OLIGOFRENIA – upośledzenie umysłowe, niepełnosprawność intelektualna

KLASYFIKACJA: Poznanie poziomu inteligencji jest ważne, gdyż pozwala powiedzieć jak duzy postep w rozwoju może wystapic u osob z okreslonym stopniem niepelnosprawnosci umysłowej. Mozna tej powiedzieć inaczej: pomiar inteligencji umozliwia oszacowanie wielkości wymagan społecznych, jakim sa w stanie sprostać osoby niepelnosprawne umysłowo. Chodzi o to czy posiadany wzorzec rozwojowy będzie umozliwial realizacje takich wymagan zadań społecznych, jakie wykonują osoby pełnosprawne, czy tez wymagania te będą zbyt wygorowane dla osob z omawianymi zaburzeniami. Okazuje się bowiem ze zróżnicowanie mzoliwosci rozwojowcych tej grupy osob jest zbyt duże. Dlateog po wielu roznych modyfikacjach komitet amerykanskiego towarzystwa psychiatrycznego wprowadzil dość istotna modyfikacje w tej klasyfikacji, dopuszczając możliwość stosowania bardziej rozmytej, 5 punktowej granicy miedzy kolejnymi stopniami niepelnosprawnosci. Dzieki temu zabiegowi psycholog-diagnosta w rozpoznaniu tego zaburzenia może kierowac się nie tylko okreslona wartroscia ilorazu inteligencji ale dodatkowo może brac pod uwagę inne czynniki (np. wielkosc doświadczanej stygmatyzacji, wplywajace np. na nizsze wyniki badan testowym). Zgodnie z tym systemem zakresy ilorazu inteligencji stosowane w rozpoznawaniu kolejnych stopni niepelnosprawnosci umysłowej sa nastepujace:

- lekki stopień: 50-55 do około 70

-umiarkowany stopień: 35-40 do 50-55

-znaczny stopień: 20-25 do 35-40

-głęboki: poniżej 20-25

Pod wpływem odpowiednich oddziaływań edukacyjnych dzieci oligofreniczne osiagaly niezbyt duże ale wyraźne postępy w zakresie zaradności życiowej (lepsze możliwości porozumiewania z otoczeniem, podstawowe umiejetnosci szkolne, lepsza samoobsluga…). Można było więc powiedzieć, że oligofrenia nie polega na całkowitym zahamowaniu rozwoju psychiocznego, lecz raczej jego utrudnieniu. Odkryciua te doprowadziły do zasadniczej rewizji poglądów na to zaburzenie. Wyrazem tych zmian jest zastąpienie określenia oligofrenia nazwą niedorozwój umysłowy.

Wprowadzenie nowego określeniabyło konsekwencją uznania że:

a)istnieją możliwosci rozwoju psychicznego dzieci wykazujących powazny deficyt w funkcjonowaniu poznawczym przede wszystkim istnieją spore możliwości stymulowania rozwoju społecznego osób z niedorozwojem umysłowym

b)nie tylko defekt mózgu może ograniczyć całościowo możliwości poznawcze dziecka ale takie same efekty mogą być wywołane czynnikami środowiskowymi.

PSYCHOSPOŁECZNE UJĘCIE OLIGOFRENII: Podejście psychospołeczne zdecydowanie zrywa z ujęciami niepełnosprawności umysłowej, które zostały przedastwione wcześniej. Zakłada że:

a)samo rozpoznanie niepełnosprawności umysłowej w stosunku do ludzi którzy otrzymują tego rodzaju etykiete

b)jeszcze większym błędem jest diagnozowanie ludzi ze względu na stopień upośledzenia ponieważ w ten sposób narzucany jest otoczeniu wizerunek konkretnych osób

c)wyróżnienie ludzi rozpoznawalnych jako niepełnosprawnych umysłowo uzależnione jest od kontekstu społecznego w jakim przebywają

Tak więc niepełnosprawność umysłowa jest wytworem społecznym – opartym na mechanizmie pozwalającym wyeliminować ludzi mniej kompetentnych z podejmowania ważnych zadań społecznych a jednocześnie zabezpieczyć im jak najlepsza jakość zycia.

Taki sposób ujmowania niepelnosprawnosci umysłowej zmienia zasadniczo sposób instytucjonalnej opieki wobec tej kategorii osob. Niemozliwy jest do utrzymania segregacyjny system instytucji zajmujących się rehabilitacja (szkoły zycia, domy pomocy społecznej, przedszkola specjalne, szkoły specjalne). Pomoc rehabilitacyjna powinna być realizowana tylko w ramach normalnego systemu instytucji społecznych, z którego korzystają pozostali członkowie społeczeństwa. Tak wiec w przedszkolach i szkołach publicznych powinna odbywać się nauka, w zwykłych zakładach pracy powinny być przygotowane stanowiska chronione, natomiast czas wolny osoby niepełnosprawne powinny spedzac we wszystkich ogólnodostępnych instytucjach kulturalnych sportowych i rekreacyjnych, przy czym w każdej z wymienionych instytucji powinien być dodatkowo realizowany dodatkowy program rehabilitacji, ukierunkowany na doskonalenie slabop rozwiniętych kompetencji adaptacyjnych.

Wiele badan wskazuje ze osoby niepełnosprawne umysłowo nie tylko sa pozbawione szansy na wiązanie normalnych kontaktow społecznych ale często maja swiadomosc odrzucenia społecznego i dotkliwie odczuwają wlasna samotnosc. Zjawisko to ma różnorodny charakter: ignorowania prob nawiązania interakcji braku koleżeńskich zwiazkow, okazywania niechęci przez innych itd. Wystepuje ono w zasadzie od początku zycia dzieci niepełnosprawnych umysłowo. Wykazano ze ich relacje z rodzicami sa mało stabilne emocjonalnie. Sa okresy gdy niepokoj rodzicow zwaiazany z nieprawidłowym rozwojem dziecka skutkuje silnym związkiem emocjonalnym z dzieckiem ale jednocześnie poczucie własnej niekompetencji wychowawczej i brak oczekiwanych postepow rozwojowych objawia się w postaci niechęci do dziecka. Taki typ relacji miedzy rodzicami a dzieckiem niepełnosprawnym wyzwala u dziecka niepewność a czasem poczucie osamotnienia. Jeszcze wyraźniej dziecki niepełnosprawne doswiadczaja samotności w okresie nauki szkolnej. Z badan porównawczych wyn ika ze uczniowie niepełnosprawni umysłowo maja mniej zwiazkow przyjacielskich i częściej uczestniczą w sytuacjach konfliktowych. Co ciekawe dzieci niepełnosprawne umysłowo uczące się w szkołach integracyjnych odczuwaly podobny poziom osamotnienia jak dzieci uczeszczajace do szkol specjalnych. Inne badania wykazują ze doświadczenie osamotnienia nasila się jeszcze w okresie mlodzienczym gdy nastepuje wyraźne osłabienie wiezi emocjonalnej z rodzicami, a jednocześnie zwieksza się izolacja tych osob w klasach szkolnych. Inne badania wykazują ze 4 czynniki decydują o izolacji społecznej osob niepełnosprawnych umysłowo. Sa to:

a) nizszy poziom osiagniec szkolnych,

b) slabo rozwinięte kompetencje społeczne,

c)wejście w role spoleczna osoby zaburzonej oraz

d)nadmierna koncentracja na własnym Ja.

Jeśli chodzi oio dzieci z lekka niepelnosprawnoscia umyslowa, można powiedzieć, ze ich podstawowym problemem jest to ze uswiadamiajac sobie wlasna samotnosc nie sa w stanie zrozumieć przyczyn które je wywoluja. Niekrtorzy badacze zwaracaja uwagę, ze nieakceptowanie społecznie zachowania typu: agresja, autoagresja, pobudzenie ruchowe(stereotypie ruchowe), jąkanie się, apatia itd. Na podstawie wynikow omowionycn badan ale także wielu innych, podejmowane sap roby znormaliwowania warunków zycia osob niepełnosprawnych umysłowo. Ogolnie można swtwierdzic ze zmierzają one w 3 kierunkach:

a) oddzialywania na spoleczenstwo w taki sposób, aby zwiekszyc akceptacje spoleczna osob z ta niepelnosprawnoscia,

b) wlaczanie tych osob w specjalne programy edukacyjno-terapeutyczne, w celu wypracowania kompetencji adaptacyjnych potrzebnych w normalnym zyciu

c) modyfikowania zasad funkcjonowania tych instytucji które profesjonalnie zajmują udzielaniem pomocy takim osobom. Dzieki tym działaniom dochodzi stopniowo do coraz większych integracji osob niepełnosprawnych z reszta społeczeństwa. W swietle nowych badan realizowanych w ramach podejścia psychospołecznego stwierdzono ze najwieksza przeszkoda w dokonaniu pelnej integracji nie sa odrzucające postawy społeczne, ani tez instytucjonalny system wspomagania rozwoju osob niepełnosprawnych. Chodzi tu przedewszystkim o zapewnienie osobom niepełnosprawnym możliwości rozwijania szczególnie ważnej kompetencji społecznej, nazywanej zdolnoscia samostanowienia o własnym losie. Tylko poprzez stworzenie warunków do samodzielnego stanowienia o własnym zyciu, może zostać spełniony największy postulat podejścia psychospołecznego do niepełnosprawnosci umysłowej – traktowania osob niepełnosprawnych jako pelnoprawnych podmiotow zycia społecznego.