OGÓLNA TEORIA FIZJOTERAPII
Agnieszka Nawrat-Szołtysik (w zastępstwie)
Prof. dr hab. n. med. Józef Opara – profesor nauk o kulturze fizycznej, specjalista neurologii i rehabilitacji.
18.10.2011r. – WYKŁAD
Definicja rehabilitacji (rewalidacja, resocjalizacja, readaptacja) – proces medyczno-społeczny, który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia.
REHABILITACJA ZESPOLONA (KOMPLESOWA):
-lecznicza – przywracanie sprawności, odbywa się w placówkach medycznych, przyspieszenie powrotu do zdrowia, niedopuszczenie do pogłębienia dysfunkcji
-psychologiczna – motywowanie, pogodzenie z niepełnosprawnością
-zawodowa – powrót do zawodu, zorganizowanie miejsca w pracy zawodowej, aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych
-społeczna – pomaga w zaakceptowaniu niepełnosprawności, pomaga rodzinie (jak ona ma postępować z pacjentem), organizacja mieszkania dla niepełnosprawnego, osobie samotnej pomaga dostać się do domu opieki społecznej
Zespół rehabilitacyjny (team):
1.lekarz
2.magister fizjoterapii
3.fizjoterapeuta licencjonowany
4.pielęgniarka
5.terapeuta zajęciowy (ergoterapeuta)
6.psycholog
7.logopeda
8.asysten socjalny
9.instruktor rehabilitacji zawodowej
10.technik ortopeda
11.pedagog specjalny
AKCEPTACJA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
-przez chorego
-przez rodzinę
-przez środowisko
-przez społeczeństwo
BARIERY:
-z postaw
-bariery architektoniczne:
*w mieszkaniu
*urbanistyczne
*komunikacyjne
*legislacyjne
POLSKA KONCEPCJA REHABILITACJI
- powszechność – we wszystkich działach medycyny, powszechna i dostępna dla wszystkich
-kompleksowość – zespół rehabilitacyjny, rehabilitacja zespolona
-wczesność
-ciągłość – leczenia ambulatoryjne lub domowe
Prof. Dr hab. N. med. Wiktor DEGA – prekursor rehabilitacji
-twórca poznańskiej szkoły ortopedycznej
-współtwórca rehabilitacji w Polsce i na świecie
1956 – prof. nadzwyczajny
DEFINICJA REHABILITACJI I FIZJOTERAPII
Rehabilitacja – habilitas (zręczność. Sprawność) re(zwrotność)
Fizjoterapia- stosowanie czynników fizykalnych dla celów rehabilitacji leczniczej physis(natura) therapeia(leczenie)
FIZJOTERAPIA: fizykoterapia – leczenie czynnikami fizykalnymi i kinezyterapia – leczenie ruchem.
FIZYKOTERAPIA – wykorzystanie czynników fizycznych dla celów leczniczych, działy: energia cieplna, elektroterapia, światłolecznictwo. Ultradźwięki, leczenie zimnem
KINEZYTERAPIA – gimnastyka lecznicza (leczenie ruchem) – kinesis (ruch)
„IMPAIRMENT” = uszkodzenie – jakakolwiek utrata lub nieprawidłowość strukturalna lub funkcjonalna o charakterze psychologicznym, fizjologicznym lub anatomicznym.
„DISABILITY” = niepełnosprawność – jakiekolwiek ograniczenie lub brak (wynikający z uszkodzenia) zdolności do wykazania aktywności w rozumieniu lub w zakresie uznanym za normalny dla istoty ludzkiej.
„HANDICAP” = zależność, upośledzenie – jest niedogodnością dla danego osobnika, wynikająca z uszkodzenia i niepełnosprawności, która ogranicza lub uniemożliwia mu spełnienie dotychczasowej normalnej roli (zaleznej od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych).
„INWALIDZTWO” – stan organizmu charakteryzujący się ograniczeniem sprawności.
ZABIEGI FIZYKALNE:
-przygotowujące do ćwiczeń : działają przeciwbólowo, rozluźniająco, poprawiają krążenie i wentylację płuc.
-zastępujące ćwiczenia (wpływają na czynność mięśni)
-zwiększające skuteczność ćwiczeń lub działające niezależnie: działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, wpływają na gospodarkę mineralną, zwiększają odporność, działają hartująco, ogólnie, niektóre zabiegi z poprzednich grup.
WPŁYW CZYNNIKÓW FIZYKALNYCH NA USTRÓJ CZŁOWIEKA:
Energia- nośnikiem czynnika fizykalnego
Czynnik fizykalny – bodźcem
Bodziec – wyzwala odpowiedź tkankową (odczyn)
Odczyn – efekt leczniczy
Czynniki termiczne-bodźcem jest ciepło (egzogenne i endogenne) i zimno
ZJAWISKA FIZYCZNE: promieniowanie (radiacja), przenoszenie (konwekcja), przewodzenie (kondukcja), pochłanianie (absorpcja).
Czynniki Fotochemiczne – bodźcem jest światło UV
Czynniki Elektrochemiczne – bodźcem jest prąd
Czynniki Elektrokinetyczne- bodźcem jest prąd
Czynniki Mechaniczne i Kinetyczne- masaże
Czynniki o działaniu złożonym
MECHANIZM DZIAŁANIA CZYNNIKÓW FIZYKALNYCH zależy od ilości energii, czasu działania energii, właściwości tkanki.
ODCZYN może być miejscowy , ogólny.
ODCZYN MIEJSCOWY NA CIEPŁO:
-rozszerzenia naczyń krwionośnych
-rozszerzenia naczyń limfatycznych
-zwiększenie przepływu krwi
-działanie przeciwbólowe
-zmniejszenie napięcia mięśniowego
ODCZYN OGÓLNY:
-przegrzanie organizmu
-wydzielanie potu
-przyspieszenie tętna
-spadek zawartości tlenu we krwi tętniczej
-wzrost zawartości tlenu we krwi żylnej
-przyspieszenie oddechu
-zmniejszenie napięcia mięśniowego
ZJAWISKA ELEKTROCHEMICZNE = elektroliza
Jony dodatnie (np. sód Na+) dążą do bieguna ujemnego (katody).
Jony ujemne (np., chlor Cl-) dążą do bieguna dodatniego (anody).
ZJAWISKA ELEKTROKINETYCZNE = elektroforeza
Kataforeza – dążenie jonów dodatnich do katody.
Anaforeza – dążenie jonów ujemnych do anody.
WPŁYW ĆWICZEŃ FIZYCZNYCH NA ORGANIZM CZŁOWIEKA:
-miejscowy
-ogólny
Wpływ na układ krążenia:
-wzrost częstości tętna
-wzrost objętości minutowej serca
-podwyższenie ciśnienia tętniczego
Wpływ na układ oddechowy: wzrost wentylacji płuc
Wpływ na układ kostno- stawowy
Wpływ na aparat mięśniowy
Wpływ na układ nerwowy
ANATOMIA, FIZJOLOGIA, FOZJOPATOLOGIA
Regeneracja – odradzanie się uszkodzonych komórek, narządów lub tkanek. Stanowi podstawę powrotu utraconych funkcji, np. regeneracja kości.
Kompensacja – złożony proces dokonujący się w ustroju zmierzający do wyrównania braków:
-kompensacja samoistna
-kompensacja sterowana
1. Zmiany funkcjonalne
2. Zmiany strukturalne zmierzające do odzyskania funkcji
PRAWA KOMPENSACJI POTRA ANOCHINA
I PRAWO ANOCHINA – każdy żywy organizm ma mechanizmy fizjologiczne, pozwalające na zastąpienie funkcji różnych narządów, których prawidłowe funkcjonowanie zostało zaburzone.
II PRAWO ANOCHINA – uruchomienie rezerw kompensacyjnych może nastąpić tylko w sytuacji zaburzenia podstawowych mechanizmów fizjologicznych, które są odpowiedzialne za daną funkcję.
III PRAWO ANOCHINA – procesy kompensacji zostają uruchomione bez udziału woli i niezależnie od tego, który narząd uległ uszkodzeniu. Ten sami osty proces przeważnie nie jest korzystny dla odzyskania utraconej funkcji i dlatego wymaga sterowania miedzy innymi przez kinezyterapię.
IV PRAWO ANOCHINA – powrót i reedukacja utraconych funkcji nie jest procesem trwałym. Dlatego wymaga ona stałej stymulacji poprzez stosowanie korzystnie dobranych bodźców fizjologicznych. Skuteczność takich działań zawsze powinna być udokumentowana i potwierdzona.
25.10.2011r. - WYKŁAD
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZAKRES KOMPENSACJI
-umiejscowienie uszkodzenia
-szybkość powstania uszkodzenia
-rozmiar uszkodzenia
-ogólny stan zdrowia
-kwestia motywacji
-wiek chorego
-sposób pobudzenia i sterowania organizmem
ADAPTACJA – proces dostosowania się organizmu do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego. Proces adaptacji ulega zaburzeniu w wyniku choroby lub urazów.
DYSFUNKCJA – zjawiska wpływające w sposób negatywny (pomniejszający) na adaptację.
REEDUKACJA – odzyskiwanie utraconych funkcji
REEDUKACJA NERWOWO-MIĘŚNIOWA – ponowne odzyskiwanie utraconych możliwości motorycznych, np. ćwiczenia odruchowe według Steskala, metoda Rood, ćwiczenia synergistyczne, metoda Kenny.
ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE PODSTAWY FIZJOTERAPII
Skóra i jej funkcja
Warstwy skóry: naskórek, skóra właściwa, tkanka podskórna.
Funkcja skóry: ochronna, pośrednictwo między organizmem a środowiskiem zewnętrznym, mechanizmy termoregulacji, odbiorcza dla bodźców zewnętrznych.
Pośrednictwo między organizmem a środowiskiem zewnętrznym
-receptory
*wrażliwe na dotyk i ucisk
*na ciepło i zimno
*na ból
PODPOROWA FUNKCJA SZKIELETU:
Stabilność ciała, równowaga
Ekonomia wydatku energetycznego
Dogodna pozycja wyjściowa dla ruchu
Niezaburzenie funkcji narządów wewnętrznych
Wydolność stateczno-dynamiczna
Wymogi estetyczne i psychologiczne
RUCHOWA FUNKCJA SZKIELETU
Połączenia ścisłe (synarthroses)
-więzozrosty (syndesmoses)
-chrzęstozrosty (synchondroses)
-kościozrosty (
2. Połączenia ruchome – stawy
-rzeczywiste
-półstawy
Stawy: mechaniczne i anatomiczne, (proste lub złożone).
WŁOKIENKA MIĘŚNIOWE:
Wolnokurczliwe – funkcja posturalna, męczliwość powolna, pobudliwość wolna, kolor czerwony, liczba wrzecionek duża, unerwienie motoneurony alfa 2
Szybkokurczliwe – funkcja ruchowa, męczliwość szybka, pobudliwość szybka, kolor miały, liczba wrzecionek umiarkowana, unerwienie motoneurony alfa 1
SKURCZE MIĘŚNI:
-Pojedyncze, tężcowe
-Niezupełne, zupełne
-Izotoniczne, izometryczne, izokinetyczne
MIĘŚNIE:
1.agonistyczne
2.synergistyczne
3.antagonistyczne
4.stabilizujące
LECZENIE ZIMNEM:
Konwekcja (przepływ zimnego powietrza ponad skórą)
Odparowywanie (rozpylanie)
Kondukcja (stosowanie ciał stałych, płynów i gazów o temperaturze niższej od cieploty ciała)
Okłady z użyciem plastikowych worków:
- wypełnionych kostkami lodu (temp. Ok. 0st)
-z żelem silikonowym (temp do -12st.)
2. Masaż lodem
-kostkami lodu
-granulkami („fango”)
3. Kąpiele w śniegu („ice slush”)
4. Okłady z oziębionych ręczników („ice towels”)
5. Krioterapia kompresyjna – RMP
6. Rozpylanie oziębiające („strech and spray”)
7. Gazowe kąpiele kriostymulacyjne
a) lokalne ( -100st.C. do -178st.C.)
b) ogólne (-100 do -160st.C., zazwyczaj -110st.C.)
ELEKTROTERAPIA
Prąd stały
Galwanizacja
Elektrody:
*płaskie (kwadratowe lub prostokątne)
*Specjalne -dyskowa, wałeczkowa, półmaska (e. Bergoniego)
Przepływ prądu między elektrodami zależy od:
-rozmiarów elektrod
-ich wzajemnego ułożenia
-przewodnictwa tkanek
-odległości między elektrodami
Gęstość prądu = natężenie prądu/powierzchnia przepływu j= I/s
GALWANIZACJA
Galwanizacja: podłużna, poprzeczna, katodowa (działanie pobudzające), anodowa (działanie przeciwbólowe)
Elektrody: czynna (mniejsza), bierna (większa)
Dawki natężenia prądu stałego:
Dawka słaba: 0,01 -0,1 mA/cm2 powierzchni elektrody
Dawka średnia: 0,1- 0,3 mA/cm2 powierzchni elektrody
Dawka mocna: 0,3 – 0,5 mA/cm2 powierzchni elektrody
Liczba zabiegów: 10 -20
Czas trwania zabiegu: 10 – 30 min (15 – 20 min)
Wskazania do stosowania galwanizacji:
-nerwobóle
-zespoły bólowe kręgosłupa
-porażenia wiotkie
-zaburzenia krążenia obwodowego
Przeciwwskazania:
-stan ropny skóry
-stany zapalne tkanek miękkich
-zmiany skórne
-spastyczność – wzmożone napięcie mięśniowe, odwrotność wiotkości
-gorączka
JON(T)OFOREZA
Wprowadzenie siłami pola elektrycznego jonów działających leczniczo.
- niesterydowe leki przeciwzapalne NLPZ
-kwas salicylowy, diklofenak, indometacyna, ibuprofen, naproksen, ketoprofen, kwas menfenamowy, butapirazol, piroksykam, meloksykam, nimesulid i inne…
KĄPIEL ELEKTRYCZNO- WODNA KOMOROWA
*Dwukomorowa
*Czterokomorowa: wstępująca i zstępująca
Natężenie: 10-30 mA
Temp. wody: 34-39st.C.
Czas: 5-15 min.
Częstotliwość 2-3 razy w tygodniu
ELEKTROTERPIA
-prądy interferencyjne (prądy Nemeca)
-prądy Traeberta
-prądy Kotza
-TENS
-fonoforeza
-prądy diadynamiczne (prądy Bernada)
PRĄDY INTERFERENCYJNE - prąd średniej częstotliwości.
Wynik interferencji dwóch prądów przemiennych średniej częstotliwości o przebiegu sinusoidalnym (nakładanie dwóch prądów skrzyżnie na siebie).
W lecznictwie: 3900 – 4000 Hz
4000 – 4100 Hz
Prąd interferencyjny o stałej częstotliwości regulowanej ręcznie w zakresie 0 – 100 Hz
Prąd interferencyjny o częstotliwości zmieniającej się rytmicznie – automatycznie w zakresach:
0 – 10, 25 – 50, 50 – 100, 90 – 100, 0 – 100 Hz.
PRĄDY DIADYNAMICZNE (prądy Bernarda)
Prądy małej częstotliwości.
Wynik prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego o częstotliwości 50Hz.
A. prąd DF (diphase fixe)
- nałożenie na jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny drugiego takiego samego prądu przesuniętego w fazie o 180st = częstotliwość 100 Hz.
B. prąd MF (monophase fixe)
-jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50 Hz (czas trwania impulsów I przerw = 10 ms).
C. prąd CP (courant module en courtes periodes)
- powstaje w wyniku okresowej zmiany prądów DF i MF w czasie 1 s.
D. prąd LP (orant module en longes periodes)
- powstaje w wyniku nałożenia na prąd MF analogicznego prądu modulowanego w amplitudzie I przesuniętego w fazie o 180st.
E. prąd RS (rytm synkopowy) – przerywany MF
F. prąd MM (monofaza modulowana)
TENS (Transcutaneous elctro neuro stimulation)
Przezskórna elektryczan stymulacja nerwów.
Metoda objawowej stymulacji przeciwbólowej, zazwyczaj prądami małej częstotliwości, zazwyczaj przy użyciu małych stymulantów.
Prądy stochastyczne:
-ze zmienną częstotliwością
-z przypadkowo zmieniającymi się przerwami między kolejnym impulsami (0,5 ms, 1 ms, 2 ms)
-z przypadkowo zmieniającym się czasem trwania bodźca
Powodują:
Zmniejszenie akomodacji mięśnia, podwyższenie progu bólowego, działanie przeciwbólowe.
RODZAJE TENS:
-Konwencjonalna TENS
*prąd wysokiej częstotliwości (40 – 150 Hz)
*krótkie impulsy (50 us)
*natężenie małe (czuciowo-progowe): 25-30 mA
*czas trwania zabiegu: 30 – 60 min/dziennie
-TENS podobna do akupunktury
-Burst TENS (wybuchowe)
*serie bliźniaczych impulsów o dużym natężeniu częstotliwości 40 – 150 Hz
-Krótkie intensywne TENS
*impulsy 0, 2 ms
*częstotliwość ok. 100 Hz
*natężenie maksymalne tolerowane
-TENS o zmodulowanych parametrach
*zmodulowana długość, częstotliwość i amplituda impulsów
*modulacja stała lub przypadkowo zmienna