ZAKŁAD PRACY JAKO GRUPA SPOŁ. I JEJ SPOŁ. ORGANIZACJA.
1. Zakład pracy ujmuje się jako grupę społeczną. Podstawowe cechy to: stosunek prawny jest uregulowany instytucjonalnie. 2. Grupa ta jest oddzielona od innych zbiorowości, świadczy o tym minimum wpisanie na listę załogi, zakład ma swoją nazwę, w grupie tej wytwarza się świadomość „my”. 3. Można mówić o więzi, kształtuje się na różnym gruncie. Zakład pracy jest grupą formalną, ważniejsze są styczności rzeczowe, ale w każdej grupie ważne są także styczności osobowe, one umacniają więź „więź rzeczowa” może mieć różne formy: a)zawodowa b) zakładowa c)hierarchiczna d) organizacyjna. Więź zawodowa kształtuje się na gruncie styczności zachodzących między pracownikami tej samej grupy zawodowej lub pokrewnej te styczności są częste. Więź zakładowa kształtuje się na gruncie styczności między wszystkimi pracownikami zakładu pracy. W małych zakładach pracy może być duża, w dużych jest dość słaba. Więź hierarchiczna, więź powstaje na podstawie oddziaływań między przełożonymi a grupą. Duże znaczenie ma sposób oddziaływania kierownika na grupy i grupy na kierownika. Więź organizacyjna wynika z organizacji przedsiębiorstwa.

ZAKŁAD PRACY JAKO SYSTEM SPOŁECZNY.
Jest to system złożony z ról społecznych w zakładzie pracy ( role pracownicze, kierownicze). Zakład pracy jest to system ról społecznych ukierunkowany na ekonomiczny cel produkcji dóbr „system ról podbudowany systemem środków technicznych usankcjonowany systemem prawnym określony przez panujące w tym systemie stosunki i wartości. Czy zakład pracy pełni tylko funkcję o charakterze produkcyjnym: 1) funkcje o charakterze integracyjnym instytucje w zakładzie pracy swoim działaniem powodują że pracownicy zauważają że realizując cele produkcyjne realizują własne cele. 2) o charakterze humanistycznym zakład pracy podejmuje kursy kształceniowe.

ROLE SPOŁECZNE W ZAKŁADZIE PRACY I CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE ICH REALIZACJĘ. Jedną z najważniejszych cech społecznej organizacji przedsiębiorstwa i grup społecznych jest podział pracy czyli zróżnicowanie ról społecznych. Rola jest to wzór zachowania zestrukturalizowany wokół określonych praw, obowiązków i związany z poszczególnymi pozycjami w grupie lub sytuacji społecznej.
Rola w ramach organizacji formalnych wyróżnia się według różnorodnych kryteriów np.: 1. Ze względu na udział w procesach zarządzania (role kierownicze i pracowników wykonawczych). 2. Ze względu na charakter stosunku, jaki łączy daną osobę z innymi członkami organizacji. 3. Ze względu na funkcje, które pełnią ludzie w organizacji. Rola zatem to zespół praw, obowiązków, przywilejów i wymagań które instytucjonalnie określają zachowania. Sposób realizacja roli różni uczestników procesu pracy pod względem stopnia zgodności i konkretnych zachowań z oczekiwaniami przez innych członków organizacji.
Realizacja roli zależy od wielu różnorodnych czynników, a zwłaszcza od: 1. Zmiennych jednostkowych (cech społeczno- zawodowych, potrzeb, systemu wartości jednostki). 2. Zmiennych sytuacyjnych (warunków i środków działania).

WARUNKI PRAC I ICH RODZAJE. Środowisko pracy to inaczej warunki pracy. Warunki pracy to ogół elementów i cech obiektywnej sytuacji towarzyszącej pracownikom zakładu pracy, w której realizują oni zadania przedsiębiorstwa, a które określają ogólne położenie ludzi, kształtują charakter pracy, w konsekwencji oddziaływują na ich postawy i zachowania. Socjologiczną ocenę warunków pracy z punktu widzenia celów społecznej organizacji pracy przedsiębiorstwa można ujmować w aspektach: 1. Materialnego środowiska pracy 2. Społecznego środowiska pracy. Materialne środowisko pracy to czynniki materialnego otoczenia stale oddziaływujące na człowieka. Istotnymi elementami materialnego środowiska pracy z punktu widzenia pełnienia ról organizacyjnych są: 1. Warunki techniczne, na gruncie których uruchomiony jest proces pracy. Warunki te wynikają ze stopnia i charakteru wyposażenia pracowników w środki pracy. Poziom wyposażenia określa ilość środków pracy, jaka przypada na jednego zatrudnionego. Charakter wyposażenia wynika natomiast z wpływu tych środków na uciążliwość i bezpieczeństwo pracy. 2. Stosowane technologie (metody produkcyjne) uruchomiane przy pomocy danych środków pracy. Różne technologie związane są z różnym stopniem uciążliwości pracy i w różnym stopniu zagrażają realizowaniu ról społecznych. Społeczne środowisko pracy kształtowane jest przez organizacje i stosunki międzyludzkie w zakładzie pracy. Społeczne warunki to układy pozaekonomiczne instytucjonalne i grupowe, zjawiska i procesy zachodzące między ludźmi uwikłanymi w funkcjonowanie gospodarki. Układ społeczny przedsiębiorstwa tworzy treść społecznych warunków, w ramach których wykonują swoje zadania pracownicy zakładu. Warunki społeczne przedsiębiorstwa to ogół sytuacji społecznej zaznaczającej się w przedsiębiorstwie, towarzyszącej jego pracownikom w procesie uczestnictwa oraz realizacji ról w zakładzie, które tworzą zależności występujące między ludźmi na gruncie urzeczywistniania przez nich celów i wartości.

NORMY SPOŁECZNE I WARTOŚCI JAKO ELEMENTY SPOŁECZNEJ ORGANIZACJI PRZEDSIĘBIORSTWa. Działania jednostek i grup społecznych, tworzących społeczną strukturę organizacji, zdeterminowane są również występującymi w środowisku pracy społecznymi normami i wartościami. Normy społeczne to: formalne lub nieformalne usankcjonowane przepisy określające w jaki sposób powinien zachować się członek danej organizacji społecznej. Własności norm: 1. Normy różnią się siłą nakazu, tym czy i jak wielkie odstępstwa od wzoru dopuszczają. 2. Normy różnią się sankcjami związanymi z ich przestrzeganiem lub naruszeniem. 3. Normy różnią się pod względem obszaru, na którym obowiązują. Mogą to być normy powszechnie obowiązujące, jak i dotyczące poszczególnych grup.

METODY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW Z ZAKŁADEM PRACY. Zakład pracy jest typowym miejscem wspólnego działania ludzi, a sam fakt wspólnej pracy jest tym co łączy współpracujących ludzi. Wspólna praca stwarza także wiele okazji do przeciwstawienia się jednych ludzi drugim, powstaje konflikt. Konflikt - stan napięcia organizmu, ale istotą jego jest niezdecydowanie, może być wynikiem potrzeb, których jednoczesne zaspokojenie jest niemożliwe. Najważniejszą formą rozwiązania konfliktu jest porozumienie, jest ono jednak możliwe przy określonym poziomie inteligencji, dobrej woli obu stron. Kiedy obce strony wspólnym wysiłkiem na drodze rzeczowej dyskusji znajdą rozwiązanie to zostaną wyeliminowane źródła przyszłych konfliktów. Takie rozwiązanie jest możliwe gdy między stronami istnieją stałe kontakty bezpośrednie, gdy strony dobrze się znają. Konflikt między przełożonym a podwładnym można rozwiązać poprzez: a) wyjaśnienie sytuacji i poszukanie kompromisu, b) zebranie faktów, rozważenie sytuacji i drogą decyzji zlikwidowanie konfliktów, może spowodować jeszcze ostrzejszy konflikt, c) zestawienie faktów i stanowisk obu stron w praktyce wybór drogi zakończenia konfliktu wynika ze sposobu odnoszenia się przełożonego do podwładnego czyli stylu kierowania.

POLSKA LUDOWA

Konstytucja PRL z 22 lipca 1952r ( z późniejszymi zmianami) określiła socjalistyczny ustrój państwa, w którym za podstawę uznano " wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego, rozwój twórczych sił narodu i każdego człowieka, coraz lepsze zaspokojenie potrzeb obywateli. "

W rozwijających się państwach socjalistycznych a także w Polsce uważano, że rola pomocy społecznej powinna być zanikająca, gdyż ustrój socjalistyczny gwarantował każdemu obywatelowi prawo do pracy. Zdobyte środki materialne miały zlikwidować nędzę i ubóstwo, wynikające z bezrobocia, które uważane było za podstawową przyczynę ludzkich niedogodności okresu międzywojennego.

Po zakończeniu II wojny światowej społeczeństwo polskie zaangażowało się w odbudowę kraju. Podstawowymi a zarazem dominującymi potrzebami było zapewnienie minimum egzystencji w zakresie wyżywienia, odzieży, ochrony zdrowia, zapewnienia dachu nad głową, pracy. Ustrój socjalistyczny miał wyeliminować społeczne zacofanie i doprowadzić do poprawy sytuacji ekonomicznej ludności. Wzrost świadomości społecznej, dostęp do oświaty, zaspokojenie elementarnych potrzeb okresu powojennego, przyczynił się jednak do rozwoju nowych potrzeb. Dostrzeżono wówczas, że pomoc społeczna nie powinna przeciwdziałać tylko skutkom złych warunków materialnych lecz swoim zakresem działania objąć też ludzi chorych, niezdolnych do pracy.

Akcje socjalne to głównie opieka nad matką i dzieckiem, organizacja wczasów pracowniczych,. działalność kulturalno - oświatowa prowadzona w świetlicach i klubach zakładowych. Rozwijające się duże zakłady przemysłowe przejmowały realizację usług socjalnych na rzecz swoich pracowników oraz emerytów i rencistów.

Zakład pracy jako środowisko wychowawcze poza podstawową funkcją produkcyjną, pełnił też funkcję wychowawczą i socjalną.

Funkcja wychowawcza polegała na:

1. objęciu szczególną troską wychowawczą nowo zatrudnionych młodych pracowników,
2. podnoszeniu kwalifikacji, dokształcaniu pracowników niewykwalifikowanych, kształtowaniu właściwej postawy zawodowej,
3. wychowanie w zespole i nauka współdziałania

Funkcja socjalna zakładów pracy obejmowała organizację usług w zakresie działalności socjalnej. Podstawą prawną do jej prowadzenia była Uchwała Rady Ministrów z 1963r obejmująca świadczenia w zakresie :

1. gospodarki mieszkaniowej,
2. zbiorowego zakwaterowania, szkół, internatów oraz stypendiów
3. stołówek i bufetów,
4. ośrodków wypoczynkowych i turystycznych,
5. domów kultury, klubów, świetlic, propagowania sportu,
6. służby zdrowia,
7. kolonii, żłobków, przedszkoli

W 1970 r. Uchwałą Rady Ministrów zweryfikowano działalność socjalną zakładów pracy i określono jakie z dotychczasowych zadań są zadaniami socjalnymi. Do właściwych zadań socjalnych zaliczono prowadzenie ośrodków wypoczynkowych, domów kultury, propagowanie sportu i rozwój urządzeń dla dzieci.

W zakładach pracy w celu zapewnienia sprawnego działania i właściwego rozpoznania potrzeb powołano specjalne służby pracownicze. W ramach Działów Służb Pracowniczych powstały komórki socjalne. Do rozpowszechnienia tej działalności przyczyniła się ustawa z 1973 r. o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród, funduszu socjalnego i mieszkaniowego. Na mocy tej ustawy zaistniała możliwość stworzenia funduszu socjalnego, powstałego z odpisu na fundusz płac.

Działalność socjalna zakładów pracy rozwijała się dwupłaszczyznowo:

administracyjna działalność służby socjalnej - realizowana była przez referenta socjalnego i obejmowała:

1. współdziałanie w administrowaniu zakładowym funduszem socjalnym i mieszkaniowym,
2. organizowanie wypoczynku
3. wczasy, kolonie, obozy, wycieczki, ogródki działkowe,
4. organizowanie zbiorowych dojazdów do pracy,
5. zarządzanie zakładowymi urządzeniami socjalnymi, kulturalnymi i sportowymi

opiekuńczo - wychowawcza działalność służby socjalnej - realizowana przez wykwalifikowanego pracownika socjalnego obejmowała :

1. rozpoznanie potrzeb pracowników i opracowywanie planów ich zaspakajania
2. organizację właściwych warunków socjalnych, szczególnie kobietom i młodocianym, opiekę nad dziećmi pracowników,
3. organizację opieki nad byłymi pracownikami, emerytami i rencistami
4. współdziałanie w rehabilitacji pracowników niepełnosprawnych

Do obniżenia roli pomocy w pierwszych latach państwa socjalistycznego przyczyniło się błędne założenie, że ustrój socjalistyczny zapewni dobrobyt oraz rozwój ubezpieczeń społecznych i rozwój akcji socjalnych realizowanych przez zakłady pracy. Kierowano się wówczas zasadą, że kto nie pracuje ten nie je.

W Polsce Ludowej ewolucja pomocy społecznej przebiegała w kierunku zorganizowanego, planowanego działania na rzecz społeczeństwa. Zabrakło w niej elementów elastyczności działania. Do ograniczenia pola działania pomocy przyczyniła się też nie uznawana ze względu na ustrój rola kościoła, który miał w tym zakresie wielkie tradycje.

Po okresie ratownictwa związanego z zakończeniem II wojny światowej, zasięg działania pomocy podlegał weryfikacji. Opiekę nad dzieckiem do lat 3 powierzono resortowi zdrowia, zaś nad dziećmi starszymi i młodzieżą - resortowi oświaty. Zlikwidowano wiele przytułków, kuchni, noclegowni wywodzących się jeszcze z okresu międzywojennego.

Rozproszenie zadań po różnych resortach spowodowało ograniczenie form pomocy niematerialnej co szczególnie widoczne było w zakresie poradnictwa. Państwo socjalistyczne realizację form pomocy w przeważającej części przypisało zakładom pracy. Postępująca budowa socjalistycznego dobrobytu, rozwój miast i wielkiego przemysłu, budowa małych niewygodnych mieszkań doprowadziła do rozpadu tradycyjnej wielopokoleniowej rodziny. Wiąże się z tym wzrost aktywizacji zawodowej kobiet, wzrost alkoholizmu, chuligaństwa co przysparzało coraz większe trudności w zapewnieniu właściwej opieki nad dziećmi i niepełnosprawnymi członkami rodziny. W myśl idei: kto nie pracuje ten nie je" właśnie ludzie pozostający poza społeczeństwem czynnym zawodowo - ludzie starzy i niepełnosprawni najbardziej ucierpieli z powodu braku opieki. Kłóciło się to z zasadą zapisaną w Konstytucji o powszechnej dostępności do tych świadczeń. Brak kompleksowej troski o rodzinę zaniepokoiło działaczy społecznych, którzy wystąpili z apelem do władz państwowych o reaktywowanie instytucji opiekunów społecznych.