WYKŁAD GAP 1

Administracja – wszelka zorganizowana działalność, zmierzająca do osiągania określonych celów. Jest działalnością prowadzoną w sposób trwały, celowy i planowy.

Gałęzie nauk admnistracyjnych

Nauka prawa administracyjnego,

Nauka administracji,

Nauka polityki administracyjnej.

Pojęcie governance:

Hierarchia,

Rynek,

tzw. ład konstytucyjny

Administracja publiczna – zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach [Izdebski]

Administracja publiczna jest sprawowana przez państwo rozumiane w szerokim tego słowa znaczeniu:

• organizacyjnym (funkcjonalnym),

• materialnym (przedmiotowym),

• formalnym.

Publiczny (a) – przymiotnik

• dotyczy ludzi w ogólności (opinia publiczna)

• coś co nie ma charakteru prywatnego (do używania przez wszystkich),

• jawne, możliwe do poznania (znania) przez wielu lub wszystkich,

• powszechnie dostępne,

• związane z rządem i usługami przezeń spełnanymi.

Kanon fundamentów ustrojowych współczesnych państw:

• Zasada suwerenności narodu wraz z postulatem demokracji politycznej,

• Idea państwa prawa jako przeciwstawienie państwu policyjnemu (poddany staje się obywatelem),

• Postulat wolności jednostki, wraz z ustanowieniem gwarancji procesowych

• Idea wzajemnej kontroli i równoważenia się władz.

WYKŁAD GAP 2 Nowe zarządzanie publiczne

Cechy administracji we wczesnych okresach rozwoju

/do ~ XVII w./

• Osobisty (personalny) charakter - oparcie możności sprawowania funkcji publicznych bezpośrednio na więzach lojalności w stosunku do suwerena;

• Powszechność: korupcji, patronatu (protekcji), nepotyzmu;

• Wzajemne przenikanie się sfery publicznej i prywatnej:

- wykorzystywanie stanowisk w celu realizacji własnych interesów,

- dążność do zawłaszczania stanowisk publicznych;

• Brak mechanizmów selekcji urzędników i gwarancji ich kompetencji (znaczenie znajomości, statusu społecznego);

• Brak doświadczenia w pracy administracyjnej (rutyny, precedensów) – dominacja uznaniowości i czynników nieformalnych;

• W okresie późniejszym (parlamentaryzm) – system politycznych łupów.

Uwarunkowania kształtowania się tzw. tradycyjnego modelu administracji publicznej

• Rozwój stosunków wczesnokapitalistycznych – poszukiwanie trwałych reguł działalności;

• Zanegowanie dominacji tzw. Prawa policji (policyści);

• Rozwój norm zwyczajowych i powstawanie norm prawa (administracyjnego);

• Poszukiwanie form profesjonalizacji funkcji administracyjnych (merytokracja, służba cywilna)

Teoria idealnej biurokracji Maxa Webera

• Ciągłość sprawowania oficjalnych funkcji podlegających określonym regułom (instytucjonalny wymiar administracji);

• Określenie zakresu kompetencji zarówno poszczególnych urzędników, jak i jednostek administracji;

• Hierarchiczna organizacja urzędów (podporządkowanie, kontrola, nadzór, instancyjność);

• Zapewnienie merytorycznego przygotowania urzędników (korpus);

• Brak możliwości „zawłaszczenia” oficjalnego urzędu;

• Dominujące znaczenia formy pisemnej (akty, decyzje) – połączenie z utrwaloną organizacją tworzy „biuro”;

• Praca urzędnicza – zatrudnienie pełnoetatowe (full time employment).

Zarzuty dotyczące tradycyjnego modelu
administracji publicznej

• Samoobsługiwanie się biurokracji,

• Klientelizm,

• Brak społecznej kontroli,

• Niska wydajność (niewydolność),

• Niska jakość obsługi,

• Anonimowość i brak uprzejmości ze strony urzędników,

• Naganne praktyki (korupcja, nepotyzm),

• Ścisłe przestrzeganie procedur (powolność, biurokracja).

Wnioski:

• Weberowski model w praktyce nie gwarantuje merytokracji,

• Wraz ze wzrostem biurokratycznych struktur pogłębia się nepotyzm i korupcja,

• Słabością jest koncentracja w działaniu na procedurach a nie osiąganych wynikach,

• Procedury w powiązaniu z hierarchicznością zasadniczo ograniczają elastyczność administracji.

Czynniki zmiany paradygmatu tradycyjnej administracji publicznej

• Globalizacja i wzrost znaczenia konkurencyjności gospodarek,

• Erozja ekonomicznych podstaw państwa dobrobytu,

• Społeczna krytyka biurokracji,

• „Menedżeryzm” w sektorze prywatnym,

• Neoliberalizm w ekonomii.

Zasady publicznego (przedsiębiorczego) zarządzania

• Promocja konkurencji między wytwórcami świadczeń społecznych,

• Pomiar efektywności publicznych agend – koncentracja na wynikach a nie środkach,

• Oparcie się w kierowaniu na celach i misji, a nie regulacjach i zarządzeniach;

• Zaangażowanie na pozyskiwaniu, gromadzeniu środków, a nie prostym wydatkowaniu;

• Preferowanie mechanizmu rynkowego, z jednoczesnym ograniczaniem stosowania metod administracyjnych;

• Koncentracja na współpracy wszystkich sektorów a nie wyłącznym dostarczaniu usług publicznych;

• Upodmiotowienie społeczeństwa, z wyeksponowaną rolą zasady subsydiarności, dekoncentracja i decentralizacja.

• Przedefiniowanie roli obywatela – jako klienta a nie petenta.

WYKŁAD GAP 3

Etapy rozwoju administracji

• Izolacjonizm komunalny,

• Państwo totalitarne,

• Izolacjonizm państwowy,

• Administracja kooperatywna.

Wyzwanie administracji zdecentralizowanej – zapewnienie odpowiednich relacji między różnymi segmentami władzy

Funkcja administracji – realizacja bieżących zadań administracyjnych

1. Klasyczne działania władcze (porządkowo-reglamentacyjne)

2. Administracja świadcząca (usługi publiczne),

3. Zarząd majątkiem publ. (f. właścicielskie),

4. Zarządzanie rozwojem (czynności planistyczno-koordynacyjne

1. Administracja porządkowo-reglamentacyjna

Cel – zapewnienie porządku publicznego

i bezpieczeństwa zbiorowego

Obejmuje stosowanie instrumentów władczych:

• nakazy i zakazy o charakterze policyjnym (zarządzenia),

• zezwolenia administracyjne,

• koncesje

• utrzymywanie odp. Organów orzekających oraz służb, inspekcji, straży itp..

Administracja porządkowo-reglamentacyjna obejmuje:

• Stosowanie środków o charakterze policyjnym (opartych o imperium władzy publicznej)

• Kompetencje reglamentacyjne (zezwolenia, koncesje)

Kompetencje reglamentacyjne – realizacja interesu publicznego wynikającego z prawa (władza związana) bądź uznania admn.

Pozwolenie jako wyraz monopolu prawnego władzy

• Zezwolenia gospodarcze,

• Przywileje gospodarcze – koncesje, kontyngenty,

• Istota rynków regulowanych

• Funkcje tzw. „Regulatory Agencies”:

• ustalanie standardów,

• koncesjonowanie udziału w rynku,

• niezależne, fachowe rozstrzyganie sporów.

Uwarunkowania wykonywania funkcji porządkowo-reglamentacyjnych

• Istnienie majątku publicznego,

• Istnienie ciężarów publicznych,

• Zasada wykonywania funkcji administracji - jak najbliżej podmiotów prawa czy miejsc, których dotyczą

2. Administracja świadcząca

Wykonuje funkcje organizacyjno-prestacyjne - wykonuje usługi publiczne typu:

• Społecznego (oświata, zdrowie, kultura)

• Technicznego (komunikacja, energetyka)

• Świadczenia społeczne (zasiłki, emerytury)

Sposób wykonywania administracji świadczącej:

• Ustalanie standardów (odpowiedzialność za jakość usług publicznych),

• Bezpośrednie organizowanie dostarczania usług publicznych,

• Bezpośrednie wytwarzanie i dostarczanie usług publicznych.

Nowe tendencje w administracji świadczącej:

• Rola organizatora i kontrolera świadczeń (ang. Enabling authority)

• Rozszerzenie wykonywanych funkcji: badania naukowe, promocja przedsiębiorczości,

• Promocja samorządu zawodowego,

• Ekonomizacja działalności.

3. Administracja wykonująca funkcje właścicielskie

• Rzeczy publiczne

• Majątek gospodarczy

• Majątek użyteczności publicznej

Formy oddziaływania administracji:

• Bezpośrednia działalność gospodarcza,

• Działalność zdecentralizowana (pp),

• Działalność pośrednia - poprzez spółki handlowe

4. Zarządzanie rozwojem

Należy odróżnić:

1. Planowanie własnej działalności,

2. Planowanie działalności innych podmiotów

Ad. B):

• Wynikające z nadrzędności organizacyjnej bądź funkcjonalnej,

• Uprawnienia właścicielskie,

• Kompetencje publicznoprawne

MODELE ADMINISTRACJI

Administracja Publiczna a ustrój państwowy
(ład konstytucyjny)

Uwarunkowania kształtowania się współczesnych modeli ustrojowych :

• różne warunki społeczno-ekonomiczne

• odmienne tradycje kultury społecznej (politycznej)

Zasadnicze znaczenie przyjętych zasad ustroju politycznego :

• monarchia absolutna

• ustrój republikański

Typy kultury administracyjnej:

• biurokratyczny (monarchie kontynentalne)

• przedsiębiorczy (Holandia, Zjednoczone Królestwo)

• partycypacyjny (Polsko-Lit Rzeczpospolita Obojga Narodów)

Oświecenie angielskie (także USA) :

• Dominacja racjonalizmu, przeciwstawianego empiryzmowi

• Pochwała „czystego rozumu” i metody dedukcyjnej

• Oznaczało tworzenie idealnych konstrukcji oraz ewolucyjne zrywanie z przeszłością

MODEL ANGIELSKI

• republika z systemem parlamentarno-gabinetowym (XVII w.),

• ministrowie tworzyli Gabinet JKM, obradujący pod przewodnictwem króla,

• solidarna odpowiedzialność ministrów,

• stopniowa utrata wpływu monarchy na rzecz Izby Gmin,

• przywódca większości parlamentarnej stawał się szefem władzy wykonawczej i politycznym zwierzchnikiem rządu,

• cecha charakterystyzna – silna pozycja premiera, zasadniczo bez teki,

• administracja poddana kontroli sądownictwa – nomocentryzm („rządy prwa” ang. Rule of the law) jako przejaw uznania praw obywatelskich wobec państwa

• negacja prawa administracyjnego jako przejawu uprzywilejowania władz na kontynencie

• rozdział między 2 pojęciami centralnej władzy wykonawczej:

- Rząd (ang Government)

- Gabinet (ang. Cabinet)

Kategorie najwyższych urzędników:

• sekretarze stanu (szefowie resortów),

• Podsekretarze stanu (młodsi ministrowie),

• Stali sekretarze (szefowie służby cywilnej w ministerstwach).

Civil Service – instytucja zawodowości aparatu urzędniczego wprowadzona w ciągu XIX w. wraz z zasadą stabilizacji stosunku służbowego.

National Health Service – państwowa służba zdrowia.

Administracja terenowa

• Oparta na pełnym samorządzie terytorialnym (ang. local self-government) – stanowi naturalną instytucję polityczną,

• Zasada niecentralizacji jako przejaw traktowania samorządu jako instytucji społeczeństwa obywatelskiego,

• Pozytywne (enumeratywne) kompetencje samorządu.

• Sędziowie pokoju – jako organy administracji i sądownictwa,

• XIX w. – wprowadzono Rady jako organy przedstawicielskie,

• Cech charakterystyczna – brak organów wykonawczych.

MODEL FRANCUSKI

• Monarchia absolutna trwała długo (poł. XV w. do Rewolucji),

• Brak reform – brak stadium absolutyzmu oświeconego,

• Reformy Napoleona – racjonalizacja przedrewolucyjnego modelu administracyjnego, przy utrzymaniu pewnych zasad.

Praktyka wg zasady „Rządy i parlamenty odchodzą, administracja pozostaje”

• rozróżnienie urzędników na: stałych i politycznych,

• wprowadzenie organów centralnych:

• Rada Ministrów (pod przewodnictwem głowy państwa),

• Rada Stanu (organ doradczy rządu w sprawach prawa),

• Izba Obrachunkowa (organ kontroli skarbowej).

• wyłączenie spod jurysdykcji sądów powszechnych spraw administracyjnych – powstanie sądownictwa administracyjnego.

System uzgadniania decyzji (łączący kolektywność z arbitrażem) – cecha charakterystyczna modelu.

Premier jako arbiter (fr. Premiere ministre), poprzednio posiadał tytuł Prezesa Rady Ministrów (fr. President du Conseil)

Status urzędników

• Tradycyjnie ukształtowany podział urzędników na korpusy,

• Status urzędnika ma charakter typowo osobisty,

• Zasada przydzielania stopnia w hierarchii, bez konieczności przyznawania stanowiska,

• Zasada stabilizacji stosunku pracy, przy braku zakładania politycznej neutralności urzędników,

• Znaczenie Narodowej Szkoły Administracji (ENA)

Administracja terytorialna

• Wieloszczeblowość (w celu zapewnienia szybkiego przepływu informacji),

• Centralizacja i jednoosobowość władzy administracyjnej (prefekt, podprefekt, mer),

• Rady różnych szczebli miały charakter doradczy i nie pochodziły z wyborów,

• Stopniowe wprowadzanie samorządu, traktowanego jako administracja zdecentralizowana (wyłom w modelu napoleon.)

• Samorząd długo pozostawał pod silnym wpływem administracji rządowej,

• Silne więzi polityków centralnych z okręgami, poprzez piastowanie mandatów samorządowych.

Status urzędników

• Tradycyjnie ukształtowany podział urzędników na korpusy,

• Status urzędnika ma charakter typowo osobisty,

• Zasada przydzielania stopnia w hierarchii, bez konieczności przyznawania stanowiska,

• Zasada stabilizacji stosunku pracy, przy braku zakładania całkowitej politycznej neutralności urzędników,

• Znaczenie Narodowej Szkoły Administracji (ENA)

MODEL NIEMIECKI

• Kształtował się w warunkach rozdrobnienia poszczególnych państw niemieckich w XVIII w.

• Absolutna monarchia oświecona, wzorowana na Francji z modyfikacjami lokalnymi (m.in. kolegialność),

• Otwarta na racjonalistyczne hasła wieku:

+ możliwość odgórnego prowadzenia stopniowych reform,

+ poddanie działalności administracji prawnym regulacjom (prawu stanowionemu przez monarchę),

+ w konsekwencji ukształtowała się tzw. „pruska droga” do kapitalizmu (poza Austrią) drogą reform XVIII i I poł. XIX w.

Główne kierunki reform:

• organizacja racjonalnego systemu administracji centralnej
  i terytorialnej,

• ukształtowanie stałego, zawodowego korpusu urzędników państwowych,

• stworzenie podstaw odpowiedzialności państwa przed sądami powszechnymi za szkody wyrządzone obywatelom,

• stopniowe wprowadzenie czynnika społecznego (samorządu terytorialnego).

Racjonalny system administracji centralnej:

• wprowadzenie klasycznego podziału resortowego,

• Wprowadzenie organu centralnej administracji grupującego ministrów - „typu Rady Ministrów”,

• powstanie systemu kanclerskiego - szczególna rola Kanclerza, jako jedynego wykonawcy decyzji politycznych,

• stworzenie rozbudowanego aparatu pomocniczego kanclerza.

Wprowadzenie porządku konstytucyjnego (Wiosna Ludów)

• poddano działalność administracji kontroli parlamentów,

• stworzono szczególne sądownictwo administracyjne

• wprowadzono samorząd terytorialny,

• w Prusach powiązanie sądownictwa i samorządu,

Sądownictwo administracyjne (tzw. model niemiecki):

• wyłącznie do kontroli legalności decyzji administracyjnych (sprawy cywilne w zakresie sądów powszechnych),

• wieloinstancyjność.

Organizacja administracji terytorialnej:

• federalizcja (mająca wyraz polityczno-ustrojowy), jako wyraz respektowania tradycyjnych odrębności jednostek terytorialnych,

• wprowadzanie instytucji samorządowych – np. w Prusach „gminy wiejskie”, następnie samorząd miejski,

Samorząd terytorialny - specyficzna konstrukcja, wzorowana na rozwiązaniach angielskich (H. Gneist)

• Selbstverwaltung – jako samozarząd, samoadministracja,

• dualizm – współistnienie dwóch rodzajów administracji, reprezentacji władz centralnych i organów obywatelskich,

• rozróżnienie odmiennych zakresów zadań administracji oraz uprawnień nadzorczo-kontrolnych,

Początki tworzenia zawodowego i stałego aparatu administracji (priorytet monarchów):

• XVIII w. przepisy określające status urzędników, z gwarancjami stabilizacji stosunku służbowego,

• osobisty - „prywatny charakter” stosunku w państwowej służbie cywilnej,

• dostęp do wyższych urzędów uzależniony od posiadania odpowiednich kwalifikacji (dominacja prawniczego wykształcenia),

• w stosunku do wyższych urzędników odstępowano od zasady politycznej neutralności

MODEL AMERYKAŃSKI

• tworzony w oderwaniu od instytucji feudalnych i wzorowany na modelu angielskim,

• modyfikacje o charakterze liberalnym i demokratycznym – istotne znaczenie mechanizmów wyborczych,

• samorząd typu angielskiego, lecz oparty na wyborach,

• system politycznych łupów (ang. political spoils)

• wyeksponowana rola prezydenta – jedyny organ wykonawczy (wybieralny),

• brak rozdzielenia organów „głowy państwa” i rządu, sekretarze formalnie są pomocnikami prezydenta,

• prezydent ponosi odpowiedzialność za całą administrację federalną, sekretarze zaś wyłącznie za swoja działalność,

Specyficzna organizacja obsługi prezydenta:

• swoboda tworzenia gremiów doradców,

• powstanie instytucji gabinetu doradców prezydenta,

• stworzenie rozbudowanego aparatu pomocniczego,

• kompetencje Kongresu tworzenia niezależnych agencji (ang. regulatory agencies)

Konkurencyjność gospodarki

Powszechnie wskazywane metody podnoszenia konkurencyjności

• koszty pracy, (Indie?)

• Stopy procentowe

- LIBOR (London Interbank Offer Rate)-stopa procentowa kredytów udzielanych na rynku międzynarodowym w Londynie,

- WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate)-stopa procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek innym bankom.

• kursy wymiany walut

• stopy oprocentowania

• kursy wymiany walut

• efekty skali

• deficyt budżetu państwa

• fuzja

• przymierze

• strategiczne partnerstwo

• współpraca

Symulacja kredytu hipotecznego

Ale poziom życia podnosił się w:

• Japonii, Włoszech i Korei Płd. pomimo deficytów budżetowych

• RFN i Szwajcarii pomimo wzrostu wartości walut

• Włoszech i Korei Płd. pomimo wysokich stóp procentowych

• RFN, Szwajcarii i Szwecji pomimo wysokich płac i niedostatku siły roboczej

• RFN, Japonii, Szwajcarii, Włoch i Korei Płd. pomimo ograniczonych bogactw naturalnych

Podstawą konkurencyjności

• Efektywność

• wytworzona wartość przypadająca na jednostkę pracy lub kapitału,

• jest podstawowym wyznacznikiem poziomu życia narodu w długim okresie

• od jej osiągania przez firmy zależy poziom życia w danym kraju

• jej trwały wzrost wymaga ciągłego postępu w gospodarce

Zagrożenie poziomu życia gdy :

• gospodarka krajowa przestanie być konkurencyjna w sektorach o wysokiej wydajności i wysokich płacach

• zwiększamy eksport dzięki niskim płacom i słabej walucie przy jednoczesnym imporcie nowoczesnych wyrobów

Działania innowacyjne warunkiem przewagi konkurencyjnej

• nowe wzornictwo

• nowa technologia

• nowa strategia marketingowa

• rzadziej rewolucyjny przełom techniczny

• innowacje łatwiej wdrażane w sytuacji przymusu, lęku przed stratą

• konkurencja z czasem prześciga firmę, która nie wdraża rozwiązań innowacyjnych

marka Edsel (imię syna Henriego Forda) wprowadzona przez Forda pod koniec lat 50-tych XX w. -konkurencja dla luksusowych modeli produkowanych przez General Motors

• kosztowne opracowanie nowej stylistyki i ogólnokrajowa kampania reklamowa

• markę po całkowitym fiasku sprzedaży wycofano w 1959 r. –straty ponad 350 milionów dolarów

Monika Żeromska, córka autora Syzyfowych prac, zanotowała podczas pobytu w Londynie:

Zwiedzamy obok sklep Habitat, który ma wszystko, co dotyczy domu. [...] mądre, ładne, łatwe w użyciu, proste w kształcie, skromne i urocze. Żeby to w Polsce, teraz, kiedy się ludzie od nowa urządzają po tej wojnie, kiedy przyszło nowe pokolenie, żeby można było takie wnętrza sobie montować, a nie ten straszny moskiewski, ozdobny, fikuśny niby-przepych w sklepach, te upiorne ozdobne lampy, lustra, te z piekła rodem pseudostyle i ozdóbki na każdej szklance czy tkaninie.

Grono przemysłowe (klaster)

znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną, połączoną podobieństwami i wzajemnie się uzupełniającą, jednocześnie konkurujących i kooperujących w pewnych aspektach działania.

czynniki produkcji (kwalifikacje siły roboczej, infrastruktura)

• Czynnik musi być dopasowany do potrzeb sektora (kadry+instytut naukowy +kapitał)

• Dania 2 szpitale leczące cukrzycę -potentat eksportu insuliny

• braki w czynnikach produkcji zmuszają do innowacji -Japonia bez zasobów naturalnych, „dokładnie na czas” bo drogie magazyny

Niekorzystne czynniki produkcji w przewagę konkurencyjną

• Włochy Lombardia -drogi kapitał, droga energia, brak miejscowych surowców, zły system transportowy

• pionierzy minihut (złom,mało energii)

Charakter krajowego popytu

• musi dawać jaśniejszy lub wcześniejszy obraz potrzeb nabywców

• nacisk popytu na innowacje

• wielkość popytu -mniejsze znaczenie niż jego charakter, gdy nabywcy najbardziej wyrafinowani na świecie

• Japończycy w małych, ciasnych domach -wyroby lekkie, cienkie, krótkie i małe

• Duńczycy -troska o środowisko naturalne-technologie proekologiczne

Sektory pokrewne i wspomagające

• Komponenty i urządzenia -przewaga gdy bliskie związki (szybki przepływ informacji, wymiana pomysłów)

• szwajcarskie farmaceutyki możliwe dzięki wcześniejszym doświadczeniom w barwnikach

• włoskie grono obuwnicze -kontakt z producentami skór (nowe faktury) producenci dowiadują się o modzie

strategia, struktura i rywalizacja firm

• Żaden system zarządzania nie jest uniwersalnie skuteczny

• Włochy -małe lub średnie rodzinne firmy (wyroby zindywidualizowane, elastyczność)

• Niemcy -hierarchiczna struktura i zarządzanie -sektory technologiczne i inżynierskie (optyka, chemia, maszyny)

• powodzenie narodu zależy od rodzaju wykształcenia wybieranego przez utalentowanych ludzi (uznanie społeczne, prestiż)

Rywalizacja firm

• Japonia (112 firm w sektorze obrabiarek, 25 w audio, 15 w aparatach fotograficznych)

• konkurencja krajowa to nie marnotrawstwo

• rywale pobudzają do redukcji kosztów, poprawiania jakości i obsługi

• rywalizacja o „prawo do przechwalania się”

• Niemcy -noże -Solingen

• Szwajcaria -farmaceutyki -Bazylea

Konkurencja krajowa

• Eliminacja przewag wynikających z faktu bycia w danym kraju (koszty czynników produkcji, preferencje na rynku)

• zmusza do szukania rynków zagranicznych

Włoski przemysł płytek ceramicznych -miasto Sassuolo w prowincji Modena

• Producenci z regionu Emilia-Romania wytwarzają około 30% światowej produkcji płytek i mają 60% w światowym ich eksporcie

Początki grona płytek ceramicznych

• Tradycje garncarstwa -XIII w.

• Po II W.Ś. była tam tylko kilku producentów

• popyt -odbudowa powojenna, klimat, upodobania

• import technologii, maszyn i surowców (biała glinka z Wielkiej Brytanii)

Lata 60.

• Modyfikacja urządzeń, ich produkcja i eksport

• wysoka konkurencja dostawców maszyn

• powstawanie firm wspomagających, formy, opakowania, glazury, transport, doradztwo

• wykorzystanie lokalnej glinki czerwonej

• Konsorcjum zajmujące się nowymi technologiami: Uniwersytet w Bolonii, agencje regionalne i producenci

• wzrost eksportu i kampania promocyjna

• współpraca ze znanymi projektantami

• ostra konkurencja o charakterze osobistym (firmy rodzinne)

• cykl produkcyjny z 16-20 godz. do 50 min.

Co do tego doprowadziło:

• Wyrafinowani i wymagający nabywcy miejscowi,

• silne i wyjątkowe kanały dystrybucji,

• ostra rywalizacja między miejscowymi firmami

• nieustanny nacisk na innowację

Tradycje meblarskie w Kalwarii Zebrzydowskiej

• 40 km od Krakowa

• początki związane z targami wokół klasztoru

• 1786-40stolarzy(parkiety)

• 1896-72mistrzówstolarskich

• rozwój rynku meblarskiego po 1848-Żydzi uzyskują prawo osiedlania się i działają jako pośrednicy

Tradycje meblarskie w Kalwarii Zebrzydowskiej

• do końca XIX w. proste technologie i wzornictwo

• przełom XIX i XX w. -nowe zakłady parowe, nowe maszyny, dobre wzornictwo

• własne studio projektowe

• 1897 Krajowa Szkoła Stolarstwa

• obecnie 18 000 mieszkańców

• z meblarstwem związanych 1130 firm

Struktura przemysłu i rynku meblarskiego

• struktura słabo zintegrowana

• większość producentów należy do MSP

• specjalizacja -dostosowanie się do nisz rynkowych

• produkcja mebli w Zachodniej Europie -45% światowej podaży mebli

• wiodący producenci w Europie: Niemcy, Włochy, Francja

Strategie rozwoju na rynku mebli

• strategia niskich kosztów (ale konkurencja państw rozwijających się)

• podniesienie technologii skutkujące pozycją na bardziej zaawansowanym rynku (wiedza i uczenie się, uczenie się firm od siebie)

Globalizacja informacji

• własność projektów trudna do ochrony przed nieuczciwą konkurencją

• inwestowanie we wzornictwo -efektywne tylko gdy inne atuty:

- tani proces produkcji IKEA (niska jakość),

- system zbytu,

- zaawansowana technologia trudna do imitacji

Strategia rozwoju

• podzlecanie w biednych krajach -biurokratyczne procedury -opłacalne dla dużych firm

• automatyzacja produkcji jest kosztowna, ogranicza elastyczność mniejszym firmom

• wykorzystanie wysoko wykwalifikowanych kadr

Uczestnictwo w łańcuchu kooperacji

• automatycznie wymusza dostosowanie produkcji do wymaganych standardów

• często bardziej efektywne niż ochrona wzorów lub marki

• łatwe dostosowanie do zmian popytu

• bliskie związki między firmami -korzyści i pozycja ekonomiczna, trudną do skopiowania w innych regionach

• konieczne zaufanie i chęć do nauki

Kalwaria -sprzedaż i działalność marketingowa

• długie tradycje wspólnego marketingu

• początekXXw.-własna hala wystawowa dla ponad 100 lokalnych firm

• obecnie potrzebny marketing zewnętrzny

Obecna sytuacja w branży

• większość badanych niezadowolona z obecnej sytuacji

• spadek popytu związany ze strukturalnym bezrobociem

• konkurencja tanich, importowanych mebli (np. IKEA)

• import mebli używanych

Pochodzenie projektów

• 60% firm - własnewzornictwo

• 35% firm – kopiowanie z czasopism

• 6% firm – współpraca z zewnętrznymi projektantami

Wnioski

• długie tradycje, koncentracja, zaczątki grona

• potrzebne lepsze wzornictwo

• produkcja na “wyższą półkę”, nieopłacalna produkcja masowa

• strategia marketingowa: oparcie strategii na dobrym wzornictwie, dostosowanie do wymagań klientów, stosowanie technologii nieosiągalnej w masowej produkcji

Konkurs: projekt Kalwaria

• odpowiedź na przeprowadzone badania

• ogólnopolski, otwarty konkurs na projekty mebli dla Kalwarii

• nagrodzone wyroby sygnowane logiem konkursu

• nagrody fundują władze publiczne i cech rzemiosł różnych

• próba poprawy wizerunku wzornictwa kalwaryjskiego

• mechanizmy finansowe stwarzające szanse na nowe edycje konkursu

• element kampanii promocyjnej miasta

Państwo a gospodarka

„niewidzialna ręka, która ... kieruje [każdym człowiekiem] tak, aby zdążał do celu, którego wcale nie zamierzał osiągnąć [...] Mając na celu swój własny interes człowiek często popiera interesy społeczeństwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyć im rzeczywiście”

1. Smith

Ulica Szeroka nr 12 –samowola budowlana –naruszenie praw innych

• Laissez-faire -pozwólcie działać -ład ekonomiczny w wyniku działalności gospodarczej wolnych jednostek

• krytyka J.M. Keynes -wg. niego nie daje on pełnego zatrudnienia

J.M. Keynes

• Odrzuca prawo Saya („produkty nabywa się zawsze za produkty -sam fakt stworzenia produktu otwiera automatycznie zbyt innemu produktowi) pieniądz ma wartość tylko w akcie wymiany (brak wartości własnej)

• Popytowa teoria dochodu narodowego-gospodarka jest ograniczona przez wielkość popytu (a nie przez wielkość zasobów), efekty mnożnikowe inwestycji

• odrzuca równowartość dochodów inwestycjom (wg Saya)

• ryzyko inwestowania ogranicza inwestycje

• epoka Keynesa 1948 -1967

Eksperyment Friedmanowski USA 1969

• Próba ograniczenia rosnącej inflacji

• ograniczona wzrost podaży pieniądza

• restrykcyjna polityka kredytowa

• zawieszono podatkowe ulgi inwestycyjne

• brak ingerencji w ceny i płace

• spadek tempa wzrostu dochodu narodowego, wzrost cen –stagflacja

Slumpflacja

• Wielkie szoki naftowe (1973 i 1979-80)

• slumpflacja (recesja + wysoka inflacja)

• ograniczenia monetarne bezsilne wobec koniecznych podwyżek cen surowców ograniczyły tylko produkcje i zatrudnienie

Polityczny cykl koniunkturalny

• 1972 –amerykański prezydent Nixon -maksymalnie ożywił gospodarkę -przegrzanie i późniejsze trudności gospodarcze

• ożywienie głównie poprzez wzrost wydatków publicznych

• 1976 G. Ford przegrywa wybory bo nie „podpompował” koniunktury gospodarczej

Lata 70.

• Przyspieszenie inflacji

• wzrost bezrobocia

stabilizacja cen ważniejsza niż wysoki poziom zatrudnienia

Monetaryzm (Friedman)

• Jedyna interwencja państwa -kontrola podaży pieniądza

• ceny poszczególnych dóbr mogą się różnić pod wpływem czynników nat. lub zewnętrznych (susza) -przy stałej podaży pieniądza nie wzrośnie ogólny poziom cen

przykład

• Konieczność kupna droższej benzyny zmusi konsumenta do kupna mniejszej ilości innego produktu co zmniejszy jego cenę

monetaryzm

• Zmiany ilości pieniądza -charakter autonomiczny

• zmiany produkcji i cen -charakter wynikowy

• Oddziaływanie państwa może być społecznie i ekonomicznie użyteczne jeżeli autonomiczna jest gospodarka

• interwencjonizm wymaga sprawnego aparatu państwowego i bazy informacyjnej

• interwencjonizm obciąża budżet

Słabość państwa

• państwo było zbyt silne w okresie gospodarki centralnie planowanej

• etatyzacja gospodarki (ustalanie liczby zatrudnienia w danej instytucji, wraz z wysokością budżetu przeznaczoną na wynagrodzenia)

• w latach 90. zamiast redefinicji roli państwa i instytucjonalnego obudowania jego funkcji ograniczano jego zakres

Rola państwa

• Dylemat "duże" czy "małe" państwo -sformułowany fałszywie

• musi być one sprawne

• duże znaczenie -polityka gospodarcza, której podmiotem jest państwo, polityka budżetowa i pieniężna

trzy sposoby koordynacji działań gospodarczych

• rynkowy,

• biurokratyczny

• właściwy dla organizacji nie ukierunkowanych w swej aktywności na zyski

• Transformacja -fundamentalna zmiana kombinacji i proporcji tych trzech mechanizmów koordynacji (dominuje rynkowy)

Kto steruje gospodarką?

• prognozy notowań giełdowych instytucji finansowych -z reguły sugerują, że będzie nieco lepiej -"zaczarowanie" rynku

• samospełniająca się prognoza

• spekulacja zorientowana na krótki horyzont -siłą napędową operacji giełdowych -sprzyja efektywności alokacyjnej długofalowej

Produkt krajowy brutto, PKB

• miernik produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju

• suma wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, wydatków sektora prywatnego na zakup dóbr i usług inwestycyjnych, wydatków państwa na zakup dóbr i usług oraz salda bilansu handlu zagranicznego

Dystrybucja dochodów

• Raporty BŚ co 10 lat na temat walki z biedą

• globalny PKB w okresie 1990 -2000 zwiększył się o 28%, w krajach o dochodach najwyższych i najniższych wzrósł o 27%, w krajach o dochodach przeciętnych aż o 41%

• bieda wg. BŚ -dochód mniejszy niż 1 USD dziennie

• biedni w 1998r. 1,2 miliarda

zastosowanie strategii rozwojowych

• Mauritius -przesunięcie wydatków budżetowych ze zbrojeń na edukację -odczuwalny postęp

• Malezja -strategia wzrostu gosp. i polityka inwestowania w kapitał ludzki -efekty

• Chiny -reformy i szybki wzrost gosp.

Bieda -Europa i Śr. Azja

• 1987 -1.1 miliona

• 1998 -24 miliony

• transformacyjna recesja i narastające nierówności społeczne

Monitorowanie celów wychodzenia z biedy

• zmniejszania ilości ludzi żyjących za mniej niż dolara dziennie

• szkolnictwo na poziomie podstawowym -jak największa liczba dzieci

• poprawa proporcji między ilością dziewcząt i chłopców w szkołach podstawowych i średnich

• spadek umieralności dzieci w wieku poniżej pięciu lat

• możliwości korzystania z opieki medycznej przy porodach

Nowa gospodarka

• Czy pojawia się nowa jakość -odmienna forma aktywności gospodarczej podnosząca wydajność pracy i efektywność całego układu?

• czwarta rewolucja przemysłowa

• czy "nowa gospodarka" implikuje "nową ekonomię”?

• w USA z 5 tysięcy firm kolejowych i 2 tysięcy samochodowych pozostał 1 procent,

• od 1930 r. koszt rozmowy telefonicznej między Londynem a Nowym Jorkiem spadł 1500 razy

• od 1970 r. realne koszty komputerowych zdolności obliczeniowych spadły o 99,999%

• z punktu widzenia funkcjonowania całej gospodarki -przekroczenie masy krytycznej nasycenia użytkownikami internetu

• w USA nowa gospodarka gdy 50% gospodarstw posiadało dostęp do internetu

Regulacyjna rola państwa w gospodarce

Wielka Depresja

• W większości państw rozpoczęła się w 1929 i trwała do 1933, a według niektórych do późnych lat 30. lub nawet wczesnych 40.

• Początek – załamanie na rynku akcji 4 września, 1929 w USA

Wielki kryzys

• Handel międzynarodowy zmniejszył się ponad 50%

• Bezrobocie w USA wzrosło do 25%

• Ceny zboża spadły około 60%

Co zrobiono źle?

• Akt dotyczący ceł (Smoot-Hawley Tariff Act) (1930)

• Spadek handlu międzynarodowego i wprowadzenie odwetowych ceł w innych krajach

• Średni poziom ceł wzrósł do 50% w latach 1931–1935.

Wrzesień 2009

• Największe zgromadzenie statków w historii, na wschód od Singapuru

• Flota większa niż połączona USA i GB, brak załogi, brak ładunków i portów docelowych

Wielki kryzys – rozwiązania

• Mały zagregowany popyt

• Znaczących spadek dochodów

• Niskie zatrudnienie

• Rządy zwiększały deficyt 1948 -1967

Nowy Ład

• Szereg programów pomocy (rządowe miejsca pracy dla bezrobotnych),

• Wzrost gospodarczy

• Reformy ( regulacja Wall Street, banków i transportu)

Regulator - aktywista

• rywalizacja: przedsiębiorstwa versus społeczeństwo

• przedsiębiorstwa lepiej zorganizowane stoją na uprzywilejowanej pozycji - wykorzystują to kosztem społeczeństwa

• ochrona interesów konsumentów przed zachłannością przedsiębiorców

• osoba spoza branży - przedstawiciel konsumentów

Regulator - arbiter

• Przedsiębiorcy należą również do społeczeństwa

• państwo nie powinno stawać po którejś ze stron

• szefem instytucji regulacyjnej powinna być osoba z branży

Funkcjonowanie gospodarki jako całości

• Oparta na ogóle przepisów prawnych, na podstawie których jest prowadzona działalność gospodarcza

Trzy modele rynku

• w pełni konkurencyjny – państwo nie ingeruje w procesy gospodarcze

• całkowicie kontrolowany przez państwo

• kontrolowany – niektóre aspekty działalności gospodarczej są poddane kontroli państwa

Kiedy rynek jest konkurencyjny

• odpowiednia liczba uczestników rynku

• pozycja przedsiębiorstwa określona udziałem w rynku.

• bariery wejścia i wyjścia z rynku

• homogeniczność handlowa towaru bądź usługi

• przejrzystość struktury i zasad funkcjonowania

• równość praw i zasad dostępności uczestników do informacji rynkowej

• kontrola i nadzór zabezpieczające przed kartelizacją (zmową) rynkową

• dostępność do wysoko wydajnych technologii

Wskaźnik Herfindahla-Hirschmana (HHI)

• HHI - miara koncentracji rynku, określa szacunkowy poziom zagęszczenia w danej branży oraz poziom konkurencji na danym rynku.

• HHI zdefiniowane jako suma kwadratów udziałów w sprzedaży wszystkich przedsiębiorstw działających na rynku.

• Wartość wskaźnika może znajdować się w zakresie od 0 (na rynku działa duża liczba podmiotów, co wskazuje na skuteczną konkurencję) do 1 w przypadku jednego monopolisty.

• Spadek indeksu Herfindahla-Hirschmana implikuje spadek siły producentów i wzrost konkurencyjności, a wzrost indeksu analogicznie odwrotnie.

• W USA poziomem HHI wskazującym na dużą koncentrację - 0.18

• UE - większą wagę przykłada się do tempa wzrostu wskaźnika, niepokojący jest dla niej wzrost HHI o 0,025 przy poziomie przekraczającym 0,1

homogeniczność produktu czy usługi

• gdy wielu producentów oferuje produkty spełniające te same funkcje, konsument wybiera kierując się wieloma przesłankami ale wszystkie produkty zaspokajają te same potrzeby

Zadania regulacji

• dbanie o powszechne istnienie rynków konkurencyjnych

• korygowanie odchyleń monopolistycznych

Kryzysy azjatyckie (Korea Płd., Tajwan) -1997

• niska inflacja

• małe deficyty budżetowe

• powody kryzysu :

• presja na sztywny kurs walutowy

• niesprawnie działający system regulacji sektora finansowego - fatalny stan aktywów sektora finansowego (niespłacalne kredyty, zawyżone wartości poręczeń)

System regulacji

• przepisy prawne precyzyjne ale i stosowalne w różnych przypadkach,

• personel - fachowy, dogłębnie znający problemy regulowanego rynku,

• struktura podmiotowa rynku - przejrzysta dla regulatora i wszystkich uczestników rynku,

• instytucja regulatora - wiarygodna, odporna na korupcję i naciski grup interesu,

Cechy regulatora

• niezależność (polityczna i gospodarcza) to nie dowolność lub brak odpowiedzialności za podjęte decyzje

• przejrzystość - decyzje muszą mieć jasne, czytelne podstawy prawne - procedury szczegółowe, jasne i powszechnie znane

Cechy regulatora

• przewidywalność

• fachowość - znajomość danej branży plus wiedza z zakresu rachunkowości i funkcjonowania przedsiębiorstw

• zaufanie - brak błędów i nieuleganie naciskom

typy systemu regulacji gospodarki

• jedna instytucja regulująca cały rynek, będąca jednocześnie “strażnikiem” konkurencji

• oddzielne instytucje: regulator i ochrona konkurencji (najpopularniejsze)

• zespół regulatorów poszczególnych rynków oraz jedna instytucja jako “strażnik” konkurencji

Rynek energetyczny w Polsce

• regulacja rynku energii - Urząd Regulacji Energetyki

• jego decyzje podlegają zaskarżeniu do Sądu Antymonopolowego

Jak regulować rynek?

• Branżowo

- rozwiązania dostosowane do specyfiki branż

- specjalizacja - wyższa fachowość

- najczęściej stosowane

• Całościowo

- nie powiela się tych samych działań

- lepsze wykorzystanie personelu - przenoszenie doświadczeń

- mniejsza podatność na naciski

Cele regulacji

• społeczne (np. przepisy w dziedzinie ochrony środowiska)

• administracyjne (np. wymogi dotyczące prowadzenia księgowości)

• ekonomiczne

Ekonomiczne cele regulacji

• nie dopuszczanie do osiągania zbyt wysokiej renty

• wymuszanie efektywności produkcji

• wpływanie na poziom i strukturę cen, aby była ona przyjazna dla konsumentów

• dbanie o odpowiednie tempo akumulacji kapitału

• prowadzenie polityki redystrybucji dochodu (np. cena energii ma znaczenie dla uczestników rynku)

Mechanizmy regulacji ekonomicznej

• działania administracyjne (udzielanie zezwoleń i koncesji)

• nakładanie kar

• wywierania wpływu na ceny oferowane przez poszczególnych producentów:

• system stałych cen

• system koszt plus (koszt plus marża)

Plusy systemu stałych cen

• stosunkowo prosty do wprowadzenia,

• istotny czynnik stabilizacji gospodarki,

• wywołuje presję na podniesienie efektywności (gdy stała cena - obniżenie kosztów daje automatycznie zwiększenie zysków)

Wady systemu stałych cen

• ryzyko niewłaściwego określenia poziomu cen

• brak presji na jakość dostarczanego towaru (usług)

• niestabilna gospodarka - zmiany ustalanych przez regulatora cen “nie nadążają” za inflacją

• trudności w przewidywaniu przyszłych wysokości czynników, z którymi powiązany jest poziom cen

Kiedy system „koszty plus” działa dobrze

• przejrzysty system prezentacji kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa

• personel instytucji regulatora musi posiadać wysokie kwalifikacje (dot. branży i rachunkowości)

• musi być stabilna sytuacja makroekonomiczna

Kiedy system „koszty plus” nie działa dobrze

• istnienie asymetrii informacji o kosztach między przedsiębiorstwem i regulatorem,

• ryzyko ceny przerzucone jest na konsumenta - producent zawsze ma pokryte koszty,

• zmiany cen nie nadążają za zmianami w poziomie i strukturze kosztów,

• problemy z dostosowywaniem się do zmieniającej się technologii

Zadanie URE w Polsce

- udzielanie (odmowa) i zmiana koncesji,

- zatwierdzanie i kontrola taryf,

- uzgodnienia projektów planów rozwoju przedsiębiorstw z branży,

- kontrola parametrów jakościowych,

- rozstrzyganie sporów,

- nakładanie kar,

- kontrola kwalifikacji osób zajmujących się eksploatacją.

ekonomia dobrobytu

• zajmuje się problemami normatywnymi

• celemnie jest opisaniegospodarki, lecz ocenaczy funkcjonuje dobrze

Pytania:

• efektywność alokacji,

• równość (podział dóbr i usług pomiędzy obywatelami)

• równość pozioma (identyczne traktowanie identycznych osób),

• równość pionowa -zróżnicowane traktowanie różnych osób by zmniejszyć skutki różnic (Robin Hood)

• alokacja zasobów-opis tego, kto co robi i kto co dostaje

• użyteczność oceniana proporcjonalnie do ilości dóbr, które ludzie otrzymują

• czy przejście z A do D jest sprawiedliwe?

Rozdział dóbr między dwie osoby

efektywność w sensie Pareto

• dla danego zbioru gustów konsumentów, zasobów produkcji i technologii alokacja jest efektywna w sensie Pareto, jeżeli niemożliwe jest przejście do innej alokacji, która polepszyłaby położenie niektórych osób bez szkody dla innych.

• tylko NE i SW

• przejście od A do B lub od A do G oznacza korzyść w sensie Pareto,

Granica możliwości produkcyjnych

• dla danego poziomu zasobów i danej technologii w gospodarce istnieje nieskończona liczba wariantów efektywnej w sensie Pareto alokacji, różniących się od siebie ze względu na podział dobrobytu

• Czy wariant alokacji, który przydziela jednej osobie całą możliwą do wytworzenia produkcję może być efektywny w sensie Pareto?

• w pewnych warunkach (bez zakłóceń) równowaga na rynku wolnokonkurencyjnym, jest efektywna w sensie Pareto

• kiedy producenci i konsumenci są konfrontowani z tymi samymi cenami to koszty krańcowe i użyteczności (inaczej korzyści) krańcowe zrównują się z cenami a więc i ze sobą

struktura popytu konsumpcyjnego zależy od:

• talentu,

• kapitału ludzkiego,

• bogactwa,

• Brazylia (podział dochodu i bogactwa b. nierównomierny) -Szwecja (małe różnice)

Zakłócenie

• z zakłóceniem mamy do czynienia wówczas, gdy społeczny koszt krańcowy produkcji dobra różni się od społecznej korzyści krańcowej związanej z konsumpcją tego dobra (np. podatek)

Podatek od filmów

DD - popyt na filmy i wlk. krańcowej korzyści konsumentów

SS - ilość filmów dostarcz. przy każdej wlk. ceny i wysokość krańcowego kosztu społecznego

EF – podatek

P1- także krańcowa korzyść konsumenta

P2 krańcowy koszt społeczny

Co wynika z faktu, że ?

• dla wielkości produkcji Q odpowiadającej równowadze:

• P1-krańcowa korzyść konsumenta, P2 -krańcowy koszt społeczny

społeczeństwo osiągnęłoby zysk netto produkując więcej filmów, ilość Q jest społecznie nieefektywna

dwa warianty alokacji

• „pierwszy najlepszy” -jeśli to możliwe likwidujemy zakłócenie w jednej branży

• „drugi po najlepszym”-jeżeli już zakłócenie musi nastąpić -to błędem jest ograniczenie zasięgu działania tego zakłócenia do jednego rynku. Wyższą efektywność zapewnia rozłożenie jego skutków na wiele rynków.

zawodność rynku

• sytuacje gdy równowaga kształtująca się na wolnych, nie będących przedmiotem regulacji rynkach nie prowadzi do efektywnej alokacji zasobów

źródła zakłóceń

• konkurencja niedoskonała (wytwarzanie zbyt malej ilości dóbr)

• preferencje społeczne(w rodzaju równości np. opodatkowanie w celu redystrybucji dochodów)

• efekty zewnętrzne(skażenie środowiska, hałas, tłok) -działanie jednej osoby pociąga za sobą koszty lub przysparza korzyści dla innych ludzi, których ona nie bierze pod uwagę.( „kwaśne deszcze” SO2,+ para wodna)

• brak innych rynków:dobra które powstaną w przyszłości, czas i ryzyko

efekt zewnętrzny

• powstaje wtedy, kiedy decyzja jednostki o produkcji lub konsumpcji wywiera bezpośredni wpływ na produkcję lub konsumpcję innych osób inaczej niż za pośrednictwem cen rynkowych

efekty zewnętrzne -przykłady

• zakład chemiczny zanieczyszcza jezioro nie biorąc pod uwagę wysokości kosztu krańcowego ponoszonego przez rybaków i kapiących się

• malując dom upiększamy ulicę, dlaczego nie wszyscy malują domy?

Odpowiedź:

• bo malujemy do momentu kiedy nasza własna użyteczność krańcowa zrównuje się z kosztem krańcowym farby i czasu poświęconego na malowanie

• nasze koszty krańcowe są zarazem społecznymi kosztami krańcowymi, jednak społeczna użyteczność krańcowa przekracza nasze własne korzyści

koszt społeczny produkcyjnego efektu zewnętrznego

MPC-krańcowy koszt prywatny

MSC -krańcowy koszt społeczny

DD- krańcowa korzyść społeczna i popyt w pkt E MSC>MPC E’ wielkość produkcji efektywna społecznie

Trójkąt - nadwyżka kosztu społ. nad korzyścią społ.

brak innych rynków: dobra które powstaną w przyszłości, czas i ryzyko

• ograniczony zbiór dóbr na które można zawierać transakcje terminowe, (złoto ale nie samochody bo nie znamy parametrów techn.)

• system cen nie może zapewnić, że koszty krańcowe planowanych dóbr zrównają się z użytecznościami krańcowymi

Talidomid

• pojawił się na europejskim rynku w 1957, wycofany ze sprzedaży w 1961,

• zalecany kobietom ciężarnym jako lek zapewniający "spokojny sen”, spowodował wady rozwojowe u ponad dziesięciu tysięcy dzieci, głównie niedorozwój kończyn, głuchotę, ślepotę, rozszczep podniebienia.

zdrowie

• brak wiedzy o szkodliwości leku powoduje, iż ludzie go kupują, społeczeństwo ponosi zbędne koszty jego nadprodukcji, (ale gromadzenie informacji kosztuje)

jakość, zdrowie, bezpieczeństwo

• pracownik zakładów chemicznych żądałby wyższej płacy wiedząc, że ma większe ryzyko zachorowania na raka (koszt produkcji takiej fabryki nie uwzględnia pełnego kosztu społecznego)

stanowienie norm

• rząd ustalając normy zwiększa prywatny koszt produkcji, zapobiegając stosowaniu przez przedsiębiorstwa technik minimalizujących koszty wytwarzania,

• ochrona zdrowia i bezpieczeństwa (po przekroczeniu pewnego punktu społeczna korzyść krańcowa z dalszej redukcji ryzyka będzie mniejsza niż krańcowy koszt społeczny)