i kulturalny. Nie należy używać ostrych słów, urażać dotkliwie innych, nie używać stwierdzeń autorytatywnych, niczego nie narzucać, tolerować sprzeciw, skłaniać do szerokich poglądów.

16. SYSTEM PEDAGOGICZNY - BUDOWA SYSTEMU.

System pedagogiczny to zespół idei i celów wychowania, zasad i norm postępowania wychowawczego, które wyznaczają kierunek systemu oświatowego - praktyki edukacyjnej. Zostało to wprowadzone do systemu szkolnego zwanego Szkołą Herbertowską.

W każdym naukowym systemie pedagogicznym dadzą się wyodrębnić 3 układy (warstwy):

układ ideowy - tworzą go ideały i cele wychowania, wartości, które wytyczają kierunek procesu edukacyjnego, kierunek kształcenia, układ teoretyczny - tworzą go teorie opisujące i wyjaśniające fragment rzeczywistości, w układzie tym udaje się odpowiedzieć na pytania: jak?, w jaki sposób? Realizować założenie układu ideowego, jak osiągnąć założone w układzie ideowym wartości,

układ praktyczny - tu teraz funkcjonująca praktyka oświatowa, uzasadnienia dla tego układu poszukuje się w psychologii, odpowiada na pytanie: jak kształtować cnotliwego człowieka?

17. ZAŁOŻENIA SYSTEMU CHRZEŚCIJAŃSKIEGO:

Wychowanie chrześcijańskie rozwijające się w ciągu prawie 2000 lat, stało się aż do czasów nowożytnych podstawą tradycji wychowania europejskiego w ogóle, dlatego też musi być poznane na początku, aby móc zrozumieć, dlaczego jest często atakowane przez inne systemy.

Z założeń filozoficznych najważniejsze dla wychowania w systemie chrześcijańskim są: 1) realistyczna teoria poznania i możliwości u człowieka obiektywnego i prawdziwego poznawania całego świata na drodze wrażeń zmysłowych i abstrakcji umysłowej, czyli

odkrywania istotnych dla tworzenia pojęć. 2) odróżnianie w rzeczywistości dwu porządków; istoty rzeczy i ich istnienia. św. Tomasz z Akwinu pierwszy określił proces wychowania

jako dzieło natury, które dąży nie tylko do wydania na świat potomstwa, lecz także do

jego rozwoju i postępu, aż do stanu doskonałości, czyli cnoty, w tym procesie rozwoju

"ciała i ducha".

18. WARTOŚCI NADRZĘDNE W SYSTEMIE CHRZEŚCIJAŃSKIM.

Wartości chrześcijańskie są podstawa działań wychowawczych i profilaktycznych . Wartości nadrzędne w tym systemie to: godność osoby; świętość życia ludzkiego; centralna rola rodziny opartej na małżeństwie; znaczenie wykształcenia; wolność myśli, słowa; wolność głoszenia własnych poglądów; wolność wyznawania religii; ochrona prawna jednostek i grup; współpraca wszystkich na rzecz wspólnego dobra; praca pojmowana jako dobro osobiste i społeczne;

władza polityczna pojmowana jako służba, podporządkowana prawu i rozumowi, a ograniczona przez prawa osoby i narodów.

19. ZAŁOŻENIA I WARTOŚCI SYSTEMU SOCJALISTYCZNEGO- Jednym z najważniejszych systemów wychowawczych jest socjalistyczny system wychowania powstały w drugiej połowie XIX wieku. System ten powstał gdyż w socjalizmie „rozwój socjalistycznych stosunków wymaga w dziedzinie pracy, organizacji społecznego życia, kultury coraz większego zaangażowania coraz szerszych mas ludzi coraz lepiej przygotowanych do pełnienia zawodowych i politycznych zadań i równocześnie rozwój ten otwiera przed coraz szerszymi kręgami coraz większe możliwości osobistego uczestnictwa i wkładu we wszystkie zasadnicze dziedziny życia, możliwości coraz pełniejszego rozwinięcia własnych uzdolnień i upodobań.” Dzięki rozwojowi ruchu robotniczego rozwinęły się także praktycznie wszystkie prace oświatowe, które miały stworzyć ustawy określające podniesienie poziomu kultury, wiedzy i wykształcenia mas robotników. Głównymi sprzymierzeńcami systemu socjalistycznego był Karol Marks i Fryderyk Engels. Oni to właśnie ukazali różnicę między dotychczasowym wychowaniem mieszczańskim, czyli przygotowania do określonych funkcji zawodowych, a wychowaniem młodzieży dla celów klasy robotniczej. Ustrój, do którego należał socjalistyczny system oświatowo- wychowawczy to jednolity ustrój szkolny, a charakteryzowała go powszechność dostępu dla wszystkich szkół różnych typów i rozmaitych szczebli, bezpłatność nauki, wprowadzenie systemu stypendiów i bezpłatnych burs i internatów dla uczniów niezamożnych. Idee pedagogiczne w socjalizmie, które się pojawiły po ukazaniu założeń nowego wychowania skłoniły do opisywania i wyjaśniania moralności człowieka i stosunków międzyludzkich. Idea ta zapewniała wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży w takich dziedzinach jak:

wychowanie umysłowe

kształcenie politechniczne

wychowanie moralne

wychowanie fizyczne

wychowanie estetyczne”

W systemie wychowania socjalistycznego, mimo początkowych problemów, rozwój dziejowy doprowadził do procesów wyrównawczych, co wprowadziło do refleksji zagadnienie problemów wychowania.

20. Istotą systemu liberalnego jest zastosowanie idei wolności w dziedzinie nauczania i wychowania. Idea wolności, przyniesiona w kulturze europejskiej przez chrześcijaństwo pierwotne, została wyizolowana i oderwana od swej pełni duchowej, a zastosowana częściowo najpierw do wolności religijnej, niezależnej od władzy nauczającej.

a)      Moralizm idealistyczny, czyli pojmowanie moralności w liberalizmie wywodzi się z założenia Rousseau'a, że człowiek jest z natury dobry, a więc postępuje moralnie tylko wtedy, gdy żyje zgodnie ze swymi popędami

b)      Personalizm-Stern przeciwstawił dwa pojęcia: rzeczy i osoby. Rzecz każda jest sumą części składowych (np. stół), osoba zaś także składa się z części (np. człowiek), ale jest ich jednością i całością. Osoba to unitas multiplex, czyli jedność wielości (wielojednia), która wyraża się na zewnątrz w postaci celowego dążenia, pochodzącego od wewnątrz tej całości

c)       Humanizm w systemie liberalnym także nosi na sobie piętno idealizmu i występuje jako humanizm naukowy i technokratyczny

---