1. Pojęcie emocji w psychologii introspekcyjnej:

a) Wuntd (1879): istnieją zjawiska, ktore można opisać na dymensji (wymiarze): przyjemnośćprzykrość,

napięcie-odprężenie oraz pobudzenie-odprężenie (trojwymiarowa teoria uczuć) jest to

osobna kategoria zjawisk jakościowo rożna od wrażeń. (elementow procesu psychicznego)

b) Ziehen (1900): Przyjemność, przykrość to cechy wrażeń. Czucie ma trze cechy zmienne: jakość,

natężenie, zabarwienie wzruszeniowe (?): przyjemność i przykrość ktore towarzyszą naszym

czuciom. Uczucia i afekty to zabarwienia wzruszeniowe towarzyszące złożony wyobrażeniom.

c) Witwicki: Emocje to osobny rodzaj wrażeń zmysłowych

Trudność: metoda badania budziła zastrzeżenia. Bardziej skomplikowane przeżycia niż

przyjemność i przykrość nie dają się ująć w kategoriach pojęciowych tego nurtu. Introspekcja

podważała podstawowe założenie poznania naukowego: intersubiektywność poznania.

2. Pojęcie emocji w psychoanalizie i behawioryzmie

Behawioryzm:

a)Watson: emocje – rodzaj reakcji występujący w trzech zasadniczych formach: strachu,

wściekłości i miłości. Można jest opisać wskazując na charakterystyczne sposoby zachowania się

organizmu oraz zmiany w czynnościach narządow wewnętrznych (reakcje gruczołowe, trzewne).

b) Biechtieriew: Emocje to mimiczno-somatyczny tonus oraz ruchowo-somatyczne reakcje. Procesy

psychiczne stanowią specyficzny produkt aktywności mozgu. Produkt oznacza stan czynnościowy.

Procesy emocjonalne to jeden z rodzajow stanu czynnościowego. Emocje można rejestrować.

c) Psychologia materialistyczna (psychologowie Karniłow, Tiepłow, Bykow): emocje to

psychologiczne procesy wyrażające zaspokojenie lub niezaspokojenie życiowych potrzeb

człowieka. Powstają w momencie aktywizacji potrzeby.

d) Pawłow: Emocje mają rożny sposob złożoności. Procesy emocjonalne związane są z:

• kora (uczucia) – złożone

• podkorą (emocje) – proste

e) Neobehawioryzm (Dollard, Miller):

• Badanie uczenia się emocji, warunkowanie emocji (szczegolnie lęku)

• Starali się powiązać koncepcję psychoanalityczną z teorią uczenia się.

Psychoanaliza

• Istnieją rownież nieświadome emocje, niedostępne obserwacji. O ich istnieniu wnioskuje się

na podstawie zachowania (analizy zachowania)

• Emocje stanowią jeden z głownych regulatorow zachowania

• Emocje mogą kierować pewnymi czynnościami (Pacjentka Freuda, dr Hans Sachs i mylenie

kluczy)

• Jung wymienia jako jedno z czterech procesow psychicznych: myślenie, emocje, doznanie,

intuicja

• Freud: źrodła emocji: biologiczne – popędy

• Pierwszy okres życia podporządkowany jest całkowicie emocjom tj. zasada przyjemności.

W momencie rozwoju procesy poznawcze przejmują kontrolę w większym stopniu – zasada

rzeczywistości (realizm) tzw. wyższego mechanizmu regulacyjnego

• Emocje negatywne: lęk, niepokoj, patologie emocji – stanowiły ograniczone pole

zainteresowań psychoanalitykow.

3. Poznawcze ujęcie emocji

Nacisk na wyjaśnienie relacji pomiędzy procesami poznawczymi, a emocjonalnymi”

a) czy emocje są pierwotne i niezależne od poznania czy wtorne i zależne

b) czy emocje i poznanie należy traktować jako system wspołzależny w ramach ogolniejszego

systemu regulacji stosunkow człowieka z jego otoczeniem

a) Frijda – emocja to wieloskładnikowe zjawisko. Emocja uruchamia Priorytet działań i

przeszkadza innym priorytetom. Emocje są stanami psychicznymi ktorym towarzyszą zamiany

somatyczne, pantomimiczne, mimiczne i ekspresje

b) Doliński (2000): Emocje jest subiektywnym stanem psychicznych, uruchamiającym priorytet dla

związanych z nim programem działania

c) Zimbardo i Ruch (1999): Wieloskładnikowe ujęcie

d) Averill (1999): Pojęcie emocji w trzech znaczeniach:

◦ syndrom emocjonalny – zespoły zachowań i emocji

◦ stany emocjonalne – względnie krotkotrwałe, odwracalne dyspozycje do

reagowania w typowy sposob dla danego syndromu

◦ reakcje emocjonalne -bieżący zbor ujawniany przez człowieka znajdującego

się w kreślonym stanie emocjonalny. Zespoł Reakcji. (reakcje emocjonalne:

wyraz twarzy, zmiany fizjologiczne, subiektywne doznania, zewnętrzne

zachowanie)

Emocja to rola społeczna, ktora zawiera w sobie dokonywaną ocenę sytuacji .

e) Schweder (1999): symboliczna teoria emocji: emocja to ukształtowana narracyjna struktura.

Emocja jest historią, rodzajem wydarzenia zawierającego takie człony jak spostrzeganie

uwarunkowań poprzedzających doświadczeń, zmian somatyczny i afektywnych, ocenę implikacji

dla „Ja”, ocenę społeczną, plan działania.

4. Właściwości procesu emocjonalnego

Szewczuk:

• wartość (waluacja) – zależna od znaczenia przedmiotu dla osobnika. W aspekcie

doznaniowym emocje są przyjemne lub nieprzyjemne

• kierunkowość – biegunowy charakter ku przedmiotowi lub od przedmiotu, wynika z

wartości

• ruchliwość i mobilizowanie osobnika ku zwiększaniu gotowości do działania, biegunowy

charakter. Emocje ktore aktywizują jednostkę: radość, gniew, miłość oraz te ktore

deaktywizują: smutek, lęk, zgryzota.

• Intensywność – związane z wartością przedmiotu dla jednostki wyraża się w stopniu

zaangażowania w działanie: stopniu odporności na czynniki hamujące, charakterze zmian

wewnętrznych, nasileniu do zmian

• czas trwania – np. emocja odruch orientacyjny, miłość do ojczyzny

5. Składniki procesu emocjonalnego

a) Reykowski

• afektywnych – ocena pozytywności/negatywności przedmiotu lub czynności, czemu

odpowiada tendencja do podtrzymania lub przerwania kontaktu z danym przedmiotem lub

do kontynuowania lub przerwania danej czynności. (reakcje afektywne i cechy afektywne)

• pobudzeniowy – siła oddziaływania, ważności dla jednostki – obejmuje OUN, ?, układ

mięśniowy, szczegolne znaczenie ma oś przysadkowo-nadnercza

• treściowy – wiązy się z ocenią, jak jest zaadresowany czynnik oddziaływający na jednostkę.

np. potrzeby organizmu (bezpieczeństwa, odżywiania), potrzeby „ja” (samoocena,

tożsamość), sfera wartości (konkretnych – miłości, szacunek do kogoś i abstrakcyjnych –

wolność, sprawiedliwość), sfera poznawcza (system wiedzy)

b) Parkinson

• ocena sytuacyjna – efektem tej oceny jest pozytywna lub negatywna ocena doznania

• zmiany w organizmie – rożnorodne objawy cielesne towarzyszące emocji

• ekspresja – mimika, ton głosu, gesty

• oddziaływanie – oddziaływanie w jakimś kierunku

c) Scherer – komponentu emocji

• uczuciowe – uczucia pozytywne/negatywne

• poznawcze – myśli, wyobrażenia pojawiające się przy danej emocji

• fizjologiczne – reakcje organizmu (na poznanie)

• motywacyjne – tendencja do działania rożnego rodzaju

• ekspresyjne – obserwowalne na zewnątrz

d) Lang – Trzy systemy

• Poznawczo-werbalny

• Somatyczno-fizjologiczny

• Behawioralno-ekspresyjny

Oatley i Jenkins (2003) dopuszcza brak koherencji pomiędzy trzema systemami oraz istnienie

rożnic w zakresie ich funkcji.

6. Emocje podstawowe a emocje wtórne (złożone).

Ribot w swoim ujęciu ewolucyjnym wyrożnił dwa rodzaje emocji:

• Pierwotne (niższe, dotyczące sfery organizmu) → prostsze

• Wtorne (wyższe, dotyczące sfery wartości, wiedzy poznawczej) → złożone (połączenie

pierwotnych)

Izarad: List emocji podstawowych opiera się na trzech warunkach. Aby uznać emocję za

podstawową muszą być spełnione następujące warunki:

• wrodzone (biologiczne) mechanizmy neuronalne

• unikalne i uniwersalne wzroce ekspresji

• odrożnialne stany przyczynowe

Podstawowe emocje: radość, złość, strach, smutek, wstręt, zdziwienie.

7. Typologie emocji.

• Ribot w swoim ujęciu ewolucyjnym wyrożnił dwa rodzaje emocji:

◦ Pierwotne (niższe, dotyczące sfery organizmu) → prostsze

◦ Wtorne (wyższe, dotyczące sfery wartości, wiedzy poznawczej) → złożone (połączenie

pierwotnych)

• Izarad: List emocji podstawowych opiera się na trzech warunkach. Aby uznać emocję za

podstawową muszą być spełnione następujące warunki:

◦ wrodzone (biologiczne) mechanizmy neuronalne

◦ unikalne i uniwersalne wzroce ekspresji

◦ odrożnialne stany przyczynowe

◦ Podstawowe emocje: radość, złość, strach, smutek, wstręt, zdziwienie.

• Plutchik (1980) : zaproponował uporządkowanie poszczegolnych stanow emocjonalnych

na planie koła

▪ 8 emocji podstawowych:

▪ Radość – smutek

▪ Strach – gniew

▪ Zdziwienie – oczekiwanie

▪ Akceptacja – wstręt

◦ Wszystkie inne emocje są pochodną podstawowych. Emocje złożone są wynikiem

połączenia dwoch sąsiadujących ze sobą emocji

▪ Miłość = radość + akceptacja

▪ Optymizm = oczekiwanie + radość

▪ Agresywność = gniew + oczekiwanie

▪ Pogarda = gniew + wstręt

▪ Skrucha (poczucie winy) = wstręt + smutek

▪ Rozczarowanie = smutek + zdziwienie

▪ Groza = zdumnienie + strach

▪ Uległość = strach + akceptacja

▪ Każda podstawowa emocja wiąże się z ewolucyjną reakcją adaptacyjną

• Panksepp (2005): trzy rodzaje rożniące się złożonością

◦ Proste krotkotrwałe reakcje emocjonalne (np. przestrach)

◦ Emocje podstawowe (oparte na bardziej złożonych obwodach w wyższych

pośredniczących obszarach mozgu, np. gniew, radość)

◦ Uczucia wyższe (zorganizowane na wyższych obszarach przodomozgowia, istotną rolę

odgrywają złożone procesy poznawcze)

• Damassio (1999):

◦ Emocje pierwotne (analogiczne, podstawowe)

◦ Emocje wtorne(nie jest to suma emocji podstawowych)

• Oatley i Johnson – Laird (2005):

◦ Emocje podstawowe (niezmienne kulturowo, wspolne dla wszystkich, biologiczne

podłoże)

◦ Emocje złożone (wywodzą się z emocji podstawowych, ale mają charakter społeczny,

kształtują się na podstawie świadomych ocen przedmiotu)

• Szewczuk:

◦ Kryterium klasyfikacji emocji jest znaczenie sytuacji dla osobnika

◦ Czy zaburzenie przychodzi od zewnątrz, czy od wewnątrz zawsze ma jedno z 4

wyjaśnień dla osobnika:

◦ Zagrożenie

◦ Ograniczenie

◦ Pozbawienie

◦ Zaspokojenie

• Frjida:

◦ Funkcjonalne (podtrzymują kontakt społeczny)

◦ Afunkcjonalne (np. smutek, żal, nie podtrzymują funkcji.)

◦ Dysfunkcjonalne (np. fobie, ataki paniki, powodują zaburzenia relacji)

8. Wzbudzanie emocji: mechanizmy wrodzone i nabyte

a) Mechanizmy wrodzone – część z naszych doznań emocjonalnych jest uwarunkowana

biologicznie:

• sam rodzaj i typ bodźca jest w szczegolny sposob odbierany przez nasz receptory. Niektore

z nich mają dużo większą zdolność wyzwalania emocji, inne mniejszą czyli rodzaj

pojedynczego bodźca decyduje o wartości afektywnej, o stanie emocjonalnymi

• Bolowe receptory przy aktywacji -> najszybciej pojawia się reakcja emocjonalna

• Isnieją konfiguracje bodźcow ktore mają znaczenie afektywne -> jesteśmy na nie

biologicznie uwarunkowani na konfiguracje ktore powodują reakcje emocjonalne. Te

konfiguracje określa się prototypami afektywnymi.

b) Mechanizmy nabyte – rozpoznawanie wartości afektywnej bodźcow i uczenie się reakcji na nie:

warunkowanie klasyczne, instrumentalne (mechanizmy: generalizacja, rożnicowanie,

wzmocnienie):

• powtarzanie bodźcow nowych powoduje wzrost ich atrakcyjności do pewnej granicy

• powtarzanie negatywnych bodźcow powoduje, że ich negatywna walencja słabnie lub

zanika natomiast gdy wstępuje przerwy nie ma efektu alternacji (zmiana reakcji

emocjonalne na ten sam bodziec, może być powodowane np. przerwą)

• część bodźcow utrzymuje swoje znaczenie emocjonalne pomimo powtorzenia, wrażliwość

na nie spada wolniej

9.Wzbudzanie emocji: mechanizmy biologiczne

Reakcje organizmu wywoływane przez emocje są generowane przez systemy regulacji, ktore mają

biologiczne podłoże.

• McLean: W ludzkim mozgu można wyodrębnić trzy zrożnicowane systemy. Każdy z nich

rozwijał się w innej fazie ewolucji, przy czym zawsze starsze systemy ewoluowały

towarzysząc młodszym, wskutek czego powstały systemy połączeń między nimi.

◦ Mozg gadzi (zawiera prążkowie) podstawowe zachowania zwierząt stojących w

ewolucji powyżej gadow, odpowiedzialne za zachowania umożliwiające codzienne życie

i reagowanie na działania innych osob własnego gatunku np. polowanie, hierarchizacja

Dowody: badania małp po usunięciu tej część mozgu lub zachowanie osob dotkniętych

pląsawicą Huntingtona.

◦ Mozg limbiczny tzw. mozg paleossakow (składa się z ciała migdałowatego i przegrody)

– opieka rodzicielska, przywiązanie dzieci do rodzicow, wokalne porozumiewanie się

oraz zabawa to cechy ssakow. Zaburzenie ciała migdałowatego zmienia reakcje

emocjonalne, preferencje żywieniowe i aktywność seksualną u małp. Tutaj znajduje się

(tzw. w okolicach przegrody) ośrodek przyjemności, zaś w hipokampie ośrodek

awersyjny.

◦ Kora nowa – prawa połkula jest ściślej związana z rozpoznawanie emocji niż lewa,

ponieważ obszary korowe znajdujące się po prawej stronie mają silniejsze połączenia z

ciałem migdałowatym. Mozg neossakow odpowiada za skomplikowane procesy

emocjonalne powiązane z językiem (nazywanie emocji, planowanie zachowania

emocjonalnego itp.)

• Neurochemiczne podłoże emocji:

◦ Rola neuroprzekaźnikow: aminy, aminokwasy, peptydy np. związek z depresją mają

serotonina, norefedryna, acetylocholina .

◦ Rola hormonow: np. adrenalina, kortyzol

◦ Rola neuromodulatorow: w większości są to peptydy tzw. opiaty endogenne. Odgrywają

ważną rolę w modulowaniu odczuć bolowych

◦ Trzy systemy funkcjonalne wykorzystują odmienne substancje chemiczne do transmisji i

modulacji sygnałow.

10. Wzbudzanie emocji: mechanizmy poznawcze

Mechanizm dokonywania oceny poznawczej. Emocja jest następstwem specyficznej orientacji

człowieka. Ocena poznawcza to rozpoznanie przez podział określonego zdarzenia jako znaczącego

z punktu widzenia jego celow i interesow.

To czy zdane zdarzenie zostanie uznane za złe/dobre zależy od spostrzegania podmiot zasobow

osobistych i środowiskowych. Ocena jest wystarczająca i koniecznym warunkiem jej wystąpienia.

Specyficzne wzorce poznawcze wywołują odpowiadają im emocje.

Przesłanki empiryczne: Film o australijskim plemieniu aborygenow Arunta. (Lazarus i Alfert):

• komentarz antropologiczny

• podkreślający pozytywne emocje u pozostałych

• wskazania na dyskomfort

Poziom stresu najwyższy u grupy 3 (czyli wskazanie dyskomfortu)

11. Teoria integracyjna Izarda wzbudzania emocji.

Integracja podejścia biologiczne i psychologicznego. Emocje odgrywały tak ważną rolę w ewolucji

iż nieprawdopodobne jest aby istniał tylko jeden mechanizm ich generowania

1. System neuronalny – (czyli synapsy, substancje chemiczne, temperatura krwi opływającej mozg)

np. elektryczna stymulacja pewnych struktur neuronalnych może wywoływać reakcje somatycznomotoryczne,

zachowania instrumentalne.

Wysoki poziom kortyzolu → Negatywny nastroj, smutek.

2. System sensomotoryczny – emocje są wyzwalane przez informację eferetne lub czynnościowe.

Do procesow sensomotorycznych zalicza się: ekspresje twarzy, wygląd sylwetki (czyli przybranie

określonej postawy ciała wywołujące stan emocjonalny, wyrażający tę postawę) zachowania

instrumentalne, napięcie mięśni (może to prowadzić to pojawienia się pewnych emocji bez udziału

procesow poznawczych)

3. System motywacyjny (afektywny)

• popędy, doznania fizjologiczne → emocje np. smaki, bol (częsty bol wywołuje złość)

• inne emocje → np. smutek → złość i wrogość → smutek

4. System poznawczy – (poznawcze mechanizmy pobudzeniowe) poznanie pozostaje pod wpływem

niższych systemow. System poznawczy nie działa w prożni. System ten ma hierarchiczną strukturę

w sensie rozwojowym i funkcjonalnym.

12.Typy lęku i funkcje.

May → Jeśli przeżywasz silny lęk to jest to bardzo ważny sygnał że dzieje się coś negatywnego.

Lęk jest wszechobecny w życiu człowieka. Wynikają z niego też pewne korzyści

• Typy lęku

◦ Kępiński: rożne postawy lekow. Lęk może mieć charakter

▪ biologiczne – zagrożenie ma postać fizyczną

▪ społeczny – lęk przed ludźmi

▪ moralny – sumienie, jesteśmy sami dla siebie sędziami

▪ dezintegracyjny – przy każdym naruszeniu istniejących struktury integracyjnych z

otoczeniem.

◦ Susłowska wymienia oprocz lęku biologicznego, lęki związane z pewnymi rolami ktore

się pełni (np. policjant, psycholog itp.)

◦ Freud – lęk jest obecnym we wszystkich formach psychopatologii:

▪ rzeczywisty czyli wynikający z realnych zagrożeń

▪ neurotyczny czyli wywołany impulsami ID ktore grożą przełamanie kontroli Ego i

zachowaniami ktore zostaną ukarane. Wynikający z problemow neurotycznych.

▪ Moralny – czyli ścieranie się superego z ego

▪ traumatyczny – lęk z ktorym nie można sobie poradzić, wynikający z traum

(traumatycznego przeżycia)

• Funkcje lęku:

◦ funkcja profilaktyczna (ostrzega przed zagrożeniem)

◦ informuje o stanie popędu

◦ motywuje do czegoś, a od czegoś powstrzymuje

• Jednym ze sposobow radzenia sobie z lękiem jest mechanizm obronny (np. identyfikacja

czyli przejmowanie cech agresora w celu obniżenia lęku, sublimacja czyli przeniesienie na

wyższy poziom np. tworzenie dzieł itp.

13. Psychoanalizy wkład w teorię lęku.

• Freud – lęk jest obecnym we wszystkich formach psychopatologii:

◦ rzeczywisty czyli wynikający z realnych zagrożeń

◦ neurotyczny czyli wywołany impulsami ID ktore grożą przełamanie kontroli Ego i

zachowaniami ktore zostaną ukarane. Wynikający z problemow neurotycznych.

◦ Moralny – czyli ścieranie się superego z ego

◦ traumatyczny – lęk z ktorym nie można sobie poradzić, wynikający z traum

(traumatycznego przeżycia)

• Jednym ze sposobow radzenia sobie z lękiem jest mechanizm obronny (np. identyfikacja

czyli przejmowanie cech agresora w celu obniżenia lęku, sublimacja czyli przeniesienie na

wyższy poziom np. tworzenie dzieł itp.

• Horney: koncepcja lęku podstawowego ktory doświadczany jest przez dziecko we

wczesnym dzieciństwie, w sytuacji bezradności, braku mocy, opuszczenia. Lęk podstawowy

jest bazą dla rozwoju neurotycznej osobowościowy.

• Sullivan: uważał że lęk ma znaczenie wychowawcze czyli doświadczenie lęku prowadzi do

ukonstytuowania aparatu obronnego ktory będzie poźniej potrzebny do życia.

• Murray: lęk wiąże się z kompleksami, kształtowane są we wczesnym dzieciństwie i potem

maja wpływ na resztę życia.

14. Behawiorystyczne i poznawcze rozumienie lęku i strachu.

• Behawioryzm → lęku uczymy się na drodze warunkowania klasycznego i instrumentalnego.

Lęk może mieć charakter lęku pierwotnego jak i wtornego. Szczegolnie trudne, obfitujące w

lęk jest wczesne dzieciństwo: sytuacja karania, trening czystości, opanowywanie agresji i

gniewu.

◦ Wolpe, Eysenck, Miller, Dollard → (uczenie się nierealistycznych lękow

fizjologicznych, poczucia winy, uczenie się nerwicy) pokazali w jaki sposob uczymy się

lekow nierealistycznych

▪ Badanie fizjologicznych wskaźnikow reakcji strachu i lęku

▪ Terapie odwrażliwiania (terapia behawioralna)

• Nurt poznawczych

◦ Barlow: rożnice między strachem a lękiem

▪ strach to emocja podstawowa, prosta

▪ lęk to emocja złożona zawierając podobne komponenty behawioralne, w przypadku

lęku obserwujemy rozproszenie, niepewność, obawy, nie ma jednoznacznych reakcji

do walki lub ucieczki czyli trudniej nam powiedzieć o co chodzi.

◦ Boss, Biswanger, Fankl → według nich lęk jest wpisany w naszą egzystencje, nie jest

patologiczny (lęk przed nicością, nieznanym, śmiercią)

15. Strach, a lęk

• Barlow: rożnice między strachem a lękiem

◦ strach to emocja podstawowa, prosta

◦ lęk to emocja złożona zawierając podobne komponenty behawioralne, w przypadku lęku

obserwujemy rozproszenie, niepewność, obawy, nie ma jednoznacznych reakcji do walki

lub ucieczki czyli trudniej nam powiedzieć o co chodzi.

16. Kliniczne aspekty lęku

• Fobie (specyficzne, społeczne, agorafobia, akrofobia, hydrofobia, zoo fobia, pirofobia,

nyktofobia)

• Zespoł uogolnionego lęku (poczucie bycia na krawędzi, szybkie męczenie się, kłopoty z

koncentracją, drażliwość, napięcie mięśni, zakłocenia snu – przyczyny genetyczne,

biologiczne)

• Zaburzenia obsesyjno – kompulsywne

• Zaburzenia nastroju, jednobiegunowe i dwubiegunowe zaburzenia afektywne

• Kulturowo uwarunkowane przykłady zaburzeń lękowych, np. w Japonii – opętanie przez

lisy lub Windigo (zaczarowany myśliwy indiański odczuwa potrzeby kanibalistyczne)

• Ataki paniki, np. lęk kajakowy u Eskimosow (silne zmiany somatyczne i psychiczne)

• W schizofrenii lęk ma wieloraki charakter, wynika z unikania nadmiernej bliskości,

utrzymywania ludzi na dystans, poczucia osamotnienia i opuszczenia – lęk społeczny

17. Pojęcie motywacji w teoriach ewolucyjnych.

• Dwa nurty:

◦ Etologiczny (Lorenz, Tinbergen, Eibl – Eibesfeldt)

▪ Gotowość do wykonania utrwalonego wzorca zachowania, tj. instynkt

▪ Wyrożnia się kilka klas instynktow: rodzicielski, rozrodczy, migracji

▪ Instynkty mają strukturę hierarchiczną, np. instynkt rozrodczy obejmuje instynkty

niższego rzędu: budowanie gniazda, zaloty. Każdy z nich ma konkretne przejawy

▪ Aktywność sterowania instynktem zawiera 3 etapy:

▪ Narastanie instynktu

▪ Apetytywny – pobudzenie specyficzne i niespecyficzne

▪ Konsumacyjny – rozładowanie instynktu

▪ Sam instynkt nie wystarczy do uruchomienia zachowania ukierunkowanego.

Decydują tu wrodzone mechanizmy i bodźce wyzwalające (kształt, barwa, zapach,

kierunek ruchu)

▪ Zasada podwojnej kwantyfikacji [Lorenz]: uruchomienie zachowania jest

interakcyjnym efektem siły działającego popędu i siły bodźca wyzwalającego

▪ Idee McDougalla – hormizm: teoria przypisująca instynktom podstawową rolę w

działalności człowieka (teoria instynktow społecznych). Istnieje ograniczona ilość

instynktow, ma aspekt motywacyjny, poznawczy, wzruszeniowy

◦ Socjobiologiczny ( Wilson, Dawkins)

• Wrodzone zachowania, podstawowym motywem zachowań jest tendencja do

rozprowadzania własnych genow u podłoża aktywności: zachowania pomocowe

• Koncentruje uwagę na strategiach rozpowszechniania genow: agresja, dobor partnera,

altruizm, dominacja

• Krytyka:

◦ Słabo przewiduje zachowanie

◦ Nie wyjaśnia dlaczego osoba wybiera tylko jedno z wielu rozwiązań

18. Socjobiologiczne ujęcie motywacji.

• Socjobiologiczny ( Wilson, Dawkins)

◦ Wrodzone zachowania, podstawowym motywem zachowań jest tendencja do

rozprowadzania własnych genow u podłoża aktywności: zachowania pomocowe

◦ Koncentruje uwagę na strategiach rozpowszechniania genow: agresja, dobor partnera,

altruizm, dominacja

◦ Krytyka:

▪ Słabo przewiduje zachowanie

▪ Nie wyjaśnia dlaczego osoba wybiera tylko jedno z wielu rozwiązań

19. Wkład psychologii klasycznej w teorie motywacji (Wundt, James, Freud i inni). :

• Wundt:

◦ wola: „ w woli podmiot dostrzega bezpośrednio swoją czynność”

◦ proces: przeżycie intencji, wybor pobudki (dane introspekcyjne), akt woli wyraża się w

dominacji idei

• James:

◦ Impuls do wykonania czynności zawarty jest w każdym wyobrażeniu czynności (mogą

być rożne: intensywne, przykre czy nieprzyjemne, abstrakcyjne mniej lub bardziej)

Teoria psychodynamiczna:

• Freud:

◦ Motywacja specyficznie ludzka

◦ Determinizm – reguła motywacyjna, ktora zakłada, że zdarzenia, przeżycia z wczesnego

dzieciństwa mają bardzo poważny wpływ na procesy motywacyjne w toku całego życia

człowieka

◦ Źrodła motywacji:

▪ Zachowaniem rządzą wrodzone instynkty Eros, Thanatos, nieświadoma motywacja u

człowieka. Popęd charakteryzuje się przez: źrodło, wielkość, ukierunkowanie,

przedmiot popędu

▪ Lęk oraz struktury Ego (zasada rzeczywistości)

▪ Superego (wartości, normy)

• Karen Horney:

◦ Głowne motywy to:

▪ Potrzeba bezpieczeństwa

▪ Wyidealizowany obraz własnej osoby, będący w konflikcie z „ja” realnym

• Erich Fromm:

◦ Najwcześniejszym mechanizmem motywacyjnym – dążenie do integralności własnej

osoby, potrzeby wynikające z egzystencji ludzkiej: indywiduacji, afiliacji, posiadania

systemu orientacji życiowej, transcendencji

• Harry Sullivan:

◦ Mechanizmy motywacyjne – potrzeba przyjemności, bezpieczeństwa

20. Behawioryzm a teoria motywacji.

• Wg behawioryzmu w procesie motywacyjnym kluczową rolę odgrywają 3 zjawiska: popęd,

pobudka, wzmocnienie. Behawioryści przypisują duże znaczenia motywacyjne popędom

zarowno pierwotnym jak i wtornym. Znacznie większą rolę w motywowaniu odgrywają

popędy wtorne, ktore powstają na drodze uczenia się. W opisywaniu mechanizmow

motywacyjnych pomocna jest wiedza na temat

pobudzeń, czyli wszelkich obiektow mających zdolność redukowania bądź zwiększania

wielkości popędu oraz wzmocnień czyli obiektow zwiększających prawdopodobieństwo

powtorzenia danej reakcji, zachowania. Analiza motywacji w ujęciu behawioryzmu to

szczegołowe rozpatrywanie wielkości wzmocnień, częstości, regularności i wielu innych

procedur, ktore doprowadziły do wyuczenia się pewnych nawykow.

• Tolman:

◦ Czynniki motywacyjne: oczekiwania, macierz przekonań i wartości, przedmioty – cele

◦ Akcentował nie tylko reaktywny , ale teleologiczny (wymyślanie celow) aspekt

motywacji

21. Ujmowanie motywacji według psychologii humanistycznej.

Motywacja dotyczy tylko ludzi.

Maslow – wyrożnił trzy podstawowe zasady rządzące motywacją człowieka:

realizacja potrzeb odbywa się w kierunku od potrzeb najbardziej pierwotnych do potrzeb bardziej

złożonych, wyrożnienie potrzeb niedoboru (dotyczą sytuacji braku, deficytu) i potrzeb wzrostu (o

potrzeby konstruowania, budowania czegoś)

głowną siłą motywacyjną człowieka jest samoaktualizacja bądź samourzeczywistnienie (Ja chcę

urzeczywistnić, zrealizować siebie).

Piramida Maslowa od dołu:

 potrzeby fizjologiczne

 potrzeby bezpieczeństwa

 potrzeba przynależności i miłości

 potrzeba szacunku

 potrzeba samoaktualizacji

22. Poznawcze koncepcje motywacji

Poznawcze koncepcje motywacji:

Daniel Berlyne – motywacja człowieka jest wynikiem funkcjonowania procesow kognitywnych.

Zachowania eksploracyjne (mające na celu poznanie czegoś) wynikają z właściwości informacji,

ktore człowiek przetwarza. Podstawowe cechy informacji, ktore uruchamiają proces motywacyjny

to: nowość, zmiana, dziwność informacji, niezgodność, złożoność, wieloznaczność, niewyraźność.

Wszystkie te cechy informacji wyzwalają pewien rodzaj konfliktu poznawczego, ktory objawia się

niepewnością, poczuciem niejasności, wątpliwościami, rozterkami. Konflikt jest doznaniem

negatywnym, zakłocającym normalne funkcjonowanie. Wyzwala on motywację do zredukowania

napięcia, uruchamia proces motywacyjny.

Festinger – na tle procesu o ktorym mowi Berlyne pojawia się koncepcja dysonansu poznawczego

(sprzeczność informacji, ktore docierają do człowieka powoduje nieprzyjemny stan napięcia).

Osoby z wysoką samooceną bardziej się motywują do tego aby dysonans zlikwidować. Osoby z

niską samooceną mają mniejszą motywację do likwidowania dysonansu czyli pozostają dłużej w

stanie dysonansu.

Heider – podstawowym dążeniem człowieka jest dążenie do rownowagi. Dążenie to uaktywnia się

kiedy mamy zachwianie rownowagi i wyzwala on stan motywacyjny, ktory może przyjmować

rożną postać. Na kolejnych poziomach osiągana rownowaga powoduje rozwoj poznawczy

człowieka.

23. Koncepcja transgresyjna motywacji Kozieleckiego

Kozielecki- transgresja- motywacja nie jest homeostatyczna lecz heterostatyczna.

Transgresja- przekraczanie granic

Człowiek nie jest istotą homeostatyczną, czyli dążącą do stanu rownowagi, tylko istotą

heterostatyczną – pozostawanie w stanie nierownowagi. Podstawowym mechanizmem rządzącym

zachowaniem człowieka jest ciągłe dążenie do przekraczania stanu aktualnego i osiąganie

wyższych etapow, czyli typowe jest pozostawanie w stanie nierownowagi.

Koncepcja ta wyrasta na gruncie teorii poznawczych.

Typy transgresji :

-typu P – psychologiczne – kształtujemy osobowość, ciekawość poznawczą; wywołują

zdziwienie, rozwijanie zdolności

-typu H- historyczne- przekraczamy granice historyczne- zapisujemy się w historii; np.

odkrycia geograficzne, wynalazki- nowe sposoby postrzegania świata

- transgresja ekspansywna- poszerzanie terytorium, zwiększanie kontroli nad naturą

-transgresja twórcza i innowacyjna- technicy, uczeni, pisarze; tworczość może być

specyficznym rodzajem ekspansji

-transgresja indywidualna lub grupowa

-t. destruktywna- zagrażają wartościom, burzą dorobek kulturowy- najgorsze transgresje typu

Z, np. holokaust

-t. konstruktywna (służą dobrobytowi są ku ewolucji)

-t. temporalne – przekraczanie granic czasowych :

a) biologiczne- przedłużanie życia, np. racjonalny tryb życia, dieta, zwalczanie stresu

b) trwanie w kulturze (dzieła artystyczne)

c) świat mitow, legend, religii

24. Emocjonalne i poznawcze mechanizmy motywacyjne.

M. Apter- 2 poziomy pobudzenia człowieka, optymalne z perspektywy efektywności:

1) teliczny –człowiek ukierunkowany na realizację celu, uczucie satysfakcji wiąże się ze

zbliżaniem się do celu. Jeżeli pobudzenie jest wysokie może utrudniać orientację na celu.

2) parateliczny – nastawienie na aktywność, na dążenie; samo działanie pochłania uwagę, a cel nie

jest priorytetem

Emocje pełnią funkcję detektora- filtrują informację. W trakcie tego procesu emocje odgrywają rolę

dodatkowych inf. – np. co należy zmienić, a co podtrzymać. Negatywne emocje w trakcie procesu

emocjonalnego motywują do wytężonego procesu przetwarzania inf. Pozytywne emocje- w

mniejszym nasileniu przetwarzanie inf.

Poznanie- najważniejsze mechanizmy: ciekawość poznawcza, oczekiwania, aspiracje, fantazje,

marzenia, niezgodność poznawcza.

A. Ciekawość dyspozycyjna- właściwości systemu poznawczego polegająca na niskim progu

reagowania na zmiany- preferencja nowości

B. Ciekawość sytuacyjna- wynika z czynnikow zew.

C. Oczekiwania- motywują nas. Przewidywania dot. sytuacji, ktore mają charakter losowy.

Oczekiwania- syt. mają charakter sprawnościowy- efekt zależy od działań człowieka. Im

większe oczekiwania tym większa motywacja i lepsze wyniki, o ile oczekiwania mieszczą

się w granicach wykonalności. Jeśli przekraczają te granice- nie ma wysokiej motywacji, a

w syt. porażki występują rekcje obronne, mechanizmy atrybucyjne.

D. Marzenia, fantazje- wyobrażenie stanu, nie zakładają działań. Marzenia często

przekształcają się w aspiracje i uruchamiają motywację. Jest to zbieżność między

marzeniami młodych ludzi, a tym co robią w przyszłości.

E. Niezgodność poznawcza: między inf. napływającymi; stałymi inf. ,a nowymi;

wewnętrznych struktur poznawczych. Dysonans uruchamia działanie.

25. Klasyczna teoria emocji Jamesa-Langego.

James – Lange Teoria obwodowa (peryferyjna)

Teoria klasyczna. Pierwsza z teorii probujących wyjaśnić procesy emocjonalne.

Źrodłem emocji jest działanie zmiany w narządach wewnętrznych, zmiany napięcia mięśni,

rejestracja tych zmian przez świadomość, interpretacja tych zmian powoduje pojawienie się emocji.

Wydarzenie  reakcja wisceralna  interpretacja  emocje reakcja instrumentalna

Zmiany fizjologiczne są odmienne dla rożnych uczuć.

James odróżniał:

· Emocje – proste strony afektywne

· Poznanie

· Uczucia – złożone stany afektywne (moralne np. poczucie winy, intelektualne, estetyczne

np. zachwyt)

Uczucia są inne od fizjologicznych reakcji. Są podstawą tworzenia indywidualności i osobowości,

siła dynamizującą zachowanie, najważniejszą częścią osobowości człowieka.

Znaczenie uczuć jest pierwszoplanowe dla rozwoju indywidualności i osobowości człowieka

26. Teoria Cannona – Barda.

Cannona – Barda

Centralna teoria emocji (talamiczna) – wzgórzowa.

Emocje są procesami zachodzącymi w jądrach wzgorza, siedliskiem emocji są ośrodki podkorowe.

Ich pobudzenie nadaje poznawczym czynnościom kory emocjonalny komponent.

Impulsy nerwowe wywołane bodźcem emocjonalnym

Wydarzenie  inf. Przetworzona przez wzgorze  przesyłana jednocześnie do kory i ciała 

reakcja instrumentalna, ocena  emocje

· Kora działająca jako struktura hamująca i kontrolująca

· Hamowanie korowe jest ciągłe, bez niego dochodziłoby do stałego wyładowania, zaś

neurony wzgorza są ciągle pobudzane i gotowe do wyładowania (eksp. A?? wściekłości u

zwierząt dekortykowanych)

· Eksperyment Hebba nie potwierdził takich reakcji u zwierząt. Stwierdził, że reakcje gniewu

dekortykowanych zwierząt są:

1. Krotsze

2. Mniej złożone

3. Mniej adekwatne

· Uszkodzenie kory powoduje, że wzgorze uwalnia się spod jego funkcji i zachowanie

sterowane jest przez afekty

Pobudzenie ma charakter niespecyficzny.

Cannon kwestionował poglądy Jamesa!

Zmiany w narządach wewnętrznych pojawiają się z pewnym opoźnieniem w stosunku do bodźca

emotogennego.

Jeśli do mozgu nie docierają inf. Z narządow wew., jednostka nie powinna odczuwać emocji.

27. Aktywacyjne teorie emocji.

Teoria Cannona-Barda była bazą dla:

Aktywacyjna teoria emocji

Poziom aktywacji jest to stopień pobudzenia dla OUN. Poziom silnie wpływa na parametry

funkcjonowania psychicznego. Poziom aktywacji może być oznakowany emocjonalnie

(afektywnie)

Coma – brak świadomości, brak reakcji na bodźce (śpiączka)

Głęboki sen- całkowity brak świadomości

Lekki sen – redukcja świadomości, marzenia senne

Senność - świadomość częściowo osłabiona, stany niepełnej przytomności

Swobodne czuwania – labilna uwaga sprzyjająca swobodnym skojarzeniom

Czujność, pogotowie – pełna uwaga, świadomość selektywna, przerzutna koncentracja i

antycypacja

Intensywne podniecenie emocjonalne (strach, lęk) – świadomość ograniczona, uwaga

rozproszona, zac. świadomości, splątanie

Poziom aktywacji może być oznakowany afektywnie. Początkowo koncepcje proponowane przez

Duffy (1962) proponowały rezygnację z pojęcia emocji. Należy to pojęcie zastąpić pojęciem

aktywacji.

Hebb (1973) - emocje korelują z aktywacją, nie są jednak z nią identyczne.

Hebb uważał, że przy bardzo wysokiej i bardzo niskiej aktywacji pojawiają się emocje o znaku

ujemnym, natomiast przy przeciętnej aktywacji o znaku dodatnim. Pojawienie się znaku emocji

wiąże się z:

1. Pobudzeniem oś. Przyjemności lub przykrości

2. Pobudzeniem zespołow komorkowych obwodow neuronalnych, w ktorych są informacje

dotyczące znaku emocji.

3.

Zarowno emocje pozytywne i negatywne mogą się wiązać ze wzrostem lub spadkiem poziomu

aktywacji. Wzrost poziomu aktywacji może wywoływać: strach, gniew. Spadek poz. aktywacji

może wywołać: ukojenie, wyciszenie, smutek, przygnębienie.

-Kocowski, Kofta, Maruszewski, Pleszewski.

28. Biologiczne teorie emocji.

Rożnice pomiędzy emocjami wynikające nie tyle z poziomu aktywacji, co z rożnic w układach

aktywacji.

-M. Arnold (1960) - koncepcja korowa (centrum kierowania emocjami). Proces emocjonalny

składa się z 5 faz:

1. neuronalna recepcja (jakaś stymulacja traktowana jako coś neutralnego np. obraz na

siatkowce)

2. ocena (dobra lub zła, pojawia się znak procesu emocjonalnego)

3. tendencja do działanie (zbliżanie się, unikanie- komponent motywacyjny stymulacji)

4. wystąpienie emocji – przeżycia subiektywnego wraz z komponentami wisceralnymi

5. pojawienie się działania sterowanego przez emocje, ich cechą jest duża dynamika i

ograniczony zakres kontroli intelektualnej wynikający z ograniczonego zakresu uwagi oraz

tendencyjnymi

6. interpretacjami,

Koncepcja Arnold – pomost pomiędzy tendencyjnymi i wspołczesnymi teoriami emocji

Podkreśla rolę kory mozgowej w interpretacji bodźcow afektywnych. Zwrociła uwagę na znaczenie

procesu.

Teorie emocji: biologiczno – poznawcze

Teoria: J. Konrskiego

Dwa odmienne, ale komplementarne systemy regulacji zachowania:

gnostyczny(poznawczy, ścisły)

emocjonalny(nieścisły, niespecyficzny); struktury wspomagające to układ siatkowaty, jądra

wzgorza, układ limbiczny, podwzgorze, kora mozgowa.

Bodźce wywołujące odruchy napędowe są emocjonalne (poznawcze nie wywołują). Podsystemy

emocyjne są zorganizowane w sposob cyrkularny(tworzą obwody funkcjonalne), utrzymują się pod

zaprzestaniu bodźca(toniczny charakter), są biochemiczne. Uszkodzenia struktur poznawczych

przynoszą inne skutki niż uszkodzonych. Emocjonalnych. Systemy gnostyczny i emocjonalny

wspołpracują ze sobą i uzupełniają się.

Konarski wyrożnia:

napędy(procesy nerwowe, kierujące zbliżaniem/unikaniem się bodźca);

odruchy napędowe(zachow. regulowane przez napędy);

emocje(doznania subiektywne odpowiadające napędom);

antynapędy(nastroje, stany zaspokojenia napędow).

Integracja systemow pozn i emocj zachodzi przed dwukierunkowe asocjacje(od mozgu emocyjnego

do rożnych analizatorow, pamięć emocji).

Ujęcie Bucka:

Emocje są wytworem neurochemicznym w OUN, wykształciły się w procesie ewolucji, ich

aktywność może być modyfikowana przez uczenie się. Emocje są powiązane z motywacją, są

odczytywaniem motywow, procesem adaptacyjnym i istotnym dla homeostazy.

System emocjonalny funkcjonuje na rożnych poziomach:

- instynktow i odruchow bezwarunkowych(funkcje przeżyciowe, najprostsze zachowania);

-pierwotnych popędow(biologicznych, ich cel jest stały, zachowania rożnią się w zależności od

sytuacji i uczenia się);

-afektow pierwotnych(radość, smutek, lęk, zdziwienie – wrodzone reakcje);

-realizacja motywacji wewnętrznej związana z potrzebą stymulacji samego systemu nerwowego

oraz

-rozwojem procesow poznawczych.

System emocjonalny ma strukturę hierarchiczną – ma to wyraz w systemie neuronalnym(niższe

emocje są regulowane przez stare struktury mozgu, wyższe przez nowe).

3 poziomy emocji przy uświadamianiu ich sobie:

emocje I(peryferyczny, autonomiczny i immunologiczny system reakcji związany z adaptacją

organizmu i homeostazą);

emocje II(manifestacja ekspresji, mimika, werbalizacja itd.);

emocje III(to wewnętrzne, poznawcze subiektywne doświadczenie).

Te trzy poziomy rożnią się stopniem dostępu do świadomości:

emocje III – dostępne tylko dla osoby;

emocje II – dostępne dla innych;

emocje I – niedostępne.

Spontaniczna komunikacja emocji oparta jest na wrodzonych, ewolucyjnych mechanizmach

(adaptacja filogenetyczna). Komunikacja symboliczna jest intencjonalna, opiera się na społecznym

uczeniu się w ontogenezie. Obie formy komunikacji są powiązane sposobami środkow wyrazu, ale

rożnią się parametrem intencjonalności. Wg Bucka istnieje możliwość edukacji emocjonalnej,

rozwoju emocjonalności – zwiększenia zdolności rozumienia emocji, kompetencji emocjonalnej

29. Relacje między poznaniem a emocjami wg psychologii poznawczej.

Pierwotność poznania czy emocji?

Stanowisko I: Pierwotność poznania. W procesie przetwarzania informacji ocena poznawcza –

pierwotna, jej konsekwencją są emocje.

Poglądy takie reprezentowali: Lazarus, Weiner

Stanowisko II: Emocje i poznanie są niezależne. Nie da się rozstrzygnąć, ktory występuje jako

pierwszy w procesie: może być tak, że emocja, albo tak, że ocena poznawcza.

Poglądy takie reprezentowali: Izard, Pultchik

Stanowisko III: Pierwotność zjawisk afektywnych.

Emocje są pierwotne, wyprzedzają poznanie w sensie:

-adaptacyjnym

-filogenetycznym

-ontogenetycznym

30. Koncepcja poznawcza emocji Lazarusa.

Wg Lazarusa ocena poznawcza i emocjonalna to dwa aspekty tego samego procesu. Specyficzne

wzorce poznawcze wywołują odpowiadające im emocje np. nadzieja gdy podmiot widzi szansę

realizacji celow itd.

Istnienie 3 typow oceny poznawczej:

a) Pierwotna (na początku – zadziałanie bodźca)

b) Wtorna (ktora pojawia się po jakimś etapie ewaluacji sytuacji)

c) Kolejna (pods aktywność człowieka w danej sytuacji)

Każda z nich może modyfikować doznanie emocjonalne np. ocena pierwotna: coś strasznego –

boimy się, mamy możliwość ucieczki – mniej się boimy, uciekamy.

31. Koncepcja N. Frijdy.

Dwa aspekty emocji:

ocena zdarzeń jako nie/istotne nie/przyjemne; wzbudzanie reakcji fizjologicznych, zachowań i

przeżyć; emocje sygnalizują znaczenie sytuacji dla jednostki; podstawą klasyfikacji stanow

afektywnych są: charakter relacji między podmiotem a obiektem, czas trwania stanu.

Typy emocji: afekt(pierwotne doznanie), emocje(krotki czas trwania), nastroje(skierowane na

obiekt, długi czas), sentymenty(skłonność do reagowania przez podmiot zbliżonymi emocjami na

ten sam obiekt w rożnych momentach oraz zrożnicowanie indywidualne reakcji rożnych ludzi na

ten sam obiekt w tym samym momencie – motywacje i skłonności aktywizowane przez obiekt

uczuć), epizody emocjonalne(sekwencyjne doświadczenia emocjonalne, często sprzeczne uczucia

np. miłość i nienawiść, mają dynamiczny charakter), cechy osobowości(osobowościowe dyspozycje

emocjonalne, skłonność do nasilonego ujawniania rożnych emocji).

10 praw emocji:

1. Prawo znaczenia sytuacyjnego Porządkowanie zmiennych poznawczych wg

znaczenia dla podmiotu

2. Prawo zaangażowania Ważność celow wpływa na intensywność, znak i

rodzaj emocji

3. Prawo bezpośrednio

spostrzeganej rzeczywistości

Bezpośrednio działające czynniki mają ogromny

wpływ na stan emocjonalny, mogą powodować

skrajne odczucia

4. Prawo zmiany przyzwyczajenia

i odczuwania porownawczego

Im większe zmiany w otoczeniu tym większe

tendencje do przeżywania emocji

5. Prawo hedonistycznej asymetrii Przyjemność znika w miarę czasu, przykrość się

utrzymuje

6. Prawo zachowania

emocjonalnego momentu

Treści emocjonalne przechowywane w pamięci

zachowują swoją żywotność i dynamikę, szczegolnie

jeśli są to treści doznaniowe.

7. Prawo zamknięcia w sobie Absolutyzacja emocji-podczas jej trwania

eliminowane są inne stany, zawężają się procesy

psychiczne, następuje koncentracja na emocji

8. Prawo zważania na

konsekwencje

U zdrowych psychicznie osob wraz z emocją pojawia

się proces wtorny, kontrolujący emocję, analizujący

do czego ona prowadzi

9. Prawo minimalnego obciążenia Psychika ma tendencję do zmniejszania

emocjonalnego napięcia

10

.

Prawo maksymalnego zysku Sytuacja analizowana jest pod kątem maksymalnych

korzyści dla podmiotu, umożliwiają to emocje.

32. Teoria reprezentacji psychicznej emocji Maruszewskiego i Ścigały.

POZNAWCZE TEORIE EMOCJI

Koncepcja psychicznej reprezentacji emocji- Zdankiewicz-Ścigała, Maruszewski

Różnice pomiędzy emocjami wynikają z różnic w układach aktywacji (za emocje są

odpowiedzialne sieci neuronalne w których krąży pobudzenie) (tylko tyle było na wykładach).

· Odwołują się do prac kodowania i rekodowania w tworzeniu reprezentacji emocji

· Opisują strukturalny aspekt reprezentacji i aspekt rozwojowy

· Model cykliczny

Kod obrazowy

Kod abstrakcyjny

Kod werbalny

Istnieją przejścia między tymi trzema kodami.

Kod obrazowy- są to informacje dotyczące wyrazow mimicznych, pantomimicznych, pobudzenia

fizjologicznego oraz obiektow wyzwalających tego rodzaju wyrazy.

Kod werbalny- w miarę rozwoju uczymy się słow afektywnych, kodujemy informacje w postaci

nazw stanow afektywnych, np. radość, strach. Uczymy się znaczenia tych słow poprzez skojarzenie

ich z sytuacjami afektywnymi. Daje nam to magazyn, w ktorym zapisane są informacje w postaci

kodu werbalnego. Ten kod rozwija się poźniej niż kod obrazowy, ma silny związek z rozwojem

mowy.

Kod abstrakcyjny- związany z rozwojem myślenia abstrakcyjnego. Pojawia się około 9 roku

życia. Emocje mają postać pośrednią, tj. metafora, symbol, kompozycje muzyczne.

Są możliwe przejścia między poszczegolnymi kodami. Umożliwiają one reinterpretację

doświadczeń emocjonalnych.

Kod obrazowy

Kod werbalny

wizualizacja

werbalizacja

Kod obrazowy

Kod abstrakcyjny

desymbolizacja

symbolizacja

Kod werbalny

Kod abstrakcyjny

desemantyzacja

semantyzacja

semantyzacja- polega na nadaniu znaczenia symbolicznego, abstrakcyjnego rożnym określeniom

werbalnym. Stworzenie teorii na podstawie rożnych doświadczeń, np. czarny kot, rudy człowiek

desemantyzacja- rozszyfrowanie pewnych metafor, przekładanie ich na język, reinterpretacja

doświadczenia

symbolizacja- tworzenie symbolu na podstawie obrazow, skojarzeń

desymbolizacja- rozszyfrowywanie abstrakcyjnie zakodowanych informacji, wyobrażenie sobie

odczytanych symboli emocji

Możliwość przejścia między kodami, przekształcanie informacji pozwala na rozszyfrowywanie

emocji własnych oraz rozumienie emocji innych ludzi, interpretacje zjawisk emocjonalnych oraz

komunikację emocjonalną. Bogactwo przekształceń umożliwia dojrzałość emocjonalną,

skonstruowanie zrożnicowania emocjonalnego przy jednoczesnej świadomości emocji i kontroli

tych emocji. Im więcej przekształceń tym większa rożnorodność przeżyć człowieka.

Reprezentacje poznawcze rozwijają się od kodu obrazowego kod werbalny

kod abstrakcyjny. Nie jest to dodawanie poszczegolnych umiejętności, a rożnicowanie w

poszczegolnych zakresach. Związek między procesami emocjonalnymi i poznawczymi. Bez

procesow poznawczych nie byłoby tylu możliwości, zrożnicowania emocji i ich bogactwa.

33. Regulacja i samokontrola emocji.

Kontrola procesow emocjonalnych

4. Automatyczne – nieświadome obniżanie lub podwyższanie poziomu emocjonalnego

5. Świadoma – samokontrola emocjonalna, zespoł świadomych umiejętności, kontrolowanie

przeżyć emocjonalnych. – może dotyczyć rożnych etapow odbioru informacji

emocjonalnych, np.:

- unikanie,

- utrudnianie dostępu informacjom np. poprzez fantazje,

- procesy interpretacyjne i reinterpretacyjne,

- kontrola ekspresji emocji.

Samokontrola może dotyczyć:

1. Reprezentacji informacji ( behawioralne i poznawcze unikanie informacji, generowanie

myśli, fantazji, usprawiedliwień, antycypowanie negatywnych konsekwencji).

2. Procesow intrapsychicznych (interpretacja i reinterpretacja informacji).

3. Ekspresji emocji i działań z nimi związanych ( reguły okazywania emocji, z czasem

maskowanie uczuć może ulegać automatyacji)

By samokontrola była właściwa człowiek musi mieć ukształtowany system „ja”. Musi

potraktować siebie jako przedmiot poznania (z boku). To umożliwia umiejętność dystansu do

siebie, swoich zachowań, kontrole zachowań.

Wskażniki dobrej samokontroli wg. Barrona:

- dobre funkcjonowanie pod względem zdrowotnym,

- swobodne i spontaniczne kontaktowanie się z otoczeniem,

- korygowanie swoich poglądow pod wpływem swoistych doświadczeń,

- tolerowanie niewielkich odstępstw od zasad.

- poczucie realizmu

- zdolność do realizacji postawionych sobie celow

- brak silnych, infantylnych lękow

34. Dojrzałość emocjonalna, kompetencje emocjonalne.

- kompetencja emocjonalna,

- inteligencja emocjonalna

Szewczuk:

· Zespoł umiejętności polegający na świadomym kontrolowaniu emocji, ogolnym

zrownoważeniu.

· Przewaga uczuć heteropatycznych „od siebie” nad autopatycznymi „do siebie”

· Rozumienie społecznego znaczenia własnych uczuć i odpowiedzialność za nie.

· Samokształcenie uczuciowe, wgląd w uczucie i wyciąganie wnioskow.

Kompetencja emocjonalna – pojęcie rozwinięte w latach 80 ( Saarni)

Obejmuje zdolności do:

- świadomości stanow emocji,

- rożnicowania stanow emocjonalnych,

- nazywanie stanow emocjonalnych,

- empatii,

- znajomość reguł kulturowych i ram emocjonalnych,

- wykorzystanie tego w relacjach interpersonalnych,

- akceptacja interakcyjnej postawy w relacjach,

- zdolność do radzenia sobie z negatywnymi emocjami,

- samowystarczalność emocjonalna,

35. Kompetencje emocjonalne a inteligencja emocjonalna.

a) Kompetencja emocjonalna – pojęcie rozwinięte w latach 80 ( Saarni)

Obejmuje zdolności do:

- świadomości stanow emocji,

- rożnicowania stanow emocjonalnych,

- nazywanie stanow emocjonalnych,

- empatii,

- znajomość reguł kulturowych i ram emocjonalnych,

- wykorzystanie tego w relacjach interpersonalnych,

- akceptacja interakcyjnej postawy w relacjach,

- zdolność do radzenia sobie z negatywnymi emocjami,

- samowystarczalność emocjonalna,

b) Inteligencja emocjonalna (Solvey, Mayer)

- umiejętność spostrzegania, oceniania i wyrażania emocji,

- ułatwianie procesow myślenia za pomocą emocji,

- posługiwanie się wiedzą o emocjach,

- regulacja emocji.

36. Empatia w znaczeniu podmiot-przedmiot i podmiot-podmiot.

W relacji podmiot – przedmiot:

- wczuwanie się osoby w jakiś przedmiot ( dzieło sztuki)

Lipps (1903,1913) uważał, że dzięki temu procesowi ludzie są zdolni dostrzegać piękno wokoł.

Wczuwanie wynika z tego, że ludzie są animistyczni („ożywiają” przedmioty)

„To co nadaje dziełu wartość, jest specyficznym czuciem, tchnieniem życia w nie, to w efekcie

powoduje, że pojawia się w nim coś innego od zewnętrznej formy.” – Ingarden

W relacji podmiot – podmiot:

I stanowisko społeczno-psychologiczne (Cooley, Mead).

W obszarze psychologii społecznej pojawiły się badania dotyczące podejmowania rol

społecznych. Umiejętności wchodzenia w rolę, identyfikacji z rolami. Według przedstawicieli

tych nurtow, wymaga to umiejętności dzielenia się stanem umysłowym z innym człowiekiem,

zrozumieniem jego stanu. Nie jest to tylko zespoł cech osobowościowych. Umiejętność, ktora

kształtuje się w relacjach społecznych może być rozwijana w tych relacjach, niekiedy

prowokowana przez te relacje.

II stanowisko psychologii rozwojowej.

Ustalono, że empatia rozwija się w czasie rozwoju dziecka, przechodzi fazy od egocentryzmu

do decentracji, badania zostały przeprowadzone przez Piageta. Egocentryzm kroluje w okolicy

3 roku życia. Dziecko koncentruje się na sobie, zaznacza granice pomiędzy tym co „moje” i tym

co nie moje.

III stanowisko psychologii klinicznej

· Nurt Freudowski – identyfikacji – według niego empatia jest fundamentalnym elementem

wywiadu terapeutycznego.

- identyfikacja – pojęcie wzorca, jest jednym ze sposobow na poradzenie sobie z lękiem, jest

nieświadoma.

b) nurt humanistyczny

Rogers – empatia jest formą komunikacji pomiędzy pacjentem a psychologiem

37. Empatia w ujęciu psychologii społecznej, rozwojowej i klinicznej.

I stanowisko społeczno-psychologiczne (Cooley, Mead).

W obszarze psychologii społecznej pojawiły się badania dotyczące podejmowania rol

społecznych. Umiejętności wchodzenia w rolę, identyfikacji z rolami. Według przedstawicieli

tych nurtow, wymaga to umiejętności dzielenia się stanem umysłowym z innym człowiekiem,

zrozumieniem jego stanu. Nie jest to tylko zespoł cech osobowościowych. Umiejętność, ktora

kształtuje się w relacjach społecznych może być rozwijana w tych relacjach, niekiedy

prowokowana przez te relacje.

II stanowisko psychologii rozwojowej.

Ustalono, że empatia rozwija się w czasie rozwoju dziecka, przechodzi fazy od egocentryzmu

do decentracji, badania zostały przeprowadzone przez Piageta. Egocentryzm kroluje w okolicy

3 roku życia. Dziecko koncentruje się na sobie, zaznacza granice pomiędzy tym co „moje” i tym

co nie moje.

III stanowisko psychologii klinicznej

· Nurt Freudowski – identyfikacji – według niego empatia jest fundamentalnym elementem

wywiadu terapeutycznego.

- identyfikacja – pojęcie wzorca, jest jednym ze sposobow na poradzenie sobie z lękiem, jest

nieświadoma.

b) nurt humanistyczny

Rogers – empatia jest formą komunikacji pomiędzy pacjentem a psychologiem

38. Struktura empatii i poziomy.

Fazy empatii:

1. Nastawienie empatyczne.

2. Empatyczne rezonowanie – proces wewnętrzny, kontakt pomiędzy pacjentem a terapeutą.

3. Przejawianie emocji – doświadczenie terapeuty jest przejmowane przez pacjenta.

4. Empatia odbiorcza – terapeuta uświadamia sobie doświadczenia pacjenta.

5. Odnowienie stanu psychicznego.

Składniki empatii:

1. Emocjonalne (wspołodczuwanie)

2. Poznawcze (poznawcza reinterpretacja sytuacji, Hobart, Fahlberg, Mellibruda)

3. Komplementarne (syndrom emocjonalno – poznawczy, Frączek)

 Emocjonalna wrażliwość na uczucia innych ludzi

 Emocjonalna zdolność do uczestnictwa w emocjach innych

 Emocjonalna czasowa identyfikacja ze statusem innych

 Poznawcze uznanie punktu widzenia innych

 Poznawcze przejmowanie ich społecznej roli

39. Znaczenie empatii w rozwoju i relacjach interpersonalnych.

Im wyższy poziom empatii, tym bogatsze kontakty interpersonalne, większa pewność siebie u

dzieci, wyższy poziom moralny u dorosłych, rzadziej stosowane kary, bardziej partnerski układ

pomiędzy rodzicami a dziećmi, silniejsza więź pomiędzy matką a dzieckiem. U nauczyciela o

wysokiej empatii występuje mniej konfliktow w klasie, lepsza organizacja dydaktyczna,

wychowawcza, większe zaufanie, motywacja do pracy, ciepła atmosfera w klasie. Wpływa na

poczucie własnej wartości ucznia, większa spontaniczność.

40. Badanie emocji: podstawowe metody.

1. Kwestionariusze.

Badają komponent werbalno – poznawczy oraz afektywno – subiektywny.

Wymagają dobrego wglądu, świadomości emocji, właściwej motywacji, pozytywnego

nastawienia, wolę i chęć – są wrażliwe na wszelkie odstępstwa typu, wysoka potrzeba

aprobatyspołecznej, tendencje do negowania, potwierdzania, zaburzenia itd.

Wymagają co najmniej przeciętnego poziomu intelektualnego, werbalnej znajomości

słow, rozumienia tekstu.

Przedmiot Badania:

- badanie cech

a) STAI Spielbergera, lęk osobowościowy,

b) Neurotyzm (EPQ – R. Eysencka)

c) Neurotyczność (NEO – FFI, Costa i McCrae)

d) Wrażliwość emocjonalna, neurotycznośc i inne, ( 16 czynnikow, Kwestionariusz Cottella)

e) skala uczuć pozytywnych i negatywnych ( SUPIN)

f) Skala złości, niezadowolenia

badanie stanow emocjonalnych

a) STAI

b) SUPIN

c) Inwentarz Nastrojow Depresyjnych A. Becka

d) Kwestionariusz do Badania Samopoczucia – Wojciechowska

e) Przymiotnikowa skala nastroju UMACL – Goryńska

- badanie (???)

a) Kwestionariusz SOC ( Antonovsky 1987, poczucie koherencji)

b) K. Kompetencji Osobistej, KompOs ( Z. Juczyński)

c) Inwentarz radzenia sobie w sytuacjach stresowych.

2. Obserwacje.

Jest to rejestrowanie przejawow procesow emocjonalnych i motywacyjnych, głownie

fizjologicznych, ekspresyjnych, werbalnych. Własnością obserwacji jest to, że jest

spontaniczna. Autentyczny i szczery materiał.

Wymogi:

- dokładna,

- rzetelna,

- obiektywna,

- celowa,

- planowa,

- selektywna.

Jest to jednak czasochłonne, ogranicza zakres, trudno zaobserwować niektore

komponenty emocji.

3. Eksperymentalne, fizjologiczne.

Cechuje się kontrolą czasu, przebiegu, osob badanych i badających, wpływ rożnorodnych

warunkow i wynikow eksperymentu.

- wywoływanie doznań,

Trudność: - wkład pracy, brak możliwości wywołania niektorych emocji.

Badanie psychofizjologiczne:

- badane są rożne wskaźniki ilościowe, rytm oddechu, kład substancji ( ślina, hormony),

wymagane są odpowiednie warunki (laboratorium, sprzęt), potrzebna jest zgoda osoby badanej

oraz unikanie ingerencji w sfere cielesną badanego.

Badane za pomocą:

- psychogalwanometry,

- monitorowanie reakcji,

- wariograf (poligraf),

- elektroencefalograf (EEG),

- elektrokardiogram (EKG),

- pomiary ciśnienia krwi, oddech, temperatury ciała,

4. Testy.

SIE-T – Skala Inteligencji Emocjonalnej

TRE – Test Rozumienia Emocji

Test Rozpoznania Afektu

Zalety i wymagania

- odpowiednie warunki badania,

- motywacja itp. (jak przy kwestionariuszach),

- dają dużą możliwość kontroli artefaktow,

5. Analiza wytworow.

- ekspresja pośrednia, rysunek (np. ludzkiej postaci)

Wartość i ograniczenia:

- wytwor jest spontaniczny, brak kontroli, wartość subiektywna,

Wymaga: - wiedzy z zakresu dziedzin pokrewnych, znajomość mechanizmow

psychologicznych, doświadczenie, dystans ( obiektywność)

Cechy analizowane:

- forma,

- kompozycja,

- symetria,

- kolorystyka,

- proporcje elementow względem siebie,

- udziwnienia, nietypowe elementy,

Analiza tekstu.

Cechy analizowane:

- aspekt leksykalny,

- forma i liczba określeń emocjonalnych,

- aspekty syntaktyczne

- interakcje,

- forma,

- powtorzenia,

- identyfikacja,

Krytyka i trudności:

- brak jednolitych wskaźnikow psychologicznych,

- badają pewne aspekty emocji,

- spontaniczność,

- trudne warunki badania,

Wymagana jest wiedza, doświadczenie i dystans emocjonalny.

41. Badanie emocji: wady i zalety technik kwestionariuszowych i testów psychologicznych.

a) techniki kwestionariuszowe

- badają komponent werbalno- poznawczy i afektywno- subiektywny

- wymagają dobrego wglądu świadomości emocji, właściwej motywacji, pozytywnego nastawienia,

woli i chęci- wrażliwe na wszystkie odstępstwa typu wysoka potrzeba aprobaty społecznej,

tendencja do negowania, potwierdzania, zaburzania itd.

- wymagają przynajmniej przeciętnego poziomu inteligencji (i nie tylko), znajomości słow,

rozumienia tekstu

Przedmiot badania- cechy emocjonalne (dyspozycje emocjonalne), np.:

- lęk osobowościowy -STAI (Spielberger)

-neurotyzm- EPQ-R (Eysenchu)

-wrażliwość emocjonalna, neurotyczność i inne(1b?- czynnikowy, kw. Cattella)

-neurotyczność- NEO-FFI (Cosla, McCrea)

-skala uczuć pozytywnych i negatywnych- SUPI N (Brzozowski; [PANAS- Watsona i Clarka])

-skala złości, niezadowolenia- EAS (Oniszczenko)

-inwentarz nastrojow depresyjnych (A. Becha)

-kwestionariusz do badania zespołow umiejętności emocjonalnych (kompetencji emocjonalnych)

-poczucie koherencji- kwestionariusz SOC

-kompetencji osobistej- kompOS (Juczyński)

Inwentarz radzenia sobie w sytuacjach stresowych

- INTE

-empatii (Brzeziński)

-test orientacji życiowej- LOT-R (mierzy optymizm)

-skala regulacji nastroju (Wojciszke, dwie skale- podwyższanie i obniżanie nastroju)

b) testy psychologiczne:

-SIE-T- Skala Inteligencji Emocjonalnej- Twarze (Matczak)

-TRE- Test Rozumienia Emocji (Matczak, Piekarska)

-PCA- Test Rozpoznawania Afektu

-odczytywanie emocji z wyrazu twarzy

ZALETY I WYMAGANIA:

- wartości psychometryczne (trafność, rzetelność, normalizacja, standaryzacja)

-odpowiednie warunki badania

-motywacja itp. Jak przy kwestionariuszach, ale jest duża możliwość kontroli

artefaktów

42. Badanie emocji: eksperyment i pomiar psychofizjologiczny.

a) techniki eksperymentalne

- kontrola zmiennych, czasu przebiegu, dobor osob, wpływ na rożnicowanie warunkow i wynikow

eksperymentu

- możliwość wywoływania emocji

Trudności: nakład pracy, brak możliwości wywołania stanow takich jak np. miłość, wstyd.

- wzbudzanie napięcia (eksperyment- film o australijskim plemieniu aborygenow Arunta (Lazarus,

Alfert)

1. komentarz antropologiczny

2. pozytywne emocje u pozostałych

3. wskazanie na dyskomfort

b) pomiar psychofizjologiczny

- dokładny pomiar ilościowy, opis jakościowy, wskaźniki: napięcia skory, mięśni, rytm serca, rytm

oddechu, pozostałych substancji (śliny, potu), temperatury ciała, hormonow i innych substancji

- odpowiednie warunki- sprzęt laboratoryjny, kontrola, zgoda osob badanych na ingerencję w sferę

cielesną

- ograniczony zakres- nienaturalność sytuacji, pomiar fizjologicznego komponentu emocji (ktory

nie musi być spojny ani związany z innymi komponentami)

- urządzenia i techniki: psychogalwanometr (monitorowanie reakcji GSR- skorno-galwinicznej),

wariograf, elektroencefalogram (EKG), elektrokardiogram (EKG), pomiary ciśnienia krwi,

oddechu, temperatury ciała.

43. Badanie emocji: analiza aktywności i wytworów działania.

a) techniki kwestionariuszowe

- badają komponent werbalno- poznawczy i afektywno- subiektywny

- wymagają dobrego wglądu świadomości emocji, właściwej motywacji, pozytywnego nastawienia,

woli i chęci- wrażliwe na wszystkie odstępstwa typu wysoka potrzeba aprobaty społecznej,

tendencja do negowania, potwierdzania, zaburzania itd.

- wymagają przynajmniej przeciętnego poziomu inteligencji (i nie tylko), znajomości słow,

rozumienia tekstu

Przedmiot badania- cechy emocjonalne (dyspozycje emocjonalne), np.:

- lęk osobowościowy -STAI (Spielberger)

-neurotyzm- EPQ-R (Eysenchu)

-wrażliwość emocjonalna, neurotyczność i inne(1b?- czynnikowy, kw. Cattella)

-neurotyczność- NEO-FFI (Cosla, McCrea)

-skala uczuć pozytywnych i negatywnych- SUPI N (Brzozowski; [PANAS- Watsona i Clarka])

-skala złości, niezadowolenia- EAS (Oniszczenko)

-inwentarz nastrojow depresyjnych (A. Becha)

-kwestionariusz do badania zespołow umiejętności emocjonalnych (kompetencji emocjonalnych)

-poczucie koherencji- kwestionariusz SOC

-kompetencji osobistej- kompOS (Juczyński)

Inwentarz radzenia sobie w sytuacjach stresowych

- INTE

-empatii (Brzeziński)

-test orientacji życiowej- LOT-R (mierzy optymizm)

44. Badanie emocji: analiza aktywności i wytworów działania.

a) analiza wytworow: testy emocjonalne, plastyczne formy ekspresji emocjonalnej, tzw. Ekspresja

pośrednia, rysunki itd. Np. rysunek postaci ludzkiej.

b) wartości i ograniczenia: wartość- spontaniczność, brak świadomej kontroli, warstwa subiektywna

(afektywna, poznawcza); wymagania- wiedza z zakresu dziedzin pokrewnych, znajomość

mechanizmow psychologicznych, rozwojowych, patologicznych, doświadczenie, dystans

(obiektywność)

c) cechy analizowane (w wytworach plastycznych??)

-forma (bogata, uproszczona)

-kompozycja (otwarta, zamknięta)

-symetria

-kolorystyka (układy, preferencje kolorystyczne)

-proporcje elementow względem siebie

-udziwnienia, nietypowe elementy

-pomniejszenia, powiększenia, inne.

d) cechy analizowane (w wytworach tekstowych??)

-aspekty leksykalne (słownictwo)

-predykaty emocjonalne (zwroty, określenia)

-forma i liczba określeń emocjonalnych

-aspekty syntaktyczne, np. negacje, rownoważniki, życzenia itp.

-interiekuje (wykrzykniki)

- powtorzenia, pauzy, forma, identyfikacja

e) testy projekcyjne

-krytyka- brak jednolitych wskaźnikow psychometrycznych, badają pewne aspekty

emocjonalne

-zalety- spontaniczność, trudne warunki badania

-wymagania- wiedza, doświadczenie, dystans emocjonalny.