T: Administracja terenowa, rządowa i samorządowa.
Administracja rządowa to po pierwsze administracja centralna czyli taka, która swoim zasięgiem obejmuje terytorium całego kraju.
Administracja rządowa terenowa obejmuje zasięgiem swego działania obejmuje ściśle określone terytorium.
Rządowa administracja terenowa dzieli się na administrację zespoloną i niezespoloną.
Administrację zespoloną tworzą(pod zwierzchnictwem wojewody) kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wykonujący zadania określone w ustawach.
Do administracji tej należą min. Komendant Wojewódzki Policji, Komendant wojewódzki Straży Pożarnej, Kurator oświaty, Wojewódzki inspektor Farmaceutyczny, Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej, Wojewódzki Konserwator Zabytków, Wojewódzki Lekarz Weterynarii.
Te służby, inspekcje, straże są zespolone w jednym urzędzie pod zwierzchnictwem wojewody. Ponad to zadania administracji rządowej na terenie województwa wykonują również a działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji, i straży. Są to zadania wykonywane przez powiat, czyli samorząd terytorialny jako zadania zlecone powiatowi z zakresu administracji rządowej. Jednostki samorządu terytorialnego, samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne jako zadania własne, oraz jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. To zlecenie tych zadań następuje albo na podstawie ustawy albo na podstawie porozumienia zawartego z organem administracji rządowej.
Do przygotowania na egzamin:
Katalog zadań własnych: gminy, powiatu i województwa. (ust. Z dn. 08.03.1990r. o samorządzie powiatowym i wojewódzkim).
Organami administracji rządowej niezespolonej (nazywana administracją specjalną) są podmioty podporządkowane właściwym ministrom lub kierownikom państwowych osób prawnych. Do organów administracji niezespolonej zaliczamy: Dowódców Okręgów Wojskowych, Szefów Wojewódzkich Wojskowych Oraz Wojskowych Komendantów WKU.
Administracja niezespolona to przede wszystkim wojsko. Dowódcy podlegają właściwemu ministrowi ( Ministrowi Obrony Narodowej).
Administracja Skarbowa czyli Dyrektorzy Izb Skarbowych, Naczelnicy U. S. , Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowej, (ministerstwo finansów).
Administracja skarbowa dzieli się na :
- państwową: Dyrektorzy Izb Skarbowych, Naczelnicy U.S.
- skarbową samorządową: samorządowe organy podatkowe, bowiem podatki to najważniejsze źródło dochodów publicznych. Dzielą się na: państwowe i samorządowe, przy czym wszystkie podatki lokalne, samorządowe wpływająco budżetów gminy.
Podział podatków:
- państwowe: VAT, akcyza, PIT, CIT.
- lokalne: od nieruchomości ( grunty, budynki), rolny, leśny, od środków transportu, od czynności cywilno-prawnych ( umowa sprzedaży- PCC), spadków i darowizn, karta podatkowa(ryczałt).
Lokalna administracja skarbowa (gminna) podlega nadzorowi Ministra Finansów. Jest to administracja samorządowa. Organami podatkowymi są: wójt, burmistrz albo prezydent miasta, jako organ pierwszej instancji i samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO) jako organ odwoławczy II instancji. Przy czym niektóre np. podatek PCC od spadków i darowizn należą do właściwości administracji skarbowej rządowej.
Administracja celna to również administracja rządowa, czyli Dyrektorzy Izb Celnych, Naczelnicy Urzędów Celnych, Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Górniczych, Dyrektorzy Urzędów Morskich, Dyrektorzy Urzędów Statystycznych, Państwowych Inspektorów Sanitarnych, Straży Granicznej.
Administracja rządowa jest zbudowana na zasadzie hierarchicznego podporządkowania tzn. organy wyższego szczebla mogą wydawać polecenia służbowe organom niższego.
Na obszarze województwa administrację rządową wykonują następujące organy:
Wojewoda- jest przedstawicielem rządu, Rady Ministrów w terenie.
Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach albo w imieniu wojewody albo we własnym imieniu jeżeli ustawa tak stanowi.
Organy administracji niezespolonej.
Działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży wykonujący zadania określone w ustawach.
Organy samorządu podstawie ustawy albo na podstawie porozumienia.
Administracja zespolona oparta jest na zasadzie zespolenia, zjednoczenia, i zwierzchnictwa wojewody. Wojewoda gwarantuje swoją osobą skuteczne wykonywanie tej administracji. Kierownicy zespolonych służb, inspekcji oraz straży działają pod zwierzchnictwem wojewody albo w jego imieniu albo we własnym jeżeli ustawa tak stanowi. Zespolenie oznacza zespolenie w jednym urzędzie: urzędzie wojewódzkim. Czasami dana służba, inspekcja, straż jest wyłączona z urzędu wojewódzkiego np. wojewódzka Komenda Policji.
Wojewoda jest organem administracji zespolone, w województwie kieruje nią koordynuje i ponosi odpowiedzialność za rezultaty działania tejże administracji.
Wojewoda powołuje, odwołuje kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży. Nie dotyczy to Komendanta Wojewódzkiego Policji oraz Straży Pożarnej. On są powoływani przez ministra właściwego dla spraw wewnętrznych za zgodą wojewody. Ich odwołanie wymaga zasięgnięcia opinii wojewody. Komendanci Wojewódzcy Policji i Państwowej Straży Pożarnej wchodzą w skład kolegium odwoławczego wojewody.
Zespolenie administracji rządowej następuje na kilku płaszczyznach:
- organizacyjna (w jednym urzędzie wojewódzkim) czego wyrazem jest włączenie regulacji dotyczących organizacji służb, inspekcji do statutu urzędu wojewódzkiego jak również regulaminy tych organów stanowią część urzędu wojewódzkiego.
- osobowo -personalnej, oznacza że wojewoda ma prawo powoływać kierowników tych służb i inspekcji z wyjątkiem Komendantów Wojewódzkich Policji i Straży Pozarnej.
- kompetencyjna - kierownicy owych inspekcji i straży wykonują zadania w imieniu wojewody na podstawie ustawowego upoważnienia.
- finansowe - oznacza włączenie budżetu danej służby, inspekcji do budżetu wojewody.
Administracja niezespolona specjalna.
Są to terenowe organy administracji rządowej podporządkowane ministrom lub kierownikom urzędów centralnych. Działają na obszarze danego województwa.
Wojewoda ma wobec tych organów kompetencje o charakterze koordynacyjnym, opiniodawczym, w pewnym zakresie także kompetencje lokalne.
Administracja niezespolona są to wyspecjalizowane organy administracji ich kompetencje mieszczące się zwykle w ramach kompetencji jednego resortu, ministerstwa.
Administracja niezespolona działa albo w ramach zasadniczego podziału terytorialnego (województwo, powiat, gmina) albo w ramach podziałów specjalnych. Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa organy tej administracji mają obowiązek:
Uzgadniać z wojewodom projekty aktów prawa miejscowego stanowione przez te organy.
Obowiązek zapewnić zgodność swoich działań z poleceniami ............ np. powódź.
Mają obowiązek składać roczne informacje o swej działalności a na bieżąco obowiązek składania wyjaśnień.
Wojewoda ma wgląd w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa także przez organy samorządu jeśli chodzi o zadania zlecone.
Powoływanie i odwoływanie organów administracji niezespolonej następuje albo na wniosek wojewody albo po uzyskaniu uprzednio jego zgody chyba że ustawa przewiduje inny tryb.
Lista organów administracji niezespolonej zawarta jest (przeczytać) w załączniku do ust. z dn 05.06. 1998r. O administracji rządowej w województwie. Ustawa ta wprowadza ograniczenie: chodzi o możliwość tworzenia nowych organów administracji niezespolonej (tylko Parlament w drodze ustawy.
Administracja samorządu terytorialnego
Samorząd terytorialny, podstawę jego reguluje Konstytucja, drugim bardzo ważnym aktem jest umowa międzynarodowa z 15. 10. 1985r. Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, Lokalnego, w której określono jak powinny wyglądać modelowe relacje pomiędzy państwem a samorządem. Polskie prawodawstwo w tym zakresie zgodne jest ze standardami tej Europejskiej Karty.
Relacje między państwem a rządem winny opierać się na zasadzie pomocniczości państwa. (wyrażona w preambule Konstytucji) - oznacza postulat takiego ustroju by rola państwa w zaspokajaniu potrzeb tak indywidualnych jak i zbiorowych była sprowadzona do minimum. Z zasadą pomocniczości w parze idzie zasada decentralizacji władzy publicznej, która nakazuje realizacje możliwie największej liczby zadań publicznych samorządowi jako zadań własnych, które wykonuje ten samorząd :
na własną odpowiedzialność,
we własnym imieniu i to wymaga:
zapewnienie samorządowi odpowiedniej niezależności od państwa (nadzór legalny wojewody nad prawem miejscowym).
nadzór finansowy sprawowany przez Regionalne Izby Obrachunkowe.
To wymaga także zapewnienia samorządowi odpowiednich środków finansowych - musza mieć dochody własne wśród których muszą być dochody z podatków i opłat lokalnych. W Polsce dotyczy to tylko gmin! Województwa i powiaty nie maja dochodów z podatków.
Art. 163 Konstytucji - uszczegółowienie zasady decentralizacji, który wprowadza zasadę domniemania kompetencji samorządu.
Podstawową jednostką samorządu jest gmina, do jej kompetencji należą wszystkie zadania publiczne należące do samorządu terytorialnego z wyjątkiem tych które wyraźnie są zadaniami powiatu czy województwa.
Jednostki samorządu terytorialnego nie są hierarchicznie podporządkowane, gminy nie podlegają powiatom, powiaty nie podlegają województwom.
Polska jest |państwem unitarnym czyli jednolitym w sferze zewnętrznej jak i wewnętrznej. Zatem w obecnym ustroju nie ma miejsca na jakiekolwiek autonomiczne nadanie uprawnień ustawodawczych jednostkom samorządu terytorialnego.
Wszystkie jednostki zasadniczego podziału terytorialnego są jednostkami samorządu terytorialnego. Podstawą jest: ust z dn. 08.03. 1990r. O samorządzie gminnym oraz trzy ustawy z 28. 07. 1990, 05.06.1998r. o samorządzie powiatowym oraz o wprowadzeniu trójstopniowego podziału administracyjnego.
Organy samorządu terytorialnego:
Gmina - organ uchwałodawczy, stanowiący prawo miejscowe to Rada Gminy albo Rada Miasta, pochodzi z wyborów powszechnych (radni).
Powiat - organem uchwałodawczym jest Rada Powiatu, pochodzi z wyborów powszechnych. Organem wykonawczym jest zarząd. Przewodniczący to starosta. Zarząd powiatu jest powoływany i odwoływany przez Radę Powiatu.
Województwo - organem uchwałodawczym jest Sejmik, pochodzi z wyborów powszechnych. Organem wykonawczym jest zarząd wybierany przez Sejmik. Marszałek jest przewodniczącym zarządu.
Obowiązuje zasada, że wszystkie organy samorządu które pochodzą z wyborów powszechnych mogą być odwołane tylko w drodze referendum powszechnego, dotyczy to Rady Gminy, Miasta, Sejmiku, Rady Powiatu, wójta, burmistrza, prezydenta. Aby referendum było ważne wymagana jest minimum 30% frekwencja.
Model Anglosaski - Wielka Brytania, USA.
Wielka Brytania uważana jest za kolebkę samorządu terytorialnego. Podstawową zasadą przyjętą również w USA jest zasada, która zezwala jednostkom lokalnym na realizację takich zadań publicznych które przyznane są im ustawą.
To zupełnie odwrotne podejście niż w Polsce i innych krajach europejskich gdzie domniewa się kompetencje gminy jako najwłaściwsze.
W krajach anglosaskich samorząd może wykonywać tylko te zadania które wynikają z ustaw.
Francja - Do lat 50-tych reprezentowała model centralistyczny, czyli nie było samorządu. W 1954r. Zdecydowano się na decentralizację administracji. Natomiast z właściwą reformą zwlekano do lat 80-tych
Trójstopniowy podział: gminy, departamenty, regiony.
Francuskie gminy posiadają kompetencje generalną (jak w Polsce), co oznacza że właściwe są we wszystkich sprawach które nie należą do innych jednostek. Np. gospodarka przestrzenna, zarządzanie mieniem komunalnym, opiniowanie przebiegu dróg, organizacja i świadczenie pomocy społecznej, wspieranie rozwoju gospodarczego, urbanizacja, kształcenie zawodowe, część ochrony zdrowia.
Regiony to podobnie jak w Polsce, są to promocja regionu, rozwój przedsiębiorczości, życia społecznego.
Departamenty realizują świadczenia socjalne:
- transport szkolny,
- wywóz śmieci,
- utrzymywanie wysypisk śmieci.
Na szczeblu departamentów dualizm administracji (rządowa i samorządowa).
W Polsce występuje na szczeblu terytorialnym.
3