JOHN LOCKE – filozof, lekarz, polityk, politolog, ekonomista. Urodził się 29 sierpnia 1632 w Wrington pod Londynem, w rodzinie purytańskiej. Zmarł 28 października 1704 roku w Oates. Ojciec był miejscowym prawnikiem. Uczył się w elitarnej Westminster School w Londynie. Studiował w Christ Church College Uniwersytetu w Oksfordzie w 1652 roku. Studiował chemię i medycynę, teologię i filozofię(pisma Kartezjusza, Gassendiego, Hobbesa). Napisał rozprawę doktorską pt. „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego”. W Christ College uzyskał stopień magistra sztuki medycznej. Poznał lorda Shaftesbury, który mianował go swoim osobistym sekretarzem i lekarzem. W1668 roku wstąpił do Towarzystwa Królewskiego. Napisał: Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego 1690, Dwa traktaty o rządzie 1690, Listy o tolerancji 1689, Myśli o wychowaniu 1693. Zajmował się teorią poznania. Poglądy na ludzkie poznanie: Idea proste to bodźce zmysłowe tworzą w umyśle wrażenia, które są następnie automatycznie grupowane w "obiekty" np. „jedno, konkretne krzesło”. Podlegają one procesowi myślenia – tzn. można je zestawiać, porównywać, analizować i na tej podstawie tworzyć idee złożone, będące albo uśrednionymi pojęciami zawierającymi w sobie całe zbiory idei prostych o wspólnych cechach np. 'krzesło' określające zbiór wszystkich krzeseł, albo uśrednionymi pojęciami zawierającymi relacje istniejące między ideami prostymi np. 'zderzenie' czyli relacja szybkiego zetknięcia się dwóch idei prostych ze zbioru 'przedmioty'. Poglądy pedagogiczne: Chłopiec z wyższych sfer nie powinien uczęszczać do szkoły publicznej, lecz uczyć się w domu. Do powodzenia w życiu potrzebne czterech rzeczy: cnoty, grzeczności, roztropności, wiedzy. Chce wychować ludzi cnotliwych. Żadna kara cielesna nie jest tak skuteczna jak wstyd przed złym postępkiem zasługującym na karę. Dziecko traktować należy serio, jako człowieka, istotę rozumną. Tępić należy: kłamstwo, wyniosłość, chytrość, płaczliwość i skłonność do okrucieństwa. Szczęście doczesne jest zależne od dobrego ukształtowania umysłu i zdrowia fizycznego. Nauka potrzebna jest do celów praktycznych, do umiejętności konwersacji i obcowania w dobrym towarzystwie. Sprzeciwiał się dawaniu pierwszeństwa łacinie przed naukami bezpośrednio do życia potrzebnymi. W programie nauczania uwzględnia: czytanie i pisanie, rysunki, nauka języka ojczystego, potem języka nowożytnego a następnie łaciny. Z programu nauczania znikają greka, logika i retoryka wprowadza w to miejsce: geografię, arytmetykę i geometrię, astronomię, historię, fizykę oraz prace ręczne i prowadzenie ksiąg gospodarczych. Jest zdecydowanie przeciwny uczeniu się na pamięć. wychowanie fizyczne: podkreślał zahartowania ciała, ostrzegał przed ciepłymi okryciami, zalecał również mycie nóg w zimnej wodzie, przyzwyczajać dzieci do wilgoci, wystrzegać się zbyt ciasnych ubrań dla dzieci, zalecał proste i zwyczajne posiłki, zabraniał spożywania mięsa dzieciom poniżej trzeciego roku życia, zalecał spożywanie mleka, kleików lub suszonych winogron, posiłki powinno dziecko spożywać regularnie, zakazywał całkowicie spożywania melonów i brzoskwiń i konfitur, nieograniczona ilości snu w wieku dziecięcym, ganił rodziców za zbytnią pobłażliwość i pieszczotliwość. wychowanie charakteru: wpojenie dziecku uległości, pokory i szacunku wobec rodziców i osób starszych, wychowywanie młodzieńca opanowanego i umiejącego być posłusznym, ostrzegał przed ostrymi karami i upokarzaniem, nie nagradzać dzieci ich ulubionymi przyjemnościami, dziecko ma wyrzekać się pociągu do bogactwa i łakomstwa. wychowanie umysłowe: nacisk na naukę pisania i czytania, nauczyciel ma być osobą cnotliwą, zakaz kar, podkreślał znaczenie obrazków i pomocy naukowych, wychowanie dziecka na gentelmana, nie ćwiczyć pamięci bo jest to zdolność umysłu, której nie możemy wesprzeć ani ulepszyć. 1. POMOCE DYDAKTYCZNE M. Montessori: -do praktycznych ćwiczeń(ramki zapięciowe) -pomoce zmysłowe(czerwone beleczki, brązowe schody, różowa wieża, tajemnicze woreczki) -do edukacji matematycznej(liczenie od 0-10, czerwone kółeczka, kolorowe perełki, wrzecionka do liczenia) -do edukacji językowej(alfabet ruchomy, małe książeczki, obrazki z podpisami) -do wychowania kosmicznego(kosmos, przyroda, globus, puzzle mapy świata botaniki) -do wychowania religijnego(krzyż, biblia, świeca) 2. WG PLATONA DZIEĆMI ZAJMOWAŁY SIĘ OPIEKUNKI 3. UWARUNKOWANIA TEORETYCZNE: -uwarunkowania historyczne(refleksja na temat wychowania małego dziecka :Arystoteles, Platon, Pestalozzi, Froebel) -uwarunkowania społeczne(rozwój przemysłu, rola kobiety w społeczeństwie, powstanie ochronek i sierocińców, sieroctwo naturalne i społeczne) -uwarunkowania naukowe(wyodrębnienie się dziedzin naukowych z filozofii i nauk ścisłych, psychologicznych i społecznych) 4. DARY FROEBLA: Dar nr 1 Zestaw 6 wełnianych kul o średnicy około 5cm w 3 kolorach podstawowych i 3 pochodnych: czerwonym, żółtym, niebieskim oraz pomarańczowym, zielonym i fioletowym. Zawieszone były na krótkim sznurku zakończonym pętelką. Przeznaczone dla dzieci do lat 3. Dar nr 2 Zestaw 2 kul, 2 sześcianów i 2 walców w jednakowym kolorze. Przeznaczone dla dzieci od 3-4 lat. Dar nr 3 Sześcian podzielony płaszczyzną prostopadłą przez środek podstawy i drugą w połowie wysokości, równolegle do podstawy-powstaje 8 małych sześcianów, z których można złożyć 1 większy sześcian. Sześcian posiada 6 ścian, 8 wierzchołków, 12 krawędzi. Dar nr 4 Sześcian podzielony prostopadłą do podstawy w jej środku i trzema płaszczyznami równoległymi do podstawy w jednakowych odległościach w wysokości sześcianu – otrzymuje się w ten sposób 8 prostopadłościanów. Dar nr 5 Duży sześcian podzielony płaszczyzną prostopadłą do podstawy i po jej przekątnej oraz dwoma płaszczyznami równoległymi do podstawy, w jednakowej odległości na wysokości boku – daje to trójgraniaste połówki sześcianu. Należy zauważyć, że 2 klocki trójkątne tworzą klocek sześcienny. Dar nr 6 Pudełko zawierające klocki o płaszczyznach odpowiadających poznanym kształtom. Poprzez cięcia można otrzymać klocki o płaszczyznach w kształcie trójkątów równoramiennych i nierównoramiennych, równobocznych i różnobocznych 5.PRZESTRZEŃ EDUKACYJNA MONTESSORI: Jasne, przestronne, estetycznie ozdobione sale, sprzęty dostosowane do wzrostu dzieci, lekkie stoliki, ławeczki, małe krzesełka, odpowiednio umiejscowione tablice. Przeciwniczka tradycyjnej ławki szkolnej. Usunięcie lalek i innych podobnych zabawek. 6. NA POGLĄDY FROEBLA WPŁYNĘLI: matka przez która został osierocony, ojciec poprzez surowe wych religijne(protestantyzm), Pestalozzi. 7. POJĘCIA POCHODNE ped przedszkolnej dziecko=dzieciństwo, wychowanie=wychowanie przedszkolne, przedszkole=przedszkolanka. 8. ZAD Z DARU 1 FROEBLA: Wymień jakie kolory mają kulki. Policz ile jest kulek. Ułóż z kulek węża, linie prostą. Połącz ze sobą jakieś kolory. 9. ZASADY PEDAGOGICZNE MONTESSORI: swobodny wybór, zasada swobodnego wyboru materiału miejsca czasu formy pracy, zasada porządku ograniczenia izolowania trudności transferu własnego działania i powtarzania samokontroli.	NATURALIZM Zakłada, że podstawą rzeczywistości jest natura. Dał początek pedagogice. Przedstawiciele: -Jan Jakub Rousseau (1712 – 1778) -Jan Henryk Pestalozzi (1746 – 1827) -Herbert Spencer (1820 – 1903) Tezy ontologiczne: Podstawą rzeczywistości jest natura. Przyroda jest uniwersalnym systemem, który odnosi się do wszelkiej egzystencji. Rzeczywistość jest materią o stałym porządku i będącą w stałym ruchu. Prawa naturalne rządzące światem przyrody można zastosować do świata społecznego, ekonomicznego, politycznego i edukacyjnego. Tezy epistemologiczne: Kluczem poznania i zrozumienia natury jest poznanie zmysłowe, a wrażenie jest podstawą wiedzy o rzeczywistości. Istotne znaczenie ma także uczucie, rozum i nauka. Wrażeniom należy się poddać. Tezy aksjologiczne: Nauki, sztuki, cywilizacja są szkodliwe pod względem moralnym. Rozwój charakteru następuje w sposób naturalny dzięki miłości własnej. Egoizm jest właściwością powstałą pod wpływem społeczeństwa i manipuluje ludźmi. Wartości należy szukać w interakcjach człowieka ze środowiskiem. Człowiek jest z natury dobry. Implikacje edukacyjne: dzieciństwo jest bardzo ważnym edukacyjnie okresem, naturalne środowisko- przestrzeń edukacyjna pobudzająca dziecięce zainteresowania, ciekawość, dzieciństwo ma własny harmonogram edukacyjny i ma za nim podążać, poddanie dziecka efektom wyborów i ponoszenie konsekwencji, proces kształcenia należy planować zgodnie z fazą rozwojową, proces edukacyjny winien przebiegać powoli, do 5 roku życia zaspokajani potrzeb pokarmu, ruchu, nauka mówienia prostych słów, od 5 do 12 roku życia wprowadzać elementy czytania, pisania, liczenia, należy odrzucić werbalne podejście do nauczania, metoda poznania to elementarne początki bezpośrednie doświadczenie i jednostkowe wyobrażenia, programy edukacyjne winny się opierać na wiedzy o naturze, zainteresowaniach i potrzebach dzieci, doświadczenie niezbędne do kształtowania postaw życiowych winno mieć charakter otwarty, edukacja dziewcząt i chłopców winna być zróżnicowana i dostosowana do naturalnych ról społecznych, edukacja jest przygotowaniem człowieka do postępowania zgodnego z naturą. Nauczyciel: jest przewodnikiem prowadzącym dziecko do wiedzy, nie wywiera na dziecko presji, towarzyszy dziecku w jego działaniach, w relacjach z uczniem jest swobodny, nauczyciel i dziecko nie odnoszą się do siebie formalnie. PRAGMATYZM System filozoficzny, którego podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy. Postulował praktyczny sposób myślenia i działania, uzależniający prawdziwość twierdzeń od ich użyteczności. Przedstawiciele: -Charles S. Peirce (1839 – 1914) -William James (1842 – 1910) -George Herbert Mead (1863 – 1931) -John Dewey (1859 – 1952) Tezy ontologiczne: dualistyczna koncepcja świata jest abstrakcyjną teoretyczną konstrukcją, świat jest niepewny i trudno w nim przetrwać, świat ma naturę zmienną i ewolucyjną, ludzkie doświadczenie wiąże myślenie i działanie, fakty i wartości, intelekt i emocje, doświadczenie to ciąg kolejnych sytuacji problemowych,z którymi muszą radzić sobie ludzie, światem rządzi rywalizacja jest naturalnym prawem, człowiek jest naturalnym organizmem żyjącym w habitacie, środowisko jest zarówno sprzyjające, jak i zagrażające człowiekowi, człowiek winien instrumentalnie wykorzystać naturę, przekształcać ją tak aby przetrwać. Tezy epistemologiczne: poznanie ma charakter eksperymentalny jest zdroworozsądkowym zastosowaniem metody naukowej, inteligencja człowieka budowana jest w sposób społeczny w drodze doświadczeń i relacji społecznych wykorzystywana jest do tworzenia nowych narzędzi, myślenie jest odkrywaniem związków między działaniem a jego konsekwencjami. Tezy aksjologiczne: wrażliwość moralna i emocjonalna pochodzi z ludzkiego doświadczenia, moralność jest związana z ludzkim działaniem i odbieraniem rzeczywistości jako dobra lub zła – relatywizm moralny, kryterium moralności jest relacja między zamierzeniami środkami i celami. Tezy edukacyjne: cel edukacji to rozwój jednostki i społeczeństwa – przechowywanie i rekonstruowanie doświadczeń, uczeń jest żywym organizmem fenomenem biologicznym i socjologicznym obdarzonym instynktem samozachowawczym, żyje w habitacie biologicznym i społecznym, kieruje się indywidualnymi dążeniami, jest aktywną osobą wchodzącą w interakcje ze środowiskiem, metodą uczenia się jest metoda rozwiązywania problemów zwana „pełnym aktem myślenia”, etapy: pojawienie się problemu, definiowanie problemu precyzowanie problemu, konstruowanie wstępnej hipotezy, testowanie wybranej hipotezy. szkoła pełni ważną funkcję społeczną – jest miniaturą wspólnoty, nauczyciel winien być przewodnikiem, kompetentnym w zakresie wiedzy i sprawności nauczania, charakteryzować się cierpliwością, kontrolować ucznia w sposób pośredni, pozwalać uczniom na popełnianie błędów, czuwać nad bezpieczeństwem uczniów.	FRIEDRICH WILHELM FROEBEL Ur. się 21.04.1782 w Oberweißbach. Zmarł 21.06.1852 w Marienthal. Wcześnie osierocony przez matkę syn pastora doceniał rolę kobiet w wychowaniu dzieci. Wykonywał wiele zawodów, aby się utrzymać. Przygotowywał się do pracy nauczycielskiej m.in. przez praktykę u Pestalozziego. W 1837 założył w Blankenburgu przedszkole Kindergarten. Jego praca koncepcyjna i praktyczne rozwiązania doprowadziły do stworzenia spójnej metodyki wychowania przedszkolnego. Podjął próbę reformy systemu szkolnego w Prusach. Stworzył seminaria, kursy dla kobiet.Udział w wojnach napoleońskich.Naturalizm Założenia filozoficzne koncepcji: Osobowość dorosłego człowieka uzależniona jest od rozwoju naturalnych skłonności w okresie dziecięcym. Człowiek i przyroda stanowią jednolity świat, zaś wytwory kultury ludzkiej są przedłużeniem przyrody. Forma aktywności dzieci: Główną formą działalności dziecka jest zabawa, która powinna być swobodna, odbywać się na wolnym powietrzu, ze śpiewem. Cele szczegółowe wychowania(instynkty): wiedzy, pracy, artystyczny, religijny Cel wychowania: Dać dzieciom zajęcie zgodne z ich naturą, wzmacniać ich ciało, ćwiczyć zmysły, zająć ich budzący się umysł i za pośrednictwem zmysłów zapoznać je z naturą i ludźmi, przede wszystkim pokierować należycie ich sercem i uczuciem i dać im jedyną, prawdziwą podstawę życia- jedność z samym sobą Cel działalności: stworzenie oryginalnej instytucji dla wychowania dzieci w wieku od 3 do 6 lat - ogródków dziecięcych, wszechstronne przygotowanie dziecka do dalszych stadiów wychowania i kształcenia. Dziecko powinno opanować 3 podstawowe pojęcia: liczba, kształt, słowo. Zasady dydaktyczne: poglądowości, aktywności, dostępności, systematyczności, logicznej kolejności. Podstawowe elementy zabawek: Kształtom geometrycznym przypisywał szczególne znaczenie. Za idealny kształt odzwierciedlający jedność i wielość, spoczynek i ruch, a więc godzący cechy sprzeczne, uznawał kulę. Była ona w jego pojęciu obrazem świata. Kula, która uosabia ruch, stanowi tezę, sześcian- spoczynek i jest antytezą, zaś walec jest syntezą kuli i sześcianu, gdyż łączy ich cechy. Środki dydaktyczne: Froebel jest twórcą sześciu specyficznych pomocy dydaktycznych zwanych „darami”. Oparte są na poglądach filozoficznych o wszechświecie, jego specyficznych cechach. Praca z nimi ukierunkowana jest na dostarczanie dzieciom wiedzy o świecie poprzez samodzielne ich działanie (zabawa) oraz poprzez pracę z darami według zadań stawianych przez nauczyciela. Dar nr 1 Zestaw 6 wełnianych kul o średnicy około 5cm w 3 kolorach podstawowych i 3 pochodnych: czerwonym, żółtym, niebieskim oraz pomarańczowym, zielonym i fioletowym. Zawieszone były na krótkim sznurku zakończonym pętelką. Przeznaczone dla dzieci do lat 3. Dzieci uczą się rozróżniać kształt kuli, która jest bryłą podstawową, poznają kolory, mają możliwość obserwacji ruchu w przestrzeni. Kulę można toczyć, podrzucać, bujać, wirować. Dar nr 2 Zestaw 2 kul, 2 sześcianów i 2 walców w jednakowym kolorze. Przeznaczone dla dzieci od 3-4 lat. Zadaniem tego materiału dydaktycznego jest wdrażanie do manipulacji, obserwacji i porównywania obiektów. Dziecko ma możliwość doświadczania, iż niektóre obiekty można toczyć (kula, walec) a inne nie. Dodatkowo bryły te posiadają otwory, przez które można przełożyć specjalne pręty, umożliwia to obroty w przestrzeni. Dar nr 3 Sześcian podzielony płaszczyzną prostopadłą przez środek podstawy i drugą w połowie wysokości, równolegle do podstawy- powstaje 8 małych sześcianów, z których można złożyć 1 większy sześcian. Sześcian posiada 6 ścian, 8 wierzchołków, 12 krawędzi. Dar nr 4 Sześcian podzielony prostopadłą do podstawy w jej środku i trzema płaszczyznami równoległymi do podstawy w jednakowych odległościach w wysokości sześcianu – otrzymuje się w ten sposób 8 prostopadłościanów. Doskonale nadają się do wprowadzenia nowego słownictwa np. cegła, schody, łóżko, stół, bowiem można z nich budować różnorodne obiekty, ale również słowa takie jak: wysoki, niski, długi, wysokość, szerokość. Dar nr 5 Duży sześcian podzielony płaszczyzną prostopadłą do podstawy i po jej przekątnej oraz dwoma płaszczyznami równoległymi do podstawy, w jednakowej odległości na wysokości boku – daje to trójgraniaste połówki sześcianu. Należy zauważyć, że 2 klocki trójkątne tworzą klocek sześcienny. Dar nr 6 Pudełko zawierające klocki o płaszczyznach odpowiadających poznanym kształtom. Poprzez cięcia można otrzymać klocki o płaszczyznach w kształcie trójkątów równoramiennych i nierównoramiennych, równobocznych i różnobocznych. Powstaje z tych klocków mozaika do różnych zabaw i ćwiczeń. . Źródła poglądów Froebla: osierocenie przez matkę, wpływ Pestalozziego, surowe wych religijne(protestantyzm), filozofia idealistyczna i naturalistyczna, praktyka, obserwacja i doświadczenie pedagogiczne.	System całościowy Froebla/Montessori: układ ideowy- tworzy wąsko rozumiany system wychowania, czyli idee i cele wychowania, zasady polityki oświatowo-wychowawczej. układ praktyczny- tworzą go teorie opisujące i wyjaśniające fragment rzeczywistości, realizuje założenie układu ideowego. układ teoretyczny- tworzy pedagogika światopoglądowa danego państwa, która naukowo bada i opisuje całość systemu, ale także ocenia, kontroluje i udoskonala tak strukturę, jak i funkcjonowanie całości MARIA MONTESSORI Ur. się 31.08.1870 w Chiaravalle. Zm. 6.05.1952 w Noordwijk aan Zee w Holandii. Włoska lekarka, psycholog. Ojciec był urzędnikiem w Ministerstwie Finansów i pracował w miejscowej fabryce tytoniu, a matka była dobrze wykształcona. System wychowania Metoda Montessori: zaproponowała system nauki poprzez zabawę, kładła nacisk na swobodny rozwój dzieci, przeciwstawiała się systemowi szkolnemu, jej symbolem była „szkolna ławka”. Montessori uważała, że głównym zadaniem pedagogiki jest wspieranie spontaniczności i twórczości dzieci, umożliwianie im wszechstronnego rozwoju fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego. Odkryła także zjawisko polaryzacji uwagi u dzieci. W 1907 otworzyła przedszkole Casa dei Bambini. W nim Montessori opracowała podstawy swojego systemu nauczania. Wyposażała placówkę w meble dostosowane do potrzeb dzieci i stosowane w psychologii eksperymentalnej materiały dydaktyczne własnego projektu. Włączyła do swojego systemu wychowawczego „Lekcji ciszy”. Zniosła nagrody i kary. Zadania metody: -uczenie przez działanie, samodzielność, koncentracja, lekcje ciszy, porządek, społeczne reguły, obserwacja, indywidualny tok rozwoju każdego dziecka Właściwości rozwoju ok dzieciństwa: absorbująca psychika, okresy szczególnej wrażliwości, polaryzacja uwagi. Nauczyciel: nadzoruje, obserwuje dziecko Etapy rozwojowe- „wrażliwe fazy” -absorbujący duch- faza języka (mówionego i pisanego), ruchu, zachowania społecznego i porządku (0-6 lat) -studiowanie całości poprzez badanie detalu- faza moralności, sprawiedliwości, dobra i zła, uczuć religijnych, różnych dziedzin nauki, zdobywania umiejętności (7-12 lat). -faza godności osobistej- odpowiedzialności, wiary we własne siły (13-18 lat). Pomoce dydaktyczne: -do praktycznych ćwiczeń(ramka napięciowa) -pomoce zmysłowe -do edukacji matematycznej -do edukacji językowej -do wychowania kosmicznego -do wychowania religijnego Służą one do rozwoju zmysłów Źródła poglądów Montessori: filozofia naturalistyczna idealistyczna i personalistyczna, z religii, medycyny, współpracy z pedagogami i psychologami, podglądy demokratyczne. PLATON (427-347) Grecki filozof, uczeń Sokratesa. Był Ateńczykiem, pochodził z arystokracji. W 387 r. założył własną szkołę filozoficzną Akademos. Był twórcą systemu filozoficznego zwanego obecnie idealizmem platońskim. Swoje poglądy na wychowanie zawarł Platon w dialogu pt: „Rzeczpospolita” i w dialogu pt: „Prawa”. Zdobywał wiedzę poprzez dialogi, które głosił. Drogą do cnoty jest wiedza.  Interesował się on matematyką.  Głosił że prawdziwym światem jest świat duszy a świat realny to jego odbicie. Dusza dla Platona była praprzyczyną naszych myśli i jest nieśmiertelna. Dusza funkcjonuje niezależnie od człowieka. Dusza dla Platona jest siedliskiem myśli. Ma najwyższą wartość i jest rozumna i kieruje emocjami oraz popędami. Człowiek ma 3 rodzaje dusz:  - emocjonalna -w klatce piersiowej(serce) - zmysłowa- poniżej przepony - myśląca – w głowie Cnoty wg Platona: mądrość, roztropność, sprawiedliwość, męstwo, umiarkowanie Wychowanie wg Platona ma być zbiorowe. Uważał że całe wychowanie jest dla państwa. Dzieci po urodzeniu stawały się własnością państwa gdzie zostali umieszczani w żłobku do 3 roku życia. Matki przychodziły tylko karmić dzieci, nie tylko swoje. Przedszkole trwało od 3-7 roku życia. Dzieci uczyły się matematyki, muzyki, rytmiki, gimnastyki a także zabawy. Wtedy dziewczyny i chłopaki byli wychowywani razem. Nie opowiadano bajek, mitów ani legend ze względu na negatywne przesłanie. ARYSTOTELES(384-322) Uczeń Platona, ostatni z wielkich filozofów greckich. Studia odbył w Akademii , gdzie był wykładowcą . Początkowo opowiadał się za filozofią Platona, później stał się realistą. Opuścił Akademię i założył w 335 r. p. n. e. własną szkołę – Liceum. Nauczyciel ludzkości. Był 1 realistą. Uważał że świat istnieje realnie. Głównym zadaniem człowieka jest poznawanie świata. Człowiek jest istotą aktywną działającą zgodnie ze swoim rozumem. Człowiek nie rodzi się z duszą. Uważał, że istnieją 3 rodzaje duszy i ludzie je posiadają: - roślinna- ludzie potrafią myśleć, - zwierzęca- mają zdolności odczuwania przyjemności i przykrości, postrzegania i pożądania. - rozumna- dusza ludzka nie posiada wiedzy wiecznej. Dzielił wychowanie człowieka na 3 okresy rozwijania: sił fizycznych , wychowania moralnego, kształcenia umysłu. Utrzymanie szkół powinno zająć się państwo. Doceniał w przeciwieństwie do Platona wychowanie rodzinne. Nie uznawał kształcenia kobiet. Dziecko powinno być oddane do szkoły w 7 roku życia.