Egzamin z Filozofia Antyczna 08 – 03 – 2009 r. opracowała : Maria Kucharska

Dialog Platona, „ Obrona Sokratesa „ to spisane przez Platona, jednego z uczniów i przyjaciół Sokratesa słowa filozofa wypowiedziane na własną obronę podczas procesu. Na początku przemówienia Sokrates przeprasza słuchaczy za język, którego będzie używał. Wyraża się bezpośrednio i szczerze, ponieważ wierzy w to co mówi. Następnie, jakby tłumacząc sobie sens skargi Meletosa, udowadnia słuchaczom, że jest ona bezpodstawna. Opowiada o swoich rozmowach z mieszkańcami Aten i o swoim rozczarowaniu, gdy stwierdził, że wszyscy z pośród ludzi, o których zwykło się sądzić, że są mądrzy iż są wykształceni, w rzeczywistości są zarozumiali i przekonani o własnej wyższości. Wdając się w dyskusję z oskarżycielem ośmiesza go i dowodzi, że jego skargi są bezpodstawne. Jednocześnie pogarsza swoją sytuację w oczach sędziów przekonanych o jego winie. Po zapadnięciu wyroku i skazaniu na śmierć, Sokrates mógł by uratować swoje życie, chociażby przyznać się do winy czy też przyjąć propozycję swoich uczniów, którzy chcieli wraz z Platonem go uwolnić. Świadomie wybrał śmierć iż tym udowodnił swoją rację a co najważniejsze „ PRAWDA” Zanim wyrok został wykonany Sokrates spędził w więzieniu 30 dni, rozmawiając z uczniami, jeden z uczni imieniem Ksenofont napisał tak: „ Żaden jeszcze człowiek, ile pamięć nasza sięga, nie zajrzał w oczy śmierci z większą godnością”

Dialogi Platona wczesne, zwane także sokratycznymi, gdyż główną postacią w nich jest Sokrates, iż w trakcie dyskusji zbija przekonania swoich oponentów, nie proponując w zamian konstruktywnych wniosków. Należą : Laches, Charmides, Lyzis, Protagoras, Gorgiasz, Ion, Kriton, Hipiasz Mniejszy, Hippiasz Większy, Obrona Sokratesa, Menon, Eutydem, Meneksenos. Dialogi średnie – konstruktywne , w których przedstawiona jest teoria idei. Grupa ta obejmuje dialogi, Menon, Fedon, Fajdros, Uczta, Państwo. W dialogach tych również występuje postać Sokratesa, lecz nie odgrywa roli pierwszoplanowej, ogranicza się do przekazywania platońskiej nauki o ideach. Dialogi późne, albo krytyczne, Platon zdaje się wycofywać z teorii idei dostrzegając tkwiące w nich aporie. Do tej grupy zaliczają się dialogi: Parmenides, Sofista, Polityk, Fileb, Timajos, Kritiasz, i Prawa. Prawa są jednym dialogiem, w którym nie występuje postać ukochanego mistrza Platona.

Platon żył około ( 427-347 p.n.e.), filozof grecki. Zainteresowanie filozoficzne, zawdzięczał dziewięcioletniemu obcowaniu z Sokratesem, był jego uczniem. Po jego śmierci odbył liczne podróże, gdzie poznał różne poglądy w tym doktryny orfickie i pitagorejskie o wędrówce duszy, o uwięzieniu duszy w ciele, do dążności do najwyższej idei dobra. W 389 p.n.e. po powrocie do Aten, w gaju poświęconym Akademosowi założył szkołę, którą kierował przez czterdzieści dwa lata. Była zorganizowana na wzór pitagorejski i miała zarówno charakter naukowy jaki i religijny. Platon rozwinął naukę o :

1 ideach, o ich charakterze, relacjach pomiędzy ideami a rzeczami, o ich naturze.

2 duszy, jej funkcjach biologicznych, poznawczych, religijnych o zależności między duszą i ciałem.

3 przyrodzie, o stwórcy demiurgu- boskim budowniczym świata, naturze i materii.

4 poznaniu, ( rozumowym i wrodzonym), stopniach i metodach poznania.

5 filozofii , i jej charakterze, zadaniach i celach.

6 cnotach czyli etykę, w tym: o istocie cnót i ich strukturze, o miłości.

7 państwie. 8. estetyce, czyli piękno, sztuka, twórczość.

Platon ukształtował system filozoficzny, którego istotą było :

1 w ontologii: przekonanie, że istnieje byt idealny, i że byt realny jest odeń zależny.

2 w psychologii: uznanie, że dusza istnieje nie zależnie od ciała i że ciało jako byt niższy jest zależne od niej.

3 w teorii poznania: twierdzenie, że istnieje wiedza rozumowa, nie doświadczalna, wrodzona, i wiedza zmysłowa, niepewna i złudna.

4 w metodologii: przyjęcie metody dialektycznej i podporządkowanie jej metody empirycznej.

5 w etyce: uznanie, że właściwym celem człowieka są dobra idealne i że dobra realne, powinny być traktowane jako środki do niego wiodące.

Platon był finalistą w pojmowaniu przyrody, pionierem logiki, teorii państwa i prawa. w założonej przez niego w szkole rozwijały się: filozofia, matematyka, astronomia , logika, medycyna. Została zamknięta przez cesarza Justyniana w 529 n.e. Do najważniejszych pism w dorobku Platona należą : Obrona Sokratesa, Laches, Charmides , Eutyfron , Protagoras, Gorgiasz, Menon, Fajdros, Fedon, Uczta, Teajtet, Państwo, Paramenides, Sofista, Fileb, Timajos, Prawa.

Dialog, ( greckie dialogos- rozmowa). Co najmniej dwóch osób, podstawowa forma wypowiedzi w dramacie jak i w epice, charakterystyczne postacie, rozwój fabuły, oraz prezentacja okoliczności wydarzeń. Platon –( ok. 427 – 347 p.n.e.). uczeń Sokratesa, założyciel Akademii, zostawił po sobie sporo tomów ksiąg filozoficznych.

Arystoteles, żył ( 384-322), filozof grecki, najwszechstronniejszy myślicieli uczony starożytności. Był uczniem Platona co nie ze wszystkim zgadzał się ze swoim nauczycielem. Został nauczycielem Aleksandra III Wielkiego a po jego śmierci, wrócił do Aten i założył własną szkołę tak zwaną, ( Likejon, perypatetycy), w której przez 12 lat nauczał i kierował pracami uczniami. W drugim okresie, W opozycji do platonizmu, sformułował podstawy własnej filozofii oparty na empiryzmie, którego wyrazem było zapoczątkowanie nad badaniem przyrodniczym, z tego powodu odbył liczne podróże. W trzecim okresie całkowicie odrzucił platoński typ filozofowania i skupił głównie uwagę na szczegółowych badaniach zwłaszcza w zakresie biologii, psychologii, i historii porównawczej. Był pierwszym myślicielem starożytności, który w swych badaniach opierał się na, materiale doświadczalnym i dokumentalnym. Poszukiwał prawdy nie w niebie abstrakcyjnych idei lecz w doświadczeniu świata zmysłowego.

Metafizyka .

Księga VI „ Metafizyka rozpoczyna się od rozważań, nad nauką o życiu zmysłowym, które należy do takiej dziedziny nauki, jaką jest fizyka. Metafizyka natomiast zajmuje się badaniem, analizowanie i zgłębianiem życia umysłowego. Patrząc przez ten pryzmat, czyli metafizykę, byt może być rozumiany w sposób akcydentalny( pewnych rzeczy przewidzieć nie można), czyli nie jest przedmiotem żadnego dociekania naukowego, ponieważ jego przyczyna cechuje się nieokreślonością. Może być rozumiany również jako prawdziwy, w tej jego przeciwieństwem może być jedynie nie byt. Przyczyna jego, jest tylko i wyłącznie jakimś stanem ludzkiego umysłu. Byt może być również, rozumiany jako kategorie, jako byt potencjalny lub też jako byt aktualny. W tej księdze Arystoteles dokonuje również klasyfikacji nauk. I tak naukę dzieli na : praktyczną wytwórczą, i teoretyczną. Do nauk teoretycznych zalicza, matematykę, fizykę i teologię.

POLITYKA ( ARYTOTLES ).

Polityka (gr I IO^LTIKA, Polityka, sprawy ustrojów państw, sprawy publiczne), to tytuł rozprawy Arystotelesa, jednego z niego najważniejszych dzieł, w którym wykłada w systematyczny sposób swoje poglądy na organizację państwa i ustroju. Polityka kontynuuje dyskusję z wcześniejszej Etyki. Arystoteles krytykuje w niej państwo Platona, które miało być idealnym państwem. Ukazuje absurd wspólnoty kobiet i własności, którą widział Platon jako idealne zastosowanie. Własność wspólna prowadzi do zaniedbań gdyż odpowiedzialność staje się rozproszona. Zanik więzi rodzinnych prowadzi do destrukcji stosunków między ludzkich, a nie jak to widział Platon do wzmocnienia ich. Arystoteles twierdzi, iż aby państwo mogło istnieć potrzebna jest różnorodność, gdyż centralizacja i ujednolicenie prowadzi do zaprzeczenia idei, państwa, które ma być wspólnotą a nie jednolitym organizmem. Bez państwa mogą żyć tylko Bogowie, albo jednostki marginesu. Ważnym wątkiem „ Polityki” jest typologia ustrojów: Arystoteles wyróżnia 3 ustroje właściwe- monarchę( królestwo), arystokrację i polituję i 3 zwyrodniałe to: tyranię, oligarchię i demokrację. Najdoskonalszy ustrój, politeja, jest mieszaniną demokracji i oligarchii.

Księga I-a definicja państwa. Człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie.

1 Skoro widzimy, że każde państwo jest pewną wspólnotą, a każda wspólnota powstaje dla osiągnięcia jakiegoś dobra (wszyscy bowiem w każdym działaniu powodują się tym, co im się dobrem wydaje), to jasną jest rzeczą, że wprawdzie wszystkie [wspólnoty] dążą do pewnego dobra, lecz przede wszystkim, która ma najważniejsze ze wszystkich zadanie i wszystkie inne obejmuje. Jest nią tzw. państwo i wspólnota państwa.

Arystoteles – ( 384 – 322 p.n.e.). był uczniem Platona, do Akademii należał przez 20 lat, był twórcą logiki, zainteresowania

jego to: biologia, zoologia, astronomia. Jego zdaniem do pełnego poznania nie wystarcza sam rozum, niezbędne są także zmysły. W przeciwieństwie do Platona był realistą. Jego słowa „ Przyjacielem mi jest Platon, ale największą przyjaciółką jest prawda”

Arystoteles – w filozofii praktycznej wyróżniał dwa działy: etykę i politykę. Dla niego substancją są konkretne rzeczy. W substancji rozróżniał formę i materię. Materia i forma są aspektami danej sytuacji, muszą współdziałać ze sobą. Kategorie substancji wg. Arystotelesa to: 1 – ilość, 2 – jakość, 3 – stosunek, 4 – miejsce, 5 – czas, 6 – położenie, 7 – stan, 8 – działanie, 9 – doznawanie. Związek przyczynowy Arystoteles, o przyczynie mówi w 4 aspektach: Formalna , Celowa , Sprawcza , Materialna. Przykład: 1 – formalna ( pomysł rzeźbiarza – koncepcja), 2 – materialna – ( z czego wykonany), 3 – sprawcza – ( konkretna czynność rzeźbiarza), 4 – celowa – ( piękno rzeźby). Realizm Arystotelesa – idee nie mogą istnieć oddzielnie, ale w poszczególnych, konkretnych rzeczach. Realnie istnieją tylko twory realne złożone z materii i formy, nie zaś tylko czyste formy idee. Byt nie właściwie wykorzystany nie w postaci istnienia żywego, naturalnego. Teoria naczelna o bycie jako takim. Ontologia – inaczej metafizyka, która zajmuje się bytem w szerszym pojęciu. List do Epikura.

Przyjemność jest początkiem i celem życia szczęśliwego. Proste potrawy sprawiają nam tyleż przyjemności, co wystawne uczty, gdy tylko bolesne uczucie głodu zostanie usunięte. Jęczmienny chleb i woda sprawiają największą rozkosz, jeśli je spożył głodny. Z tego więc względu przyzwyczajenie do życia prostego i mało kosztownego zapewnia dobre zdrowie i uaktywnia wobec różnych potrzeb życiowych, a kiedy się po dłuższej przerwie zasiądzie przy suto zastawionym stole wówczas się lepiej korzysta z tych przyjemności; wreszcie czyni nas nieustraszonymi wobec igraszek losu.

Epikureizm – antyczny, grecka filozofia życia zapoczątkowana przez Epikura. Rdzeniem jego koncepcji była etyka. Epikur uważał bowiem, że pytanie o to jak żyć szczęśliwie i przyjemnie jest w życiu dla każdego najważniejsze. Zdaniem Epikura prawdziwa przyjemność to przyjemność natury psychicznej, twierdził że największym dobrem jest ludzkie życie i należy je bronić.

Epikur - szczęściem jest największym dobrem, szczęście polega na doznawaniu przyjemności a nie szczęście na doznawaniu cierpień. Podstawowa myśl Epikura że do szczęścia brak cierpień iż barak cierpienia odrzucamy jako przyjemność.

Stoicyzm. To szkoła filozoficzna zapoczątkowana III w. p. e. w Atenach, przez Zenona Kitona. Stoicyzm, stworzył kompletny system filozoficzny który w teorii bytu był mononistyczny.

Stoicyzm. Opiera się na zasadzie osiągnięcia szczęścia przez wewnętrzną dyscyplinę moralną. Stoicyzm. Był szczególnie popularny i niemal utożsamiany z całą filozofią w starożytnym Rzymie a do Rzymu stoicyzm sprowadził grecki niewolnik EPIKTET. Najbardziej znanymi stoikami byli: Marek Tuliusz Cycero, Lucjusz Anneusz Seneka. I cesarz Marek Aureliusz. Stoicy - twierdzili że prawdziwe dobro człowieka i jego szczęście płynie z cnoty i rozumu oraz wewnętrznej harmonii.

Sceptycyzm – to nurt filozofii starożytnej powstały na przełomie IV i III wieku, p.n.e. stojącym na stanowisku i zakładającym, że niemożliwe jest poznanie prawdy. Za twórcę sceptycyzmu uznaje się Pirona. Sceptycy nie stworzyli żadnych teorii, obalili te którzy tworzyli inni. Sceptycy uważali wyznanie postawy sceptycznej za warunek szczęścia w tym sensie sceptycyzm jako kierunek filozoficzny skoncentrowany na etyce nie wyróżnia się po miedzy innych szkół filozoficznych. Sceptycyzm Pyrona – to 3 odpowiedzi na 3 pytania. 1 – Jakie są własności rzeczy? Odp: Nie znamy własności rzeczy. 2 – Jak mamy się zachować wobec rzeczy? Odp: Nie mogąc dociekać własności rzeczy należy praktykować, czyli wstrzymać się od sądów i nie zabierać głosu w żadnej sprawie. 3 – Jakie są następstwa naszego zachowania wobec rzeczy? Odp: Prowadzi do spokoju.

Filozofia Cyników - była pierwszym systemem z całego szeregu greckich filozofii życia. Cynicy programowo odrzucali rozważanie zagadnieniem, zagadnień z teorii bytu i teorii poznania, koncentrując się wyłącznie na etyce. Dla cyników jedyną wartością godną analiz filozoficznych, była cnota a wszystko inne było im obojętne, łącznie ze szeroką rozumianą wiedzą. Filozofia cynika to, zespół poglądów właściwych grupie filozofów antycznej Grecji powstały V w. p.n.e. Trudno jest rozstrzygnąć, czy filozofia cyników była sposobem życia, czy właściwą szkołą filozoficzną. Starożytni cynicy greccy , wywodzą swe poglądy od Sokratesa, pierwszy uczeń Antystenes z Aten. Pozostałe elementy filozofii cynickiej , to – sensualizm – doktryna mówiąca, że istnieje tylko to co się poznaje zmysłami, a reszta to czyste spekulacje, - realizm atomistyczny – przekonanie, że istnieje tylko poszczególne, jednostkowe byty materialne.

Tales z Miletu - filozof przyrodnik twierdzi że życie miało początek w wodzie, dużo podróżował. ( przełom VII w i VI w). wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa. Interesował się pochodzeniem świata, ale nie kto go stworzył tylko jakim był świat od początku. Chodziło mu oto co było początkiem świata. W takim znaczeniu początek świata był pierwszym zagadnieniem filozofii. Przedmiotem dociekań Tallesa i jego bezpośrednich następców, była przyroda. Z tych dociekań powstało pytanie Jaka była pierwotna materia? Talles mówił „ wszystko jest ożywione jak to widać w bursztynie i w magnezie” ta nie oddzielność materii od siły życia było tak charakterystyczne dla pierwszej grupy greckich filozofów, że nazwano ich hilozoistami. Filozofię zapoczątkowaną przez Tallesa, rozwinęli jego rodacy w koloniach jońskich. Przyjęli jego zagadnienia ale dali mu inną postać: bardziej spekulatywną dał Anaksymander, bardziej empiryczną dał Anaksymenes.

Anaksymander - pochodził z Miletu, był uczniem Tallesa Anaksymander zaczął używać terminu początek świata. Arche było dla niego już nie tylko początkiem ale zasadą rzeczy, nie tylko ich pierwotną, ale też właściwą naturalną. Dla Anaksymandra zasadą był bezkres Aperion – ( bezkres z miejscem dla wszystkich przeciwieństw). Powstanie przyrody – powstaje bez kresu, Ale w jaki sposób? Jak odbywa się przekształcenie się materii? To było jego drugie zagadnienie i innych filozofów.

Anaksymenes – Zachował on zasadniczy pogląd swego poprzednika, że świat jest bezkresny i że ruch jest wieczny. Anaksymenes utożsamił zasadę z określoną materią, z powietrzem ( dlatego że jako jedynie w śród rodzajów materii byłe nie skończone).

Heraklit z Efezu – żył w V wieku, p.n.e. zwany też filozofem ciemnym, jego zdaniem to świat narodził się z ognia, iż podlega nieustannie zmianom, dwa razy nie powtarza się ta sama chwila. Dlatego mówił że nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki. Był przekonany, że jedyny porządek we wszechświecie jest budowany przez logos ( świat jest procesem nieustannych zamian, a gwarancją by nie zmienił się w chaos jest logos - głębszy porządek). Miał wielkie znaczenie w dziejach filozofii przez dzieje teorii: powszechnej zmienności, oraz przez teorię powszechnej rozumności świata, ( logos razem kosmiczny). Ponadto był tym, który skierował refleksję ku zagadnieniom humanistycznym i wprowadził do filozofii czynnik introspekcyjny.

Sokrates – ( 469 – 399 p.n.e.). Najwybitniejszy filozof grecki starożytności, za najważniejsze dobro uważał cnotę, która była jego zadaniem czymś możliwym do nabycia. Do historii przeszły jego słowa „ Wiem że nic Niewinem „

TEROJCA ŚW. DOGMAT CHRZEŚCIJAŃSKI.

Atanazy – twierdzi że trójca św. nie zawiera w sobie Stwórcy i stworzenia, ale wypełniona jest mocą stwórczą. Trójca św. Dogmatyczne określenie w większości wyznań chrześcijańskich niemające jako termin bezpośredniego źródła w Biblii, ujmujące w istnienie Boga w Trzech Osobach. Formuła Trójcy zatwierdzona została w 325 roku podczas soboru nicejskiego.

łDemokryt , uczeń Leucypa twórcy atomizmu,( główna w starożytności postać materialistycznego poglądu na świat). Materia składa się z atomów, składa się z czterech tez :

1 – cała przyroda składa się jedynie mnogości atomów, czyli niepodzielnych cząstek.

2 – atomy posiadają wyłącznie ilościowe własności, a nie posiadają jakościowych.

3 – powszechną własnością jest ruch.

4 - atomy znajdują się i poruszają się w próżni. Demokryt twierdził że świat jest zbudowany z małych cząsteczek zwanych atomami. Te cząsteczki były nie widzialne dla ludzkiego oka, a jednak wszechobecne, a ich liczne kombinacje składały się na to, co nazywamy rzeczywistością. Demokryt rozwijał teorie Leucypa, stwierdzając, iż atomy są niepodzielne.

Markus Tulliusz C Y C E R O N – ( 106 – 43 . p.n.e.). Wybitny mówca rzymski, popularyzator filozofii greckiej, polityk , słynny ze stłumienia spisku Kataliny. Zależało mu na przyjęciu od Greków filozofii i pełnym jej rozwinięciu w Rzymie. Cyceron, podał diagnozę wzrostu greckiej filozofii, że nabierała ona mocy w sporach i kontrowersjach. Jego poglądy odsłaniają podstawy prawa stanowiącego, oraz istotę polityki, która winna być dziełem rozumu, a nie fikcją utworzoną przez ludzki umysł. Ideałem dla niego jest ustrój republikańskiego Rzymu z lat 449 – 150 p.n.e. ustrój ten nazwał Civitalis – Idea praworządności i sprawiedliwości, znaczy to że należy ustanowić sprawiedliwość i rozumne rządy.

Historia filozofii – Filozofia starożytnej Europy, była filozofią grecką. Grecja rozpoczęła w VII wieku, pracę nad filozofią, a po dwóch stuleciach wydała już arcydzieła filozoficznej myśli stanowiącej postawę całej Europejskiej filozofii.

Okresy filozofii – to okres filozofii przyrody, okres filozofii humanistycznej i klasycznej, przypadający na IV wiek p.n.e. Po okresie klasycznym zaczął się okres poklasyczny. ( III w. p.n.e.). W tym okresie filozofowie grupowali się w szkołach i walczyli ze sobą o teorie filozoficzne. Filozofia starożytna w tym ostatnim okresie więcej jeszcze niż zagadnieniami etycznymi, zajęła się problemami religijnymi.

Okresy filozofii starożytnej. 1 – Okres przedsokratyczny VII – IV p.pn.e. – to okres joński, od nazwy państwa, gdzie mieszkali filozofowie. Bardziej filozofia materialistyczna, zajmowała się problematyką powstania świata, i jego strukturą, początkiem. 2 - Okres klasyczny IV w.p.n.e. Powstają pierwsze zamknięte systemy filozoficzno – platoński i arystotelejski, wyjaśniające istnienie świata. Platon Sokrates Arystoteres. Powstaje logika i metodologia, tworzą się zręby wiedzy zhierarchizowanej. Zainteresowanie wiedzą etyczną, przezwyciężony zostaje materializm, filozofia wkracza na wyższy poziom – okres ten jest najważniejszy.

3 Okres praktyczny III wiek p.n.e. Filozofia zajmuje się życiem codziennym, praktycznym. Powstają szkoły etyczne epikureizm, stoicyzm, cynizm, Stoicy – wnoszą wkład w rozwój logiki, która się umacnia, w tedy tworzy się teoria zadań.

4 Okres neoplatoński III w. p.n.e. Schyłkowy, filozofia nie jest już czysto grecka, widoczny jest innych kultur, narodów i religii. Filozofia nabiera charakteru synkretycznego, widać tendencje do teologii i mistycyzmu i judaizmu. Okres upadku starożytnej Grecji, dominuje filozofia o charakterze filozoficzni – mistycznym, mówiącą o tym jak żyć jak radzić sobie w życiu. Przedstawicielem był Platon. W Grecji rozwinęły się pojęcia państwo, ustrój, demokracja, wiedza o byciu dobrym obywatelem państwa.

Grecja Rzym. Tradycja grecka i rzymska od VI w. p.n,e. w większym stopniu badała ogólne problemy języka, np.: istotę języka, stosunek języka do logiki, retoryki, poetyki. Tradycja antyczna jest objaśnieniowa. Istniał spór filozofów którego tematem był język. Analogiści rozpatrywali język z punktu widzenia logiki, bo język ma charakter logiczny. Animaliści utrzymywali, że w języku, rządzą anomalie i wszystko się w nim zmienia, koncepcja ta z nim związana była z retoryką i poetyką. Z tradycją antyczną związanych jest kilka pojęć. 1 – teoria nominacji ( nazywania), język za pomocą znaków określa świat.

2 - etymologia ( źródłosłów), nauka o prawdziwym pochodzeniu wyrazów, zmianach ich znaczenia i formy w miarę upływu czasu. 3 - teoria physei – teoria fizycznego pochodzenia wyrazu głosząca, że nazwy należą do: od świata i od przedmiotu.

4 – teoria thesei – twierdzi, że nazwy nie należą od przedmiotu, ale są konwencjonalne czyli należą do ludzi. 5 – onomatopeja – naśladowanie dźwięków. W tradycji greckiej występuje też językoznawstwo opisowe, którym zajmowała się szkoła aleksandryjska V – II w. p.n.e. przy bibliotece aleksandryjskiej istniał ośrodek badań nad językiem i tekstem, który stosował wieloaspektowy opis filozoficzny dotyczący różnych właściwości tekstu, a więc opis wszystkiego, co jest w tekście. Ustalono podział na części mowy, opisana o deklinacje i koniugacje, ustalono zasady opisu składni. Z ośrodkiem tym związany był Dantus Aelius, którego „ Sztuka gramatyki” była podstawowym podręcznikiem języka łacińskiego w całej Europie przez 1000 lat.

Epoka nowożytna. W Europie język łaciński przestał być językiem oficjalnym, pojawiły się filologie narodowe: francuska, niemiecka, angielska, słowiańska. W XVII wieku, rozpowszechniły się relatywizmy, ( antyuniwersalizmy). Badacze uznali, że języki się bardzo od siebie różnią . Językoznawstwo konkretatywne, rozróżnienie wyraźnych cech języków. Abu Hajan AT Tauhaidi, wybitny arabski filozof, uważał że język związany jest z kulturą i historią narodu. W XVII wieku pojawiła się już typologia lingwistyczna. Za jej twórcę lub prekursora uważa się ekonomistę Adama Smitha, który jest autorem pierwszej typologii jezyków europejskich.