LITERATURA POLECANA:
BeeH., 2004: Psychologia rozwoju człowieka, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
BirchA., 2007: Psychologia rozwojowa w zarysie, PWN, Warszawa.
Harwas-NapierałaB., TrempałaJ., 2006: Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, tom 1,2,3 PWN, Warszawa.
IlgF. L., AmesL. B., Baker S. M., 2001: Rozwój psychiczny dziecka. Część 1 od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Przetacznik-Gierowska M., TyszkowaM., 2005: Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne, tom 1, PWN, Warszawa.
Psychologia. Podręcznik akademicki, 2003: (red.) J. Strelau, t. I, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
SchafferH. R., 2007: Psychologia dziecka, PWN, Warszawa.
Turner J. S., HelmsD. B., 1999: Rozwój człowieka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
VastaR., HaithM. M., Miller S. A., 2004: Psychologia dziecka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Działy psychologii:
TEORETYCZNA
ogólna
społeczna
rozwojowa
STOSOWANA
wychowawcza
pracy
kliniczna
sądowa
PYTANIA ZADAWANE PRZEZ PSYCHOLOGÓW ROZWOJOWYCH:
W jaki sposób przebiega i czym charakteryzuje się proce rozwoju psychicznego?
Jakie są właściwości psychiczne dziecka w różnych okresach jego życia?
.Jakie są prawidłowości powstania i rozwoju procesów psychicznych : spostrzegania, zapamiętywania, uczenia się, myślenia oraz właściwości: osobowości ,nawyków, motywacji, uzdolnień?
Pod wpływem jakich czynników kształtują się stopniowo czynności dziecka, jakie prawa rządzą rozwojem czyli przekształcaniem się i doskonaleniem jego psychiki i świadomości?
Cele psychologii rozwojowej:
Psychologia rozwojowa wykrywa prawidłowości w rozwoju psychicznym .Dąży do poznania istoty rozwoju psychicznego,
Nie poprzestaje na obserwacji,rejestrowaniu i opisie procesów i zjawisk rozwojowych.Stara się wyjaśnić źródła i przyczyny.
Cele badan nad rozwojem;
.Opis zachowań człowieka w poszczególnych etapach rozwoju;
.Znalezienie przyczyn i procesów powodujących zmiany w zachowaniu.
ASPEKTY ROZWOJU
.filogeneza–rozwój gatunkowy,ewolucja istot żywych,od najprostszych do powstania człowieka;
.antropogeneza–wycinek filogenezy–rozwój homosapiens przez różne formacje społeczno–historyczne,aż do ukształtowania się współczesnego człowieka i jego świadomości;
ontogeneza–rozwój osobniczy,rozwój jednostkowy organizmu od poczęcia do śmierci.
Istotne pojęcia: zmiana rozwojowa
Istotą rozwoju są zmiany . Jednak nie każda zmiana jest zmianą rozwojową. Zmiany rozwojowa prowadzi do zapewnienia jednostce coraz lepszej równowagi z otoczeniem. Ma charakter progresywny ,postępowy.
.Pojęciem zmiany rozwojowej obejmuje się na ogół zmiany jednokierunkowe , nieodwracalne ,trwałe ,autonomiczne tzn. spowodowane działaniem czynników tkwiących w całości lub dominującej części wewnątrz ewoluującego układu.
.akceleracja–ogólne przyspieszenie rozwoju. Polega na tym, że współczesne pokolenie dzieci osiąga wcześniej określone stadia czy etapy rozwojowe niż osiągali je ich rodzice i dziadkowie
MECHANIZMY I PRAWA ROZWOJU:
Dojrzewanie pochodzi z nauk biologicznych, przez długi czas było utożsamiane z rozwojem. Stosowane jest teraz do określania tych aspektów rozwoju, które są nie zależne od nabywania doświadczenia indywidualnego.
Dojrzewanie–to proces fizycznego wzrostu doprowadzający do takiego stopnia dojrzałości organizmu,który warunkuje od strony somatycznej i neurofizjologicznej rozwój w zakresie danej funkcji lub całego zachowania się jednostki,czyli rozwój określonych czynności regulacyjnych.
Uczenie się–proces wytwarzania się, przekształcania,utrwalania tych czynności,które człowiek zdobywa w toku funkcjonowania pod wpływem bodźców środowiska zewnętrznego i aktywności własnej, a zatem podczas działania i ćwiczenia.
Mechanizmy i prawa rozwoju: Gotowość rozwojowa
Okres gotowości rozwojowej to czas, kiedy uczenie przynosi największe korzyści.
Okresy krytyczne dany rodzaj bodźców wywołuje głębsze zmiany w zachowaniu osobnika wyłącznie w określonym,stałym czasie.
Gdy mija okres krytyczny jednostka staje się nie wrażliwa na określone pobudzenia.
0kresy intsensytywne–dana kategoria bodźców wywiera szczególnie silny wpływ w określonym czasie,kiedy indziej oddziałuje słabiej i proces nabywania doświadczeń staje się mniej skuteczny.
ZMIANA ROZWOJOWA
.nie może być nagła,jednorazowa i krótkotrwała;
.nie pojedyncza ale pewnym ciągu;
.ciąg ma charakter jednokierunkowy;
.zmiana dotyczy jakościowych przeobrażeń poszczególnych elementów,relacji miedzy nimi lub całego układu;
.zmiany układu są względnie nieodwracalne;
.przyczyny zmian tkwią w samym układzie.
ROZWÓJ-ciąg zmian pozostających między sobą we wzajemnym związku i występujący wsposób uporządkowany w określonych miejscach na kontinuum czasowym biegu życia.
zmiany
1.ilościowe
2.jakościowe
zmiany
zmiany wielkości -zanikanie dawnych właściwości
zmiany proporcji- nabywanie nowych właściwości
zmiany uniwersalne›takie, które występują powszechnie na całym świecie i w
całej historii, są uwarunkowane dojrzewaniem biologicznym i uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi
zmiany wspólne są wynikiem pewnych charakterystycznych doświadczeń
grupy ludzi o podobnych doświadczeniach żyjących w tym samym czasie i miejscu
›kohorta-grupa osób żyjąca w tym samym czasie i miejscu
.zmiany indywidualne ›wywołane czynnikami, które działają tylko na indywidualna jednostkę
Periodyzacja życia człowieka
OKRESY ROZWOJU:
.·okres prenatalny
.·okres postnatalny:
.okres wczesnego dzieciństwa 0-3
.okres średniego dzieciństwa 4-6
.okres późnego dzieciństwa 7-12
.okres dorastania 13-18
.okres młodości 19-25
.okres wieku dorosłości 26-60
.okres dojrzałości >60
WIĘKSZOŚĆ BADAŃ KONCENTRUJE SIĘ NA WIEKU DZIECIĘCYM Z UWAGI NA FAKT, ŻE:
.dzieciństwo jest okresem szybkiego i intensywnego rozwoju;
.wczesne doświadczenia mają długotrwałe efekty(jak wyraził to poeta Wordsworth , a naukowcy wielokrotnie potwierdzili, „Dziecko jest ojcem człowieka”);
.złożone zachowania są łatwiejsze do zrozumienia kiedy badamy je w chwili ich powstawania;
.znajomość podstawowych procesów jest pomocna w rozwiązywaniu niektórych problemów wieku dziecięcego(ma to znaczenie praktyczne);
.dziecko jest samo w sobie niezwykle interesujące i fascynujące.
Główne problemy psychologii rozwoju człowieka:
.Ciągłość czy brak ciągłości?
/rozwój stały i powiązany czy skokowy i niepowiązany/
.Rozwój normatywny czy idiograficzny?
Badania powinny dotyczyć ogólnych prawidłowości rozwoju człowieka;
Badania powinny służyć poznawaniu różnic pomiędzy jednostkami;
Natura czy wychowanie?
Obecnie -interakcjonizm
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY rozwój ruchowy ściśle powiązany z psychiką, zwłaszcza we wczesnych stadiach ontogenezy/dziecko myśli jak czymś manipuluje,Trudności w motoryce w rysowaniu sygnałem upośledzenia umysłowego/.
tempo,rytm,dynamika
.Rozwój psychomotoryczny przebiega od urodzenia ,gdy wszystko ok. , gdy przebiega bez zakłóceń wiek rozwoju psychoruchowego odpowiada wiekowi życia WR=6.
WŻ=6–normalne,przeciętne tempo rozwoju..Tempo rozwoju szybkość , zjaka dokonują się w psychice i organizmie dziecka zmiany o charakterze progresywnym..Często bywa tak:
WR<WŻ–rozwój opóźniony, globalnie opóźnienie tempa rozwoju
.WR>WŹ–rozwój przyspieszony
Modele tempa rozwoju
.Rozwój wszystkich czynności odbywa się z ta samą szybkością–globalnie,opóźniony,przyspieszony–harmonijny.
Częściej pojawia się rozwój nieharmonijny–ze względu na rytm.Rytm–stopień hormoni i zmian progresywnych , jakie dokonują się w psychice i ciele dziecka.
Rozwój nieharmonijny to taki , gdy poszczególne sfery rozwijają się w różnym tempie , np. opóźnienie czynności ruchowych podczas gdy inne ok. ,odpowiednio do wieku życia. Mówimy wówczas o parcjalnym,fragmentarycznym opóźnieniu rozwoju. Rozwój nieharmonijny ma miejsce również wówczas gdy, stwierdzamy opóźnienie a niektóre funkcje opóźnione są w głębszym stopniu.
Dynamika rozwoju–stopień stałości tempa rozwoju.
Często wskutek czynników środowiskowych ,okresowych stanów chorobowych tempo może się zmieniać–raz być szybsze, raz wolniejsze. Może byd rozwój jednostajnie przyspieszony lub opóźniony, albo nie jednostajnie przy zaburzonej dynamice.
Różne interpretacje pojęcia normy:
Statystyczne pojęcie normy–zachowanie,które jest charakterystyczne dla większości ludzi to norma. Miarą tej normy jest średnia, a odchylenie (o 1 odchyle niestandardowe) od średniej wskazuje na odchylenie od przeciętnej tj. od normy. Wyklucza to jakości ową interpretację zachowania ludzi. IQ wysokie w tym ujęciu to „nienormalne”?
kliniczno-społeczne ujęcie–przydatne do opisu zaburzeń. Norma psychiczna to brak symptomów zaburzeń, czyli brak normy to zachowania odbiegające od społecznych standardów,nieoczekiwane, a przez to nie zrozumiałe i wywołujące negatywne emocje u obserwatorów.Wada–nie zwraca uwagi na różnice kulturowe.
idealne,teoretyczne ujęcie normy–odnosi się do tego co najbardziej pożądane,poszukiwane i wartościowe z różnych punktów widzenia.