17.BUDOWNICTWO DROGOWE. TYCZENIE DŁUGICH ODCINKÓW PROSTYCH, METODY, DOKŁADNOŚĆ.

Sposób tyczenia zależy od warunków terenowych, długości odcinka i wymaganej dokładności tyczenia.

1. Jeżeli długość odcinka nie przekracza , można zastosować tyczenie zwykłe przy użyciu teodolitu. Na punkcie początkowym P ustawiamy teodolit, a na punkcie końcowym K – dobrze widoczny sygnał. Tyczenie zaczynamy od punktu najdalszego i prowadzimy je w kierunku „na siebie”. Punkty pośrednie 1, 2, 3, ...(zwane kierunkowymi) rozmieszczamy we wzajemnej odległości nie większej niż , aby później można było między nimi przetoczyć prostą nawet bez posługiwania się teodolitem. Punkty kierunkowe obieramy w takich miejscach, gdzie nie będą narażone na zniszczenie. Sygnał wprowadzamy w płaszczyznę celowania.

Jeżeli punkt końcowy i punkt tyczony są jednocześnie w polu widzenia, to wyznaczenie punktu pośredniego można wykonać przy jednym położeniu lunety, jeżeli natomiast punkty te znajdują się na różnych wysokościach, to tyczenie należy wykonać przy dwóch położeniach lunety.

2. W celu dokładniejszego wytyczenia długiej prostej stosujemy metodę kolejnych przybliżeń. Mniej więcej w pobliżu środka odcinka AB obieramy punkt M, mierzymy na nim kąt (200^g-γ) i obliczamy przesunięcie P, które należy wykonać tak, aby punkt M znalazł się dokładnie na tyczonej prostej.

bo sin(200-γ)=sinγ

Można przyjąć z bardzo dużym przybliżeniem, że:

oraz ze względu małą wartość kąta γ:

Otrzymujemy wzór końcowy na wielkość przesunięcia:

Długości odcinków d₁ i d₂ wystarczy znać z takim przybliżeniem, jakie daje graficzne ich określenie z mapy. Jeżeli przyjmiemy, że np. d₁= d₂ =2 km, a kąt γ = zmierzymy z dokładnością ±0,1’, to w celu wyznaczenia punktu pośredniego M_o na prostej z dokładnością ± wystarczy znać odcinki d₁ i d₂ z dokładnością ± .

Po odmierzeniu odcinka P od punktu M wzdłuż dwusiecznej sprawdzamy, czy tak znaleziony punkt M_o leży na prostej PK. W tum celu mierzymy kąt PM_oK – powinien on być równy 200^g.

3.Jeżeli z punktu początkowego nie widać punktu końcowego, a w terenie istnieje osnowa geodezyjna, to po nawiązaniu do niej kierunku projektowanej trasy można będzie obliczyć współrzędne x i y punktów W₁ i W₂. Pozwoli to wyznaczyć kąt ( γ₁ ; γ₂ ), zawarty między tyczoną prostą a kierunkiem na widoczny punkt triangulacyjny lub poligonowy. Następne w kolejności jest wytyczenie punktów 1,2,3,4 np. co 100m.

γ₂

d₂

γ₁

d_{1 4} W₂

₂ ³

W₁ ¹

W metodzie tej należy kontrolować wychylenie poprzeczne, gdyż może dojść do sytuacji, w

której na punkcie środkowym będzie różnica dla jednej i drugiej strony (punkt środkowy nie

będzie tym samym punktem dla tyczenia z obu stron).

Wzór na błąd poprzeczny:

m_g = $\frac{\text{mα}}{\rho}L\sqrt{\frac{n(2n - 1)}{6(n - 1)}}$

Np. L=500m; m_α=10’’; n=4 to m_g=1cm

4.Jeżeli punkty początkowy i końcowy nie są widoczne, lecz w terenie na kierunku tyczonej trasy istnieje dostatecznie zagęszczona sieć poligonowa, to punkty kierunkowe można wyznaczyć przez obliczenie wartości rzędnych i odciętych punktów lub obliczenie wspł. biegunowych.

5.W terenie falistym zdarza się, np. przy tyczeniu przez doliny, że z punktu początkowego widać punkt końcowy i bliskie punkty pośrednie, lecz dalsze są niewidoczne. Ponieważ mamy w tym wypadku dany kierunek prostej, więc wytyczamy najpierw możliwie najdalszy punkt pomocniczy M. Jeżeli z punktu tego widać punkt końcowy K, to dla sprawdzenia możemy zmierzyć kąt PMK, który powinien być równy 200^g.

Jeśli jednak z punktu M nie widać punktu K, to do tyczenia dalszych punktów stosujemy metodę przybliżeń. Na ostatnim wytyczonym punkcie M ustawiamy teodolit, celujemy na punkt P i po przerzuceniu lunety przez zenit wyznaczamy na kierunku MK możliwie daleko położony punkt N₁. Ze względu na błędy instrumentalne celujemy na punkt P ponownie przy drugim położeniu lunety i po przerzuceniu jej przez zenit wyznaczamy punkt N₂. Jeżeli punkty N₁ i N₂ nie pokrywają się, to właściwe położenie punktu N otrzymamy dzieląc odcinek N₁N₂ na połowę.