FIZJOTERAPIA KLINICZNA W REUMATOLOGII - wykład 3 23.04.2008r.
FIZJOTERAPIA W CHOROBACH ZWYRODNIENIOWYCH STAWÓW OBWODOWYCH
Choroba zwyrodnieniowa stawów została uznana przez WHO za schorzenie cywilizacyjne i stanowi jeden z najpoważniejszych problemów stojących przed opieką zdrowotną na początku XXI wieku.
Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza):
niezapalny, przewlekle postępujący proces degeneracyjno-wytwórczy,
charakteryzuje się zniszczeniem chrząstki stawowej oraz wtórnymi zmianami wytwórczymi pod postacią sklerotyzacji podchrzęstnej oraz tworzenia się wyrośli kostnych (osteofity).
Etiologia:
najbardziej popularna choroba na świecie,
najczęstsza przyczyna bólów i zaburzeń w działaniu stawów w okresie starości,
zapadalność związana z wiekiem,
do 50 r.ż. Częściej zapadają mężczyźni,
po 50 r.ż. Częściej zapadają kobiety.
Podział:
Etiologiczny: pierwotna i wtórna,
Pod względem lokalizacji zmian: stawów rąk, stawów biodrowych (koksartroza), kolanowych (gonartroza), kręgosłupa (spondyloartroza).
Czynniki ryzyka:
nadwaga/otyłość,
urazy,
wykonywany zawód,
nieprawidłowości budowy stawów (wtym wrodzone),
choroby zapalne stawów,
inne: chondrocalcynoza, hemofilia, zaburzenia hormonalne, niedobory witamin, dna moczanowa, itp.
EPIDEMIOLOGIA:
Częstotliwość występowania zmian zwyrodnieniowych waha się od 2% w populacji szwedzkiej, 15% w Finlandii do ok. 20% w Polsce, przy czym odsetek zmian wzrasta z wiekiem od 4% w grupie 18-24 lata do 85% w grupie wiekowej >75 r.ż. Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego występuje u 20% osób >55 r.ż. 100% populacji po 75 r.ż. Ponad 20 mln chorych w USA.
Przyczyny zmian zwyrodnieniowych stawów biodrowych:
zmiany pierwotne - idiopatyczne (coxarthrosis idiopatica),
zmiany wtórne - coxarthrosis secundaria.
Coxarthrosis primaria s. idiopatia.
Wada w materiale powoduje zmienności kształtu. Pierwotne działanie czynników organicznych poza biodrem osłabia wydolność struktur śródstawowych, a normalne funkcjonowanie doprowadza do przedwczesnego zużycia stawu.
Coxarthrosis secundaria
wada w kształcie powoduje zmienność materiału, a więc czynniki wewnątrzstawowe doprowadzają do niewydolności strukturalno-czynnościowej..
Przyczyny koksartrozy pierwotnej:
kręgozmyk (zmiana przepływu w dolnym odcinku aorty),
nierówność kończyn dolnych,
typ miednicy przeciążeniowej (hiperlordotycznej),
skrzywienia kręgosłupa,
patologie stawów krzyżowo-biodrowych i spojenia łonowego,
patologieginekologiczne i zmiany zapalne w obrębie miednicy mniejszej,
infekcje schodzące po mięśniu biodrowo-lędźwiowym,
stres,
ciąża.
Najczęstsze przyczyny koksartrozy wtórnej to:
wrodzona dysplazja biodra z decentracją kości udowej,
wrodzone zwichnięcie lub biodro szpotawe wrodzone,
spłycenie panewek stawu biodrowego,
pogłębienie panewek stawu biodrowrgo (ograniczenie gdy ślizgu stawowego),
zaburzenia okresu wzrostowo-rozwojowego biodra (np. choroba Perthesa),
zmiany urazowe (np. dystorsje, złamania, zwichnięcia zrośnięte w wadliwym ustawieniu, złamania uda),
uszkodzenia stawu po przebytych procesach zapalnych, ropnych, reumatycznych, gruźliczych.
„CHORY STAW BIODROWY - CHORY CZŁOWIEK” - W. Dega
Objawy choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego:
ból umiejscowiony w okolicy samego stawu biodrowego,
bóle uda po stronie zewnętrznej wraz z krętarzem,
bóle pośladka, kości krzyżowej,
bóle pachwiny,
bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
bóle stawu kolanowego, podudzia, stopy.
Zmiany radiologiczne w chorobie zwyrodnieniowej:
zwężenie szpar stawowych,
sklerotyzacja podchrzęstna,
geody zwyrodnieniowe,
wyrośla kostne (osteofity),
deformacja nasad kości tworzących staw.
KLASYFIKACJA STEINBROCKERA
I okres - wczesny, charakteryzuje się delikatną osteoporozą,
II okres- zmian umiarkowanych,
III okres - zmian zaawansowanych,
IV okres - zmian końcowych.
KLASYFIKACJA CZYNNOŚCIOWA wg GOFTONA
Stopień I - pełna wydolność czynnościowa z możliwością wykonywania czynności dnia codziennego,
Stopień II - wydolność wystarczająca do wykonywania zwykłych czynności pomimo bólu lub ograniczonej ruchomości jednego lub dwóch stawów,
Stopień III - wydolność wystarczająca do wykonywania tylko niektórych elementarnych czynności dnia codziennego za pomocą odpowiednich urządzeń oraz niemożność wykonania posiłków i wychodzenia z domu bez opiekuna.
Stopień IV - unieruchomienie w łóżku (wózek inwalidzki)
Badanie kliniczne - ocena funkcjonalna
pomiar długości względnej kończyny dolnej,
pomiar obwodów kończyn dolnych,
pomiar zakresów ruchu w stawie biodrowym według metody SFTR ( staw biodrowy: S 15-0-125, F 45-0-25
Badanie przedmiotowe i podmiotowe
badanie stawu biodrowego poprzedzone jest zebraniem dokładnego wywiadu,
badanie przedmiotowe obejmuje ocenę: zakres ruchów czynnych i biernych stawów biodrowych oraz pozostałych stawów kończyn i kręgosłupa, wykonanie testów czynnościowych, badanie chodu (kaczkowaty, o kulach),
badanie siły mięśni,
badanie długości mięśni
Badanie siły mięśniowej według Lovetta:
ocena chodu,
w zaawansowanej postaci widoczne jest utykanie (chód kaczkowaty), chory chętnie korzysta z kul.
Testy funkcjonalne:
Test Thomasa - ocena możliwości wyprostu kończyn w stawach biodrowych,
Objaw Drehmana - świadczy o schorzeniu stawu biodrowego,
Test Anvila - wskazuje na dolegliwości stawu biodrowego,
Test Patricka,
Skala Ritchie (wskaćźnik stawowyokreślający stopień nasilenia bólu),
ARA.
Skala Seyfrieda
I stopień - może wykonywać płynnie ruch czynni w zachowanym zakresie (zakres ruchu biernego) z obciążeniem niego mniejszym od normalnego,
II stopień - ruch wolny, bez obciążenia w zachowanym zakresie ruchu. Badany wykonuje ruch płynny przeciwko sile ciążenia, jednak niewielkie obciążenie zaburza płynność ruchu,
III stopień ruch tylko w pozycji odciążenia w zachowanym zakresie ruchu,
IV stopień - ruch tylko w odciążeniu w niepełnym zachowanym zakresie ruchu.
Skala pozwala na ustalenie:
taktyki postępowania klinicznego,
doboru metody ćwiczeń w leczniczym usprawnianiu,
rodzaju i wielkości obciążenia stawów,
Wskaźnik stawowy Ritchie przy ucisku lub ruchu biernym:
0 - brak bolu,
1 - chory zgłasza uczucie bólu,
2 - chory zgłasza wyraźne uczucie bólu,
3 - chory cofa badaną kończynę.
Leczenie zachowawcze choroby zwyrodnieniowe stawów: leczenie sanatoryjne, fizjoterapeutyczne.
Leczenie zachowawcze:
edukacja,
ćwiczenia i rehabilitacja ( w tym fizykoterapia),
zaopatrzenie ortotyczne,
suplementy diety,
pomoc społeczna,
kontrola lekarska i „walka z nałogam”,
psychoterapia,
redukcja masy ciała.
Siarczan glukozaminy (hamowanie enzymatycznej destrukcji chrząstki, stymulowanie aktywności chondrocytów), kwas hialuronowy (hamowanie aktywności JL-1, normalizacja reologicznych właściwości płynu stawowego), amid kwasu nikotynowego, selen, tłuszcz rybi.
Postępowanie terapeutyczne:
cele:
opanowanie dolegliwości bólowych,
utrzymanie lub poprawa ruchomości stawów,
zmniejszenie stopnia niepełnosprawności,
edukacja chorych i ich rodzin dotycząca choroby i jej leczenia.
PIRM - zwiększenie zakresu ruchomości w stawie dotkniętym procesem chorobowym, zmniejszenie dolegliwości bólowych będących następstwem patologii.
Bardziej symetryczne obciążania kończyn w warunkach statycznych.
Autoterapia - siad płotkarski, japoński, turecki.
Ćwiczenia w wodzie.
Ćwiczenia czynne w odciążeniu.