KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA JAKO UMIEJĘTNOŚĆ SPOŁECZNA.

Komunikacja – porozumiewanie.

O komunikacji możemy mówić w dwóch aspektach:
1. Teoretycznym.
2. Praktycznym.
Teoretyczne jej rozumienie sprowadza się do m. in. :
- poszukiwania czynników zwiększających efektywność kontaktu z drugim człowiekiem,
- definiowanie elementów tworzących podstawy schematu porozumiewania.
Praktyczny – pojmowanie sprowadza się do ujmowania komunikacji jako umiejętności społecznej – zajmują się nimi terapeuci, doradcy, „zawodowi pomagacze”, którzy wspierają, usprawniają porozumiewanie się.
- umiejętności nawiązywania kontaktów,
- umiejętności prowadzenia rozmowy,
- umiejętności słuchania,
- umiejętności werbalizowania swoich myśli, uczuć i spostrzeżeń,
- umiejętność udzielania informacji zwrotnej.

Prace prowadzą E. Trzebińska, L. Grzesiuk.
Hofland wyróżnia 3 podstawowe elementy:
1. Nadawca - NAD
2. Kanał przekazu.
3. Odbiorca - OBD

kanał przekazu
NAD ODB---------------------
1. Intencja. 1. Odbiór.
2. Wiadomość. 2. Dekodowanie.
3. Kod. 3. Interpretacja.

Intencja – zamiar, zamysł, cel, motyw działania, chęć, pragnienie - popycha do nawiązania kontaktu.
Źródła intencji:
- zaspokojenie własnych potrzeb psychicznych ( poznawczych, ciekawości, doinformowania się, akceptacji, bezpieczeństwa, przynależności ),
- poinformowanie odbiorcy o naszych spostrzeżeniach, uczuciach, intencjach,
- rozładowanie napięcia emocjonalnego,
- realizacji wspólnego przedsięwzięcia,
- w celu zaspokojenia potrzeb odbiorcy.

Nie zawsze jesteśmy świadomi naszych intencji, nie zdajemy sobie sprawy, co chcemy osiągnąć przez rozmowę z drugą osobą, wtedy może dojść do zakłócenia w procesie komunikacji.
Może również być tak, że nadawca ma więcej niż jedną intencję, dla których podejmuje rozmowę.
Zakłócenia to:
- złe odczytanie intencji przez odbiorcę,
- złe zakodowanie intencji przez nadawcę,
- celowe ukrycie prawdziwych intencji przez drugą osobę,
- usiłowanie wprowadzenia w błąd sugerując intencje, których właściwie nie posiada.
Aby nie zakłócać należy:
- dokonując wyboru kodu powinniśmy uwzględnić umiejętności odbiorcy do posługiwania się tym kodem,
- nadawca powinien trafnie dobrać kod do treści jakie zamierza przekazać rozmówcy,
- jeśli nadawca posługuje się kodem, który ma wiele zmian i udziela dodatkowych wskazówek, o które ze znaczeń mu chodzi, to może dojść do założenia ( odbiorca wybierze treść nie tą, o którą chodzi nadawcy ).
Wiadomość – konkretna treść, konkretne informacje, które wybieramy, to co czujemy odzwierciedla nasze intencje, to jest to co wychodzi od nas.
Wiadomość – konkretne informacje, które chcemy przekazać
TE WIADOMOŚCI UBIERAMY W KOD.

Kod- forma, sposób w jaki przekazujemy wiadomość – język jest systemem porozumiewania się.

Rodzaje kodów:
1. Werbalny ( słowa, język, wypowiedzi ) – podział ze względu na zakres:
– wąski – zrozumiały dla wąskiej grupy osób np. gwara, alfabet morsa, gryps, język migowy, naukowy, informatyczny, żargon,
– szeroki – język potoczny, z którego korzystamy w codziennym życiu.
2. Niewerbalny ( mimika, język ciała, gesty, ton głosu ) :
- mimika twarzy – na twarzy odbijają się nasze emocje,
- pantomimika – gestykulacja rąk, założenie nogi na nogę,
- para język – pomachiwanie, aha, mmm, absolutnie, w rzeczy samej, drżenie głosu przyspieszenie tempa mówienia, opóźnienie tempa mówienia, brzmienie ciepłe i ostre, pomyłki, przejęzyczenia,
- proksemika – odległość, dystans, jak zachowujemy się w kontaktach z innymi osobami,
- wielkość naszych źrenic – mogą się rozszerzać, zwężać
• rozszerzone – radość,
• zwężone – smutek.
Do sformułowania wiadomości nadawca szuka formy, w jakiej ma ją przesłać.
Wiadomość może być przekazana wyłącznie przez zachowanie nadawcy, gdyż jedynie zachowanie może być spostrzeżone przez odbiorcę.
Zachowania nadawcy są nośnikami określonych wiadomości i pełnienia funkcji sygnałów
( werbalnych lub niewerbalnych ):
- 20% - za pomocą kodów werbalnych,
- 80% - za pomocą kodów niewerbalnych.
KANAŁ PRZEKAZU to:
- droga jaka przenosi informacje od nadawcy do odbiorcy,
- narzędzie za pomocą którego przesyłamy przekaz,
- różny rodzaj bodźców oddziaływujących na różne receptory.
Są nimi środki przekazu ( gazety, książki, radio, TV ).

Najprostszy kanał przekazu występuje wówczas, gdy nadawca ma bezpośredni kontakt, również werbalny – podczas referatu, dyskusji, odczytu.

Często zdarza się, że w przekazywaniu informacji uczestniczy wielu pośredników.
Liczba elementów pośredniczących w przekazie stanowi o długości kanału przekazu.
Im więcej uczestniczy pośredników, tym dłuższy kanał przekazu, a przekazywana informacja tym bardziej ulega zniekształceniu.
Zniekształcenia informacji idą w kierunku stereotypowych opinii, bardziej znanych i powszechnych.

ODBIORCA – włączenie receptorów na dźwięk, słuch, wzrok, dotyk – poprzez słuchanie drugiej osoby.
DEKODOWANIE – ( odkodowanie ) – inaczej odtwarzanie wiadomości,
- przełożenie odebranych sygnałów na treści, jakie ze sobą wniosły w celu zrozumienia wiadomości,
- rozszyfrowanie wiadomości.
INTERPRETACJA – tłumaczenie, wyjaśnianie, komentowanie, zrozumienie intencji - jeżeli odbiorca zrozumie nadawcę to nastąpi porozumienie.
CZY TYLKO SŁOWA PRZEKAZUJĄ INFORMACJĘ?

Komunikacja niewerbalna – wymiana pewnego rodzaju informacji między ludźmi, która nie ma postaci kodu, ani nie jest świadoma, czy zamierzona.
Mowa ciała:
- mimika,
- gestykulacja,
- ruchy,
- reakcje wegetatywne,
- sposób ubierania się, makijażu, perfumy itp.

Alport wyróżnia 7 regionów twarzy, które kształtują wyrazy mimiczne.
Są to: brwi, czoło, oczy, nos, warga dolna i górna , broda, szczelina ust oraz dolna szczęka.
Na podstawie wyrazów mimicznych ludzie potrafią identyfikować 6 grup emocji:
1. Miłość, uszczęśliwienie, radość.
2. Zdziwienie.
3. Strach, cierpienie.
4. Gniew, wściekłość, zdecydowanie.
5. Niesmak, wstręt.
6. Lekceważenie, pogarda.
PANTOMIMIKA – gesty i ruchy ciała.
Może mieć charakter - ciągły - trwający w czasie,
- nieciągły - mają wyraźny początek i koniec.
Zachowanie nieciągłe:
- gesty,
- ruchy towarzyszące mowie,
- zmiana pozycji ciała,
- dystans między osądami,
- wzajemne ukierunkowanie ciała.
Zachowanie ciągłe:
- rytmiczne ruchy różnych części ciała,
- zachowania jak:
• poruszanie ramieniem lub nogą,
• bawienie się ołówkiem,
• pocieranie rąk o siebie –
interpretowane jako wyraz wewnętrznego niepokoju.

NIEWERBALNE ASPEKTY KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ

Wskaźniki wokalne – właściwości akustyczne, jako poziom natężenia i stosunek natężenia głosu, tempo mowy, charakterystyczne przerwy, zaburzenia mowy, ton głosu.
Lęk – wpływa uszkadzająco na normalny tok mowy.

V kategorii zaburzeń:
1. Powtórzenia.
2. Zdania niekompletne.
3. Ominięcia.
4. Pomyłki językowe, zająknięcia.
5. Łzy, „achy” .
- ekstrawertycy mówią szybciej niż introwertycy,
- w kontekście różnopłciowym wypowiedzi są głośniejsze,
- status osób: osoby mówiące do innych o wyższym statusie mówią ostrożnie, bardziej niezdecydowanie z większą liczbą pauz,
- ton głosu osoby, która kłamie jest wyższy.
Zmiany wielkości źrenic:
- źrenice mężczyzn rozszerzają się bardziej na widok kobiet niż innych dziewczyn czy dzieci,
- dzieci niezależnie od wieku i płci wykazują najsilniejsze reakcje źreniczne na widok niemowląt,
- w populacji osobników o oczach niebieskich.

Reakcje źreniczne mają większą wartość komunikacyjną niż w populacji o ciemnych tęczówkach.

KONTAKT WZROKOWY
- oznacza niewerbalne potwierdzenie zainteresowania,
- większą uwagę wzrokową prezentowali ekstrawertycy,
- częstotliwość kontaktu między lubiącymi @@@,
- osoba zajmująca niższą pozycję kieruje większą liczbę aktów uwagi wzrokowej w kierunku osoby o wyższej pozycji, kiedy ta mówi, niż kiedy słucha. Natomiast osoba o wyższej pozycji częściej spogląda mówiąc, niż słuchając, wobec osoby o niższej pozycji.
PRZESTRZEŃ PERSONALNA
Przestrzeń personalna – to obszar bezpośrednio otaczający jednostkę, w którym przebiega większość jej interreakcji z innymi.
Hall dzieli ją na 4 strefy:
1. Intymna.
2. Indywidualna.
3. Społeczna.
4. Publiczna.

Dystans interakcyjny uzależniony jest od stopnia znajomości członków, determinowany jest kulturowo przez wiek i płeć.
Przekroczenie norm przestrzeganych wyzwala emocje negatywne i występowanie takich zachowań, jak opuszczenie głowy, zamykanie oczu itp.
Wywiera to także wpływ na przebieg procesów fizjologicznych: potliwość dłoni, akcja serca, napięcie mięśni.
Manipulacja przestrzeni wpływa na zmiany wzajemnej atrakcyjności – daleki dystans interakcji zwiększa atrakcyjność.
TERYTORIALNOŚĆ
Terytorialność – przejęcie przez osobę lub grupę orientacji własnościowej wobec jakiegoś obszaru geograficznego. Rodzi się ona przez zajmowanie przestrzeni w sposób ciągły lub sporadyczny, jakby to była własność tej osoby.
Tendencja ta uruchamia różnorodne obrony zajętego terytorium.
FORMACJA FACINGOWA
Członkowie grupy stoją zwróceni twarzami w kierunku małej przestrzeni wewnątrz grupy, którą wspólnie utrzymują, a która nie jest łatwo dostępna dla innych osób znajdujących się w pobliżu.
Stanowi to informację zarówno dla tych, którzy informację tą tworzą, jak dla tych, którzy się znajdują poza jej obrębem.
PRZESTRZEŃ INTERPERSONALNA
- musi być dostępna jednakowa dla wszystkich uczestników interakcji bez fizycznych ograniczeń,
- musi się ograniczać do takich rozmiarów, aby do utrzymania interakcji nie były potrzebne dodatkowe urządzenia.