Racjonalność w wychowaniu

1. Racjonalność – element struktury ludzkiego doświadczenia

• Doświadczenie człowieka funkcjonuje na 2 poziomach

1. Powierzchniowa struktura doświadczania (wiedza podręczna), odwołujemy się do niej bezpośrednio opisując, wyjaśniając rzeczywistość oraz określając normy postępowania –

2. Głęboka struktura doświadczania (racjonalność), trudniej dostępna, ponieważ zawierają się w niej kategorie, założenie i procedury interpretacyjne, na mocy których to co wiemy o rzeczywistości jawi nam się jako pewne, rzeczywiste i nienaruszalne; racjonalność stanowi swoisty sposób usensawiania świata, utrwalony w doświadczeniu jednostki

• Elementy składowe głębokiej struktury doświadczania (racjonalności)

• Wartości znaczące dla podmiotu – wartości zinternalizowane przez jednostkę (uwewnętrznione), które tworzą podmiotowy system aksjologiczny, regulujący zachowanie tejże jednostki, wartości znaczące tworzą aksjologiczną perspektywę racjonalności

• Kategorie opisu rzeczywistości – określają wymiary i kryteria interpretacyjne, według których człowiek rozpoznaje i ocenia. Kategorie opisu rzeczywistości tworzą perspektywę epistemologiczną.

• Obiekty tworzące rzeczywistość kulturową; kultura to inaczej dorobek minionych pokoleń, ma ona charakter materialny i symboliczny

• Inni ludzie – postrzeganie drugiego człowieka przez pryzmat jego zachowań, postaw, przekonań, przynależności do określonych grup społecznych, ról społecznych, które pełni

• Własna osoba – własna autoidentyfikacja, samoocena, poczucie własnej wartości

• Wiedza podmiotu – co wiem? czy wiem?

• Założenia interpretacyjne – tworzą perspektywę ontologiczną racjonalności, dzięki nim jesteśmy w stanie odpowiedzieć na pytania:

• W jaki sposób istnieje ludzka rzeczywistość?

• W jaki sposób jest ona dostępna ludzkiemu doświadczeniu?

• Jak się dzieje człowiek i jego świat, jak w sensotwórczej relacji podmiotu z przedmiotem dokonuje się bycie bytu? – pytanie podstawowe o charakterze ontologicznym w odniesieniu do perspektywy ontologicznej racjonalności

• Zwarzywszy na powyższe elementy racjonalność ma 3 podstawowe wymiary:

• Aksjologiczny

• Epistemologiczny

• Ontologiczny

• Funkcje racjonalności

• tworzy pole życiowe człowieka – wyznacza ramy ludzkiego świata i określa sposób usensawiania znajdujących się w tym świecie obiektów

• organizuje proces nabywania nowego doświadczenia – jest swoistym filtrem dla nabywanej przez wychowanka wiedzy w wyniku jego aktywności