CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW

Zwyrodnienie stawów:

• Zespół chorobowych zmian struktury i funkcji elementów tworzących staw

• Uszkodzenie chrząstki stawowej

• Sklerotyzacja (stwardnienie) kości w warstwie podchrzęstnej

• Tworzenie wyrośli kostnych i torbieli podchrzęstnych oraz zaburzenie funkcji błony maziowej

• Najczęstsza postać zaburzeń czynności stawów

• Rozpoczyna się czasami w drugiej i trzeciej dekadzie życia (w wieku 60 lat występuje u ok. 60% społeczności)

• Stopień zaawansowania nasila się z wiekiem (zwyrodnienie stawów nie jest konsekwencją starzenia – jest to proces chorobowy nie występujący w warunkach prawidłowych)

• Częstpśc występowania objawowej choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego jest większa u kobiet (stopień zaawansowania zmian radiologicznych jest podobny u obu płci).

Skutek zwyrodnienia: upośledzenie ruchomości zajętego stawu, jego sztywność a przede wszystkim silny ból.

Przyczyny:

• Dotychczas nie wyjaśniono przyczyny schorzenia

• Badania wykazują, że choroba zwyrodnieniowa stawów jest skutkiem wpływu wielu czynników działających zarówno na sam staw jak i na cały organizm

• Wyróżnia się dwa rodzaje: pierwotna i wtórna

Czynniki gentyczne:

• Guzki Herberdena i Boncharda związane z obecnością antygenów HLA A1 i HLA B8

• Mutacje genu COLZA1 – zaburzanie struktury kolagenu typu II

• Zespół Stickler’a (utrata słuchu, zespół objawów ocznych, objawy stawowe) – wrodzona, uwarunkowana autosomalnie dominująco.

Klasyfikacja idiopatycznej choroby zwyrodnieniowej stawów wg American College of Rheumatology (ACR) oparta na lokalizacjach zmian:

1. Kregosłup

   • Stawy międzypaliczkowe przestrzeni międzytrzonowej (krążka międzykręgowego)

   • Spondyloza (osteofity)

   • Więzadłowa (hiperostoza – choroba Forestiera)

2. Inne pojedyncze miejsca

   • Staw główkowo-panewkowy barku

   • Staw obojczykowo-barkowy

   • Staw piszczelowo-skokowy

   • Staw krzyżowo-biodrowy

   • Staw żuchwowo-skroniowy

3. Staw kloanowy

   • Przyśrodkowa

   • Boczna

   • Rzepokowo-udowa

4. Ręce

   • Guzki Herbedena i Boncharta

   • Postać nadżerkowa stawów międzypaliczkowych

   • Staw nadgarstkowo-śródręczny I

5. Stopy

   • Paluch koślawy

   • Paluch sztywny

   • Palce młoteczkowate

   • Staw skokowo-łódeczkowaty

6. Staw biodrowy

   • Niewspółśrodkowe

   • Koncentryczne

   • Rozsiane biodro starcze

7. Uogólniona – dotyczy jednoczesnego co najmniej 3 stawów z powyższych lokalizacji)

W części przypadków proces zwyrodnienia rozwija się wtórnie:

• Urazy

• Choroba Perthesa

• Metaboliczne

• Endokrynologiczne

• Otyłość

• Niedoczynnośc tarczycy

• Choroby z odkładania soli wapnia

• Choroby kości i stawów miejscowe i rozsiane

• Neuropatie

• Choroba endemiczna

• Czynniki mechaniczne

• Różne

Objawy kliniczne:

• Ból przy dotyku

• Ból w czasie ruchu

• Bóle spoczynkowe ból w czasie przedłużającej się aktywności fizycznej

• Ból ustępujący po okresie odpoczynku

• Bólowe skurcze mięśniowe

• Krótkotrwały okres sztywności ustępujący po podjęciu aktywności ruchowej

• Początek choroby jest dyskretny, pierwszymi objawami mogą być osłabione kończyny i uczucie zmęczenia

• Czasami dolegliwości występują dopiero przy znacznym zaawansowaniu choroby

• Szczególnie charakterystyczne dla choroby zwyrodnieniowej stawów jest ich powiększenie się i zniekształcanie, jest to wywołane rozrostem chrząstki, kości, więzadeł, ścięgien i torebek oraz przewlekłym stanem zapalnym błony maziowej

Najczęściej zajęte stawy:

• Międzypaliczkowy bliższy i dalszy

• Nadgarstkowo-śródręczny

• Kręgosłup w odcinkach Ci L

• Staw biodrowy

• Staw kolanowy

STAW BIODROWY – KOKSATROZA:

• Z panewka zbyt płytką (dysplazja)

• Z panewka zbyt głęboką

• Z prawidłowa panewką

STAW KOLANOWY – GONARTROZA:

• Przyśrodkową

• Rzepkowo-udową

• Boczna

KRĘGOSŁUP – SPONDYLOARTROZA:

• Stawów właściwych kręgosłupa

• Osteofitoza trzonów kręgowych

• Artroza kręgosłupowo-żebrowa

• Artroza segmentu kręgosłupa wtórna do przewlekłej przepukliny

• Hiperostoza usztywniająca kręgosłupa (choroba Forestiera)

DIAGNOSTYKA

Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej stawów opiera się głównie na stwierdzeniu opisanych wyżej objawów lub stwierdzeniu charakterystycznych zmian radiologicznych u pacjentów bezobjawowych.

Zmiany zwyrodnieniowe stawów manifestują się na zdjęciach rentgenowskich początkowo nieregularnym lub asymetrycznym zwężeniu szpary stawowej (na skutek ścieńczenia chrząstki).

Niszczenie chrząstki współistniejące z cechami procesu naprawczego w warstwie podchrzęstnej, w wyniku którego dochodzi do zwiększenia masy kostnej oraz tworzenie wyrośli kostnych na granicy chrzęstno-kostnej tzw. osteofitów.

W miejscu zagęszczenia kości w okresie późniejszym, na skutek rozpadu tkanki kostnej. Mogą pojawiać się okrągławe torbielowate ubytki (geody).

Pojawienie się ubytków w pobliżu powierzchni stawowej świadczy o znacznym zaawansowaniu choroby i może dawać w następstwie złamanie i fragmentację osłabionej powierzchni stawowej, będąc przyczyną całkowitego zniszczenia stawu.

Gonatroza przyśrodkowa (szpotawość kolan) – zwężenia szpary stawowej pomiędzy przyśrodkowymi kłykciami kości udowej i piszczelowej. Łączy się ze szpotawością kolan.

Gonartroza boczna - zwężenia szpary stawowej pomiędzy bocznymi kłykciami kości piszczelowej i udowej. Łączy się z koślawością kolan.

Choroba zwyrodnieniowa + staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka:

• Pierwszy staw nadgarstkowo-śródręczny jest wyraźnie zwężony a powierzchnie stawowe osteosklerotyczne

• Podwichnięcie w tym stawie powoduje kwadratowienie kciuka

• Widoczna znaczna utrata chrząstki stawowej pomiędzy kością trapezowatą i łódkowatą

  Nadżerkowa postać choroby zwyrodnieniowej rąk:

• Widoczne zwężenia szpar stawowych i tworzeniem osteofitow

• W stawach międzypaliczkowych bliższych obraz skrzydła mewy + z centralnie położoną nadżerką

  Choroba zwyrodnieniowa stawu srodstopno palcowego I:

• Choroba zwyrodnieniowa w obrębie stawu sródstopno-palcowego I, obraz tzw. sztywnego palucha upośledzenie zginania i znaczny bol

• Zdjęcie pokazuje znaczne zwężenie szparze stawowej, tworzenie osteofitow, podchrzęstną sklerozę, zmiany typowo występują w tylko jednym stawie

  Spondyloza szyjna:

• Zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie szyjnym przyjmują postać spondylozy szyjnej

• A- osteofity na przedniej powierzchni kręgu

• B –zwężenie przestrzeni miedzykręgowej

  Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego:

• Staw biodrowy wykazuje końcowe stadium choroby zwyrodnieniowej

• Całkowita utrata szpary stawowej

• Podchrzęstna osteoskleroza

• Tworzenie torbieli zwyrodnieniowych

  Choroba zwyrodnieniowa kostki bocznej:

• Widoczne przemieszczenie kostki bocznej ku dołowi – powoduje, że kostka jest wyraźnie widoczna i zniekształca zarys stawu

• Zmiany w obrębie kostek rzadko występują w przebiegu choroby zwyrodnieniowej, jeśli do nich dochodzi wskazują raczej na tło urazowe lub neuropatyczne.

  LECZENIE I PROFILAKTYKA

1. Pomoce ortopedyczne: Laska, balkonik, wkładki ortopedyczne -> odciążenie oraz stabilizacja stawów

2. Ruch – poprawa sprawności i ograniczenie bólu

3. Fizykoterapia – ultradźwięki, ciepłolecznictwo/parafinoterapia (jeżeli nie ma osteoporozy), wodolecznictwo, jonoforeza, magnetoterapia, krioterapia, elektroterapia.

4. Leczenie chirurgiczne – jeśli przyczyną jest wada statyczna kości. W zaawansowanych przypadkach leczenie polega na wymianie stawu na sztuczny.

5. Leki przeciwbólowe

   PIRAMIDA TERAPEUTYCZNA – w pierwszym rzędzie powinno zawierać elementy edukacji chorego, mające na celu usunięcie niekorzystnych zachowań pacjenta i dążenie do korekty leżących u podłoża choroby zaburzeń (wzmocnienie siły mięśniowej), redukcja masy ciała, wkładki ortopedyczne)

   Jak unikać? – unikanie urazów stawów, odpowiednia masa ciała, unikanie tłuszczy i węglowodanów, stosowanie Omega3, oliwy z oliwek, owoców i warzyw, noszenie wygodnego obuwia, unikanie butów na obcasie.

   -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

FIBROMIALGIA

FIBROMIALGIA- zwaną też bólem włókien mięśniowych. Jest to zespół chorobowy, zaliczany do chorób reumatycznych.

Charakteryzuje się:

• Uogólnionym bólem w układzie kostno-stawowym z występowaniem punktów, rozmieszczonych symetrycznie (punktów spustowych), wrażliwych na ucisk

• Przewlekłym zmęczeniem, uczuciem sztywności

• Snem niedającym poczucia odpoczynku.

  Częściej chorują kobiety, a częstość występowania zwiększa się wraz z wiekiem.

  Etiologia:

  Większość specjalistów zgadza się co do jednego: chorzy odczuwają silniej ból z powodu nieprawidłowego przetwarzania bodźców czuciowych w centralnym układzie nerwowym. U wielu chorych występują objawy spełniające rozpoznanie zaburzeń psychicznych, takich jak lęk, hipochondria, depresja, jednakże fibromialgia występuje również u ludzi bez jakichkolwiek zaburzeń psychicznych.

  Typowe dolegliwości:

• ból karku promieniujący do szyi i barków,

• bóle dolnej części pleców promieniujące ku górze,

• obecność miejsc szczególnie wrażliwych na dotyk,

• pogorszenie nastroju,

• depresja,

• zmęczenie,

• niepokój,

• brak energii,

• kłopoty ze snem,

• migrena,

• kłopoty z jelitami (od zaparcia do biegunki)

  Stan pacjentów jest na ogół dobry, wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych nie odbiegają od normy. W obrębie mięśni i narządów nie stwierdza się uszkodzeń.

  Na objawy fibromialgii mogą nakładać się symptomy innych chorób, takich jak RZS

  Punkty bólowe spisać przy fibriomialgii!!!

  Co sprzyja zachorowaniu:
  

• Fizyczne choroby i urazy

• Znaczny i niewłaściwy wysiłek fizyczny

• Troski rodzinne

• Rozstanie z bliskimi

• Kryzysy życiowe

• Krzywdy psychiczne

• Obniżenie pozycji społecznej

• Izolacja

• Depresja

• Mobbing

• Problemu zawodowe

• Problemu finansowe

  Leczenie:
  

• Pomimo leczenia u większości chorych utrzymują się objawy choroby

• Ok 25% chorych osiąga remisję

• Chorzy nie reagują na tradycyjne leki przeciwbólowe i NLPOZ

• Czasowe złagodzenie dolegliwości mogą spowodować miejscowe wstrzyknięcia lidokainy oraz preparaty o miejscowym działaniu rozgrzewającym maści, żele)

• Leki rozluźniające mięśnie – efekt tylko na moment i u nielicznych. Spokrewnione z nimi środki uspokajające i nasenne wywołują uzależnienie

  Fizykoterapia na ciepło:
  

• Elektryczna stymulacja nerwów (TENS)

• Leczenie podczerwienią

• Krioterapia, przynosi ona ulgę w bólu i zmniejsza inne dokuczliwości

• Ciepłolecznictwo

• Ultradźwięki

• Masaże

• Akupunktura

• Akupresury

• Hydroterapia

• Magnetoterapia

• PST (terapia elektromagnetyczna) – stosuje się tylko wtedy, jeżeli występują problemy ze stawami, stosowana na pojedyncze stawy.

  Zmiana stylu życia jest niezastąpionym lekiem.

  Niezastąpionym lekiem jest ruch!

  ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------