RYNKI FINANSOWE - wykłady dr B. Puszer

21.02.2011

Rynek – ogół zamierzonych i zrealizowanych transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków na jakich one są proponowane i dokonywane.

Rynek to stale dokonujący się w gospodarce proces w ramach którego kupujący i sprzedający decydują o tym co chcą sprzedać lub kupić i na jakich warunkach.

Gospodarka jest systemem składającym się z wielu ściśle ze sobą powiązanych i uzupełniających się rynków. Na poszczególnych rynkach zgłaszane są popyt i podaż na określone dobra oraz dochodzi do ustalenia ich ceny i zawarcia transakcji.

Z punktu widzenia przedmiotu wymiany wyróżnia się:

-rynek produktów (dóbr i usług)

-rynek nieruchomości

-rynek pracy

-rynek finansowy (rynki finansowe)

Rynek finansowy to rynek, na którym dokonuje się transferu kapitału od osób lub instytucji, które dysponują nadwyżką zasobów pieniężnych do osób lub instytucji, które zgłaszają na nie zapotrzebowanie i mają możliwość efektywnego ich zastosowania.

Rynek finansowy to rynek na którym zawierane są transakcje finansowe polegające na zakupie lub sprzedaży instrumentów finansowych.

Instrument finansowy:

-prawa i zobowiązania majątkowe, jakie wynikają z kontraktu zawartego między dwoma stronami na rynku finansowym

-kontrakt między dwoma stronami regulujący zależność finansową w jakiej obie strony pozostają

Rynki finansowe to rynki, na których przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe.

Instrumenty finansowe to zobowiązania (roszczenia) finansowe jednych podmiotów w stosunku do innych.

Instrumentami finansowymi są:

-depozyty bankowe

-papiery wartościowe

-polisy ubezpieczeniowe

-jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych

-instrumenty pochodne (np. opcje)

Rynek finansowy to rynek za pośrednictwem którego dokonywana jest wymiana jednego rodzaju aktywów finansowych na inne aktywa. Na rynkach finansowych dochodzi do spotkania podmiotów dysponujących nadwyżkami finansowymi i podmiotów , które odczuwają niedobory finansowe.

Na rynkach finansowych występują:

-towar, którym są określone instrumenty finansowe

-cena, która zależy od rodzaju instrumentu (w przypadku instrumentów depozytowych i pożyczkowych są to stopy procentowe, dla waluty – kurs walutowy, dla akcji i udziałów – ich bieżące ceny rynkowe itp.)

-podaż – podmioty oferujące instrumenty finansowe w zamian za pieniądze

-popyt – podmioty nabywające instrumenty finansowe i wyzbywające się płynności w formie pieniędzy

Do podstawowych czynników kształtujących podaż środków na rynku finansowym zalicza się:

-oszczędności gospodarstw domowych przeznaczone na przyszłe wydatki konsumpcyjne lub w lokaty w aktywach przynoszących dochód

-zyski przedsiębiorstw

-dodatkową kreację pieniądza przez system bankowy

-zyski inwestorów instytucjonalnych

Do podstawowych czynników kształtujących popyt na środki na rynku finansowym zalicza się:

-realizowaną przez państwo politykę gospodarczą w tym przede wszystkim politykę pieniężną i fiskalną

-sytuację na rynku finansowym, będącą odzwierciedleniem ogólnej koniunktury gospodarczej

-różnicę pomiędzy wysokością własnych środków będących w dyspozycji uczestników rynku finansowego a zapotrzebowaniem na pokrycie potrzeb finansowych tych podmiotów

Rola rynku finansowego:

-umożliwia podmiotom gospodarującym uniezależnienie decyzji konsumpcyjnych i inwestycyjnych od wielkości posiadanych w danym momencie zasobów (umożliwia elastyczne kształtowanie czasowej struktury konsumpcji i inwestycji)

-stwarza większe możliwości wzrostu efektywności wykorzystania zasobów w gospodarce

-stwarza inwestorom możliwości zróżnicowania pakietów posiadanych aktywów oraz ograniczania ryzyka

Funkcje rynku finansowego:

-alokacja kapitału (przesunięcie nadwyżek finansowych)

-mobilizacja kapitału

-transformacja kapitału (możliwość zamiany najbardziej płynnego aktywa jakim jest pieniądz (waluta) na instrument finansowy mniej płynny

-wycena kapitału (kształtowanie się cen)

Kryteria podziału rynku finansowego:

1. Funkcje rynku finansowego:

-rynek walutowy (dewizowy)

-rynek pieniężny (krótkoterminowe papiery wartościowe)

-rynek kapitałowy (długoterminowe papiery wartościowe)

-rynek depozytowo-kredytowy

-rynek pozabilansowych instrumentów finansowych

2. Przedmiot transakcji:

-rynek walutowy

-rynek instrumentów o charakterze wierzytelnościowym

-rynek instrumentów o charakterze własnościowym

-rynek pochodnych instrumentów finansowych

3. Okres zapadalności zobowiązania finansowego:

-rynek pieniężny

-rynek kapitałowy

4. Charakter instrumentów finansowych:

-rynek pieniądza bankowego (zaliczanych do czynności bankowych sensu stricte)

-rynek papierów wartościowych

5. Stopień formalizacji:

-rynek zinstytucjonalizowany (sformalizowany) – świadczony przez podmioty gospodarcze i instytucje, ukształtowany i organizowany (np. rynek giełdowy, bankowy, ubezpieczeniowy)

-rynek nieinstytucjonalizowany (niesformalizowany) – jest funkcją popytu i podaży na instrumenty finansowe, transakcje zależą od zgłaszanego popytu i podaży na instrumenty finansowe

6. Wartość pojedynczej transakcji:

-rynek detaliczny (na „niewielkie kwoty”, pojedyncze transakcje)

-rynek hurtowy (np. kredyty)

7. Sposób wykorzystania instrumentów finansowych:

-rynek pierwotny - to rynek na którym są oferowane instrumenty finansowe

-rynek wtórny – zajmuje się instrumentami, finansowymi, będącymi już wcześniej w obiegu. Rynek wtórny ma zapewnić płynność instrumentom finansowym.

8. Zasięg transakcji finansowych i zakres ich kontroli:

-rynek wewnętrzny – krajowy, narodowy, podlega regulacjom dla danego obszaru. Instrumenty wyrażone są w walucie krajowej. Te transakcje finansowe podlegają prawodawstwu w danym kraju.

-rynek zewnętrzny (międzynarodowy):

*rynek zagraniczny – rezydent zawiera transakcje na innym rynku, ale w walucie będącej walutą danego kraju, wykorzystując do tego instrument pod jurysdykcją danego kraju

*eurorynek – aktywa finansowe oferowane rezydentom i nierezydentom , ale w innej walucie niż waluta danego kraju. Nie muszą podlegać jurysdykcji danego państwa. Wykorzystuje się tu prawo rynku londyńskiego lub stanu Nowy Jork. Waluta ta nazywa się np. eurodolary lub eurowaluta. Np. transakcje, kredyty walutowe, oferta lokat w walutach obcych.

*rynek globalny- dany instrument finansowy jest emitowany na różnych rynkach narodowych. (np. kredyty konsorcjalne), jest to aktywo, które dotyczy kilku rynków

9. Dostępność instrumentów:

-rynek publiczny – oferta jest kierowana do nieoznaczonego adresata, przez środki masowego przekazu

-rynek prywatny – oferta jest skierowana do z góry określonego adresata (np. rynek papierów wartościowych)

10. Termin rozliczania transakcji:

-rynek natychmiastowy (spot, kasowy) –transakcja finansowa jest zawierana po aktualnej enie na moment zawarcia. Instrument stawiany jest do dyspozycji najpóźniej w 2 dniu roboczym.

-rynek terminowy (forward)- rynek na którym zawierane są transakcje po tzw. cenie terminowej natomiast instrument będzie dostępny po tej cenie w określonym momencie w przyszłości.

• Forward

• Futures

• Swap

• Opcje

07.03.2011 r.

Pośrednicy finansowi i organizowane przez nich rynki finansowe (podmiotowa klasyfikacja rynków finansowych)

1. banki depozytowo-kredytowe:

-rynek usług depozytowych

-rynek kredytów i pożyczek bankowych

2. Niedepozytowe instytucje pośrednictwa finansowego:

-rynek usług ubezpieczeniowych (ubezpieczenia na życie, ubezpieczenia majątkowe, ubezpieczenia emerytalne)

-rynek funduszy inwestycyjnych (otwarte fundusze inwestycyjne, zamknięte fundusze inwestycyjne)

-rynek usług leasingowych (bankowe i niebankowe przedsiębiorstwa leasingowe)

-rynek usług factoringowych (bankowe i niebankowe przedsiębiorstwa factoringowe)

-rynek obligacji, akcji i innych papierów wartościowych (banki inwestycyjne, domy maklerskie, agencje ratingowe, giełdy)

Instrumenty rynku kapitałowego:

1. Ze względu na rodzaj uosabianego prawa majątkowego:

-instrumenty wierzytelnościowe (coraz więcej długu jest zaciągane poprzez rynki finansowe)

-instrumenty udziałowe (emitent takiego instrument unie będzie wypłacał świadczenia)

2. Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności do praw majątkowych:

-instrumenty na okaziciela

-instrumenty imienne

3. Ze względu na charakterystykę uzyskiwanych dochodów:

-instrumenty przynoszące stały dochód (zapewniają inwestorowi stały określony dochód

-instrumenty przynoszące zmienny dochód (nie gwarantują osiągnięcia dochodu, uzależniają osiągnięcie dochodu od różnych parametrów ekonomicznych)

4. Ze względu na poziom ryzyka:

-instrumenty bez ryzyka (brak takowych)

-instrumenty o małym ryzyku

-instrumenty o umiarkowanym ryzyku

-instrumenty o wysokim ryzyku

Cechy decydujące o zasadach tworzenia, działania i rozwoju rynku kapitałowego:

-przejrzystość – swobodny dostęp do informacji zamieszczonych na rynku kapitałowym (finansowym), ustalenie reguł zawieranych transakcji na rynku finansowym

-rzetelność – cecha ta wyraża się w sposobie prezentowania i udostępniania informacji do publicznej wiadomości. Informacje te muszą być pełne

-efektywność – odnosi się do poziomu rozwoju infrastruktury, która umożliwia zawieranie transakcji finansowych (np. drogą elektroniczną, jakie jest tego bezpieczeństwo)

-płynność - swoboda zamiany jednego aktywa finansowego na inny rodzaj aktywa finansowego

-integralność – występowanie jednolitych zasad i przepisów scalających funkcjonowanie instytucji finansowych

-innowacyjność – wdrażanie i poszukiwanie nowych rozwiązań w zakresie instrumentów finansowych

Funkcje rynku kapitałowego:

-mobilizacja kapitału – przyciąganie najbardziej płynnego aktywa finansowego jakim jest pieniądz w instrumenty finansowe

-wycena kapitału- ustalenie ceny dla danego instrumentu finansowego

-transformacja kapitału – polega na zamianie jednej formy kapitału na inną formę kapitału. Transformacja kapitału jest możliwa dzięki atrakcyjności instrumentów finansowych

-efektywna alokacja kapitału – instytucje finansowe umożliwiają pozyskanie kapitału na stosunkowo niskie kwoty i zainwestowanie (przekazanie) go w instrumenty bardziej atrakcyjne i opiewające na większe kwoty

-redystrybucja dochodów w gospodarce – podział dochodów pomiędzy różnymi uczestnikami rynku (sferami gospodarki) pozyskanie dochodów od podmiotów nadwyżkowych i przekazanie ich podmiotom deficytowym

-prognozowanie – barometr sytuacji (koniunktury) gospodarczej

Podmioty na rynku kapitałowym:

-jednostki nadwyżkowe (inwestorzy)

- jednostki deficytowe (emitenci)

-pośrednicy finansowi (instytucje finansowe)

-instytucje zabezpieczające pewność lokat

-organizatorzy obrotów

-środki informacji o rynku

21.03.2011 r.

Instytucje regulujące i nadzorujące rynek finansowy można rozpatrywać w ujęciu:

-wąskim – to agendy państwowe wyspecjalizowane w poszczególnych segmentach rynku finansowego, ich głównym zadaniem jest nadzór nad przestrzeganiem obowiązującego prawa przez podmioty działające na tym rynku, czasami posiadają kompetencje w zakresie stanowienia norm prawnych, występują trzy typy organizacji nadzorujących rynki finansowe: nadzór nad rynkiem kapitałowym, nadzór ubezpieczeniowy i nadzór bankowy

-szerokim – to organy władzy państwowej, których główne zadanie polega na tworzeniu regulacji prawnych, w mniejszym zakresie spełniają funkcje nadzorcze, do nich można zaliczyć parlament (uchwalający ustawy regulujące funkcjonowanie rynku finansowego), władze wykonawcze (rząd, ministrowie – wydają akty prawne niższego rzędu, a także mogą pełnić niektóre funkcje nadzorcze nad instytucjami rynku finansowego).

Regulacja rynków finansowych – rola państwa:

Państwo na rynku finansowym występuje w roli podmiotu:

-regulującego i kontrolującego procesy zachodzące na rynku finansowym oraz udzielającego zezwoleń na prowadzenie działalności w tym sektorze

-oddziałującego na koniunkturę gospodarczą

-zawiera transakcje na tym rynku (najczęściej w roli pożyczkobiorcy)

Instytucje regulujące i nadzorujące rynek finansowy:

-agendy rządowe

-bank centralny – odpowiada za działalność sektora bankowego

-instytucje nadzorcze – nie ma jednolitego modelu nadzoru i regulacji prawnych funkcjonowania rynku finansowego

Przyjmując za kryterium zakres integracji nadzoru nad poszczególnymi segmentami systemu finansowego wyróżnia się dwa podstawowe modele:

-nadzór sektorowy – zakładający istnienie odrębnych instytucji nadzorujących poszczególne segmenty finansowe tj. sektor bankowy, ubezpieczeniowy i rynek kapitałowy. W ramach tego modelu funkcję nadzoru bankowego sprawuje zazwyczaj Bank Centralny.

- nadzór zintegrowany – całkowite lub częściowe łączenie funkcji nadzorczych nad wszystkimi bądź niektórymi segmentami rynku finansowego w jednej instytucji o charakterze „meganadzorcy”.

Przesłanki za wprowadzeniem nadzoru zintegrowanego:

-jest odpowiedzią na powstanie coraz bardziej złożonych produktów i usług finansowych oraz konglomeratów finansowych, zacieranie się granic pomiędzy poszczególnymi segmentami rynku finansowego

-zintegrowany nadzór nad ryzykiem finansowym posiada większy status w strukturze instytucjonalnej kraju niż pojedyncze nadzory nad poszczególnymi segmentami rynku

-wprowadzenie nadzoru pozwala osiągnąć korzyści skali

Argumenty przeciwko modelowi zintegrowanemu:

-każdy z segmentów rynku charakteryzuje się inną specyfiką i zakresem ryzyka

-każdy z tych sektorów ma odrębne zasady rachunkowości i sprawozdawczości

-trudności w wypracowaniu i wdrożeniu jednolitych zintegrowanych systemów informacyjnych

-mniej efektywny niż nadzór sektorowy

-może powstrzymać lub uniemożliwić wdrażanie nowych rozwiązań

Biorąc pod uwagę kryterium stopnia zaangażowania BC w nadzór bankowy czy też szerszy nadzór finansowy, można wskazać 3 modele:

-BC odpowiedzialny tylko za nadzór bankowy (nadzór niebankowe poza BC)

-BC odpowiedzialny za nadzór finansowy i bankowy

-BC niezaangażowany w nadzór finansowy

Argumenty za zaangażowaniem się BC w nadzór finansowy:

-stabilność systemu finansowego jako jeden z celów działania BC

-przepływ informacji korzyści dla polityki pieniężnej i nadzorczej

-uniknięcie powielania pewnych zadań

-rola BC w czasie kryzysu w systemie finansowym

-uwarunkowania historyczne

Trzecie podejście tzw. podejście funkcjonalne do nadzoru finansowego zakłada stworzenie 2 odrębnych instytucji nadzorczych odpowiedzialnych za różne aspekty nadzoru finansowego:

I – odpowiedzialna za nadzór ostrożnościowy nad wszystkimi instytucjami finansowymi (prudential supervison) z reguły ulokowany jest w BC

II – kontroluje prawne aspekty operacji finansowych (conduct of bussiness supervision) i odpowiada za ochronę konsumentów

Wśród najważniejszych czynników wymienianych w literaturze, które mają wpływ na sposób organizacji nadzoru nas systemem finansowym wymieniane są:

-poziom rozwoju ekonomicznego kraju

-rozmiar rynku finansowego

-struktura systemu finansowego i rozwój konglomeratów finansowych

-koszty działalności instytucji nadzorczych

-czynniki/uwarunkowania polityczne

-uwarunkowania historyczne

Instytucje organizujące obrót - grupa pomiotów mająca za zadanie przede wszystkim stworzenie technicznych warunków sprawnego przebiegu oraz rozliczania transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe.

Do tych podmiotów zalicza się:

-giełdy – zawieranie transakcji w określonym miejscu i czasie, rynek regulowany

-instytucje pozagiełdowe rynku regulowanego

-depozyty papierów wartościowych – przechowują papiery wartościowe, zapewniają bezpieczeństwo obrotu

-domy maklerskie – wyrażają gotowość do transakcji tymi instrumentami między kupującymi i sprzedającymi

-firmy zarządzające aktywami – pobierają z rynku aby lokować w inne aktywa

Instytucje finansowe- podmioty, których głównym zadaniem jest pośredniczenie w transakcjach zawieranych na rynkach finansowych. Są to podmioty nabywające papiery wartościowe oraz emitujące własne zobowiązania w celu zgromadzenia pieniądza niezbędnego do zakupu papierów wartościowych. Świadczą także różnego rodzaju usługi dla podmiotów sektora niefinansowego. Można tu zaliczyć:

-banki - najważniejsze

-zakłady (towarzystwa, firmy), ubezpieczeń – działalność lokacyjna na rynku finansowym

-fundusze inwestycyjne

-fundusze emerytalne

-pozostałe instytucje finansowe

Emitenci- wszystkie podmioty występujące na rynku pierwotnym z popytem na pieniądz oraz podażą papierów wartościowych (podaż instrumentów finansowych). Są to podmioty nie posiadające wystarczających zasobów pieniądza aby zrealizować swoje zamierzenia konsumpcyjne, inwestycyjne czy produkcyjne a także zasobów potrzebnych do uregulowania ich wymagalnych zobowiązań. Zaliczamy tu:

-gospodarstwa domowe

-przedsiębiorstwa

-instytucje finansowe

-państwo

-organy samorządu terytorialnego

-podmioty zagraniczne

Inwestorzy – podmioty, które dysponują oszczędnościami pieniężnymi i poszukują korzystnych lokat. Występują jako nabywcy papierów wartościowych bądź kontraktów pochodnych. Zaliczmy tu:

-gospodarstwa domowe

-przedsiębiorstwa

-instytucje finansowe

-państwo

-organy samorządu terytorialnego

-podmioty zagraniczne

18.04.2011

Uczestnicy rynku giełdowego:

-makler (broker) – zawiązuje umowy w imieniu klientów, pobiera za to opłaty

-samodzielny uczestnik – otrzymał uprawnienia do zawierania transakcji bezpośrednio na giełdzie we własnym imieniu i na własny rachunek, często na bardzo wysokie kwoty

-urzędnicy – osoby, które zostały dopuszczone do handlu na z góry określony okres czasu i które zawierają transakcję z upoważnieniem i w imieniu konkretnych przedsiębiorstw np. pracownicy tego podmiotu

-goście – osoby, które pracują na giełdzie bez prawa uczestnictwa w handlu np. obsługa techniczna giełdy

Maklerzy giełdowi:

1. Maklerzy odpowiedzialni za sprawny przebieg obrotu:

-makler kursowy – makler, który odpowiada za sporządzenie arkusza zleceń i wyznaczenie odpowiedniej ceny dnia

-market maker – makler, który jest odpowiedzialny za zapewnienie ciągłości obrotu danym instrumentem. Jego zadanie jest równoważenie rynku.

2. Maklerzy wolni:

-makler prowizyjny – kupuje, sprzedaje instrumenty finansowe na rzecz klientów konkretnych domów maklerskich

-makler parkietowy – pojawia się na giełdzie w sytuacji gdy maklerzy prowizyjni mają zbyt dużo zleceń, że nie są w stanie ich zrealizować

-trader – pojawia się na giełdzie w celu zawarcia transakcji na własny rachunek

-zdalni członkowie giełdy – posiadają siedziby na rynkach zagranicznych. Z daną giełdą podpisali umowę dotyczącą regulaminów i przepisów

Instrumenty notowane na GPW Warszawa (rynek regulowany, podstawowy, równoległy):

-akcje

-prawo poboru – daje pierwszeństwo nabycia akcji nowej emisji (serii) przysługuje dotychczasowym akcjonariuszom

-prawo do akcji (PDA) – umożliwia, nabywcom akcji nowej emisji ich odsprzedanie zanim zostaną wprowadzone do obrotu giełdowego, może je sprzedać na giełdzie wcześniej

-prawa pierwszeństwa z obligacji – odrębny papier wartościowy dołączony do obligacji przedsiębiorstw, papier ten uprawnia daną osobę do nabycia określonej ilości akcji)

-obligacje - są przedmiotem obrotu na rynku Catalyst

-certyfikaty inwestycyjne – emitowane przez zamknięty fundusz inwestycyjny, bądź mieszany, pozwala na ustalenie wielkości należności jakie przysługują z tytułu uczestnictwa w funduszu w dany momencie

-jednostki indeksowe – jego cena odzwierciedla zmiany wartości danego indeksu, umożliwia obrót papierami wartościowymi bez konieczności ich posiadania

-opcje i kontrakty terminowe

-produkty strukturyzowane – są efektem połączenia co najmniej 2 instrumentów np. obligacja +opcja, akcja + kontrakt terminowy

*produkty gwarantujące ochronę kapitału – instrument, który w terminie zapadalności musi zagwarantować zwrot przynajmniej tyle ile wyniósł kapitał

*nie gwarantujące pełnej ochrony kapitału

-krótka sprzedaż i pożyczki papierów wartościowych – posiadacz najpierw dokonuje sprzedaży akcji, których jeszcze nie ma a później je odkupuje, zarabia się na różnicy w cenach

-EFT – są to papiery wartościowe otwartego funduszu inwestycyjnego, papiery te mają za zadanie odzwierciedlać zachowanie danego indeksu giełdowego

Instrumenty finansowe można nabyć w cenach notowań:

-ciągłych – inwestorzy przez cały czas trwania sesji giełdowej mogą dawać zlecenia kupna-sprzedaży danego instrumentu giełdowego, zlecenia są realizowane na bieżąco. Zawierane po kursie na dany moment.

-jednolitych (fixningu) – dany makler zbiera zlecenia dotyczące danego instrumentu finansowego i w oparciu o określony wzór wyznacza cenę po jakiej są realizowane transkacje.

-parkietowych – zawierania odrębnie pomiędzy kupującym i sprzedającym np. WIG 20 ->min. 20.000 zł max. 1.600.000 zł , opcje -> min. 200.000 zł , w kontraktach terminowych ->500.000 zł

Rynek regulowany pozagiełdowy:

-organizuje obrót poza giełdą, nie ma siedziby i ma zasady obrotu.