Patologie społeczne

Literatura

- Piotrowski P ,, Przemoc i marginalizacja patologie społecznego dyskursu’’ wyd. ŻAK Warszawa 2004

-Pospieszyl L ,, Patologie społeczne ‘’ PWN Warszawa 2004

- Szczęsny W. ,,Zarys racjonalizacji z elementami patologii społecznej i profilaktyki’’ Wyd ŻAK Waw03

- Nowak A. Wysocka E. ‘ Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie i elementy patologii społecznej i kryminologii’’ Katowice 2001

Patologia społeczna z grec. Patos-ciespienie, choroba logos-nauka

Początkowo termin patologia był używany w medycynie a dopiero w końcu XIX w zaczęto odnosić go do zjawisk społecznych.

Za twórcę i popularyzatora polskiej szkoły patologii społecznej uważa się Adama Podgórskiego

Patologia społeczna wg Adama Podgórskiego

-ten rodzaj zachowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania, jakiegoś systemu społecznego czy ten rodzaj struktury, który pozostaje w zasadniczej nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane.

Punktem odniesienia dla pojęcia patologii uczynił Podgórecki systemu wartości akceptowanym w danej społeczności. Uzależnił patologie od ludzkich ocen. Większośc autorów, podzielając opinię A. Podgóreckiego proponuje by dodatkowo uwzględnić w definicjach patologii takie kryteria jak:

1. Występowanie zjawiska w większej zbiorowości

2. Brak społecznej akceptacji dla tego rodzaju zachowań

3. Konieczność wykorzystania siły całej społeczności aby sobie z tym problemem poradzić

Patologie społeczne – negatywne zjawisko społeczne które musi uwzględnić następujące warunki:

1. Naruszenie norm i wartości

2. Destruktywność zachowania mierzona skalą potępienia społecznego

3. Występowanie w większej zbiorowości lub w skali masowej

4. Konieczność wykorzystania zbiorowej siły w celu przeciwstawiania się tego rodzaju problemom

Czy przedmiot patologii można uzależniać od ludzkich ocen ?

-nie bardzo wiadomo jak oceniać istnienie oraz znaczenie norm i wartości, a więc tym samym i odstępstwo od nich co jest szczególnie widoczne kiedy spojrzymy na problem z pewnej perspektywy czasu.( nie wszytsko co grzeszne dla ludzi wiary jest naganne dla niewierzących)

-nie wszystkie przejawy naruszenia norm zarówno prawnych, moralnych jak i obyczajowych muszą okazać się ostatecznie złe i nie wszystkie normy wytrzymują próbę czasu ( np. M .Luter czy rewolucja francuska)

Wg jakich kryteriów oceniać co jest dobre a co jest złe w wymiarze społecznym?

1. ,,etyka globalna’’ ( poczucie odpowiedzialności za świat i jego egzystencje)

2. Destruktywność zachowania osoby naruszającej normy

3. Bezradność jednostki wobec tego typu zjawisk i konieczności wykorzystania zbiorowej siły, aby sobie z nimi poradzić?

Kto ma odgrywać rolę arbitra w kwalifikacji czynu jako dewiacyjnego (kto ma oceniać co jest dobre a co zle)

1. Opinia publiczna potrafi być bardzo chimeryczna i czasem wręcz opozycyjna wobec norm prawnych

2. Prawo reguluje tylko pewną część zachowań społecznych

3. Autorytety moralne są orbitami tylko dla ludzi którzy w nie wierzą

4. Tradycja czy kultura zmieniają się w czasie

Co wyróżnia patologie społeczną na tle innych dziedzin , które się patologią zajmują?

MASOWOŚĆ

- zachowanie dewiacyjne jednostki powoduje skutki obejmujące całą społeczność lub uruchamia specyficzne procesy makrospołeczne ( prawo Megan)

- procesy patologiczne zachodzące w grupie stanowią specyficzną jakość i w relacjach zindywidualizowanych jednostka na wiele z nich nigdy by sobie nie pozwoliła

Czy kryterium potępiania ułatwia rozpoznanie co jest a co nie jest patologiczne?

-zachowania, które w zasadzie nie budzą potępienia społecznego, choć stanowią ewidentne naruszenie norm( np. przekraczanie prędkości na drodze )

- zachowania które nie stanowią naruszenia norm, a budzą potępienie społeczne (np. feminizm)

- w świecie dominacji mediów elektronicznych w życiu publicznym stopień ważności norm a nawet ich hierarchizacji może się zmieniać w zależności od czasu poświeconego im w głównych serwisach informacyjnych

Patologia społeczna wg Malca

Ogół przypadków śmierci, obniżenia poziomu moralnego, pogorszenie samopoczucia i strat materialnych spowodowane naruszeniem reguł prakseologicznych, moralnych i prawnych oraz postępowaniem autodestrukcyjnym

Podstawowe kryteria oceny zjawisk dewiacyjnych

1. Śmierć ludzi, osłabienie ich odporności fizycznej i psychicznej wzrost zachorowalności chorobowości uszkodzenie ciała , nasilenie stresów.

2. Internalizacja wadliwych norm i wzorców

3. Straty mienia

Socjologiczne aspekty patologii społecznych

Ocena zjawisk dewiacyjnych zdaje się zmierzać w kierunku wyznaczonym przez J. Malca => traktowania jako patologiczne tych zachowań które przynoszą cierpienie, ofiarom lub sprawcy , natomiast akceptowanie zachowań które stanowią osobisty wybór dorosłej jednostki i współuczestników relacji nawet jeśli nie mieszczą się w normach obyczajowych czy stereotypowych ról społecznych.

ALKOHOLIZM

-najpoważniejsza forma wadliwego używania alkoholu jest zespół uzależnienia od alkoholu popularnie zwany alkoholizmem

-nazwa zespołu uzależnienia od alkoholu pojawiła się w nazewnictwie klinicznym dość niedawno. Wprowadzona została w III wersji klucza diagnostycznego. DSM Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego w roku 1980 wypierając tym samym tradycyjną nazwę ‘ alkoholizmu’

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne

Zespół uzależnienia od alkoholu to wadliwy wzorzec zachowania powodujący ewidentne szkody fizyczne, psychiczne i społeczne, którego objawami osiowymi są: utrata kontroli nad piciem oraz włącznie alkoholu w strukturę potrzeb jednostki

Typologie Alkoholizmu wg Jelinka

1. Alfa – życie na rauszu, jednostka kontroluje ilość wypijanego alkoholu i raczej nie dopuszcza do stanu upojenia a tym bardziej ciężkich zatruć. Alkohol służy rozluźnieniu odreagowaniu stresów czy złagodzeniu bólu fizycznego. Przyjmowany jest jako specyficzny środek znieczulający

2. Beta – jest całkowitym przeciwieństwem alkoholizmu typu alfa. Alkohol spożywany jest nieregularnie, ale za to w dużych ilościach i to często przy jednoczesnym niedożywieniu dlatego bardzo szybko pojawiają się różne problemy zdrowotne

3. Gamma – pełnoobjawowe uzależnienie fizyczne i psychiczne które przejawia się m.in. w utracie kontroli nad piciem, wzrostem tolerancji na alkohol, zespołem abstynencyjnym i głodem picia. Alkohol wypijany jest w coraz większych ilościach prowadząc tym samym zarówno do zmian metabolicznych

4. Delta – cechą charakterystyczną jest picie systematyczne przy jednoczesnym kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu. Mamy tu do czynienia z zależnością fizyczną i psychiczną zespołem abstynencyjnym i nie udanymi próbami zaprzestania picia w ogóle. Ten typ picia wcześniej czy później prowadzi do poważnych następstw zdrowotnych.

5. Epsilon – czyli opilstwo okresowe, wyróżnia się tzw. Ciągami alkoholowymi kiedy to dłuższe lub krótsze okresy abstynencji przerywane są kilkudniowymi nawrotami pijaństwa pretekstem do picia są różne imprezy towarzyskie lub uroczystości rodzinne

Czynniki wpływające na rozwój uzależnienia

-Bilogiczne

-Społeczno-kulturowe

-Psychologiczne

CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE

-picie ucieczkowe lub w celu redukcji napięcia przez jednostki szczególnie narażone na stres

-objaw zaburzeń osobowości

-wyraz skłonności autodestrukcyjnych

-problem własnej tożsamości

CZYNNIKI SPOŁECZNO-KULTUROWE

- alkohol od zawsze był ważnym regulatorem życia społecznego

- tam gdzie alkohol nie jest włączony w obyczaje społeczne ( np. muzułmanie ) częstotliwość tego typu uzależnienia ma charakter marginalny

Jeżeli spożywanie alkoholu jest utrwalone tradycją często w postaci określonych rytuałów społecznych w czasie których pije się dużo nowych alkoholi to uzależnienia mają charakter masowy i stają się rzeczywistym problemem społecznym

-dostępność alkoholu

- akceptacja społeczna dla spożywania alkoholu

- style picia

W Europie wyróżniamy 3 style picia

1. Styl romański – w którym dominuje wino ( Francja, Grecja, Węgry, Kraje Śródziemnomorskie )

2. Styl anglosaski – gdzie najczęściej pije się piwo( Niemcy, Czechy, kraje Beneluksu, nizsza warstwa na wyspach Brytyjskich )

3. Styl północno-wschodni – charakteryzuję się piciem alkoholi wysokoprocentowych przede wszystkim wódki ( Kraje Europy Wschodniej, Polska, kraje Skandynawskie)

Style konsumpcji alkoholi A. Kępińskiego

1. Styl neurasteniczny => dla poprawy nastroju

2. Styl kontaktowy => dla poprawienia , ułatwienia kontaktu

3. Styl dionizyjskich => dla uzyskania stanu odrzucenia

4. Styl heroiczny => dla dodania sobie odwagi

5. Styl samobójczy => dla ‘’zalania robaka’’

Rozpoznanie osoby uzależnionej od alkoholu

1) Wczesna Faza

- picie w dużych ilościach

-przerwy w życiorysie

-utrata kontroli nad ilością wypijanego alkoholu

- podejmowanie prób abstynencji

2) Zaawansowana Faza

-uzasadnienie picia

- dotkliwe kace

- utrata pracy

- utrata zdrowia

- samotne picie

3) Późna Faza

-ciągi pijackie

Alkoholizm Statystyki

-co 4 młody Europejczyk w wieku 15-29 lat umiera z powodu nadużywania alkoholu

- w Europie Wschodniej alkohol jest przyczyną zgonu co 3 osoby

-71 % polskiej młodzieży w wieku 11-15 lat próbowało napojów alkoholowych w tym 20 % 11 latków

-około 60% 15letnich chłopców i 44 % 15letnich dziewcząt przyznaje się do stanu upojenia alkoholowego

- w grupie 13latków jest odpowiednio 30 % chłopców i 20 % dziewcząt

-blisko 80% świadków i sprzedawców nie podejmuje jakichkolwiek interwencji na sprzedaż alkoholi nieletniemu

UZALEŻNIENIE OD ELEKTRONICZNYCH ŚRODKÓW PRZEKAZU

-pierwsze niepokojące doniesienia terapeutów psychologów czy pedagogów na temat zagrożeń ze strony mediów pojawiły się w latach 80 XXw i wiązały się z upowszechnieniem techniki wideo oraz komputera a wraz z nimi różnego rodzaju gier ekranowych

-jednak prawdziwy problem pojawił się kiedy w 1993r. utworzono pierwsze przeglądarki internetowe WWW, a Internet stał się ogólnie dostępny

Obecnie uzależnienie od elektronicznych środków przekazu najczęściej związane jest z takimi mediami jak:

-telewizja, Internet,komputery, przenośne odtwarzacze, automaty do gier, telefony komórkowe

Kryteria diagnozy uzależnienia

-mimo że problem uzależnienia od mediów ciągle budzi kontrowersje to istnieją dość dobrze opisane

I powszechnie znane kryteria diagnozy takiego uzależnienia wzorowane najczęściej na innych zdiagnozowanych typach uzależnień

- najczęściej kryteria dotyczące uzależnień od komputera lub Internetu ale główne zasady odnoszą się do uzależnień od wszystkich elektronicznych środków przekazu

Kwestionariusz Kimberly Young

1. Nie możesz przestać myśleć o Internecie (stale myślisz o poprzednich jak i następnych pobytach w sieci)

2. Potrzebujesz korzystać z Internetu coraz dłużej

3. Podejmowałaś nieudane próby kontrolowania ograniczenia lub zaprzestania korzystania z Internetu

4. Ograniczenie lub rezygnacja z bycia w sieci powoduje ze czujesz się niespokojny, markotny, poirytowany.

5. Zdarza Ci się przebywać w sieci dłużej niż pierwotnie zamierzałaś

6. Okłamujesz kogoś z rodziny lub terapeutów na temat ilości czasu spędzonego przy komputerze.

7. Ryzykujesz utratę ważnych relacji i pracy , możliwość kariery lub nauki z powodu Internetu

8. Kiedy nie masz dostępu do Internetu odczuwasz narastające przygnębienie, niepokój.

Fazy rozwoju uzależnienia

1. ZAANGAŻOWANIE- okazjonalne korzystanie z komputera poznawanie go, nabieranie odwagi. Zwykle uruchomienie komputera służy konkretnym celom: pozyskiwaniu pracy, odbieraniu poczty, opracowaniu potrzebnego do nauki lub pracy materiału, pocztowania itp. Towarzyszy temu pewna fascynacja ale i ostrożność. Czas spędzony przy komputerze nie narusza rytmu życia. Wykorzystywany jest bowiem na to właśnie zadanie albo na rozrywkę.

2. ZASTĘPOWANIE- korzystanie z komputera staje się regularne a czas przeznaczony na inne zajęcia jest ograniczony lub przeznaczony na siedzenie przed ekranem. Jednocześnie Internauta poznaje różne strony bez specjalnego celu, tak po prostu wędruje po przeglądarkach. Pojawiają się pierwsze ciągi komputerowe. Następuje wzrost izolacji społecznej. Jednostka zaczyna preferować kontakty bezosobowe woli nawiązywać je za pośrednictwem maszyny zamiast bezpośrednio spotykać się z innymi

3. UCIECZKA- dezorganizacja rytmu dnia, zarzucanie zajęć, izolacja powoduje trudności w nadrobieniu zaniedbań i w końcu powstaje poczucie bezsilności. Do tego dochodzą problemy z bliskimi i wzrost poczucia winy spowodowany świadomością tych wszystkich zaniedbań. Jednostka przestaje mieć wątpliwości że ma problem ale nie umie go rozwiązać i nie czuje się jeszcze dość zdesperowana żeby szukać pomocy na zewnątrz. Kramie, kręci przerzuca odpowiedzialność na otoczenie. Podejmuje jednak próby ograniczenia lub zarzucenia korzystania z komputera. Później takich prób zalicza jeszcze wiele

4. DESPERACJA- jest gwałtowną próbą powrotu do normalności i pojawia się najczęściej jako następstwo pewnych okoliczności zewnętrznych wykluczających możliwość stosowania technik ucieczkowych( np. odejście bliskich, utrata pracy, nie zdanie do następnej klasy, odcięcie prądu, poważna choroba, stany urojeniowe, niecierpiące zwłoki długi, szantaż) Osoba uzależniona przestaje stosować mechanizmy obronne zaczyna szukać pomocy lub godzi się na nią.

Uzależnienie od Internetu- statystyki

-ok. 10 % Europejczyków przyznaje się do nałogowego korzystania z Internetu lub wręcz uważa się za osoby uzależnione

- 38% internautów wykorzystuje sieć do czatów , 32% uzależnionych gra w MUD-y inne gry , 16 % uczestniczy w grupach dyskusyjnych a tylko 14 % używa głownie poczty elektronicznej

- z raportu londyńskiej filii średni wiek użytkowników Internetu w Polsce wynosi 26,2 lata

-Polacy najczęściej korzystają z Internetu we własnych domach – 58 % , w szkole i na uczelni -26,5 % u znajomych -20, 8 % , w kawiarenkach internetowych -26%

-uważa się , że polscy uzależnieni internauci częściej mieszkają w wielkim mieście ( 33%) a 40-58 % łączy się z siecią codziennie

HAZARD

Jedna z bardziej niebezpiecznych form uzależnienia psychicznego jest utrata kontroli nad uprawianiem hazardu. Szczególne niebezpieczeństwo hazardu ujawnia się w tym ze właściwie nie wywołuje on specyficznych objawów somatycznych które byłyby na tyle dotkliwe aby pomóc jednostce w rozpoznaniu zaburzenia natomiast powoduje często nieodwracalne spustoszenia w środowisku społecznym osoby uzależnionej.

Słownik wyrazów obcych W. Kopalińskiego

Hazard- ( arab. Az-zahr – kostaka do gry, gra w kości , fr. Hasard- przypadek traf) to ryzko, ryzykowane przedsięwzięcie , narażenie się na niebezpieczeństwo.

Gra Hazardowa – to gra o pieniądze, inne dobra w której znaczną lub decydującą rolę odgrywa przypadek

Adam Podgórecki

Hazard- to gra w której podmiot działający utracił nad nią kontrolę

Ustawa o grach i zakładach wzajemnych ( z dn. 29 lipca 1992r )

Hazard to gry losowe odnoszące się do takich form działalności w których wynik szczególnie zależy od przypadku. Chodzi o gry pieniężne takie jak gry liczbowe, loterie pieniężne , wideo loterie, gry cylindryczne, gra w karty , gry w kości , gry bingo pieniężne , bingo fantowe, Telebingo, loterie promocyjne, gry na automatach.

Kryteria oceny uzależnień

Uzależnienie od zachowania w przeciwieństwie do uzależnienia od używki, ma pewien rys specyficzny który utrudnia ocenę stopnia ryzyka tego typu aktywności. Częstotliwość występowania określonego zachowania nie jest warunkiem koniecznym rozwoju uzależnienia chociaż z całą pewnością stanowi czynnik wysokiego ryzyka. Są ludzie którzy całe życie uprawiają hazard nie zdradzają objawów uzależnienia i tacy którzy wpadają w pułapkę już po kilku razach.

Kryteria oceny uzależnienia wg B. Hołysta

Istnieje 10 kryteriów pozwalających stwierdzić czy jednostka uprawiająca hazard jest uzależniona. Jeśli osoba uzależniona odpowie pozytywnie przynajmniej przy 3 kryteriach oznacza to że znajduję się w grupie wysokiego ryzyka. Jeżeli natomiast odpowie pozytywne na 5 w tym pozytywnie na 8, 9, 10 oznacza to że jest uzależniona.