PRAWO KONSTYTUCYJNE HISZPANII.
KONSTYTUCJA HISZPANII Z 1978 roku
Konstytucja ( Constitución) jest konstytucją pisaną, ujętą w jednym dokumencie zawierającym 169 artykułów. Wiele jej postanowień jest wyrazem kompromisu, jaki towarzyszył jej przyjęciu (np. zadeklarowanie gospodarki rynkowej, przy jednoczesnych gwarancjach charakteryzujących bardziej gospodarkę planowaną). Jest też konstytucją "sztywną" (constitución rigida)- przewidziane w Konstytucji procedury jej zmiany (art. 166-169) są uregulowane bardzo restrykcyjnie. Składa się ona z Preambuły, Tytułu Wstępnego i następujących po nim 10 Tytułów(Titulos):
O podstawowych prawach i obowiązkach (De los drechos y deberes fundamentales)
O Koronie (De la Corona)
O Kortezach Generalnych(De los Cortes Generales)
O Rządzie i Administracji (De Gobierno y de la Administración)
O stosunkach między Rządem a Kortezami Generalnymi (De las relaciones entre el Gobierno y las Cortes Generales)
O władzy sądowniczej (Del poder judicial)
Gospodarka i finanse (Economia y Hacienda)
O organizacji terytorialnej państwa (De la organización territorial del Estado)
O Trybunale Konstytucyjnym (Del Tribunal Constytucional)
O Reformie Konstytucyjnej (De la reforma Constitucional)
oraz z Postanowień Dodatkowych, Postanowień Przejściowych, Postanowień Uchylających i Postanowienia Końcowego. Tytuły dzielą się na Rozdziały ( Capitulos), a te z kolei- na Sekcje(Secciones).
Zgodnie z art.1 Konstytucji, Hiszpania jest społecznym i demokratycznym państwem prawa, które chroni nadrzędne wartości i swego porządku prawnego ,wolność, sprawiedliwość, równość i pluralizm polityczny. Suwerenność narodowa spoczywa w ludzie hiszpańskim, z którego wywodzą się władze państwa. Formą polityczną państwa hiszpańskiego jest monarchia parlamentarna.
Tytuł I- O podstawowych prawach i obowiązkach (De los drechos y deberes fundamentales), zawarty jest podstawowy katalog praw i obowiązków, między innymi :
-prawo do życia i nietykalności oraz zakaz tortur (art. 15)
-wolność poglądów, religijna i kultu (art. 16)
-prawo do wolności i bezpieczeństwa (art. 17)
-prawo do czci i prywatności oraz nienaruszalność mieszkania (art.18)
-wolność zgromadzeń i zrzeszania się (art. 21 i 22)
-prawo do skutecznej ochrony sądowej (art. 24)
-prawo do nauki (art. 27)
-prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych (art. 28)
-prawo i obowiązek obrony Hiszpanii (art. 30)
-prawo mężczyzny i kobiety do zawarcia małżeństwa (art. 32)
-prawo do własności prywatnej i dziedziczenia (art. 33)
-wolność przedsiębiorczości w ramach gospodarki rynkowej (art. 38)
-prawo do ochrony zdrowia (art. 43)
I inne.
Na mocy art. 54 parlament powołuje ombudsmana- Obrońcę Ludu (Defensor del Pueblo), który ma za zadanie bronić praw zagwarantowanych w Tytule I Konstytucji.
Tytuł II- O Koronie (De la Corona)- odnosi się do Króla (Rey), pełniącego funkcję Szefa Państwa i będącego zarazem symbolem jego jedności i trwałości, arbitrem i moderatorem funkcjonowania jego instytucji oraz najwyższym przedstawicielem w stosunkach międzynarodowych (art. 56 ust. 1)
Tytuł III- O Kortezach Generalnych(De los Cortes Generales)- dotyczy parlamentu i dzieli się na trzy rozdziały:
o izbach,
o opracowaniu ustaw,
o traktatach międzynarodowych,
Hiszpański parlament składa się z dwu izb: -Kongresu Deputowanych; - Senatu.
Sprawuje funkcje legislacyjne, budżetowe i kontrolne.
Tytuł IV- O Rządzie i Administracji (De Gobierno y de la Administración)-dotyczy Rządu, będącego organem wykonawczym państwa, politycznie odpowiedzialnym przed Kortezami.
Tytuł V- O stosunkach między Rządem a Kortezami Generalnymi (De las relaciones entre el Gobierno y las Cortes Generales)-określa wzajemne relacje między Rządem a parlamentem.
Tytuł VI- O władzy sądowniczej (Del poder judicial)-zgodnie z art. 117 ust. 1 Konstytucji, sprawiedliwość pochodzi od ludu i jest sprawowana w imieniu Króla przez sędziów-niezależnych, nieusuwalnych, odpowiedzialnych i poddanych jedynie władzy prawa.
Tytuł VII- Gospodarka i finanse (Economia y Hacienda)-zawiera postanowienia w kwestiach gospodarczo- finansowych, w tym między innymi odnośnie nakładania podatków i budżetu państwa.
Tytuł VIII- O organizacji terytorialnej państwa (De la organización territorial del Estado)-zawiera zasady ogólne odnośnie organizacji terytorialnej Hiszpanii, oraz przepisy dotyczące administracji lokalnej i Wspólnot Autonomicznych.
Tytuł IX- O Trybunale Konstytucyjnym (Del Tribunal Constytucional)-dotyczy Trybunału Konstytucyjnego – organu stojącego na straży Konstytucji . Jest dopełnieniem tytułu VI.
Tytuł X- O Reformie Konstytucyjnej (De la reforma Constitucional)-określa procedury zmiany Konstytucji, wyróżniając przy tym postępowanie w przypadku zmian Konstytucji (reforma constitucional) i jej całkowitej rewizji (revisión Total de la Constitución).
KORONA, RZĄD oraz KORTEZY GENERALNE.
KORONA- w Ustawie o Sukcesji (Ley de Sucesion)z 1947 roku określono Hiszpanię jako królestwo i przyznano Szefowi Państwa prawo do przedstawienia parlamentowi osoby mającej zastąpić go w sprawowaniu tej funkcji jako Król lub Regent. Zgodnie z tą ustawą, generał Franco w 1969 roku przedstawił parlamentowi , jako swojego następcę, Juana Carlosa de Borbón y Borbón (ur. 1938), syna Juana de Borbón y Battemberg, wnuka Alfonsa XIII. Książę został zaprzysiężony przed parlamentem, który zaakceptował jego kandydaturę, i uzyskał tytuł Księcia Hiszpanii (Principe de Espaňa). Po śmierci generała Franco został oficjalnie proklamowany przed parlament jako Król Juan Carlos I.
Zgodnie z art. 62 Konstytucji, do kompetencji Króla należy:
sankcjonowanie i promulgowanie ustaw, zwoływanie i rozwiązywanie Kortezów, zwoływanie wyborów w terminach przewidzianych w Konstytucji;
przedstawianie kandydatury Prezesa Rządu i jego mianowanie, mianowanie i odwoływanie członków Rządu na wniosek jego Prezesa;
wydawanie dekretów uzgodnionych w Radzie Ministrów, przydzielanie stanowisk cywilnych i wojskowych oraz honorów i dystynkcji zgodnie z ustawami;
bycie informowanym o sprawach Państwa i przewodniczenie Radzie Ministrów w przypadku uznanym przez niego za konieczne na wniosek Prezesa Rządu;
najwyższe zarządzania Siłami Zbrojnymi;
sprawowanie prawa łaski zgodnie z ustawą;
sprawowanie Wysokiego Patronatu nad Akademiami Królewskimi.
Do kompetencji Króla należy także akredytacja ambasadorów hiszpańskich za granicą i przyjmowanie akredytacji ambasadorów zagranicznych w Hiszpanii. Król, po uprzedniej zgodzie Kortezów, wypowiada wojnę i zawiera pokój (art. 63 Konstytucji).
RZĄD (Gobierno)-w kompetencjach Rządu leży kierowanie polityką wewnętrzną, zagraniczną i obronną państwa oraz administracją cywilną i wojskową(art. 97 konstytucji). Rząd ponosi solidarnie odpowiedzialność polityczną przed izbą niższą parlamentu, który może doprowadzić do jego ustąpienia poprzez uchwalenie wotum nieufności (moción de censura) , wskazując w nim jednocześnie kandydata na nowego Prezesa Rządu (art. 108 i 113 Konstytucji). Na mocy art. 112 Konstytucji Prezes Rządu może wystąpić do Kongresu Deputowanych z wnioskiem o wyrażenie mu wotum zaufania (cuestión de confianza). Funkcję doradczą dla Rządu zgodnie z art. 107 Konstytucji, pełni Rada Państwa(Consejo de Estado) .
Rząd składa się: - z Prezesa (Presidente de Gobierno); -Wiceprezesów;- Ministrów oraz innych członków określonych w ustawie art. 98 ust.1 Konstytucji.
KORTEZY GENERALNE (Cortes Generales)-czyli parlament. Podstawową funkcja Kortezów jest funkcja ustawodawcza, a ponad to przyjmowanie budżetów państwa oraz sprawowanie kontroli nad działalnością Rządu (art. 66)
| Parlament |
|---|
IZBA NIŻSZA Kongres Deputowanych ( Congreso de Diputados) |
W skład Kongresu wchodzi minimum 300, a maksymalnie 400 Deputowanych (Diputados), wybieranych w wyborach powszechnych, wolnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Okręgiem wyborczym jest prowincja (art. 68 Konstytucji). |
Kadencja obydwu izb wynosi 4 lata. Izby zbierają się na dwóch sesjach zwyczajnych w roku (pierwszej-od września do grudnia, drugiej-od lutego do czerwca) lub na sesjach nadzwyczajnych, zwoływanych na wniosek Rządu, Stałej Deputacji lub większości bezwzględnej członków którejkolwiek z izb (art. 73 ust. 1). Ponadto każda z izb lub obydwie łącznie mogą powoływać Komisje Śledcze (Comisiones de investigación) dla zbadania jakiejkolwiek kwestii leżącej w interesie publicznym (art. 76). Stała Deputacja (Deputacion Permanente)-jest organem powoływanym w każdej izbie, składającym się z co najmniej 21 jej członków, stojących na straży interesów i praw izb między sesjami, gdy izby zostają rozwiązane lub upływa ich kadencja. Izby mogą pracować w Plenum (Pleno) i w Komisjach(Comisiones). |
WŁADZA SĄDOWNICZA (PODER JUDICIAL)
Zgodnie z art. 117 ust.3 , wykonywanie władzy sądowniczej we wszystkich rodzajach postępowań przynależy wyłącznie do sądów (Juzgados) i trybunałów (Tribunales) określonych w ustawie. Ustawą tą jest Ustawa Organiczna 6/1985, z lipca, o Władzy Sądowniczej (Ley Orgánica 6/1985,de 1 julio, del Poder Judicial, dalej jako: LOPJ).
Obywatele mogą brać udział w administracji sprawiedliwości poprzez wykonywanie skargi powszechnej (acción popular), instytucję przysięgłego (Jurado) oraz uczestnictwo w trybunałach zwyczajowych i tradycyjnych.
Istnieją cztery piony sądownictwa, z których każdy posługuje się odrębną procedurą:
cywilny (orden jurisdiccional civil)
karny (orden jurisdiccional penal)
sądowo-administracyjny (orden jurisdiccional contecioso-administrativ)
w sprawach wynikających z prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (orden jurisdiccional social).
Wśród sądów można wyróżnić (art.53-103 LOPJ):
Sądy Pokoju (Juzgados de Paz) w gminach, w których nie ma Sądów Pierwszej Instancji i Postępowania Przygotowawczego;
Sądy Pierwszej Instancji i Postępowania Przygotowawczego (Juzgados de Primera Instancia e Instrucción) i Sądy ds. Przemocy wobec Kobiet (Juzgados de Violencia Sobre la Mujer ) w obwodach sądowych;
Sądy w prowincjach;
-ds. Karnych (Juzgados de lo Penal)
-ds. Nieletnich (Juzgados de Menores)
-ds. Dozoru Penitencjarnego (Juzgados de Vigilancia Penitenciaria)
-ds. Sądowo-administracyjnych (Juzgados de lo Contecioso-Administrativo)
-ds. Społecznych –Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (Juzgados de lo Social)
-ds. Handlowych (Juzgados de lo Mercantil);
Audiencje Prowincjonalne (Audiencias Provincionales), sądy okręgowe, z siedzibą w stolicach prowincji,
Wyższe Sądy Sprawiedliwości (Tribunales Superiores de Justicia) o zasięgu regionalnym, z siedzibami w stolicach Wspólnot Autonomicznych, dzielące się na:
- Izbę ds. Cywilnych i Karnych
-Izbę ds. Sądowo-administracyjnych,
-Izbę ds. Społecznych
Sądy Centralne o zasięgu krajowym i z siedzibą w Madrycie:
-Sądy postępowania przygotowawczego (Juzgado Centrales de Instrucción)
-Sądy ds. Karnych (Juzgados Centrales de lo Penal)
-Sądy ds. Nieletnich (Juzgados Centrales de Menores)
-Sądowo-administracyjnych (Juzgados Centrales de lo Contecioso-Administrativo),
Audiencja Krajowa, Sąd Krajowy (Audiencia Nacional), sąd o zasięgu krajowym, z siedzibą w Madrycie, dzielący się na cztery Izby:
-ds. Karnych,
- ds. Sądowo-administracyjnych,
-ds. Społecznych,
-Apelacyjną.
Sąd Najwyższy (Tribunal Supremo) w Madrycie, obejmujący swoją jurysdykcją całe terytorium kraju. Jest najwyższym organem sądowniczym. Dzielą się na:
-Izbę Pierwszą (ds. Cywilnych),
-Izbę Drugą (ds. Karnych),
-Izbę Trzecią (ds. Sądowo-administracyjnych),
-Izbę Czwartą (ds. Społecznych),
-Izbę Piątą (ds. Wojskowych),
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY (Tribunal Constitucional).