85 pieśni rycerskie Szarzyńskiego i ich przewodnie idee.
Pieśń V “O Fridriaszu, który pod Sokalem zabit od Tatarów…”- jest to oda pochwalna (jeden z pierwszych utworów sławiących władców- Kronika Galla Anonima, Kadłubka). Fridriusz- Fryderyk Herburt, małopolski magnat, poległ pod Sokalem w bitwie z Tatarami w 1519 r. Zginął śmiercią rycerską, nie mógł znieść myśli o ucieczce, honor rycerski był dla niego ważniejszy niż życie. Opisuje sytuację klęski, poprzez przeżycia Fridriusza.
W pieśni „O Strusie, który zabit na Rastawicy od Tatarów roku pańskiego 1571” ukazuje chwalebny portret tytułowego Strusa, który zgodnie z ideami etosu rycerskiego woli zginąć, niż się poddać. On z wszystkich rodzajów śmierci woli tę na polu walki: „Tak się Strus sprawował w ostatniej potrzebie, / I sławie, i cnocie czyniąc dosyć z siebie. / Padł krwawy, gęstemi przywalen strzałami. / Godny Syn ojczyzny mężnymi sprawami!”. Podkreśla więc wagę miłości obywatela do ojczyzny, jego honor i męstwo.
W takich pieśniach, jak O Fridruszu, który pod Sokalem zabit i O Strusie, który zabit na Rastawicy ukazał Sęp Szarzyński bohaterstwo obrońców chrześcijaństwa, niewolnych od rozterek i dramatycznych decyzji: ocalić życie czy zgodnie z etosem rycerskim zginąć w nierównej walce. W obu pieśniach skupił poeta uwagę na dynamice napięć emocjonalnych, przedstawił bohaterów w ruchu, pędzie, w samotnych zmaganiach z własną naturą i wrogiem oraz w heroicznej śmierci.
86.ideologia szlachectwa w Pieśni o cnocie szlacheckiej
W „Pieśni o cnocie szlacheckiej” Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego odnajdujemy idee szlachcica takie jak : szacunek dla dziedzictwa, miłość i wierność rodzinie, fragment:
„Wszakże rozmnaża cnoty przyrodzone
Ćwiczenie: czynią serce utwierdzone
Piękne nauki; tych kiedy nie staje,
Ślachetne plemię szpecą złe zwyczaje.”
podkreśla, aby szlachcic był cnotliwy, żył pracą i nauką.
Natomiast fragment:
„Droga ku sławie — w sławnym urodzenie
Domu, nie sama sława. Przeto w cenie
Kto chce być, porzuć nikczemne zabawy;
Nie na herb przodków patrz, ale na sprawy” - podkreśla, aby szlachcic szczycił się swym znamienitym urodzeniem i dbał o swoja ojczyznę.
87.problematyka pieśni nierycerskich sępa szarzyńskiego
Sęp Szarzyński,
zastanawiając się w swoich utworach przede wszystkim nad sensem życia i człowieczą kondycją, unikał gotowych formuł; zadawał pytania i zgłaszał wątpliwości. Jednocześnie poddawał rewizji stereotypy utrwalone w epoce renesansu, takie jak harmonia, stoicki umiar, przeświadczenie, że źródłem szczęścia jest stabilizacja, pokój. Życie ujmował jako "bojowanie", zmaganie się "z szatanem, światem, ciałem", z wszelkimi pokusami życia, jako dążenie do celu, którym jest "byt podniebny", kraina wiecznej wiosny. Przekonany, że równowaga nie jest osiągalna, z wyjątkową natarczywością powracał do motywów niepokoju i trwogi, grzechu, pokuty i śmierci (szczególnie wyrazistych w parafrazach psalmów). Człowiek, "wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie", zmaga się - podkreślał - z sobą i ze światem, ze sprzecznościami, niebezpieczeństwami i złudzeniami; staje nieprzerwanie wobec konieczności dokonywania odpowiedzialnego wyboru. Dysponując wolną wolą, musi się sam zdobyć na heroiczny krok, Bóg bowiem nikogo w jego wyborach nie wyręcza. Człowiek głęboko odczuwa swoje osamotnienie, choć nie wątpi w działanie Opatrzności; uwikłany w sprzecznościach - nieustannie poszukuje. Kres tym zmaganiom i poszukiwaniom kładzie śmierć. Dużo miejsca Sęp-Szarzyński poświęca w swoich utworach Bogu: Pieśni - „ O Bożej opatrzności w świecie”, „O rządzie Bożym na świecie”, „O wielmożności Bożej”, „ Iż rozum człowiekowi potrzebniejszy niż skarby” i „ Iż próżne człowiecze staranie bez Bożej pomocy”. Poeta przeżył odejście od wiary i powrót do niej.