Spis treści

Wstęp

Rozdział 1

Bankowy Arbitraż

1.1

Wstęp

Celem niniejszego referatu jest przedstawienie istniejących możliwości rozstrzygania mediacyjnych sporów pomiędzy bankiem, a konsumentem usług bankowym. Dla zapewnienia klientom rynku finansowego bardziej efektywnej i skutecznej ochrony ważne jest, aby obok systemu struktur funkcjonalnych, funkcjonowały także pozasądowe instytucje, które rozstrzygają spory i które stoją na straży praw i interesów konsumentów usług rynku finansowego. Powinni oni być gwarancją uczciwych i zdrowych zasad obrotu gospodarczego w dziedzinie usług jakie oferują swoim klientom banki. W tym zakresie dużą rolę odgrywa Bankowy Arbitraż Konsumencki, który oferuje swoje usługi jedynie dla usług rynku bankowego.¹

Rozdział 1

Ochrona konsumenta na rynku finansowym

1. Ogólne uwagi

Idea ochrony konsumenta na rynku finansowym jako tej słabszej strony konfliktu prawnego, ze względu między innymi na pozycję ekonomiczną, organizacyjną, a także poziom doświadczenia i umiejętności, nie jest prawu cywilnemu obca. Przejawem tego są liczne regulacje prawne w celu zapobieganiu naruszaniu ich interesów przez banki. Odmiana usług finansowych jakimi bezsprzecznie są usługi bankowe należą do obiektów budzących w prawie konsumenckim największe zainteresowanie ze względu na wyraźnie zwiększony jeśli porówna się go z innymi usługami poziom ryzyka ekonomicznego jaki grozi konsumentowi. Większość konfliktów jakie powstają na tle umów konsumenckich dotyczą przedmiotu o stosunkowo niskiej wartości w porównaniu z kosztami sądowymi jakie konsument musi pokryć jeśli odda sprawę do sądu. Należy tutaj również nadmienić o długości postępowania sądowego, nie mówiąc już o małej szansie rozstrzygnięcia sprawy na rzecz słabszej strony jaka będzie w takim wypadku konsument, który ze swoją małą wiedzą na ten temat nie miał by szans w starciu ze specjalistami reprezentującymi instytucję finansową. Ochrona konsumenta, a w tym także usług bankowych jest problemem wynikającym z ówczesnych realiów codziennego życia. ²

1. Pojęcie i specyfika usług bankowych

Odmiana usług finansowych jakimi są usługi bankowe należą do grona objętym największym zainteresowaniem przez prawo konsumenckie. Trzeba dodać, że w prawie polskim dokładnie powiedziano co należy rozumieć poprzez usługi finansowe, chociaż nie podali dokładnej definicji tego pojęcia. W art. 16a ust. 1 ustawy o ochronie konsumentów podano przykładowy katalog co należy uznać za usługi finansowe. Zaliczono do nich czynności bankowe, umowy kredytu konsumenckiego, czynności ubezpieczeniowe i umowy uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Wszystkie charakteryzują się wysokim poziomem ryzyka ekonomicznego jaki grozi konsumentowi, które są związane z cechami tych usług. Dlatego właśnie pojawiła się potrzeba, aby zwiększyć poziom ochrony konsumentów. Są oni często zaślepiani przez nieuczciwe reklamy, nierzetelną informację i sytuację życiową co powoduje, że stają się „naiwnymi biorcami”³ oferowanych usług i nie zawsze potrafią ocenić prawidłowość umowy, zwłaszcza jeżeli są w niej zawarte postanowienia niedozwolone tak zwane abuzywne, czy też informacje wymagane poprzez odpowiednie przepisy charakterze pro konsumenckim. Zagrożeniem z jakim musi sobie poradzić klient jest miedzy innymi: manipulowanie informacją o stopie procentowej, czyli problem zmiennego i nadmiernego oprocentowania, skala obciążeń, które dotyczą udzielanych kredytów, występują również problemy związane z płatnościami z usługi bankowe – prowizje i opłaty, nieuzasadnione trudności bądź też problemy związane z wycofaniem się klienta z umowy, coraz powszechniejsze ostatnio usługo świadczone droga elektroniczną i uprzywilejowana pozycja w jakiej jest bank w postaci wierzyciela.

Z stąd też sprzyjające wspólnotowe programy. Które dotyczą ujednolicenia i zacieśniania wspólnej polityki ochrony i informowania konsumenta.⁴

Rozdział 2

Bankowy Arbitraż Konsumencki

2.1 Ogólna idea

Bankowy Arbitraż Konsumencki został powołany do życia z dniem 1 marca 2002 roku przy Związku Banków Polskich, który został utworzony w celu jest ochrona interesów konsumentów, którymi są osoby fizyczne zawierające umowę z bankiem w celach nie związanych z działalnością gospodarczą, na rynku usług finansowych w jego przypadku usług bankowych. Jego głównym zadaniem jest rozstrzyganie sporów jakie powstały pomiędzy konsumentami – klientami banków, a bankami w zakresie roszczeń pieniężnych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez bank czynności bankowych lub tez innych czynności na rzecz konsumenta. Przedmiotem postępowania mogą być tylko te spory, których przedmiot posiada wartość nie przekraczającą 8 000 zł. Do tej wartości nie wlicza się odsetek, a także innych kosztów żądanych obok roszczeń głównych. W przypadku dochodzenia kilku roszczeń łącznie sumuje się ich wartość główną. Konsumenci mogą prosić Bankowe Arbitra pomoc również w przypadku banków, które nie należą do Związku Banków Polskich, ale które oświadczyły, że poddają się rozstrzygnięciom ze strony Arbitra i jego orzeczeniom. Jednak przedmiotem postępowania nie mogą być sprawy, które są związane ze świadczeniami Skarbu Państwa, a w szczególności te dotyczące książeczek mieszkaniowych i kredytów i kredytów z dopłatami ze środków budżetowych. I w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego postępowanie przed Arbitrem nie jest postępowaniem przed sądem polubownym. Organem rozstrzygającym spory jest Arbiter Bankowy powołany uchwałą przez Zarząd Związku Banków Polskich, które kadencja trwa cztery lata. Na to stanowisko może być powołana wyłącznie ta osoba, która spełnia łącznie następujące warunki:

1. jest obywatelem polskim i stale zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2. zajmował przez 7 lat stanowisko sędziego lub wykonywał zawód adwokata lub radcy prawnego,

3. wyróżnia się wysokim autorytetem moralnym,

4. korzysta z pełni praw publicznych.

Arbiter Bankowy obejmuje swoje stanowisko po złożeniu ślubowania wobec Zarządu, którego treść brzmi:

„Obejmując stanowisko Arbitra Bankowego uroczyście ślubuję stać na straży prawa i bezstronnie rozstrzygać spory pomiędzy bankami i konsumentami.”

Kadencja wygasa:

1. po upływie okresu czteroletniego,

2. w razie śmierci,

3. w razie złożenia rezygnacji,

4. w razie odwołania.

Odwołanie to może nastąpić tylko w przypadku:

1. skazania prawomocnym wyrokiem za popełnione przestępstwo,

2. niemożności wypełniania obowiązków na skutek długotrwałej choroby.

Do roku 2010 funkcję Arbitra Bankowego pełniła pani Katarzyna Marczyńska, która została wybrana na dwie kadencja piastowania tego urzędu. Te same przepisy stosuje się odpowiednio również do Zastępcy Arbitra Bankowego. Przy Arbitrze działa również Biuro Arbitra Bankowego, którego siedzibą jest Warszawa.

2. Wszczęcie postępowania przez Arbitra Bankowego

Wszczęcie postępowania przez Arbitra Bankowego następuje na wniosek konsumenta. Który powinien być sporządzony w formie pisemnej. Także wszelkie załączniki odnoszące się do wniosku i pisma procesowe, które są kierowane do Biura Arbitra powinny być sporządzane w formie pisemnej. Wniosek konsumenta powinien zawierać:

1. dokładne oznaczenie konsumenta poprzez wskazanie jego imienia i nazwiska oraz adresu miejsca zamieszkania, ewentualnie adresu do korespondencji. Wskazane jest również podawanie numeru telefonu, faxu lub adresu poczty elektronicznej,

2. oznaczenie banku poprzez wskazanie jego nazwy, oddziału i adresu jego siedziby,

3. dokładne określenie żądania, jego zwięzłe uzasadnienie i ewentualne wskazanie środków dowodowych w postaci dokumentów, które winny być załączone do wniosku,

4. podanie wartości przedmiotu sporu.

Należy również dołączyć dokument potwierdzający zakończenie postępowania reklamacyjnego w banku lub oświadczenie konsumenta, że w terminie 30 dni nie uzyskał z banku odpowiedzi na swoją skargę. Brak tych dokumentów skutkuje zwrotem wniosku z powrotem do konsumenta. Konsument może wnieść wniosek bezpośrednio lub poprzez swojego pełnomocnika do Biura Arbitra lub też przesłany pocztą na adres Arbitra, który brzmi:

Bankowy Arbitraż Konsumencki

ul. Kruczkowskiego 8

00-380 Warszawa⁵

Wraz ze wnioskiem konsument musi uiścić opłatę w wysokości 50 złotych przekazem na rachunek Arbitra:

PKO BP, XV O/Centrum,

Warszawa 75,

Nr rachunku 55 1020 1156 0000 7702 0008 8120⁶

W przypadku jednak, gdy wartość przedmiotu sporu jest niższa niż 50 złotych to opłata ta wynosi jedynie 20 złotych. Arbiter nie podejmie żadnych czynności dopóki opłata nie zostanie przelana na konto. Bez tej opłaty Arbiter może nawet odrzucić wniosek konsumenta. ⁷

2.3 Rozpoznanie wniosku przez Arbitra Bankowego

Gdy konsument już uiści wyżej wymienione opłaty wówczas Arbiter Bankowy podejmuje decyzję, czy wniosek zostanie oddany do rozpatrzenia, czy też zostanie on oddany konsumentowi. Zwrot wniosku następuje gdy:

1. postępowanie przed Arbitrem Bankowym jest niedopuszczalne jeśli stroną konfliktu jest bank nie zrzeszony ze Związkiem Banków Polskich lub, jeśli taki bank nie złoży oświadczenia o poddaniu się decyzji Arbitra Bankowego, a także jeśli przedmiot sporu ma wartość wyższą niż 8 000zł oraz dotyczy spraw związanych ze świadczeniami Skarbu Państwa

2. to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest prowadzona przed sądem powszechnym lub sądem polubownym albo została już prawomocnie osądzona,

3. rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego,

4. treść wniosku jest niezrozumiała i mimo wcześniejszych wezwań nie została poprawiona lub uzupełniona,

5. konsument nie dopełnił wymogów związanych z podaniem oznaczeń banku, jego nazwy, oddziału i adresu jego siedziby,

6. rozpoznanie sprawy wymagałoby przeprowadzenia postępowania dowodowego z udziałem świadków i biegłych, co w ocenie Arbitra Bankowego jest możliwe tylko w postępowaniu sądowym.

Po zwrocie wniosku przez Arbitra, zarządza on także zwrot połowy uiszczonej przez konsumenta opłaty. Po skierowaniu sprawy do rozpoznania Arbiter wysyła odpis wniosku do pozwanego banku i nakazuje mu udzielić odpowiedzi na ów wniosek w terminie 14 dni, który może zostać przedłużony, ale tylko przez Arbitra Bankowego. Pozwany bank może udzielić odpowiedzi na wniosek konsumenta każdą możliwą drogą: pisemnie przesyłką pocztową, faxem, czy też za pomocą poczty elektronicznej. Brak takowej odpowiedzi skutkuje przeszkodami w rozpoznaniu sprawy. W odpowiedzi natomiast bank powinien oświadczyć czy żądanie wniosku zostanie przez niego uznane w części lub całości lub też, że taki wniosek odrzuca. Dodatkowo bank powinien szczegółowo uzasadnić powołując się na przepisy prawa, umów i regulaminy, które mają zastosowanie w tej sprawie, a które powinny być w postaci pisemnych dokumentów.⁸

2.4 Zawieszenie i umorzenie postępowania

Każde postępowanie Arbitra Bankowego może zostać na prośbę konsumenta lub też na zgodnym wniosek konsumenta i banku zawieszone. Ale Arbiter musi o tym powiadomić zarówno bank jak i konsumenta. Ponad to jeśli postępowanie nie zostanie podjęte w ciągu roku przez którąkolwiek ze stron zostaje ono automatycznie umorzone, chyba że przyczyną zawieszenie było inne toczące się postępowanie. W takim przypadku opłata uiszczona przez konsumenta na rzecz Arbitra Bankowego nie zostanie zwrócona. Nawet w czasie postępowania Arbiter Bankowy powinien namawiać obie strony spory do polubownego zawarcia ugody. Przez cały czas Arbiter powinien używać języka powszechnie zrozumiałego dla konsumenta, który nie zna się na przepisach i wyjaśniać mu wszelkie wątpliwości. Jeżeli jednak, ani konsument, ani bank nie zgadzają się na zawarcie ugody wówczas Arbiter rozstrzyga spór na posiedzeniu niejawnym. W szczególnych przypadkach Arbiter wzywa obie strony konfliktu, zarówno konsumenta jak i bank na wyznaczoną wcześniej rozprawę, która odbywa się z udziałem konsumenta lub jego pełnomocnika i przedstawiciela banku jeżeli się stawią. Niestawiennictwo jakiejkolwiek ze stron nie oznacza, że nie zostanie przeprowadzona rozprawa, chyba że to wezwania nie zostały doręczone prawidłowo. ⁹

2.5 Orzeczenia Arbitra Bankowego

Arbiter Bankowy po przyjrzeniu się sprawie na posiedzeniu niejawnym lub tez rozprawie wydaje orzeczenie, które powinno zawierać:

1. wymienienie stron,

2. oznaczenie przedmiotu sprawy,

3. rozstrzygnięcie Arbitra Bankowego,

4. rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania,

5. uzasadnienie orzeczenia.

Uzasadnienie orzeczenia powinno w sobie zawierać krótki, zwięzły opis stanu faktycznego oraz wyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia wraz z przytoczeniem przepisów prawa. Takie orzeczenie podpisuje Arbiter i opatruje okrągłą pieczęcią i to kończy postępowanie Arbitra. Wypis takie orzeczenia jest doręczany konsumentowi i bankowi przez Biuro Arbitra Bankowego.¹⁰

2.6 Koszty postępowania

Bank po przegraniu sprawy jest zobowiązany zwrócić konsumentowi kwotę uiszczonej przez niego opłaty, a także do poniesienia kosztów postępowania przez Arbitra Bankowego. Takie koszty ustala Arbiter w orzeczeniu w wysokości odpowiadającej całemu wpisowi stosunkowemu w sprawie cywilnej określonemu przepisami ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Bank ma 14 dni od dnia wypisu orzeczenia na uiszczenie opłaty za koszty postępowania. Cała wysokość kwot uiszczanych przez banki z tytułu kosztów postępowania i opłat wnoszonych przez konsumentów zostaje przeznaczona na pokrycie kosztów funkcjonowania Arbitra Bankowego. ¹¹

2.7 Wykonalność orzeczeń Arbitra Bankowego

Orzeczenia Arbitra Bankowego są dla banków ostateczne i są one zobowiązane do wykonania orzeczenia nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wpisu orzeczenia. W innym położeniu są konsumenci dla których orzeczenie Arbitra nie jest ostateczne i w wypadku orzeczenia nie na jego korzyść może wystąpić w powództwem na drogę postępowania sądowego. Ugoda natomiast jaka zostanie zawarta przez konsumenta i bank przed Arbitrem zostaje spisana w formie orzeczenia z zaznaczeniem, iż wydane ono zostało w wyniku zawartej przez strony ugody. W tym przypadku nie zostają ustalone koszty postępowania sądowego, a konsument otrzymuje zwrot połowy uiszczonej opłaty.¹²

---

1. E. Rutkowska-Tomaszewska, Ochrona interesów konsumenta, a polubowne sposoby rozstrzygania sporów na rynku usług bankowych, ADR Arbitraż i Mediacje, nr 2(6)/2009, s. 139↩

2. E. Rutkowska-Tomaszewska, Ochrona interesów konsumenta, a polubowne sposoby rozstrzygania sporów na rynku usług bankowych, ADR Arbitraż i Mediacje, nr 2(6)/2009, s. 139↩

3. E. Rutkowska-Tomaszewska, Ochrona interesów konsumenta, a polubowne sposoby rozstrzygania sporów na rynku usług bankowych, ADR Arbitraż i Mediacje, nr 2(6)/2009, s. 140↩

4. E. Rutkowska-Tomaszewska, Ochrona interesów konsumenta, a polubowne sposoby rozstrzygania sporów na rynku usług bankowych, ADR Arbitraż i Mediacje, nr 2(6)/2009, s. 141↩

5. http://www.rzecznik.jgora.pl/konsumenci_arbitraz.php na dzień 19 listopada 2011 roku↩

6. http://www.rzecznik.jgora.pl/konsumenci_arbitraz.php na dzień 19 listopada 2011 roku↩

7. Regulamin Bankowego Arbitrażu Konsumenckiego z dnia 26 kwietnia 2006 roku, Warszawa↩

8. Regulamin Bankowego Arbitrażu Konsumenckiego z dnia 26 kwietnia 2006 roku, Warszawa↩

9. Regulamin Bankowego Arbitrażu Konsumenckiego z dnia 26 kwietnia 2006 roku, Warszawa↩

10. Regulamin Bankowego Arbitrażu Konsumenckiego z dnia 26 kwietnia 2006 roku, Warszawa↩

11. Regulamin Bankowego Arbitrażu Konsumenckiego z dnia 26 kwietnia 2006 roku, Warszawa↩

12. Regulamin Bankowego Arbitrażu Konsumenckiego z dnia 26 kwietnia 2006 roku, Warszawa↩