Alegoria – w literaturze przedstawienie pojęć oderwanych, przez obraz o znaczeniu przenośnym, jednoznacznie określonym i ustalonym konwencjonalnie. Treść alegoryczna utworu nadaje się do jednoznacznego odczytania. Alegoria różni się od symbolu swoją jednoznacznością.

Światłocień - rozłożenie światła i cienia w dziele malarskim, graficznym, rysunkowym lub fotograficznym, mające odzwierciedlić przestrzenność form.

Sensualizm - pogląd, zgodnie z którym źródłem wiedzy ludzkiej są wrażenia dostarczane umysłowi za pośrednictwem zmysłów.

Kompozycja diagonalna - jest to sposób powiązania elementów formalnych dzieła po przekątnych. Akcentowanie (np. kolorem, światłocieniem) jednej lub kilku osi ukośnych.

Sceptycyzm - pogląd filozoficzny, podważający pełną wiarygodność ludzkiego poznania.

Anafora - celowe powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych segmentów wypowiedzi.

Antyteza - polega na zestawieniu dwóch elementów znaczeniowo przeciwstawnych w jedną całość treściową dla uzyskania wyższej ekspresji.

Libertynizm - nieformalny ruch społeczno-polityczny działający w XVII i XVIII wieku w Europie - głównie we Francji. Współcześnie słowem tym opatruje się najczęściej poglądy uzasadniające różnie rozumianą wolność w skrajnych postaciach.

Turpizm - zabieg polegający na wprowadzeniu do utworu elementów brzydoty w celu wywołania szoku estetycznego.

Analogia - orzekanie o pewnych cechach omawianego przedmiotu na zasadzie jego podobieństwa do innego przedmiotu lub równoległości występujących pomiędzy nimi innych cech.

Styl makaroniczny - sposób mówienia polegający na wplataniu do tekstu całych zwrotów i zdań obcojęzycznych(zwłaszcza łacińskich).

Eufemizm - wyraz lub peryfraza zastępująca słowo lub zwrot, które ze względu na tabu nie może zostać użyty.

Ksenofobia - przesadne wyrażanie niechęci wobec cudzoziemców.

Archaizacja - rodzaj stylizacji językowej polegającej na wprowadzeniu do utworu literackiego archaicznych elementów słownictwa.

Komizm - kategoria estetyczna, określająca właściwości zjawisk zdolnych wywołać śmiech oraz okoliczności, w jakich dochodzi do powstania tej reakcji.

Satyryczność - prześmiewczy charakter utworu, wyrażający się w ośmieszaniu i piętnowaniu zjawisk, cech, postaw będących przedmiotem satyry.

Pobożność - postawa zaangażowania w praktykowanie wyznawanej religii, głęboka wiara.

Dewocja - (bigoteria) postawa przesadnej i drobiazgowej pobożności, zwracania szczególnej uwagi na zachowania rytualne.

Fanatyzm - bezkrytyczna wiara w dogmaty i nakazy religijne wyznawanej religii, wiążąca się z gotowością do poświęcenia własnego dobra.

Hipokryzja - fałszywość, dwulicowość, obłuda. Zachowanie lub sposób myślenia i działania charakteryzujący się niespójnością stosowanych zasad moralnych.

Kazuistyka - uogólnianie przypadków szczególnych;

omówienie jakiegoś problemu przy użyciu szczegółowych przykładów.

Motyw vanitas - motyw religijno-artystyczny związany ze sztuką, poznaniem i czasem. Pojęcie ma związek z myślą przewodnią Księgi Koheleta.

Sofizmat - sztuka "wykręcania kota ogonem", wypowiedź lub sformułowanie, w którym świadomie został ukryty błąd rozumowania nadający pozory prawdy fałszywym twierdzeniom.

Retoryka - krasomówstwo, sztuka wymowy, umiejętność dobrego i rzetelnego przekonywania słuchaczy, czyli przekazywania treści perswazyjnych. Teoria retoryki opierała się na obserwacji możliwości perswazyjnych ludzkiej mowy, a środki retoryczne nie były wynajdywane przez teoretyków, lecz pochodziły z przemówień sławnych oratorów.

Zasady:

- stosowność (decorum)

- ozdobność

- jasność wypowiedzi

- poprawność językowa

Erystyka - sztuka doprowadzania sporów do korzystnego rozwiązania bez względu na prawdę materialną.

Poglądy Blaise’a Pascala Uważał, że świat to nie tylko zasady poznawania; jest coś co wyrasta poza możliwości poznania. Nie da się istoty człowieka i sensu życia zgłębić za pomocą rozumu czy doświadczenia. Proponował rozróżniać pojmowanie, które się odnosi do "serca", rozumianego jako poznanie intuicyjne (coeur) obok rozumowania, które się odnosi do umysłu. Głosił, że są prawdy, które uzasadnia serce, a nie uzasadnia rozum i że umysł orientujący się według serca jest umysłem subtelnym (esprit de finesse).

Poglądy Kartezjusza - Jako filozof Kartezjusz był skrajnym racjonalistą. Próbował on różnych doświadczeń by zastosować do filozofii swoją, wziętą z matematyki zasadę znalezienia podstawowego aksjomatu, który by był absolutnie pewny i od którego można by wywieść drogą dedukcji resztę systemu. Analizując podstawy wszystkich sobie znanych systemów filozoficznych, zauważył, że niemal dla każdego stwierdzenia filozoficznego można sformułować jego antytezę i że nie ma sposobu aby ustalić, które z tych twierdzeń jest prawdziwe. Jedyną rzeczą, której nie da się zaprzeczyć jest to, że w danym momencie myślimy.

Poezja metafizyczna - nurt lirycznej poezji barokowej. Termin jest używany przede wszystkim w odniesieniu do twórczości angielskich poetów końca XVI oraz XVII wieku, którzy, łamiąc wcześniejsze reguły, wprowadzili do liryki język nauki, filozofii i teologii. Wiersze tego typu mieszały tematykę religijną, filozoficzną i erotyczną, przy czym znakomicie wyrażały atmosferę sceptycyzmu i niepewności, charakterystyczną dla czasów po gwałtownym zmierzchu renesansu.

Literatura baroku - zerwała z prostotą odrodzenia. Zaczęła operować nowymi środkami wyrazu: paradoksem, antytezą, absurdem, anaforą i inwersją. Typowymi motywami literatury baroku były: Bóg, zbawienie, grzech, śmierć, pokuta, rozdarcie człowieka między tym, co duchowe i tym, co materialne.

Architektura baroku - Cechy szczególne baroku są najlepiej widoczne na przykładzie architektury. Najwspanialszymi budowlami były wówczas kościoły i pałace. Bardzo okazałe bywały również klasztory i kamienice. Wtedy właśnie powstały pierwsze wielkie założenia urbanistyczne: Londyn, Petersburg, Rzym, Wersal. Zainteresowano się nie tylko samymi budynkami, ale również ich otoczeniem (barokowy styl ogrodowy).

[Domenico Fontana, Michał Anioł i Giacomo della Porta, Giovanni Lorenzo Bernini].

Rzeźba baroku - Wzorem dla rzeźby barokowej była rzeźba antyczna. Rzeźba barokowa wyróżniała się swoją siłą ekspresji. Była wykonywana w marmurze, drewnie, brązie i stiuku. Często tworzono figury monumentalne i kompozycje wielopostaciowe. Ich forma była często spiralna, co nadawało im jeszcze więcej lekkości i dynamizmu.

[Baccio Bandinelli, Benvenuto Cellini, Giambologna, Michał Anioł, Giovanni Lorenzo Bernini]

Malarstwo baroku - Malarze baroku podejmowali najczęściej tematykę religijną, mitologiczną, alegoryczną, historyczną i portretową. Popularność zaczęły zdobywać pejzaże, sceny rodzajowe i martwe natury. Stosowano chętnie światłocień, bogatą symbolikę i efektowny iluzjonizm.

[Caravaggio, Rembrandt, Diego Velázquez, Paul Rubensa].

Muzyka baroku - W okresie baroku w muzyce dokonał się ogromny przełom. Rozkwitła muzyka świecka, instrumentalna (zwłaszcza smyczkowa i organowa), opera, oratorium i kantata. Korzystano chętnie z różnorodnych środków wyrazu i posługiwano się bogatą stylistyką. Wynaleziono takie formy muzyczne, jak sonata, koncert i uwertura

[Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel, Antonio Vivaldi].