JAK OCENIAĆ BEZPIECZEŃSTWO
STANOWISKA PRACY Z KOMPUTEREM
GDAŃSK 2010
SPIS TREŚCI 2
WSTĘP 3
KOMPUTER A ZDROWIE 4
KOMPUTER A OBCIĄŻENIA PSYCHICZNE 5
OBOWIĄZKI PRACODAWCY 6
STANOWISKO PRACY Z MONITOREM EKRANOWYM 9
MONITOR 11
KLAWIATURA 15
STÓŁ 17
KRZESŁO 20
UCHWYT NA DOKUMENT 22
PODNÓŻEK 23
PRZESTRZEŃ PRACY 24
OŚWIETLENIE 26
OPROGRAMOWANIE 28
WARUNKI ŚRODOWISKA PRACY 30
LITERATURA 32
LISTA KONTROLNA 33
ZAŁĄCZNIK nr 1. Przeciwdziałanie typowym uciążliwościom. 43
ZAŁĄCZNIK nr 2. Pomoce do listy kontrolnej. 44
ZAŁĄCZNIK nr 3. Tekst Rozporządzenia 45
Podczas pracy przy komputerach, z czym wiąże się zawsze konieczność przebywania przy monitorach ekranowych, użytkownicy coraz częściej uskarżają się na bóle mięśniowo-szkieletowe, bóle głowy i oczu, pogorszenie wzroku, zapalenie spojówek oraz na inne dolegliwości, takie jak stres, bezsenność czy alergie. Dolegliwości te są pozornie niegroźne, ale ich efekt kumuluje się latami, powodując przewlekłe schorzenia wymagające zwykle długotrwałego leczenia. Problem ten dotyczy coraz większej liczby osób pracujących z komputerami i monitorami ekranowymi.
Większość z obserwowanych dolegliwości spowodowana jest nieuwzględnieniem zasad ergonomii przy organizowaniu stanowiska pracy z monitorem ekranowym, mimo że przepisy BHP, rozporządzenia MPiPS i MZiOS oraz Kodeks Pracy zobowiązują pracodawców do traktowania zagrożeń od stanowisk pracy z komputerami tak samo, jak od wszystkich pozostałych stanowisk w zakładzie pracy.
Rozporządzenie MPiPS z dn. 1 grudnia 1998r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe:
nakazuje przeprowadzenie oceny warunków pracy na stanowiskach z komputerami
oraz
nakazuje dostosowanie wszystkich istniejących stanowisk pracy z monitorami do wymagań określonych w rozporządzeniu.
Z uwagi na niezbyt jeszcze szeroką znajomość zagadnień oceny bezpieczeństwa i higieny pracy z urządzeniami komputerowymi, niniejsze opracowanie ma za zadanie przybliżyć tak pracodawcom, jak i pracownikom zagadnienia właściwej organizacji stanowisk i ochrony zdrowia podczas pracy z monitorem ekranowym, a także ma ułatwić doprowadzenie stanowisk pracy do stanu zgodnego z wymaganiami w/w Rozporządzenia.
Na końcu pracy załączona jest lista kontrolna, umożliwiająca czytelnikowi samodzielne sprawdzenie, jak dalece wybrane stanowiska pracy z komputerem spełniają wymagania w/w Rozporządzenia w zakresie spełnienia wymagań bezpieczeństwa, ergonomii i ochrony zdrowia pracowników pracujących przy monitorach komputerowych. Odpowiedni układ pytań i formularza listy ułatwia jej regularne stosowanie i znacznie skraca czas przeprowadzania oceny, gdy stanowisk pracy jest więcej. Stanowiący część listy „Protokół niezgodności” wskazuje jakie elementy stanowiska pracy wymagają korekty dla spełnienia wymagań podanych w w/w Rozporządzeniu.
Następującymi rodzajami czcionki podano w tekście:
drukiem tłustym: 4.3. odnośny fragment w/w Rozporządzenia
drukiem zwykłym: objaśnienie wymagań obligatoryjnych, określonych w/w Rozporządzeniem
drukiem pochyłym: zalecenia i wymagania uzupełniające z ewentualnym komentarzem.
Przy pracy z komputerem powszechnie obserwuje się występowanie następujących dolegliwości (rys. 1.):
a) mięśniowo-szkieletowe: bóle szyi, ramion, pleców oraz palców i dłoni,
b) obciążenie psychiczne: bóle głowy i zaburzenia wzroku, uczucie napięcia psychicznego,
c) psychosomatyczne: alergie, bezsenność, pobudzenie, nerwowość.
Rys. 1. Typowe dolegliwości obserwowane przy pracy z komputerem.
Znane są także inne zagrożenia dla zdrowia związane z pracą przy monitorach ekranowych:
syndrom RSI (ang. Repetitive Strain Injury): zespół urazów wynikających z chronicznego przeciążenia organizmu i objawia się przewlekłymi bólami ramion, przedramion, przegubów i dłoni; RSI powstaje na skutek długotrwałego pozostawania siedzącej pozycji ciała, powodującej statyczne obciążenie mięśni oraz nacisk na dyski międzykręgowe;
syndrom SBS (ang. Sick-Building-Syndrom): odczuwalne trudności w oddychaniu, powodowane ciągłym przebywaniem w klimatyzowanych pomieszczeniach w miejscu pracy, domu, samochodzie, spotęgowane dodatkowo oparami substancji chemicznych zastosowanych w meblach, zapachami tuszów stosowanych w urządzeniach drukujących, ozonem pochodzącym z drukarek laserowych, jak i naładowanymi elektrostatycznie drobinami pyłów i kurzu;
stres psychologiczny: uczucie ciągłego napięcia wynikającego z łącznego oddziaływania wszystkich uciążliwości związanych z pracą przy stanowisku komputerowym, w tym ze sposobu zorganizowania pracy, zakresu odpowiedzialności i uprawnień, podziału prac między człowieka a komputer, czy zmiany stosunków między ludźmi wynikających z nowych sposobów komunikowania się w skomputeryzowanym środowisku pracy.
Pracy z komputerem często towarzyszy stres, spowodowany niepewnością wyniku pracy, uzależnieniem od technologii, jak i pewną abstrakcyjnością wykonywanych zadań. Dodatkowo obciążającym czynnikiem jest często ograniczenie kontaktów międzyludzkich występujące wtedy, gdy organizacja pracy jest silnie ukierunkowana na produktywność. Efektami takiego stanu jest frustracja pracowników, brak satysfakcji z wykonywanej pracy i często zwiększona rotacja personelu, pociągająca za sobą koszty dodatkowych szkoleń.
Aby zmniejszyć łączny efekt obciążeń występujących przy pracy z komputerem, pracodawca powinien przestrzegać następujących zaleceń ogólnych:
organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi, w taki sposób, aby spełniały one wymagania bezpieczeństwa pracy i ergonomii
Niniejsza praca podaje podstawowy zbiór wymagań, jakim powinno odpowiadać stanowisko pracy z monitorem ekranowym i z komputerem. Zalecenia poszerzone i ze szczegółowym opisem można znaleźć w spisie literaturze podanym na końcu pracy. Lista kontrolna zamieszczona podana na końcu pracy pozwala na wykrycie zagrożeń i niezgodności z wymaganiami, które pracodawca jest zobowiązany usunąć.
zmniejszać monotonię i fragmentaryczność operacji poprzez powierzanie pracownikowi do wykonania zadań o różnorodnym charakterze
Zadania wykonywane z komputerem powinny obejmować:
- czynności przygotowawcze, organizacyjne, kontrolne i wykonawcze,
- czynności manualne i manipulacyjne oraz czynności wymagające aktywności intelektualnej, pobudzające kreatywność, rozwiązywanie problemów, określanie celów.
dążyć do złagodzenia skutków abstrakcyjności pracy
Zaleca się stosowanie przyjaznego oprogramowania, które wykorzystuje obrazy i grafikę ilustrujące dokumenty, usługi, obiekty - tak jak one wyglądają w rzeczywistości oraz które posiada system pomocy pozwalający samodzielnie rozwiązywać typowe problemy.
przeciwdziałać ograniczaniu kontaktów społecznych
Należy zapewnić pracownikom dużo pracującym z komputerem możliwości częstszych kontaktów nie tylko podczas regulaminowych przerw, ale i przez wykonywanie wspólnych prac wymagających komunikowania się.
zwiększać wpływ pracowników na przebieg i wykonania pracy
Bardzo ważnym sposobem zwiększania wpływu pracowników na organizację pracy jest włączanie ich do współdecydowania poprzez informowanie, konsultowanie, negocjowanie i wspólne podejmowanie decyzji.
dbać o estetykę wnętrz pracy
Ładny wystrój, jakość mebli, estetyka i zieleń w pomieszczeniach pracy mają duży wpływ na satysfakcję pracowników przy pracy z komputerami, jak i na przeciwdziałanie stresom i frustracjom z nią związanymi.
Rozporządzenie MPiPS z dn. 1 grudnia 1998r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, zgodne jest z Dyrektywą Unii Europejskiej 90/270/EEC dotyczącą zapewnienia warunków pracy z urządzeniami ekranowymi.
Rozporządzenie nakłada na pracodawców obowiązek ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych przy monitorach ekranowych poprzez następujące działania:
zmniejszanie uciążliwości pracy przez organizowanie stanowisk pracy w sposób zgodny z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,
prowadzenie systematycznej oceny występujących zagrożeń i podejmowanie działań korygujących stwierdzone niezgodności,
informowanie pracowników o występujących zagrożeniach i dostępnych środkach ochrony zdrowia przy pracy oraz przeprowadzanie dla pracowników szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy z monitorami ekranowymi,
prowadzenie działalności profilaktycznej, ukierunkowanej na ochronę zdrowia pracowników i na ograniczenie szkodliwego wpływu obciążeń występujących w pracy z monitorami ekranowymi.
§4. Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do rozporządzenia.
Wymagania te określają, że stanowisko pracy z monitorem ekranowym ma zapewniać nie tylko bezpieczeństwo, ale i wygodę poprzez możliwość dopasowania do indywidualnych potrzeb pracownika. Stanowisko powinno umożliwiać pracownikowi wykonywanie zadań wygodnie i wydajnie, dzięki wyposażeniu, oprogramowaniu, umeblowaniu i warunkom pracy dostosowanym do wymagań i możliwości psychofizycznych użytkownika.
Zaleca się organizowanie pracy w sposób zmniejszający obciążenie i narażenie zdrowia, m.in. przez stosowanie atestowanych urządzeń, mebli i wyposażenia zapewniających spełnienie minimum wymagań określonych przepisami, zapewnienie pracownikom niezbędnych przerw w pracy, a także umożliwienie pracownikom udziału w pracach projektowych i modernizacyjnych dotyczących zmian planowanych na ich stanowiskach pracy.
§5.1. Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzania na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy w aspekcie:
1) organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym,
3) obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,
4) obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem,
5) obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy.
Warunkiem doboru właściwych środków technicznych i organizacyjnych dla przeciwdziałania negatywnym skutkom pracy z monitorami ekranowymi jest przeprowadzanie w zakładzie pracy regularnej analizy warunków pracy na stanowiskach pracy z monitorami ekranowymi i oceny ich zgodności z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.
§5.2. Ocena, o której mowa w ust.1., powinna być przeprowadzana w szczególności dla nowo tworzonych stanowisk oraz po każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na podstawie oceny pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości.
Nowo tworzone stanowiska pracy powinny od razu spełniać wymagania podane w Rozporządzeniu, natomiast wszystkie stanowiska istniejące wcześniej należy dostosować do wymagań nie później niż w ciągu 2 lat od dnia wejścia Rozporządzenia w życie, t.j. najpóźniej do dnia 31 grudnia 2000r.
§6. Pracodawca jest obowiązany:
1) informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny, o której mowa w §5, oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
2) przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w trybie określonym w odrębnych przepisach.
Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, zapewnione przez pracodawcę, powinny informować pracowników o sposobach przeciwdziałania zagrożeniom związanych z pracą przy monitorach ekranowych. Użytkownicy powinni być informowani o rodzaju dostępnego wyposażenia roboczego oraz o sposobach regulowania elementów wyposażenia stanowiska pracy.
Aby zapobiegać szkodliwym czynnikom i uciążliwościom wynikającym z obciążeń w pracy z monitorami ekranowymi, wymaga się aby systematycznie (tzn. co pewien stały okres czasu) analizować obciążenia zagrożenia na stanowiskach pracy z monitorami ekranowymi i natychmiast usuwać wykryte niezgodności z wymaganiami.
W wielu wypadkach źródła zagrożeń i uciążliwości mogą być usunięte samodzielnie przez użytkownika, poprzez prawidłowe dobranie i rozmieszczenie wyposażenia oraz przestrzeganie zaleceń podanych w niniejszym opracowaniu.
Przy dokonywaniu wyboru działań korekcyjnych należy uwzględnić wyniki oceny dokonanej przy pomocy listy kontrolnej zamieszczonej na końcu pracy; jest ona przydatna szczególnie do dokonywania okresowej analizy warunków pracy na większej ilości stanowisk pracy z monitorami ekranowymi. Stanowiący część listy „Protokół niegodności” stanowi zestawienie tych elementów stanowiska pracy z monitorem ekranowym, które wymagają korekty aby doprowadzić stanowisko pracy do stanu zgodnego z wymaganiami Rozporządzenia pod względem bezpieczeństwa i ergonomii.
§7. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom:
1) łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała – przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub
2) co najmniej 5-minutowa przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
W celu zmniejszenia narażenia i zapewnienia możliwości regeneracji organizmu należy:
łączyć pracę przy komputerze z pracami innego typu, wymagającymi więcej ruchu, przemieszczania się oraz komunikowania się z innymi osobami; rodzaj zajęcia należy zmieniać co godzinę nieprzerwanej pracy z monitorem
lub
należy wprowadzić przerwy po 5 minut po każdej godzinie pracy z monitorem, o ile nie jest możliwa zmiana zajęcia.
Ponadto zaleca się aby:
w miarę możliwości ograniczać pracę przy monitorach do 4–5 godzin dziennie; zbyt długa praca przy komputerze wpływa negatywnie nie tylko na stan zdrowia fizycznego operatorów, ale też na ogólne ich zadowolenie z pracy;
pobudzać komunikowanie się i współpracę personelu; sposób wzajemnego ustawienia stanowisk pracy oraz rozdziału obowiązków między personel powinien pobudzać pracę zespołową, w której pracownicy mogą wykonywać różnorodne zadania i swobodnie komunikować się, co przeciwdziała narastaniu zmęczenia;
zapewnić możliwość podnoszenia kwalifikacji; występująca przy pracy z komputerem konieczność ciągłego uczenia się powinna dawać pracownikom możliwość stałego podnoszenia swoich kwalifikacji i rozwoju osobowości, co pracodawca powinien umożliwiać realizując politykę rozwoju skierowaną do personelu.
§8.1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych odrębnymi przepisami.
Pracownicy pracujący przy obsłudze monitorów ekranowych powinni być regularnie poddawani badaniom profilaktycznym ze szczególnym uwzględnieniem możliwego wpływu czynników szkodliwych na ich zdrowie, zwłaszcza na stan wzroku.
§8.2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodnie z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1., wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi okulary korekcyjne do pracy z monitorem ekranowym, jeżeli badanie profilaktyczne wykaże konieczność ich stosowania w pracy z uwagi na stan wzroku pracownika.
Na wygodę pracy z komputerem oraz jej wpływ zdrowotny na użytkownika sumują się czynniki wymienione na rys. 2. Wszystkie one powinny być brane pod uwagę przy projektowaniu i ocenie warunków pracy z komputerem.
Rys. 2. Czynniki wpływające na bezpieczeństwo i wygodę pracy z komputerem.
Rozporządzenie określa, że dla przeprowadzenia analizy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracy z monitorami ekranowymi ocenie poddaje się stanowisko pracy rozumiane jako przestrzeń roboczą wraz z następującym wyposażeniem:
a) wyposażenie podstawowe: monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe jednostkę centralną komputera lub stację dyskietek,
b) wyposażenie dodatkowe: w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball lub inne dołączone do komputera urządzenia dodatkowe,
c) wyposażenie pomocnicze: w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek.
Przez system komputerowy rozumie się urządzenia wchodzące w skład wyposażenia podstawowego i dodatkowego stanowiska pracy wraz ze stosowanym oprogramowaniem.
Jako pracownika rozumie się każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy.
Ponadto ocenie podlegają warunki środowiskowe i organizacyjne, w jakich praca jest wykonywana, w aspekcie zagrożeń dla zdrowia pracownika i uciążliwości, które z tych warunków mogą wynikać.
Na ukształtowanie i prawidłowe funkcjonowanie stanowiska pracy z komputerem mają wpływ (rys. 2.):
rodzaj prac wykonywanych z komputerem
Przykłady typowych rodzajów prac wykonywanych przy stanowiskach komputerowych: wprowadzanie danych, pozyskiwanie danych, uaktualnianie bazy danych, przetwarzanie tekstów, projektowanie komputerowe (CAD), programowanie.
wyposażenie stanowiska pracy: podstawowe, dodatkowe i pomocnicze
Omówione powyżej składniki wyposażenia mają duży wpływ na produktywność użytkownika jak i na stopień odczuwanych przezeń uciążliwości oraz poziom występujących zagrożeń dla zdrowia.
meble
Jakość ergonomiczna mebli tworzących stanowisko pracy z monitorem i jego otoczenie mają bardzo duży wpływ na poziom wysiłku fizycznego odczuwanego przez użytkownika, jak i na jego samopoczucie psychiczne, mające wpływ na efektywność pracy.
oprogramowanie
Oprogramowanie stanowi w wielu przypadkach narzędzie zasadniczo ułatwiające wykonanie pracy oraz decydujące w dużym stopniu o produktywności stanowiska i o obciążeniu psychicznym odczuwanym przez pracownika.
środowisko i przestrzeń pracy
Do zasadniczych czynników środowiska pracy przy stanowisku komputerowym zalicza się: oświetlenie naturalne i sztuczne, mikroklimat, hałas, pola elektromagnetyczne i elektrostatyczne oraz jonizację powietrza. Do istotnych czynników kształtujących przestrzeń pracy przy stanowisku komputerowym zalicza się: pozycję ciała przy pracy, przestrzeń czynności ruchowych i pracy wzroku, konstrukcję stanowiska pracy.
czynniki organizacji pracy
Na uzyskiwane wyniki ma duży wpływ organizacja pracy z komputerem, zarówno w ramach pojedynczego stanowiska, jak i w zespole roboczym realizującym zadaną pracę przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu.
indywidualna charakterystyka użytkownika
Trafny dobór pracownika do wykonywanej z komputerem pracy, a więc jego umiejętności, typ wykształcenia, nastawienie czy ograniczenia psychiczne, silnie decydują o uzyskiwanych wynikach i funkcjonowaniu stanowiska .
Uciążliwości takie jak obciążenia wzroku, układu mięśniowo-szkieletowego czy bóle głowy są silniej odczuwane przez kobiety, osoby starsze i szczególnie przy pracach z komputerem, które są monotonne, mało kreatywne i mało samodzielne.
2.1 Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:
a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne
Znaki na ekranie monitora są tworzone na specjalnych matrycach składających się z punktów świetlnych (tzw. pikseli). Im większa jest rozdzielczość matrycy znaku, tym lepsza jest jakość znaku tworzonego na ekranie. Wielkość znaków jest uzależniona od odległości oczu od operatora od ekranu i powinna być tym większa, im gorsze są warunki obserwacji (np. słaby kontrast, odblaski itp.). W wielu programach wielkość znaków widocznych na ekranie daje się zmieniać, co pozwala na dopasowanie do wymagań wzrokowych operatora.
Zalecana wysokość znaku winna się mieścić w zakresie 2,2–5,0 mm dla typowej odległości obserwacji, która wynosi od 400 do . Odległość między wierszami nie powinna być mniejsza niż grubość kreślenia znaku (1 piksel).
Aby rozróżnić poszczególne znaki, odległość między nimi nie powinna być mniejsza niż 20% wysokości znaku, natomiast aby możliwe było sprawne czytanie, odległość ta nie powinna być większa niż 50% wysokości znaku.
b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności
Ponieważ tworzenie obrazu na ekranie ma charakter impulsowy, występuje zjawisko tętnienia obrazu dające wrażenie migotania. Stabilność obrazu zależy od częstotliwości odtwarzania tego obrazu przez układy elektroniczne monitora. W celu eliminowania migotania stosuje się odświeżanie obrazu z częstotliwością zbliżoną do 100 Hz, a nawet więcej dla monitorów o dużych rozmiarach ekranu.
Wymaga się obecnie aby częstotliwość odświeżania wynosiła 85 Hz dla monitorów 14–15 calowych przy rozdzielczości min. 800x600. Odświeżanie obrazu z podaną częstotliwością zapobiega wrażeniu migotania obrazu na ekranie i szybkiemu zmęczeniu wzroku. W nowoczesnych monitorach częstotliwość odświeżania można zmieniać poprzez ustawienia programu obsługi karty graficznej ekranu, podobnie jak i rozdzielczość obrazu. Monitory oznaczone NI (ang. Non Interlaced - „bez przeplotu”) dają lepszy i bardziej stabilny obraz.
Dodatkowo mogą wystąpić zakłócenia stabilności obrazu spowodowane czynnikami wewnętrznymi, np. niestarannym opracowaniem obwodów, jak i zewnętrznymi – fluktuacjami pola magnetycznego – co może się zdarzyć w przypadku umieszczenia dwóch monitorów zbyt blisko siebie. Zaleca się ponadto podłączanie do sieci komputerów z monitorem przez listwę zasilającą ze stabilzatorem napięcia lub poprzez zasilacz awaryjny (tzw. UPS).
c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie monitora powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy
Widoczność znaków na ekranie monitora jest w znacznym stopniu uzależniona od ich kontrastu z tłem. Kontrast obrazu należy ustawić tak, aby białe obiekty uzyskały na ekranie biały kolor, a jaskrawość tak, aby uzyskać czarną (nie szarą) barwę znaków. Elementy regulacyjne obrazu powinny znajdować się z przodu monitora i powinny być wyraźnie opisane.
Przy pracy na ekranie powinien być wykorzystywany obraz pozytywowy, tzn. ciemne znaki na jasnym tle (tak jak na papierze). Przy pracach innych niż obróbka tekstu znaki mogą być w innym kolorze.
Dla utrzymania właściwego kontrastu i dobrej widoczności znaków na ekranie należy dodatkowo zadbać o stosowanie żaluzji w oknach i źródeł światła nie powodujących powstawanie odblasków.
d) regulacje monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 200 do tyłu i 50 do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 1200 - po 600 w obu kierunkach
Regulacje kąta i pochylenia monitora powinny odbywać się bez dużego wysiłku. Konstrukcja podstawy monitora powinna umożliwiać jego odchylanie o co najmniej 200 do tyłu i 50 do przodu. Ustawienia monitora powinny umożliwiać obrót wokół własnej osi co najmniej o 1200 – po 600 w obu kierunkach (w prawo i lewo).
Ekran monitora powinien być ustawiony tak, aby jego powierzchnia była prostopadła do linii obserwacji oraz aby nie występowały uciążliwe odblaski pogarszające czytelność obrazu z monitora.
e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr
Odbicia źródeł światła, okien i innych jasnych elementów są skutkiem niedostatecznego pokrycia przeciwodblaskowego ekranu, jak również niewłaściwego ustawienia monitora względem zewnętrznego oświetlenia. Ekran dobrego monitora powinien posiadać odpowiednie pokrycie przeciwodblaskowe.
Filtry ekranowe, które stosuje się w celu ograniczenia odbić światła od ekranu monitora mogą mieć warstwę przewodzącą uziemioną, zmniejszającą natężenie pola elektrostatycznego wytwarzanego przez monitor.
Przy stosowaniu nowoczesnych monitorów z atestem (lub z oznaczeniem typu LR albo NI) niecelowe jest zakładanie na monitor szklanych filtrów ochronnych, a tym bardziej siatkowych, które są przestarzałe i mają wyjątkowo małą skuteczność.
2.2. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół.
Zastosowanie zmiennej wysokości stołu lub regulowanej podstawy pod monitor powinny umożliwiać użytkownikowi takie ustawienie monitora, które wyeliminuje odblaski na ekranie oraz pozwoli na obserwację ekranu z zachowaniem wygodnego kąta pochylenia głowy (bez unoszenia głowy do góry).
Zaleca się aby podstawa pod monitor była mocno przymocowana i nastawna w takim zakresie kątowym, który zapewni dobre warunki obserwacji monitora; w szczególności zastosowanie podstawy pod monitor nie może powodować sytuacji, w której górna krawędź ekranu znalazłaby się powyżej wysokości położenia oczu użytkownika.
2.3. Ustawienie monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.
Monitor powinien być tak ustawiony, aby powierzchnia ekranu była możliwie prostopadła do okna. Monitora nie należy nigdy ustawiać na tle okna (nawet jeżeli ma ono żaluzje), gdyż niewielka nawet ilość padającego na wprost światła dziennego zmniejsza bardzo wyrazistość obrazu na ekranie, a użytkownik mimowolnie mruży oczy, co wydatnie zwiększa zmęczenie wzroku.
Monitor powinien być tak ustawiony, aby nie występowały także olśnienia i odbicia od opraw oświetleniowych z sufitu. Odbicia zwykle występują w mniejszym stopniu, jeżeli monitor jest tak ustawiony, aby powierzchnia ekranu była równoległa do linii ciągów opraw sufitowych, a monitor dodatkowo znajdował się pomiędzy rzędami opraw.
Dopuszcza się takie ustawienie monitora, aby okno było za plecami użytkownika, pod warunkiem że na ekranie nie będą widoczne odbicia i olśnienia od źródeł światła. Odblaski z okien można wyeliminować albo przez odpowiednie ustawienie kąta pochylenia monitora albo też przez zastosowanie żaluzji oraz dodatkowo zasłon (przydatnych zwłaszcza gdy okno musi być zwykle otwarte by wietrzyć pomieszczenie).
Całkowite wyeliminowanie odbić i olśnień w niektórych sytuacjach jest niemożliwe. Wtedy należy tak ustawić monitor, by wyeliminować najbardziej uciążliwe odbicia i olśnienia.
Typ zastosowanej obudowy komputera powinien być dostosowany do wielkości stołu i rodzaju pracy. Obudowa typu „tower” jest wysoka, ale zajmuje mniej miejsca i nadaje się do postawienia pionowo na podłodze lub na stole; obudowa typu „compact„ jest niska, ale zajmuje więcej miejsca - nadaje się do postawienia poziomo na stole.
Typ obudowy i sposób jej ustawienia na stanowisku pracy powinny umożliwiać dogodne połączenie z monitorem, klawiaturą, myszą, drukarką, siecią, jeżeli chodzi o długość kabli i swobodę dostępu do ww. urządzeń, jak i dobrą dostępność palcami do napędu dyskietek, napędu CD-ROM, wyłącznika sieciowego oraz do innych urządzeń peryferyjnych.
Kable, przedłużacze i listwy zasilające nie mogą znajdować się w przejściach. Powinny być one ułożone pod meblami (lub najlepiej w specjalnych rynienkach) w taki sposób, aby nie utrudniały pracy ani przechodzenia pomiędzy stanowiskami pracy. Przewody ułożone luźno na podłodze i w przejściach nie tylko stanowią ryzyko potknięcia dla przechodzących osób, ale i zwiększają ryzyko rozłączenia się sprzętu podczas pracy. Przewody nie mogą być za krótkie, gdyż uniemożliwiają wtedy dogodne ustawienie sprzętu, a także mogą być przyczyną rozłączania się sprzętu, o ile są napięte.
Komputer, monitor i drukarka powinny być zasilane przez listwę lub skrzynkę bezpieczników z wyłącznikiem głównym. Zasilanie sprzętu komputerowego może odbywać się tylko z gniazdek z kołkiem uziemiającym.
Monitor powinien posiadać na tylnej ściance znak przynajmniej jednego z poniższych atestów.
Znak „B”, nadawany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji potwierdza że monitor (lub inne urządzenie) spełnia wymagania bezpieczeństwa wg norm polskich, dotyczące głównie ochrony zdrowotnej i przeciwwypadkowej. | Znak „GS”, nadawany przez TÜV Rheinland (Niemcy), potwierdza że monitor spełnia wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika wg norm niemieckich oraz wg zasad ergonomicznego projektowania wyrobów. | |
Znak ten, nadawany przez TÜV Rheinland (Niemcy), potwierdza że monitor spełnia wymagania ergonomiczne wg szwedzkiego standardu MPR-II oraz normy ISO 9241/3. | Znak ten stwierdza, że wytwórca monitora zadeklarował, że produkt spełnia wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia obowiązujące w krajach Unii Europejskiej. | |
Znak ten potwierdza następujące cechy monitora: niskie promieniowanie elektro-magnetyczne, zmniejszony pobór mocy z automatycznym wyłączaniem oraz zmniejszoną emisję ciepła do otoczenia. | Znak ten potwierdza jakość ergonomiczną monitora wg ISO 9241: niskie wartości emisji promieniowania elektromagnetycz-nego, cieplnego i szumów oraz spełnione wymagania ekologiczne zarówno przez produkt, jak i proces jego wytwarzania. |
Przy zastosowaniu atestowanego sprzętu wpływ monitora na zdrowie pracownika jest znikomy dla standardowego czasu pracy, o ile zachowane są zalecenia dotyczące odległości przebywania użytkownika od monitora.
3.1. Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy.
Klawiatura jest podstawowym urządzeniem używanym przez operatora do wprowadzania danych do systemu komputerowego, najczęściej połączonym przewodem z jednostką centralną komputera. Prawidłowość konstrukcji klawiatury w znacznym stopniu decyduje o szybkości wprowadzania danych, liczbie popełnianych błędów, wydajności pracy oraz stopniu obciążenia kończyn górnych.
Wymaga się, aby klawiatura stanowiła osobny element wyposażenia stanowiska, tzn. aby nie była mechanicznie („na sztywno”) połączona z obudową monitora, co jest niezalecane z uwagi na wymuszanie nienaturalnego ułożenia rąk na klawiaturze i zwiększone trudności w obserwacji ekranu.
Najczęściej spotykaną klawiaturą jest typ QWERTY, czyli taka, która w najwyższym rzędzie klawiszy literowych, patrząc od lewej strony, ma litery: Q, W, E, R, T, Y. Obsługa klawiatury najczęściej łączy się z niedogodną pozycją rąk – nadmierne odchylenie łokciowe w stawie nadgarstkowym. Zapewnienie odpowiedniej długości kabla łączącego klawiaturę z komputerem znacznie ułatwia jej wygodne ułożenie stosownie do wymagań zadania i potrzeb użytkownika.
3.2. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności:
a) możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0 – 150
Kąt pochylenia klawiatury można regulować przy pomocy wychylnych nóżek, znajdujących pod obudową. Kąt nachylenia należy dobrać tak, aby przy pracy dłonie i palce były ułożone w naturalny sposób, bez nadmiernego odchylania ich w górę.
Przy pisaniu nadgarstki powinny być możliwie prosto, a przedramiona ułożone równolegle do powierzchni stołu. Aby to uzyskać, należy wyregulować wysokość biurka, krzesła i pochylenie klawiatury, aby zapewnić swobodne ułożenie tułowia wraz z przedramionami, przy jednocześnie dobrej widoczności obrazu na ekranie monitora.
b) odpowiednią wysokość – przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiatury alfanumerycznych z literami A,S, ..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury
Klawiatura powinna mieć odpowiednią wysokość – przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiatury alfanumerycznych z literami A,S, ..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury. Przy pisaniu ręce powinny unosić się lekko nad klawiaturą, aby nie powodować nadmiernego unoszenia dłoni i palców w górę.
Zaleca się, aby oprócz zapewnienia wymaganej wysokości klawiatury i kąta jej nachylenia, pomiędzy klawiaturą a krawędzią stołu była odpowiednia ilość miejsca dla swobodnego podparcia nadgarstków i ewentualnie przedramion.
3.3. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.
Powierzchnie klawiszy oraz klawiatury powinny być matowe nie powodujące odbić i olśnień. Najczęściej stosuje się klawiatury w pastelowym kolorze, z czarnymi symbolami znaków.
Zaleca się, aby oznakowanie klawiszy było odpowiednio trwałe i nie ścierało się przy intensywnym użytkowaniu. Nie zaleca się stosowania klawiatur w kolorze ciemnym, z opisem symboli w kolorze białym.
Klawiatura nie powinna mieć ostrych narożników ani krawędzi, jak również nie powinna być wykonana z tworzywa powodującego wrażenie nieprzyjemne w dotyku.
Mysz, stosowana dla uzupełnienia pracy z klawiaturą, mysz powinna mieć owalny kształt i dobrze leżeć w dłoni. Mysz powinna suwać się po podkładce, a kabel przyłącza myszy powinien zapewniać swobodną pracę tak aby nadgarstek użytkownika mógł swobodnie spoczywać na powierzchni stołu. Szybkość ruchu kursora myszy na ekranie powinna być dobrana do wymagań programu a ustawienia myszy powinny zapewniać pracę dla obsługi lewo- lub praworęcznej. Rolki i kulka wewnątrz myszy powinny być czyszczone raz w miesiącu, co zapewnia gładki ruch kursora po ekranie.
Drukarka stosowana na stanowisku pracy powinien zapewniać wystarczającą jakość wydruku przy niskim poziomie hałasu i emisji substancji szkodliwych. Drukarka powinna posiadać jeden z atestów, analogicznie jak monitory. Przyciski sterujące drukarki powinny się znajdować z przodu lub z góry obudowy a ładowanie papieru powinno odbywać się z przodu lub z góry drukarki. Również wymiana tonera lub atramentu powinna być łatwa, a na obudowie drukarki powinien się znajdować rysunek instruktażowy jak to zrobić. Drukarka powinna znajdować się na osobnym stole, a drukarka sieciowa w oddzielnym, dobrze wietrzonym pomieszczeniu..
Skaner, umożliwiający przenoszenie do komputera informacji z dokumentów papierowych, stanowi coraz popularniejsze wyposażenie stanowisk biurowych. Skaner powinien być umieszczony na osobnym stoliku, podobnie jak drukarka, lub z boku stanowiska pracy. Umieszczenie skanera powinno umożliwiać wkładanie i wyjmowanie skanowanych dokumentów z fotela.
4.1. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.
Konstrukcja stołu powinna uwzględniać rodzaj pozycji ciała przyjmowanej przez operatora. Wyróżnia się trzy podstawowe pozycje przy pracy z komputerem: siedzącą, stojącą i naprzemienną. Dobrze zaprojektowane stanowisko przeznaczone do pracy w pozycji siedzącej powinno zapewnić stabilne podtrzymanie ciała użytkownika, umożliwiające swobodę wykonywania ruchów, efektywną realizację zadania i odczucie wygody.
Tzw. „stoły komputerowe” na kółkach nie spełniają wymagań ergonomii. Mają one zbyt małą powierzchnię, na ogół nieodpowiednią wysokość i brak miejsca na nogi użytkownika z uwagi na półkę dla drukarki, umieszczoną zwykle w dolnej części stołu. Klawiatura znajduje się na wysuwanej półce, przez co zwykle brak jest odpowiedniego podparcia dla nadgarstków. Brak jest miejsca na ułożenie dokumentów i myszy. Takie meble nadają się jedynie do przewożenia zestawów komputerowych lub jako miejsca dorywczej obsługi komputera.
Stojąca pozycja pracy do pracy z komputerem jest zalecana wtedy, gdy może być przyjmowana naprzemiennie z pozycją siedzącą. „Pulpity”, czyli wysokie stoły-lady do obsługi komputera w pozycji stojącej spotyka się często w sklepach, magazynach czy fabrykach. Mogą być one stosowane pod warunkiem, że ich wysokość wynosi 1050-, co zapewnia swobodną obsługę klawiatury i myszy, a pracownik ma do dyspozycji wysoki stołek lub krzesło do okresowej zmiany pozycji stojącej na siedzącą. Pulpity można stosować tylko w sytuacjach, gdy obsługa komputera nie jest głównym zajęciem pracownika, a co najmniej połowę dobowego czasu pracy spędza on przy innych czynnościach.
4.2. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:
a) wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy
Odpowiednio duża powierzchnia stołu ma zapewnić wystarczającą ilość miejsca na ułożenie potrzebnych do pracy dokumentów i przedmiotów, zwłaszcza że duża część stołu jest zajmowana przez sprzęt komputerowy (monitor, klawiaturę, drukarkę itp.).
Zaleca się następujące wymiary szerokości i głębokości stołu:
szerokość (dłuższy wymiar) stołu: minimum ,
głębokość (krótszy wymiar) stołu: minimum .
b) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż między klawiaturą a przednią krawędzią stołu
Odstęp ten jest konieczny, aby użytkownik mógł oprzeć nadgarstki i przedramiona na powierzchni stołu, co przeciwdziała zmęczeniu rąk, a przy dłuższej pracy zmniejsza ilość popełnianych błędów klawiszowych.
Odpowiednio duża głębokość stołu powinna umożliwić spełnienie wyżej wymienionego wymagania oraz dodatkowo ma zapewnić pod stołem miejsce na swobodne ułożenie nóg.
c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji
Ustawienie często używanych elementów wyposażenia w zasięgu kończyn górnych użytkownika zapewnia wygodę i niewielki wysiłek potrzebny do ich obsługi. W przypadku konieczności częstego sięgania do elementów wyposażenia umieszczonych poza zasięgiem ramion, występuje zwykle silne wychylanie tułowia z fotela do przodu lub na boki, co nie jest wskazane, ani zbyt bezpieczne.
Zaleca się, aby całe wyposażenie pomocnicze stanowiska pracy (np. krzesła, stoły, podnóżki) posiadało możliwość dopasowania do wymagań zadania i do indywidualnych potrzeb użytkownika, najlepiej poprzez płynną regulację wymiarów i wzajemnego usytuowania względem innych elementów wyposażenia.
4.3. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała:
a) naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem.
Stoły do pracy z komputerem powinny być nieco niższe niż tradycyjne biurka, gdyż precyzyjne ruchy potrzebne przy pracy z klawiaturą czy myszą najłatwiej się wykonuje przy ułożeniu dłoni nieco poniżej łokci. Wskazane jest dodatkowo podparcie przedramion na przedniej części stołu lub podłokietnikach fotela; w obu przypadkach niższa wysokość stołu czy biurka ułatwia wykonywanie pracy i zmniejsza zmęczenie rąk.
O ile stosuje się stół z regulacją wysokości blatu, należy ją dobrać tak, aby powierzchnia stołu znajdowała się lekko poniżej wysokości łokcia.
Zaleca się, aby stół miał wysokość zapewniającą naturalne ułożenie rąk i zapewniał dobrą precyzję ruchów. Stół do pracy z komputerem powinien mieć wysokość 700–720 mm, aby klawiatura znajdowała się na wysokości łokcia użytkownika lub lekko poniżej. Stół powinien mieć głębokość przynajmniej , co zapewnia wystarczającą ilość miejsca dla naturalnego ułożenia rąk przy pracy oraz swobodę dla nóg pod stołem.
b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 200–500 w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika
Dopuszczalny kąt obserwacji ekranu monitora wynosi 200-500 w dół patrząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu. Oznacza to, że górna krawędź monitora powinna się znajdować najwyżej na wysokości oczu siedzącego użytkownika lub (lepiej) lekko poniżej.
Przy zbyt wysoko umieszczonym monitorze jest dłuższa droga wzroku pomiędzy dokumentem, ekranem i klawiaturą, czego efektem jest większy wysiłek oraz bóle szyi będące skutkiem nienaturalnego ułożenia głowy.
c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu
W przypadku pozycji siedzącej ciała konieczne jest istnienie wystarczającego poziomego, pionowego i bocznego prześwitu pomiędzy tułowiem oraz kończynami dolnymi użytkowników a elementami stanowiska pracy. Przestrzeganie tych wymagań zapewnia: komfort, łatwość użycia wyposażenia i wykonania zadań, bezpieczeństwo oraz łatwość stania lub siedzenia.
Odpowiednia wysokość dolnej krawędzi stołu ma zapewnić wystarczającą ilość miejsca na nogi zwłaszcza użytkownikom o wysokim wzroście. Miejsce dla nóg pod stołem powinno mieć wymiary: wysokość min. , szerokość min. , głębokość min. .
4.4. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej.
Faktura powierzchni blatu stołu czy biurka powinna być matowa lub półmatowa, by nie męczyć zbytnio wzroku ewentualnymi refleksami światła pochodzącymi z otoczenia.
Zaleca się stosowanie do blatu stołu barw jasnych, pastelowych. Należy unikać koloru czarnego oraz białego, szczególnie z połyskiem, co sprzyjałoby powstawaniu odblasków.
Rys. 3. Zalecane wymiary stanowiska pracy z monitorem ekranowym.
5.1. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:
a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi
Konstrukcja krzesła powinna umożliwiać użytkownikowi częste zmiany pozycji ciała. Aby ten cel osiągnąć, należy zapewnić: odpowiedni kąt pochylenia siedziska, jednoczesne przemieszczanie siedziska i oparcia, pięcioramienną podstawę krzesła z rolkami oraz możliwość obrotu osiowego krzesła. Stabilność krzesła jest zapewniona, o ile rzut obrysu siedziska nie wykracza poza obrys podstawy krzesła.
Materiał, z którego wykonane są rolki, powinien być dostosowany do rodzaju podłoża. Na przykład miękkie rolki stosuje się na podłożu drewnianym, ceramicznym względnie z tworzywa sztucznego, a rolki twarde do wykładzin dywanowych.
Krzesła tradycyjne (nie obrotowe), jak i fotele obrotowe bez kółek, nie nadają się do pracy z komputerem, gdyż wymuszają wadliwą postawę ciała. Stosowane w niektórych biurach „klęczniki” lub duże piłki gimnastyczne jako siedziska do pracy z komputerem są wskazane jedynie jako środek dla tymczasowej zmiany pozycji.
b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów
Krzesło, podobnie jak stół, powinno być dobierane w zależności od rodzaju i charakteru wykonywanej pracy. Jeśli na danym stanowisku jest wykonywana praca o charakterze ciągłym, na przykład wprowadzanie danych czy projektowanie wspomagane komputerowo, to wymagania co do parametrów ergonomicznych powinny być wyższe. Jeśli natomiast na danym stanowisku przewiduje się wykonywanie prac o charakterze dorywczym, to wówczas wystarczy krzesło spełniające wymagania podstawowe.
Zaleca się, aby oparcie zapewniało plecom użytkownika podparcie we wszystkich pozycjach siedzących. Oparcie powinno mieć maksymalną wypukłość na wysokości części lędźwiowej kręgosłupa. Górna krawędź oparcia powinna się znajdować nieco poniżej poziomu łopatek, dzięki czemu ruchy górnej części tułowia nie będą ograniczane.
c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400–500 mm, licząc od podłogi
Wysokość krzesła powinna wystarczająco zapobiegać pochylaniu kręgosłupa i zwiększaniu wysiłku przy wstawaniu i siadaniu, powinna także pozwalać na uzyskanie odpowiedniej przestrzeni dla nóg.
Zaleca się siedzisko ustawić na takiej wysokości, aby przy swobodnym ustawieniu stóp na podłodze, zachowany był kąt prosty w kolanach. Wysokość ustawienie siedziska nie powinna być zbyt duża, aby stopy nie utraciły pełnego styku z podłogą i nie powstawał nacisk krawędzi siedziska na dolną powierzchnię uda użytkownika .
d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 50 do przodu i 300 do tyłu
Kąt pochylenia oparcia powinien mieć możliwość regulacji, dzięki której użytkownik może ustawiać pochylenie oparcia według swoich indywidualnych potrzeb. Zakres regulacji kąta pochylenia oparcia powinien wynosić do 50 ku przodowi i do 300 ku tyłowi.
Kąt pochylenia oparcia nie może ulegać zmianie pod naciskiem ciała. Zakres regulacji wysokości oparcia powinien umożliwiać wygodne siedzenie w krześle zarówno użytkownikom niskim, jak i wysokim.
e) wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednio do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych
Oparcie zapewnia podparcie części lędźwiowej oraz obręczy barkowej i górnej części tułowia. Powinno ono być wypukłe, wyprofilowane ku przodowi, na wysokości odcinka lędźwiowego łagodnie przechodząc w powierzchnię płaską lub wklęsłą.
Oparcie i płyta siedzeniowa powinny być pokryte odpowiednio grubą warstwą miękkiego, sprężystego obicia tapicerskiego, najlepiej z materiału naturalnego, antyelektrostatycznego. Powierzchnie siedziska i oparcia powinny być wykonane z materiałów przepuszczających powietrze.
f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 3600
Krzesło powinno umożliwiać dokonywanie bezpiecznych obrotów wokół osi pionowej, przy zachowaniu jego stabilności i bezpieczeństwa dla użytkownika.
Możliwość dokonywania pełnych obrotów wraz z przesuwaniem fotela na rolkach ułatwia sięganie do elementów wyposażenia znajdujących się z tyłu lub poza zasięgiem ramion użytkownika.
g) podłokietniki
Podłokietniki nie powinny utrudniać użytkownikowi przyjmowania preferowanej pozycji roboczej przez odpowiedni ich kształt oraz możliwość ich przyłączenia lub odłączenia stosownie do potrzeb.
Podłokietniki winny mieć kształt nie utrudniający swobody ruchów i pozwalający na dobre dosunięcie fotela do stołu z klawiaturą i monitorem.
5.2. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz usytuowane tak, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.
Mechanizmy ustawiania wysokości położenia siedziska i pochylenia oparcia powinny być usytuowane i skonstruowane w taki sposób, aby użytkownik mógł wykonywać regulacje samodzielnie, w pozycji siedzącej. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia nie powinny wymagać nadmiernej siły do obsługi.
Obsługa mechanizmów regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia nie powinna wymagać żadnego specjalnego instruktażu ani specjalnych narzędzi, ani też nie powinna ona stwarzać jakichkolwiek zagrożeń w czasie użytkowania.
6.1. Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika.
Duże obciążenie wzroku jest związane z koniecznością adaptacji oka do obserwacji obiektów znajdujących się w różnej odległości. Należy więc dążyć do ustawienia ekranu monitora, klawiatury i dokumentu źródłowego w możliwie jednakowej odległości od oczu. Stanowisko pracy użytkownika, który podczas normalnej pracy z komputerem przeważnie korzysta z dokumentów, powinno zatem być wyposażone w uchwyt na dokument. Stosowanie uchwytu na dokument ogranicza liczbę ruchów oczu, szyi i głowy przy przenoszeniu wzroku z dokumentu na ekran i klawiaturę.
Zaleca się, aby uchwyt na dokument miał wymiary umożliwiające wygodne umieszczenie najczęściej używanych dokumentów. Uchwyt powinien mieć możliwości regulacji: wysokości, pochylenia i odległości od użytkownika oraz posiadać przesuwną linijkę, ułatwiającą pracę z tekstem. Uchwyt na dokument powinien mieć odpowiednią stabilność, tak aby przypadkowe jego przesunięcie nie powodowało upadku lub przechylenia się dokumentu.
6.2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem – między ekranem monitora i klawiaturą – lub w innym miejscu – w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.
Uchwyt na dokument powinien być usytuowany w centralnym polu widzenia pracownika, powierzchnią pod kątem prostym w stosunku do kierunku linii obserwacji.
Zaleca się, aby dokument znajdował się w pobliżu monitora, możliwie w tej samej odległości od oczu. Powierzchnia uchwytu i linijki nie powinna powodować odblasków. Zaleca się, aby uchwyt miał ten sam kolor co pozostałe elementy wyposażenia.
7.1. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek.
Podnóżek jest rozwiązaniem bardzo przydatnym w pracy przy stołach bez regulacji wysokości; w takim przypadku stanowi on udogodnienie dla niskich pracowników, którzy mogą mieć trudności w swobodnym ustawieniu stóp na podłodze.
Zaleca się stosowanie podnóżka przy krzesłach i fotelach biurowych o wysokości regulowanej do ponad od podłogi.
7.2. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 00–150, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika.
Wysokość podnóżka należy dostosować do indywidualnych potrzeb użytkownika. W przypadku stosowania podnóżka nieregulowanego, kąt pochylenia powinien zawierać się w zakresie od 00 do 150.
Zaleca się, aby wysokość podnóżka była zawarta w zakresie od 50 do oraz aby minimalne wymiary podnóżka wynosiły: szerokość x głębokość: 450x350 mm, podstaw: 300x400 mm.
7.3. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas użytkowania.
Podnóżek powinien być na tyle stabilny, aby podczas używania nie przesuwał się po podłodze.
Konstrukcja podnóżka powinna być lita (nie szczebelkowa) i odpowiednio sztywna. Powierzchnia podnóżka powinna być pokryta takim tworzywem, które nie powoduje ślizgania się stóp i dodatkowo charakteryzuje się małą przewodnością cieplną.
8.1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych.
Często używane wyposażenie winno się znajdować w strefie zasięgu przedramion użytkownika. W tym obszarze jest zapewniona dobra precyzja ruchów przy jednocześnie dobrych warunkach dla pracy wzroku. Wyposażenie używane rzadko może znajdować się poza zasięgiem ramion, o ile nie powoduje to istotnego wzrostu uciążliwości.
Monitor i klawiatura powinny się znajdować na wprost użytkownika. Takie usytuowanie zapewnia wygodną pracę bez stałego skrętu szyi lub tułowia, co po dłuższej pracy powoduje ból barków i pleców.
Należy podkreślić, że zastosowanie do pracy z komputerem: tradycyjnych biurek o wysokości i o zbyt małej powierzchni, tradycyjnych krzeseł o nieregulowanej wysokości i oświetlenia niedostosowanego do wymagań dla pracy z komputerem są najczęstszą przyczyną powszechnego występowania dolegliwości wzrokowych, mieśniowo-szkieletowych i psychosomatycznych.
8.2. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej , a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora – co najmniej .
Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej ; między pracownikiem a tyłem sąsiedniego monitora – co najmniej . Zapewniona powinna być swoboda dostępu do miejsca pracy, do szaf, urządzeń, okien itp., przy czym szerokość przejścia na całej długości nie powinna być mniejsza niż .
Użytkownik powinien przebywać przynajmniej od monitora znajdującego się za jego plecami.
W pomieszczeniu pracy z monitorami ekranowymi na każdego pracownika powinno przypadać wolnej objętości pomieszczenia. Na każdego pracownika w pomieszczeniu powinno ponadto przypadać co najmniej wolnej powierzchni podłogi, a wysokość pomieszczenia powinna wynosić przynajmniej .
Powierzchnia przypadająca na jedno stanowisko pracy (wliczając powierzchnię zajętą przez meble) powinna wynosić przynajmniej . Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań określonych przez przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Należy zapewnić odpowiednią szerokość przejść oraz rezerwę powierzchni wolnej przy stanowiskach pracy.
8.3. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić od 400 do .
Odległość powierzchni ekranu od oczu operatora winna wynosić od 400 do , a płaszczyzna ekranu powinna być usytuowana prostopadle do linii obserwacji.
Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby elementy jego wyposażenia można było przestawiać stosownie do potrzeb i życzeń pracownika, przy zachowaniu wymaganych warunków obserwacji ekranu oraz swobody dostępu do potrzebnych elementów wyposażenia.
Rys. 4. Przykład prawidłowego usytuowania stanowiska z komputerem w pomieszczeniu.
9.1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie:
a) poziom oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach
Do pracy z komputerem oświetlenie sztuczne powinno być rozproszone, a światło dzienne powinno padać z boku użytkownika. Należy podkreślić, że w pomieszczeniach ze stanowiskami komputerowymi powinno być stosowane głównie światło dzienne. Oświetlenie sztuczne winno pochodzić przede wszystkim od opraw sufitowych, ale zaleca się zastosowanie dodatkowej lampy na biurko do oświetlenia w razie potrzeby dokumentów i klawiatury.
Według Polskich Norm warunkami prawidłowego oświetlenia stanowisk pracy są: wystarczające natężenie oświetlenia, równomierność oświetlenia powierzchni pracy i brak uciążliwych olśnień.
Zarówno dokumenty papierowe, jak i dane na ekranie muszą być dobrze czytelne; z tego powodu oświetlenie stołu do pracy z komputerem nie powinno być zbyt silne, stanowiąc kompromis między wymaganiami czytelności dokumentu, a czytelności znaków z ekranu monitora.
Polska Norma zaleca, aby minimalny poziom natężenia oświetlenia stołu (dokumentu) światłem elektrycznym wynosił:
300 lx – dla pracy dorywczej przy przeciętnych wymaganiach wzrokowych (np. sporadyczne odszukiwanie danych z dokumentów),
500 lx – dla pracy ciągłej przy dużych wymaganiach wzrokowych (np. długotrwałe wprowadzanie danych odczytywanych z dokumentów).
Zaleca się stosować do oświetlenia ogólnego odpowiednie źródła światła: żarówki albo lampy jarzeniowe o niskiej temperaturze barwowej - ciepłobiałe lub białe, rozmieszczone równolegle do głównej osi patrzenia i do linii okien, poza osią wzroku i przynajmniej powyżej poziomu oczu.
Zaleca się aby natężenie oświetlenia dziennego bezpośredniego i pośredniego nie przekraczało 150 lx na ekranie monitora i 300 lx na blacie stołu. Jeśli niezbędna jest zmiana oświetlenia dziennego na sztuczne, to jego kierunek światła powinien być zachowany, tzn. najjaśniejsze źródło światła musi się znajdować możliwie najbliżej ściany okiennej.
b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przeźroczystych lub półprzeźroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach
Należy eliminować duże kontrasty jasności w polu widzenia. Należy to uzyskać przez unikanie stosowania zbyt jasnych lub zbyt ciemnych mebli, ścian i jaskrawych kolorów w pomieszczeniach pracy.
Należy eliminować odblaski pochodzące od światła dziennego. Odblaski pochodzące od światła dziennego można usunąć przez:
zainstalowanie w oknach szczelnych żaluzji,
ustawienie monitora z dala od okien oraz ustawienie powierzchni ekranu prostopadle do okna,
zastosowanie przestawnych ścianek działowych pomiędzy stanowiskami pracy a oknami.
Należy eliminować występowanie odblasków od obiektów o dużej jasności. Można to uzyskać przez: prawidłowe usytuowanie monitora, zastosowanie odpowiednio dobranych opraw oświetleniowych, odseparowanie poszczególnych stanowisk pracy oraz usunięcie jaskrawych elementów z pola widzenia operatora i zza jego pleców, aby nie odbijały się w powierzchni ekranu.
Zaleca się stosowanie opraw oświetleniowych I klasy ograniczenia olśnienia, najlepiej wbudowane w sufit. Oprawy I klasy ograniczenia olśnienia (np. typu dark-light) są to oprawy, które charakteryzują się ograniczeniem świecenia oprawy powyżej kąta 450 (lub 500, 550, 600) licząc od pionu, a więc nie powodują one olśnień.
Duża ilość przeszklonych powierzchni okiennych, powoduje na ogół zbyt silne oświetlanie stanowisk pracy bezpośrednim światłem słonecznym. Z tego powodu wszystkie okna powinno się zaopatrzyć w żaluzje, najlepiej z zewnętrznymi listwami.
9.2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem, że będą to oprawy nie powodujące olśnienia.
W razie potrzeby należy polepszyć oświetlenie stanowiska pracy przez zastosowanie opraw oświetlenia miejscowego, zainstalowanych bezpośrednio w miejscu pracy operatora. Należy umożliwić operatorowi indywidualną regulację miejscowego oświetlenia stanowiska pracy przez zastosowanie lamp nastawnych z długim ramieniem i głębokim odbłyśnikiem,
Lampy halogenowe nie są zalecane jako oświetlenie miejscowe stanowiska pracy z komputerem z uwagi na wywoływanie ostrych cieni w polu widzenia, bardzo dużą jasność strumienia świetlnego oraz na ogół zbyt małą głębokość oprawy oświetleniowej, co sprzyja powstawaniu olśnień i zwiększa ogólny wysiłek wzrokowy przy pracy z komputerem.
Rys. 5. Przykład prawidłowego usytuowania w pomieszczeniu pracy stanowisk z monitorami.
10. Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać następujące wymagania:
a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania
Oprogramowanie winno posiadać takie funkcje, które w znaczny sposób wyręczają użytkownika w pracy i znacząco zmniejszają nakład pracy ludzkiej (ręcznej i umysłowej) potrzebnej do ukończenia zadania.
Praca z oprogramowaniem powinna dać się łatwo połączyć z istniejącym w zakładzie pracy obiegiem dokumentów i danych oraz z innymi stosowanymi metodami pracy.
b) oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia pracownika
Łatwość obsługi oprogramowania wynika m.in. z zastosowania w nim odpowiednich ułatwień w dialogu z komputerem, np. menu, manipulacja bezpośrednia, formularze, komendy wierszowe. Istotne jest zapewnienie wygodnej obsługi programu tak klawiaturą, jak i myszą oraz bezpośredni dostęp do najczęściej używanych funkcji poprzez skróty klawiszowe czy paski narzędzi widoczne na ekranie.
System powinien być przejrzysty dla użytkownika oraz wykorzystywać łatwo zrozumiałe operacje i pojęcia, najlepiej używając analogii z praktyki użytkownika. Oprogramowanie powinno zachowywać się w sposób zgodny z intuicją i oczekiwaniami użytkownika oraz z jego wiedzą o zadaniu roboczym.
Oprogramowanie powinno dostarczać użytkownikowi środków (pomoc on-line, samouczek, dokumentacja) do samodzielnego poznawania sposobu obsługi systemu, podnoszenia efektywności pracy, unikania błędów i pokonywania typowych trudności.
c) systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu
Oprogramowanie, wchodzące w skład systemu komputerowego powinno dawać użytkownikowi potwierdzenia o przebiegu aktualnie wykonywanych operacji, stopniu ich zaawansowania i ewentualnych błędach. System powinien zachowywać się w zrozumiały i przewidywalny sposób, potwierdzając wykonywane operacje działania i umożliwiając cofanie błędnych czynności, o ile jest to możliwe.
Użytkownik powinien mieć cały czas możliwość kontroli przebiegu pracy oprogramowania oraz realizacji zadania, łącznie z możliwością przerwania pracy i podjęcia jej po przerwie w tym samym miejscu. Błędy popełniane przez użytkownika nie mogą powodować utraty danych ani uszkodzenia systemu; system powinien zawsze podawać użytkownikowi sposób wyjścia z sytuacji błędnych, a wszystkie komunikaty powinny być przekazywane zrozumiałym językiem.
d) systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika
Sposób prezentowania informacji, szybkość wyświetlania i opis danych muszą być dostosowane do ograniczeń percepcyjnych użytkownika. Funkcje oprogramowania powinny umożliwiać jego dopasowanie do nowych zadań, do wzrostu umiejętności użytkownika czy zmiany jego potrzeb zarówno jeśli chodzi o zmiany wyglądu ekranu, jak i o preferowany sposób obsługi systemu komputerowego.
Na czytelność informacji mają wpływ przede wszystkim układ ekranu, grupowanie danych i kolorystyka elementów obrazu. Istotne są też wielkość i krój czcionki, czytelność graficzna znaków, zrozumiałość symboli i ikon, jednoznaczność i zrozumiałość słownictwa. System powinien podawać tylko te informacje, które są potrzebne do wykonywania bieżącego zadania, aby nie przeciążać pamięci użytkownika.
e) bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy
Nie zezwala się na instalowanie oprogramowania, jak i innych środków technicznych, mających na celu kontrolowanie bez wiedzy pracownika przebiegu zadań i czynności wykonywanych przez niego w miejscu pracy.
f) przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii
Projektowanie oprogramowania i technik przetwarzania danych powinno uwzględniać zalecenia ergonomii oraz uwzględnienie potrzeb użytkownika wynikających z wymagań i specyfiki zadania roboczego, a które nie są zwykle do końca znane projektantom systemu informatycznego.
Jednym z najlepszych sposobów dla podniesienia jakości użytkowej i ergonomicznej projektowanego systemu jest włączenie użytkownika w proces projektowania i określania wymagań użytkowych dla systemu. Użytkownik najlepiej wie, jakie funkcje system powinien posiadać i jak będą one wykorzystywane; stąd też pozyskanie od niego informacji przez projektantów, jak i jego udział w testowaniu prototypów, daje zwykle efekt w postaci systemu lepiej dopasowanego do rzeczywistych potrzeb, bardziej przyjaznego i po wdrożeniu bardziej akceptowanego jako narzędzie pracy. Udział użytkowników jest wskazany we wszystkich pracach projektowych i organizacyjnych związanych z wprowadzaniem wszelkiego typu technologii informacyjnych w zakładach pracy.
W ogólnym przypadku, aby program komputerowy spełniał wymagania ergonomii i użyteczności, wymaga się aby posiadał następujące cechy:
- produktywność: tzn. program musi przyspieszać wykonanie zadania w stosunku do tradycyjnych metod pracy,
- efektywność: tzn. ukończenie zadania i obsługa programu nie wymagają nadmiernego wysiłku od użytkownika,
- satysfakcja: użytkownik lubi program i chętnie z nim pracuje.
Oznacza to, że program jest użyteczny, a więc produktywny i ergonomiczny tylko wtedy, kiedy użytkownicy są z niego zadowoleni, gdyż skutecznie wspomaga on pracę przy jednocześnie niewielkim wysiłku wymaganym do jego obsługi.
11.1. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40%.
Wilgotność względna powietrza powinna wynosić 40-60%. Symptomami zbyt suchego powietrza są suche kanały nosowe, uczucie suchości w gardle oraz uczucie pragnienia. Powietrze w pomieszczeniach pracy z komputerami jest zwykle wysuszane przez dużą liczbę urządzeń elektrycznych, w tym szczególnie przez kserokopiarki, drukarki laserowe i monitory.
Dla zachowania odpowiedniej wilgotności względnej powietrza i komfortu cieplnego dla pracowników zaleca się, aby w pomieszczeniach, w których znajdują się stanowiska pracy z komputerami temperatura powietrza wynosiła zależnie od pory roku: 20–240C w zimie i 23–260C latem.
Należy regularnie (najlepiej co godzinę) krótko przewietrzać pomieszczenie do pracy z komputerem. Prędkość ruchu powietrza nie powinna być zbyt duża, gdyż przy przekroczeniu wartości 0,1–0,15 m/s przepływ powietrza odczuwany będzie jako przeciąg.
W pomieszczeniach do pracy z komputerami należy eliminować nadmierne promieniowanie cieplne. Stosowanie żaluzji zewnętrznych skutecznie zmniejsza nadmierne ocieplenie pomieszczenia przez promieniowanie słoneczne. Dodatkowo obecność roślin zielonych w pomieszczeniu znacznie poprawia stan powietrza z uwagi na jego wilgotność i jonizację a także przeciwdziała powstawaniu elektryczności statycznej.
Urządzenia szczególnie pogarszające stan mikroklimatu pomieszczeń pracy, takie jak kserokopiarki i drukarki sieciowe (laserowe lub igłowe) zaleca się umieszczać w osobnym pomieszczeniu, które będzie dobrze wentylowane i oddzielone akustycznie od stanowisk pracy użytkowników.
W przypadku pracy w pomieszczeniach klimatyzowanych wskazane jest regularne sprawdzanie nastaw parametrów regulacyjnych. Istotne jest uwzględnianie przy nastawach takich czynników jak: wielkość pomieszczenia, usytuowanie okien, czas i liczba pracujących osób itp.
11.2 Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy i Polskie Normy.
W pomieszczeniach, gdzie znajdują się stanowiska pracy z komputerami, wartość dopuszczalna poziomu hałasu, zgodnie z Polską Normą nie powinna przekraczać 55 dB(A). Należy dążyć do tego, aby w pomieszczeniach, w których wykonuje się na komputerze prace o dużym stopniu trudności, poziom natężenia hałasu wynosił poniżej 40–50 dB(A).
Zaleca się aby wymaganie to spełniać przez np.:
umieszczenie urządzeń hałaśliwych w osobnym pomieszczeniu,
zastosowanie ścianek działowych, stanowiących jednocześnie ekrany akustyczne,
zastosowanie okien tłumiących hałasy z zewnątrz.
Aby zmniejszyć narażenie pracownika na wpływ promieniowania elektromagnetycznego szczególnie należy unikać sytuacji, w których stanowiska komputerowe są ustawione jedno za drugim w taki sposób, że operator ma inny monitor bezpośrednio za plecami.
Zachowanie zalecanej odległości obserwacji ekranu wynoszącej 400–750 mm oraz minimalnych odległości od sąsiednich monitorów, przy przestrzeganiu wymaganych przepisami przerw w pracy są najprostszymi sposobami zmniejszenia narażenia na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego.
Zaleca się zachować odległość przynajmniej od monitora ustawionego za plecami pracownika oraz należy stosować wyłącznie monitory z atestem, zapewniające zmniejszenie szkodliwego wpływu pracy monitorów na zdrowie pracownika.
Dla zmniejszenia szkodliwego wpływu pola elektrostatycznego zaleca się ponadto:
stałe utrzymywanie w pomieszczeniu wilgotności względnej większej niż 40%,co przeciwdziała powstawaniu elektryczności statycznej
czyszczenie co kilka dni ekranu monitora preparatem antystatycznym, gdyż zwykle w pobliżu ekranu monitora dochodzi do „bombardowania” skóry twarzy operatora jonami dodatnimi i naładowanymi dodatnio drobinami kurzu, co powoduje uczucie suchości skóry i może być przyczyną alergii i innych zmian skóry.
W pomieszczeniach pracy z komputerem należy zadbać o częste i staranne odkurzanie. W pomieszczeniach tych należy stosować wykładziny antyelektrostatyczne oraz zaleca się nosić odzież z tkanin naturalnych, a nie sztucznych. Zmniejsza to wpływ elektryczności statycznej pochodzącej od wyposażenia stanowiska komputerowego na samopoczucie użytkowników i innych osób przebywających w pomieszczeniu.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Dz. U. 1998 nr 148, poz. 973.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Dz. U. 1998 nr 21, poz.94, z późniejszymi zmianami.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. W sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz. U. 1999 nr 15, poz. 140, tekst jednolity.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie szczególnych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa pracy. Dz. U. 1997 nr 62, poz. 285.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. D. U. 1996 nr 69, poz. 332 z późniejszymi zmianami.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom. Dz. U. 1996 nr 114, poz. 545.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dz. U. 1997 nr 129, poz. 884.
Rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z 9 lipca 1996 w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz. U. 1996 nr 86, poz. 394.
Dyrektywa Unii Europejskiej 90/270/EEC. European Community: „Council Directive of 29 May 1990 on the minimum safety and health requirements for the work with video display screen equipment” („O zapewnieniu minimum bezpieczeństwa i wymagań zdrowotnych dla pracy z urządzeniami ekranowymi”).
PN-E-02033:1984 (PN-84/E-02033). Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym.
PN-N-01307: 1984 (PN-84/N-01307) Dopuszczalne wartości poziomu dźwięki na stanowiskach pracy i ogólne wymagania dotyczące przeprowadzania pomiarów.
PN-N-08000:1990 (PN-90/N-08000) Dane ergonomiczne do projektowania. Wymiary ciała.
PN-N-08018:1991 (PN-91/N-08018) Dane ergonomiczne do projektowania stanowisk pracy. Strefa kończyn górnych. Wymiary.
PN-F-6000:1992 (PN-92/F-6000). Meble biurowe. Wymagania i badania.
PN-T-42107:1997 (PN-97/T-42107). Bezpieczeństwo urządzeń techniki informatycznej i elektrycznych urządzeń techniki biurowej.
Lippmann C. Komputer a zdrowie. Cedrus Publishing House. Warszawa 1990.
Kamieńska-Żyła M. Ergonomia komputerowego stanowiska pracy. AGH Kraków 1996.
Bugajska J. (red.) Komputerowe stanowisko pracy. Aspekty zdrowotne i ergonomiczne. Centralny Instytut Ochrony Pracy Warszawa 1997.
W celu przeprowadzenia oceny stanowiska pracy z monitorem ekranowym na zgodność z wymaganiami Rozporządzenia [1] należy odpowiedzieć na wszystkie pytania poniższej listy kontrolnej. Po wypełnieniu arkusz wraz z pytaniami listy należy dołączyć do dokumentacji stanowiska pracy.
Następującymi rodzajami czcionki opisano w liście kontrolnej:
drukiem zwykłym: pytania obejmujące wymagania obligatoryjne (minimalne), określone w Rozporządzeniem [1] dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,
drukiem pochyłym: pytania dotyczące zaleceń i wymagań uzupełniających, dotyczących podniesienia wygody pracy użytkownika.
Opis stanowiska pracy:
Nazwa stanowiska pracy: |
|
---|---|
Lokalizacja: Budynek / pokój: |
|
Rodzaj pracy z komputerem: |
|
Dzienny czas pracy z komputerem: |
|
Ocenę przeprowadził: | |
Data oceny: |
W arkuszu odpowiedzi na wszystkie pytania listy zaznaczyć krzyżykiem odpowiedzi TAK lub NIE. Przy odpowiedzi NIE należy w oznaczonym miejscu arkusza odpowiedzi zapisać uwagi i zastrzeżenia wiążące się z danym pytaniem. W sytuacjach wątpliwych należy odwołać się do materiału opisanego wcześniej.
Rys. 6. Szkic analizowanego stanowiska pracy z monitorem ekranowym.
Zaznaczyć na rysunku kontury: mebli, sprzętu komputerowego, opraw oświetleniowych oraz okien.
Lp. | Element oceny | Treść pytania | Tak | Nie | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|
MONITOR |
|||||
1 | 2.1. a | Czy znaki prezentowane na ekranie są wyraźne i czytelne? | |||
2 | 2.1. b | Czy obraz na ekranie jest wystarczająco stabilny? | |||
3 | 2.1. c | Czy kontrast znaku na ekranie jest łatwy do regulowania? | |||
4 | 2.1. d | Czy konstrukcja monitora umożliwia pochylenie ekranu co najmniej 200 do tyłu i 50 do przodu? | |||
5 | 2.1. d | Czy konstrukcja monitora umożliwia obrót ekranu wokół własnej osi o co najmniej 1200 – po 600 w obu kierunkach? | |||
6 | 2.1. e | Czy ekran jest pokryty warstwą antyodbiciową lub posiada odpowiedni filtr? | |||
7 | 2.2 | Czy istnieje potrzeba stosowania oddzielnej podstawy monitora lub stołu o regulowanej wysokości? | |||
8 | 2.3 | Czy ustawienie monitora względem źródeł światła ogranicza możliwość powstawania olśnienia i odbicia światła? | |||
9 | Czy powierzchnia ekranu monitora jest ustawiona prostopadle do powierzchni okien? | ||||
10 | Czy monitor ma rozmiar przekątnej ekranu przynajmniej (zmierz miarką przekątną ekranu): - () jeśli pracujesz głównie z tekstem i z danymi, - () jeśli pracujesz głównie z grafiką, - () jeśli pracujesz z programami CAD? |
||||
11 | Czy kontrast i jasność obrazu monitora są wyregulowane na najlepszą jakość obrazu ? | ||||
12 | Czy monitor posiada przynajmniej jeden z wymaganych atestów? | ||||
13 | Czy można zmienić wygląd ekranu, kolory i wielkość znaków? | ||||
14 | Czy ekran monitora jest regularnie czyszczony odpowiednim preparatem? | ||||
Lp. | Element oceny | Treść pytania | Tak | Nie | Uwagi |
KLAWIATURA | |||||
15 | 3.1. | Czy klawiatura stanowi osobny element wyposażenia (nie jest zblokowana z monitorem ani wbudowana w stół)? | |||
16 | 3.2. a | Czy zapewniona jest możliwość regulacji kąta nachylenia klawiatury w zakresie 0 - 150? | |||
17 | 3.2. b | Czy klawiatura wysokość nie przekraczającą , licząc od płaszczyzny stołu do rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S,...? | |||
18 | 3.3. | Czy klawiatura jest matowa, z kontrastowymi znakami? | |||
19 | 3.3. | Czy znaki na klawiszach są wystarczająco czytelne i nie są wytarte? | |||
20 | Czy długość przewodu łączącego klawiaturę z komputerem jest wystarczająca i zapewnia swobodę ruchów? | ||||
WYPOSAŻENIE DODATKOWE | |||||
21 | Czy ustawienie parametrów pracy myszy (szybkość ruchu kursora, prawo- leworęczność) jest prawidłowo wyregulowana? | ||||
22 | Czy mysz pracuje lekko i bez poślizgów? | ||||
23 | Czy przyciski sterujące znajdują się z przodu lub z góry obudowy? | ||||
24 | Czy wymiana papieru odbywa się z przodu lub z góry obudowy? | ||||
25 | Czy jest łatwy dostęp do wszystkich urządzeń w celu naprawy lub konserwacji? | ||||
26 | Czy długość przewodów połączeniowych do urządzeń stanowiących elementy wyposażenia jest wystarczająca? | ||||
27 | Czy obsługa skanera lub innych urządzeń dodatkowych nie wymaga wstawania lub silnego wychylania się z krzesła? | ||||
28 | Czy wszystkie urządzenia elektryczne na stanowisku pracy są podłączone do gniazd sieciowych ze stykiem ochronnym? | ||||
Lp. | Element oceny | Treść pytania | Tak | Nie | Uwagi |
STÓŁ |
|||||
29 | 4.1. | Czy konstrukcja stołu umożliwia dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy? | |||
30 | 4.2. a | Czy wymiary powierzchni stołu zapewniają wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska w wykonywanej pracy? | |||
31 | 4.2. b | Czy zapewniona jest odległość nie mniejszej niż między klawiaturą a przednią krawędzią stołu? | |||
32 | 4.2.c | Czy wszystkie niezbędne elementy wyposażenia stanowiska znajdują się w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji ciała? | |||
33 | . | Czy wysokość stołu zapewnia naturalne ułożenie przedramion, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem? | |||
34 | 4.3. b | Czy kąt obserwacji ekranu monitora znajduje się 200-500 poniżej linii poziomej wysokości wzroku? | |||
35 | 4.3. b | Czy krawędź monitora ekranu znajduje się poniżej wysokości położenia oczu pracownika? | |||
35 | 4.3. c | Czy jest wystarczająca przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu? | |||
36 | 4.4. | Czy powierzchnia blatu stołu jest matowa? | |||
37 | Czy powierzchnia blatu stołu jest w jasnym kolorze? | ||||
38 | Czy wysokość stołu wynosi 700-720 mm ? | ||||
39 | Czy szerokość (dłuższy wymiar) stołu wynosi przynajmniej ? | ||||
40 | Czy głębokość ( krótszy) wymiar stołu wynosi przynajmniej ? |
Lp. | Element oceny | Treść pytania | Tak | Nie | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|
KRZESŁO |
|||||
41 | 5.1.a | Czy krzesło jest odpowiednio stabilne w trakcie użytkowania? | |||
42 | 5.1. a | Czy krzesło ma podstawę z co najmniej pięcioma kółkami jezdnymi? | |||
43 | 5.1. b | Czy wymiary oparcia i siedziska zapewniają wygodną pozycję ciała użytkownikowi? | |||
44 | 5.1. b | Czy wymiary oparcia i siedziska zapewniają swobodę ruchów użytkownikowi? | |||
45 | 5.1. c | Czy zapewniona jest możliwość regulacji wysokości siedziska w zakresie 400–500 mm od podłogi ? | |||
46 | 5.1. d | Czy istnieje możliwość regulacji wysokości oparcia krzesła? | |||
47 | 5.1. d | Czy istnieje możliwość regulacji pochylenia oparcia w zakresie: 50 do przodu i 300 do tyłu? | |||
48 | 5.1. e | Czy płyta siedziska jest odpowiednio wyprofilowana? | |||
49 | 5.1. e | Czy oparcie krzesła jest odpowiednio wyprofilowane? | |||
50 | 5.1. f | Czy istnieje możliwość dokonywania obrotu krzesła wokół osi pionowej o 3600? | |||
51 | 5.1. g | Czy krzesło posiada odpowiednie podłokietniki? | |||
52 | 5.2. | Czy mechanizm regulacji wysokości siedziska jest łatwo dostępny, prosty w obsłudze oraz usytuowany tak, aby regulacje przeprowadzać w pozycji siedzącej? | |||
53 | 5.2. | Czy mechanizm regulacji pochylenia oparcia jest łatwo dostępny, prosty w obsłudze oraz usytuowany tak, aby regulacje przeprowadzać w pozycji siedzącej? | |||
54 | Czy materiał pokrycia krzesła jest odpowiednio przewiewny? |
Lp. | Element oceny | Treść pytania | Tak | Nie | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|
UCHWYT NA DOKUMENT |
|||||
55 | 6.1. | Czy uchwyt na dokument posiada regulację ustawienia wysokości? | |||
56 | 6.1 | Czy uchwyt na dokument posiada regulację ustawienia pochylenia? | |||
57 | 6.1 | Czy można zmieniać odległość ustawienia dokumentu od oczu pracownika? | |||
58 | 6.2 | Czy uchwyt na dokument znajduje się w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu? | |||
59 | Czy uchwyt wyposażony jest w linijkę? | ||||
60 | Czy uchwyt z dokumentem jest odpowiednio stabilny? | ||||
PODNÓŻEK |
|||||
61 | 7.1. | Czy wyposażono stanowisko pracy w podnóżek o ile wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze? | |||
62 | 7.2 | Czy kąt pochylenia podnóżka zawiera się w granicach 00–150? | |||
63 | 7.2 | Czy wysokość podnóżka jest odpowiednia do cech antropometrycznych pracownika? | |||
64 | 7.3 | Czy powierzchnia podnóżka nie jest śliska? | |||
65 | 7.3 | Czy podnóżek nie przesuwa się po podłodze podczas użytkowania? | |||
66 | Czy wymiary podnóżka wynoszą przynajmniej 450x350 mm ? |
Lp. | Element oceny | Treść pytania | Tak | Nie | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|
PRZESTRZEŃ PRACY |
|||||
67 | 8.1 | Czy na stanowisku pracy jest ma pracownik ma dostateczną przestrzeń dla wszystkich elementów wyposażenia obsługiwanych ręcznie? | |||
68 | 8.2 | Czy odległości między sąsiednimi monitorami wynoszą przynajmniej ? | |||
69 | 8.2 | Czy odległość między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora wynosi co najmniej ? | |||
70 | 8.3 | Czy odległość oczu pracownika od ekranu monitora wynosi od 400 do ? (poproś drugą osobę aby to zmierzyła) | |||
71 | Czy kubatura pomieszczenia wynosi na jednego pracownika ? ( Oblicz według pomocy A w załączniku nr 1). | ||||
72 | Czy jest ponad powierzchni na jedno stanowisko ? (Oblicz według pomocy B w załączniku nr 1) | ||||
73 | Czy wysokość pomieszczenia wynosi ponad ? | ||||
74 | Czy wszystkie przejścia między stanowiskami pracy mają szerokość ponad ? | ||||
75 | Czy w pomieszczeniu przypada na każdego pracownika co najmniej 2m2 wolnej powierzchni podłogi na jednego pracownika? |
Lp. | Element oceny | Treść pytania | Tak | Nie | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|
OŚWIETLENIE |
|||||
76 | Czy natężenie oświetlenia elektrycznego na powierzchni stołu wynosi od 300-500 lx? (oblicz według pomocy C w załączniku 1) | ||||
77 | 9.1 b | Czy ograniczono możliwość powstawania olśnień przez zastosowanie opraw oświetleniowych rozpraszających światło ? | |||
78 | 9.1. b | Czy ograniczono możliwość powstawania olśnień przez zastosowanie skutecznych żaluzji lub zasłon ? | |||
79 | 9.1 b | Czy ograniczono możliwość powstawania olśnień pochodzących od ścian albo jasnych płaszczyzn w pomieszczeniu? | |||
80 | 9.1.b | Czy ograniczono możliwość powstania olśnienia od obiektów i źródeł światła odbijających się od ekranu monitora? | |||
81 | 9.2 | Czy jest dostępna lampa oświetlenia miejscowego do oświetlenia dokumentu na stole? | |||
82 | 9.2 | Czy jest dostępna lampa oświetlenia miejscowego jest zabezpieczona przed wywoływaniem olśnień i odblasków? | |||
83 | Czy oświetlenie można łatwo dostosować do potrzeb niezależnie od pory dnia i nasłonecznienia na zewnątrz? | ||||
84 | Czy można wyłączyć część opraw sufitowych? | ||||
85 | Czy zapewniono ustawienie monitora przynajmniej od okien ? | ||||
86 | O ile niezbędna jest zmiana oświetlenia dziennego na sztuczne, to czy zachowany jest ten sam kierunek padania światła na blat stołu? |
Lp. | Element oceny | Treść pytania | Tak | Nie | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|
OPROGRAMOWANIE | |||||
87 | 10.a | Czy zastosowane oprogramowanie odpowiada zadaniu przewidzianemu do wykonania? | |||
88 | 10.b | Czy zastosowane oprogramowanie jest odpowiednio łatwe w użyciu? | |||
89 | 10.b | Czy zastosowane oprogramowanie jest dostosowane do poziomu wiedzy i doświadczenia pracownika? | |||
90 | 10.c | Czy zastosowane oprogramowanie zawsze zapewnia przekazywanie pracownikowi informacji zwrotnej o działaniu systemu? | |||
91 | 10.d | Czy zastosowane oprogramowanie zawsze podaje informacje w formie odpowiedniej dla pracownika? | |||
92 | 10.d | Czy zastosowane oprogramowanie zawsze podaje informacje w tempie odpowiednim dla pracownika? | |||
93 | 10. e | Czy przestrzegana jest zasada, że bez zgody pracownika nie można dokonywać kontroli ilościowej i jakościowej jego pracy? | |||
94 | Czy przy tworzeniu oprogramowania dla ocenianego stanowiska pracy są stosowane zasady ergonomii? | ||||
CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE |
|||||
95 | 11.1 | Czy powietrze w pomieszczeniu jest odpowiednio wilgotne (40-60% wilgotności względnej)? | |||
96 | 11.2 | Czy w pomieszczeniu do pracy z komputerem jest wystarczająco cicho (poziom hałasu poniżej 55 dB/A)? | |||
97 | 11.2 | Czy monitor spełnia wymagania odnośnie promieniowania, np. poprzez posiadanie atestu? | |||
98 | Czy temperatura w pomieszczeniu jest w przedziale 20-24ºC zimą i 23-26ºC latem? | ||||
99 | Czy wentylacja pomieszczenia jest skuteczna? | ||||
100 | Czy zabezpieczono stanowisko pracy przed gromadzeniem się ładunków elektrostatycznych przez zastosowanie wykładziny antystatycznej ? |
PROTOKÓŁ NIEZGODNOŚCI
z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii
dla stanowiska pracy z monitorem ekranowym
Dane stanowiska pracy:
Lokalizacja: | Budynek .............. Pokój nr:............... | Data oceny: | ||
---|---|---|---|---|
Pracownik: | Oceniający: |
Pytanie listy nr | Element oceny nr |
Opis elementu | Opis stwierdzonych niezgodności | Sposób usunięcia (odpowiedzialny, termin) |
Realizacja: data i podpis |
---|---|---|---|---|---|
kontynuować na następnej stronie
Typowe objawy | Możliwe przyczyny | Zalecane działania korekcyjne |
---|---|---|
za wysoki stół | zastosować stół o wysokości 70- | |
bóle szyi, karku | nieprawidłowa pozycja (garbienie się) na skutek złej widoczności szczegółów na ekranie | powiększyć wielkość czcionki na ekranie, przysunąć monitor bliżej lub zastosować większy monitor o zmniejszonej rozdzielczości |
i barków | nieprawidłowo wyregulowane siedzisko | wyregulować wysokość siedziska i kąt pochylenia oparcia |
nieprawidłowo dobrane siedzisko | zastosować fotel z wyższym oparciem | |
monitor ustawiony na ukos od użytkownika | ustawić monitor na wprost użytkownika | |
za wysoko ustawione siedzisko | obniżyć wysokość siedziska | |
cierpnięcie nóg | nieodpowiednie wyprofilowanie krawędzi siedziska | wymienić typ fotela, zastosować podnóżek |
bóle nadgarstka | klawiatura za blisko użytkownika, brak podparcia nadgarstka | przesunąć klawiaturę bardziej do przodu, aby nadgarstki opierały się na powierzchni stołu, zastosować fotel z podłokietnikami |
i przedramion | klawiatura za wysoko | zastosować stół o wysokości 70- |
podłokietniki o nieodpowiednim kształcie | zastosować podłokietniki o innym kształcie | |
zbyt silne oświetlenie w pomieszczeniu | zmniejszyć oświetlenie dzienne lub górne, zastosować oświetlenie miejscowe nastawną lampą na stole | |
zbyt mały kontrast obrazu na monitorze | poprawić ustawienia kontrastu i jasności obrazu na monitorze, ew. zastosować filtr szklany na monitor | |
bóle oczu, łzawienie | monitor na tle okna lub odblaski od okien i lamp | poprawić ustawienie monitora, zastosować w oknach żaluzje |
ładunki elektrostatyczne powodują szybkie osadzanie się kurzu, pogarszającego ostrość obrazu | regularnie czyścić ekran monitora i okulary używane do pracy | |
zbyt jaskrawe kolory obrazu (znak-tło) na ekranie monitora | zmienić zestaw używanych kolorów na ekranie monitora na mniej jaskrawy | |
bóle głowy | przemęczenie wzroku na skutek niewłaściwego oświetlenia | wyeliminować odblaski i nadmiar światła dziennego, skorygować oświetlenie stanowiska |
podrażnienie | wpływ ładunków elektrostatycznych od monitora | zastosować filtr szklany lub zastosować niskoemisyjny atestowany monitor |
błony śluzowej, zmiany skórne, |
zbyt mała wilgotność powietrza w pomieszczeniu | zastosować nawilżacz powietrza, by utrzymywać 40-60% wilgotności względnej |
alergie | wpływ ładunków elektrostatycznych, ozonu lub innych substancji chemicznych z drukarki, kserokopiarki, tworzyw | przenieść drukarkę (kopiarkę, inne urządzenia) dalej od użytkownika, częściej wietrzyć pomieszczenie, usunąć sztuczne wykładziny |
Pomoc A.
Obliczenie kubatury na jednego pracownika:
Wymiary pomieszczenia:
szerokość S =.......... m, długość D =........... m , wysokość H = .......... m
Kubatura pomieszczenia V = S x D x H = ......... m3
Kubatura na jednego pracownika K = V/N = ........... m3/osobę.
Pomoc B.
Obliczenie powierzchni przypadającej na jedno stanowisko pracy:
Powierzchnia stanowisk pracy (wraz z wszystkimi meblami) wynosi P= ........ m2
W pomieszczeniu jest N = ........ stanowisk pracy
Powierzchnia na jedno stanowisko S = P/N = ............m2/ stanowisko.
Pomoc C.
Oszacowanie natężenie oświetlenia elektrycznego w pomieszczeniu: |
---|