Przewlekła gruźlica= izolowana (tuberculosis isolata). Rozwija się tylko u osobnika, który przechorował pierwsze zakażenie. Proces nie szerzy się droga nacz. krwionośnych i limfatycznych, dlatego nie będzie zmian w węzłach chłonnych. Jedynie wyjątkowo serowate guzki. Proces szerzy się śródkanalikowo.
trzy postacie:
1).ogniska groniaste (gruźlica zrazikowa tuberculosis acinosa),
-mętne guzki (jak kiście winogron),
-żółte,
-leżące w ciemnoczerwono nacieczonych zrazikach płucnych.
Guzki zlewają się -> twory wielkości od ziarna zboża do ziarna grochu;
w centrum rozmiękające,
-kształt listka koniczyny,
- dalsze rozmiękanie powoduje powstanie jamy wielkości zrazika
Ściana przynależnych oskrzelików jest zgrubiała, zserowaciała, wewnątrz rzadkie masy ropne.
Mikroskopowo: bezstrukturalne masy otoczone wałem ziarniny gruźliczej, mogą ulec organizacji w tk. Łączną (wyleczenie).
2). Jamy (kawerny) w płucach powstałe przez
a). rozmiękanie i upłynnienie mas dużych ognisk serowatych i wydalenie ich przez oskrzela: jamy rozmiękczynowe= prawdziwe- cavernae verte
b). jamy powstałe z rozstrzeni oskrzelowych= rzekome – c. spuriae; gdy wysię infiltruje ścianę oskrzela -> rozstrzeń.
u bydła zawartość jam rozmiękczynowych jest upłynniana w ograniczonym stopniu,(w przeciwieństwie do ludzi) dlatego bardzo trudne jest jej wydalenie. Dodatkowo brak u nich tętniaków, których pękanie powoduje groźne krwotoki.
jamy powstałe z rozstrzeni oskrzelowych obserwuje się na uwypuklonym brzegu i tylnej cz. płatów kauzalnych jako twarde guzy wielkości od orzecha laskowego do pięści. Na przekroju:
tk. Lączna z nieregularnymi, zatokowymi jamami i kanałami, wypełnionymi żółtozieloną, ropną masą o czerwonych ścianach. Budowa ścian:
-ziarnina gruźlicza (kom.nabł., kom. Olbrzymie)
-nieswoista ziarnina, bogato unaczyniona
jamy komunikują się ze zdrowymi oskrzelami i prowadzą do zapadania się i włóknienia otaczającego miąższu płucnego.
3).gruźlicze zmiany w bł. śluz. Oskrzeli i tchawicy; prosówkowe/większe gruzełki -> owrzodzenia.
słoniowaty, wałowy brzeg i ziarninujące dno. > w rozwidleniu tchawicy, pojedyncze/mnogie. Często towarzyszy gruźlica krtani.

Uogólnienie późne tchawicy tuberculosis generalisata tarda ; 3 postacie
1). Gwałtowna = galopująca zrazikowa gruźlica
- płuca powiększone, guzki w kształcie koniczyny, silnie rozmiękające w środku
- węz. Chł. Galaretowato obrzękłe, żółte, powiększone, na przekroju ma cech świeżego, naciekowo-serowaciejącego zapalenia
- stare ogniska z okresu popierwotnego zakażenia:
○ ostro odgraniczone

○ szarożółte
○ silnie zwapniałe
+ w płucach, korze nerek świeże, liczne gruzełki gruźlicze
2). Zrazikowo-serowaciejące zapalenie płuc:
- szybkie rozprzestrzenianie się zmian
-rozedma płuc
- liczne ogniska
-obejmuje cz. zrazika/ cały zrazik
- proces wnika palczasto w miąższ
ogniska zapalne:
- suche
-mętnożółte na przekroju
- z drobnymi czerwonymi wybroczynami
węzły chłonne:
-obrzękłe, powiększone, objęte świeżym naciekowo-serowaciejącym zapaleniem
brak nowych gruzełków prosówkowych w płucach, ale występują w nerkach
proces szerzy się drogą nacz. krwionośnych, limf, oskrzeli.
3). Ostra gruźlica prosówkowa, występuje u bydła, np. po porodzie, po transporcie
- płuca obrzękłe, rozejmowe
-w płucach gruzełki prosówkowe
- w. chł. Nieznacznie powiększone, bez ognisk zapalnych
+ gruzełki w narz. Miąższowych
w naczyniach żylnych mogą pojawić się polipy Weigerta, ale nie ulegają pęknięciu jak u człowieka
u świń: gruźlica dotyczy tylko oskrzelowych węz, chł. (zespół niezupełny) częste wczesne uogólnienie, przebiega jak u bydła. Przy infekcji prątkiem ptasim tworzą się słoniowate gruzełki w międzyzrazikowych naczyniach chłonnych o wyglądzie sznura pereł nieserowaciejące, niewapniejące.
u koni: zakażenie prątkami Mycobacterium bovis powoduje:
● gruźlicę prosówkową:
płuca
-powiększone
-rozedmowe
-gruzełki przypominające krople rosy
w.chł.
-obrzękłe
-twarde
-słoniowata, szarobiała pow.przekroju -> zatarcie granic między warstwą korową a rdzenną
● zakażenie przedłużające się
- prosówkowe + słoniowate guzy
-nieregularne, szarobiałe guzy, różnej wielkości
- brak serowacenia i wapnienia lub te procesy w minimum
u psów i kotów: przy infekcji m.bovis, M.humanus ognisko pierwotne w najlepiej upowietrzonych płatach tylnych, w postaci guza wielkości do orzecha laskowego, na przekroju słoniowaty, porcelanowy. Z jam prowadzi często mały przewód do jamy opłucnej powodując jej włóknikowe zapalenie.
Wczesne uogólnienie gruźlicy u psów i kotów; 3 formy
● ostra gruźlica prosówkowa -> w płucach poj. szare guzki
● przedłużające się uogólnienie -> nieliczne twarde guzki, szarobiałe, wielkości do orzecha laskowego, o porcelanowym wyglądzie, brak kom. Olbrzymich
● wieloogniskowe gruźlicze zapalenie oskrzeli i okołooskrzelowe zapalenie płuc -> słoniowate guzki zawierające wew.światło często jamiście rozszerzone, oskrzela zgrubiałe, scianę przerasta tk.ziarninowa
Odoskrzelowe uogólnienie powoduje powstanie dużych guzowatych, serowatych ognisk otoczone ziarniną swoistą i nieswoistą. Tworzą się jamy częściowo z połączeń sąsiadujących serowatych ognisk a częściowo z oskrzeli => jamy prawdziwe i rzekome.
gruźlica u kóz, przez Mycobacterium bovis -> wybitny charakter wysiękowy
gruźlica u owiec, przez jak wyzej -> zdarza się rzadko, charakt. Się ogniskiem pierwotnym o typowej budowie.
gruźlica u kur przez M.avium, najczęstszą postacią jest ostra gruźlica prosówkowa i przedłużające się uogólnienie z powstawaniem gruzełkow złożonych (tuberculum conglomeratum)

Promienica actinomycosis > bydło, świenie
zakażenie na drodze
○ aerogennej
- duże guzy o budowie ziarniniaka promieniczego lub rozlane zmiany o twardej konsystencji, przypominające gruźlicę
- ogniska mają typowa budowę ziarniniaków, ale otoczone są szerokim pasem litej tk. Łącznej

○ nacz. Krwion. z pozapłucnowego ogniska pierwotnego
- zmiany morfologiczne podobne są do przewlekłej gruźlicy prosówkowej/ grubo guzkowego wczesnego uogólnienia
- liczne guzy w płucach, białe, lśniące, słoniowate
mikroskopowe małe i duże guzy zbudowane są z zespołu ziarniniaków. W przypadku prom.pierwotnej często umiejscowione są śródzrazikowo i mogą być w łączności z oskrzelami (bronchitis actinomycotica)
powikłania: zajęcie opłucnej ->zapalenie ropne empyemia pleurae
proces może szerzyć Siena klatkę piersiową
długotrwała promienica -> amyloidoza
Rzekoma gruźlica owiec pseudotuberculosis ovium przez Corynebacterium pseudotuberculosis ovis
guzki, guzy, szarobiałe, o słoniowatym połysku i małym mętnym centrum
w miarę wzrostu -> duże guzy z serowato-ropną zawartością, szarozielone-> wysychają, wapnieją -> jak cebula na przekroju, a torebka włóknista
węzły chłonne oskrzelowe są wyraźnie powiększone + liczne ropne guzy/ cały węzeł przekształca się w ognisko otoczone włóknistą torebką z zieloną zawartością >zwapniałą
obraz histologiczny: centrum guza rozkładające się granulocyty ob. O chromatynie długo zachowującej zdolność barwienia się , otaczane są przez makrofagi, bardziej obwodowo: nieswoista ziarnina zapalna o tendencji do fibroplazji.

Botriomykoza (botriomycosis) pierwotna/ przerzutowa
ospa variola
- przekrwienie miąższu
-guzki mlecznobiałe (wśród miąższu) <zbud. z histiocytów>
- rozrost nabł. Oskrzeli
- metaplazja
- złuszczanie się pneumocytów -> powstanie guzów podobnych do gruczolaka
Sarkoidoza płuc (sarkoidosis) fragment ogólnoustrojowej choroby o nieznanej etiologii; przyjmuje się, ze może być jedną z postaci gruźlicy
śródmiąższowe włóknienie płuc/ w.chł.
powstają gruzełki sarkoidalne (o podobnej co te gruźlicze)
w płynie z BAL (popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe) > limfocytów, zwłaszcza T4 nad T8 ( fizjologicznie T4/T8=2/1, a przy sarkoidozie = 10/1 i >)
hiperkalcemia przez przekształcenie przez makrofagi płucne i ziarninę sarkoidalną 25-hydroksykalcyferolu ->1,25-dihydroksykalcyferol, tj. aktywny biologicznie metabolit Wit D on indukuje monocyty -> makrofagi, które uczestniczą w tworzeniu ziarniniaków sarkoidowych.