TEORIA DEMOKRATYCZNEGO POKOJU

Hipoteza pierwotna (radykalna) - państwa, będące liberalnymi demokracjami z samej swej natury nie uznają wojny jako środka rozstrzygania sporów i prowadzą pokojową politykę zagraniczną

Hipoteza współczesna (umiarkowana) – państwa demokratyczne nie prowadzą wojen między sobą

IMMANUEL KANT

• połączył kwestię ustroju z pokojowym zachowaniem – choć nigdy nie twierdził, że republiki powinny powstrzymywać się od wojen w każdych okolicznościach

• państwa liberalne są bardziej skłonne do przestrzegania prawa międzynarodowego i respektowania praw innych

• wyobrażał sobie "pokojową federację" liberalnych republik, które na trwale i stopniowo przeciwdziałają wojnie

A. Smith, W. Wilson, N. Angell

• gospodarka kapitalistyczna, społeczeństwo przemysłowe wzmocni tendencję parlamentarnych rządów prowadzących politykę pokojową

• polityka wolnego handlu może przynosić dobre efekty tylko w przewidywalnym środowisku międzynarodowym - racjonalny homo economicus zdaje sobie sprawę, że wojna się nie opłaca

• światowa opinia publiczna i sojusz państw demokratycznych są zasadniczymi warunkami dla pokoju międzynarodowego

ARGUMENTY POTWIERDZAJĄCE TEZĘ

Michael W. Doyle

• dane statystyczne: doliczył się ponad 50 państw demokratycznych, które nie prowadziły wojen między sobą od ponad 150 lat

• wolność słowa i przekazywanie odpowiednich koncepcji obcym społeczeństwom przyspiesza rozwiązania pokojowe wśród państw o podobnych postawach i instytucjach politycznych

KRYTYKA DOYLE'A

• nie ma pełnego porozumienia co do definicji „państwa demokratycznego”

• zjawisko nie było statystycznie znaczące aż do ostatniego ćwierćwiecza XX w

• kiedy państwa są geograficznie oddalone jest mniej prawdopodobne, że będą walczyć

• demokracje generalnie cieszyły się większą polityczną i ekonomiczną stabilnością

• nie brał pod uwagę starożytnych demokracji, wprowadzenie prawa wyborczego dla kobiet, itd.

OGRANICZENIA DECYZYJNE/STRUKTURALNE

• przywódcy, którzy mają perspektywę wyborów powszechnych muszą obawiać się bardziej niż dyktatorzy gniewu głosujących

• wewnętrzna walka polityczna, która wpływa na proces podejmowania decyzji; opozycja polityczna stanowi istotne ograniczenie dla osób sprawujących władzę

• przywódca musi dzielić władzę podejmowania decyzji z innymi ludźmi lub instytucjami (ministrowie, parlament, wojskowi, itd.)

OGRANICZENIA DECYZYJNE – KRYTYKA

• wiele państw niedemokratycznych posiada ograniczenia decyzyjne: autorytarni przywódcy mogą być odpowiedzialni np. przed juntą

• elektorat – bywa, że szowinistycznie nastawiona ludność może nawet popychać rząd ku wojnie!

• analizy nie biorą pod uwagę "dużego statystycznego znaczenia relacji łączącej wysoki poziom wewnętrznych politycznych ograniczeń z niskim prawdopodobieństwem wojny"

OGRANICZENIA NORMATYWNE - EMBER, RUSSET

• demokracja: konflikty rozwiązywane na drodze kompromisów - i to przenosi się na zewnątrz

• demokracje utrzymują wzajemne stosunki, aby rozwiązywać konflikty bez użycia przemocy i na rozsądnych warunkach – większe zaufanie

• ludzie w państwach demokratycznych postrzegają siebie jako autonomiczne i samodecydujące jednostki, które uznają prawa do życia dla siebie i innych; szanują innych, których postrzegają jako samodecydujących

KRYTYKA OGRANICZEŃ NORMATYWNYCH

• sama kultura polityczna nie może zapobiec wojnie – działa jak „racjonalna maszyna” tylko kiedy nie ma dużych zagrożeń

• opinią publiczna można manipulować, wyolbrzymiać zagrożenia, ukrywać fakty

• ograniczenia normatywne okazały się jednak najbardziej przekonujące

CHRISTOPHER LANE

• 4 przypadki: państwa demokratyczne na skraju wojny - USA i WB o Trydent (1861), kryzys wenezuelski (1895-1896), Francja i WB o Sudan (1898), Francja i Niemcy o Zagłębie Rury (1923)

• wyjaśnień dostarcza tu raczej realpolitik niż teoria demokratycznego pokoju - racjonalne kalkulacje rządów zatroskanych o własny prestiż, interes narodowy, równe siły, możliwość, że inne mocarstwa mogą wykorzystać spór, itd.

• logika teorii demokratycznego pokoju ma minimalną wartość wyjaśniającą

DAVID LAKE

• zauważył większą skłonność demokracji do wygrywania wojen niż do samej walki

• mikroekonomiczna teoria państwa jako „firmy zorientowanej na zysk” wymieniając usługi na dochody – państwo ma monopol na ochronę przed zewnętrznym zagrożeniem

- państwa mogą sztucznie podwyższać wymagania i cenę ochrony

- zwykle państwa demokratyczne pobierają mniejsze podatki na obronę niż autokratyczne

PODSUMOWANIE TDP

• teoria demokratycznego pokoju nadal uznawana jest za dyskusyjną

• ograniczenia normatywne uznano za mocniejsze niż decyzyjne/strukturalne czy statystyczne

• czy pokojowe nastawienie będzie się utrzymywać w XXI w., kiedy ilość państw demokratycznych wzrośnie, a konflikty się nasilą?

• czy nowo powstałe demokracje w trakcie reform mogą nadal doświadczać jakiś między-państwowych konfliktów? – zdania podzielone

TRYUMF TEORII LIBERALNYCH – LATA 90

• Liberalna demokracja + neoliberalizm gospodarczy + uniwersalne wartości

• Francis Fukuyama – kulminacja postępu historycznego – czyli koniec wszystkiego

• Globalizacja, konwergencja, homogenizacja

• TINA – There Is No Alternative

• Thomas Fiedman i nowa odmiana TDP - teoria bezpieczeństwa: McDonald = pokój