Pojecie zdrowia, wskaźniki zdrowia, cele promcji zdrowia.
2Pojecie zdrowia
najprostrza definicja
"zdrowie to brak choroby"
natomisat w preambule Światowej Organizacji Zdrowia wyd w 1948 r.zdrowie zostało okreslone jako
"stan pełnego dobrosranu fizycznego, psychicznego,i społecznego a nie tylko jako brak choroby lub niedomagania"
Natomiast definicja zdrowia opublikowana w 1986r Ottawie mowi ze "jest ono zasobem, potencjałem indywidualnym i społenym, jednym z bogactw naturalnych kraju, determinujacych rozwój społeczny, gospodarczy czy indywidualny. Sprzyjaja lub szkodzą mu czynniki polityczne, ekonomiczne, społeczne, kulturowe środowiskowe, biologiczne oraz sposób postęwania, wreszcie styl życia"
Zdrowie w promocji zdrowia jest traktowane nie jako abstrakcyjny stan, ale jako poddająca się zmianom zdolność człowieka zarówno do osiągania szczytu własnych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, jak i pozytywnego reagowania na wyzwania środowiska.
Preambuła (łac. praeambulum, od praeambulare, iść wcześniej) – wstęp do aktu prawnego, zwykle o istotnym znaczeniu politycznym (umowy międzynarodowe, konstytucje, rzadziej ustawy i akty niższego rzędu), opisujący okoliczności wydania aktu oraz określający cele, jakim powinien on służyć
Podstawowa opieka zdrowotna (POZ, Primary Care) – to nazwa podstawowego, powszechnego elementu opieki zdrowotnej w Polsce.
4Cele promocji zdrowia
Celem ogólnym POZ jest poprawa i zachowanie stanu zdrowia jednostek i rodzin. Celami cząstkowymi są m.in.: rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych społeczeństwa lokalnego, wykrywanie czynników zagrożenia zdrowia, zapobieganie chorobom oraz wczesne wykrywanie odchyleń w stanie zdrowia, ich rozpoznawanie i leczenie, rehabilitacja i opieka, a także promocja zdrowia.
Zadaniem podstawowej opieki zdrowotnej jest udzielanie indywidualnych świadczeń profilaktycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych w zakładach opieki zdrowotnej, w miejscu wypadku lub nagłego zachorowania, w tym również w domu pacjenta. Do zadań POZ należy także edukacja zdrowotna i aktywizacja pacjentów oraz całej społeczności lokalnej do działania na rzecz własnego zdrowia i zdrowia rodziny oraz ochrony środowiska.
Ważnym dokumentem strategicznym wyznaczającym kierunki zdrowotnej polityki publicznej w Polsce jest Narodowy Program Zdrowia (NPZ) na lata 1996-2005, przyjęty przez Radę Ministrów dnia 3 września 1996 roku. Program uwzględnia podstawowe zagrożenia zdrowia Polaków, formułuje cele operacyjne i szczegółowe działania w odniesieniu do różnych sektorów.
Cele i zadania ujęte w Narodowym Programie Zdrowia stanowią podstawę do opracowania szczegółowych programów promocji zdrowia i zapobiegania chorobom na różnych poziomach, między innymi w publicznych zakładach opieki zdrowotnej.
Koordynatorami Narodowego Programu Zdrowia na szczeblu województw są pełnomocnicy województw ds. NPZ. Sprawna realizacja NPZ wymaga jednak zaplecza instytucjonalnego i wsparcia kompetentnych osób również w placówkach służby zdrowia. Takie wsparcie może zapewnić osoba koordynująca działania w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej.
Rolę koordynatora może spełniać wykwalifikowana w tym kierunku pielęgniarka. Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej wskazuje, że są to zawody samodzielne. Zgodnie z ustawą pielęgniarka i położna może pracować samodzielnie lub współpracować z przedstawicielami innych zawodów służbie zdrowia. Jest to istotny argument za powołaniem na stanowisko ds. promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej pielęgniarki lub położnej.
Osoby zajmujące się promocją zdrowia powinny być:
innowacyjne, czyli twórczo myślące,
wyposażone w określony zakres wiedzy, umiejętności (interpersonalne) i odpowiedzialności,
skuteczne w swoich działaniach.
Najlepiej, aby efekty ich pracy były szybko widoczne, co jest b. trudne i raczej niemożliwe. Przedmiotem pracy promotora zdrowia jest zachowanie człowieka, które promotor winien zmieniać tak, aby styl życia danej osoby poprawił się, a jej zachowania były bardziej prozdrowotne.
Aby zmienić czyjeś zachowanie i uzyskać trwały efekt, wymagane jest:
stosowanie wyraźnie określonych procedur zmian,
dobra znajomość psychologicznych mechanizmów zachowywania się danej grupy społecznej,
odpowiednia ilość czasu uwzględniająca okres niezbędny na procedury wzmacniające nowe zachowanie,
odpowiednie nakłady finansowe.
Z psychologicznego punktu widzenia cele promocji zdrowia ma:
podnoszenie świadomosci jednostkowej i społecznej zdrowia
umozliwienie człowiekowi kontroli nad zdrowiem i udziału w relacji celów zdrowotnych
rozwoj i wzmacnianie zasobów zdrowotnych tkwiacych w jednostce i jej środowisku
Główne europejskie wskaźniki zdrowia
Wskaźniki zdrowotne to zestaw danych (tabela, wykresy, mapy) Dotyczacych stanu zdrowia, czynników majacych wpływ na zdrowie i opieki zowotnej w krajach czlonkowskich UE. Umozliwiają one monitorowanie i porownanie danych oraz stanowią podstawę kształtowania i polityki.
Analiza wskaźników zdrowia społeczeństw krajów rozwiniętych -
dane z Zakładu Zdrowia Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego, kierowanego przez prof. dr. hab. Janusza Ślusarczyka
odstawie danych, zawartych głównie w raportach Światowej Organizacji Zdrowia,
dokonano analizy niektórych wskaźników zdrowia ludności krajów regionu europejskiego (bez państw byłego ZSRR leżących za Uralem i państw Europy liczących mniej niż milion mieszkańców), a także sześciu najzamożniejszych państw pozaeuropejskich.
Porównano średnią długość życia, prawdopodobieństwo zgonu między 15. a 59. rokiem życia, odrębnie dla mężczyzn i kobiet, oraz umieralność niemowląt dla obu płci łącznie. Na podstawie tych danych podzielono badane kraje na klasy, według arbitralnie dobranych kryteriów.
Do "superekstraklasy" zaliczono kraje, w których średnia długość życia mężczyzn wynosiła co najmniej 77 lat, kobiet - 81, suma wskaźników umieralności obu płci nie przekraczała 150, przy czym dla mężczyzn wskaźnik ten nie był wyższy niż 100, zaś dla kobiet - niż 60, a umieralności niemowląt - niż 5. W tej "superekstraklasie" znalazły się:
Tabela 1
Jeszcze w "ekstraklasie", ale już nie "super-" umieściliśmy siedem państw, w których pojedyncze parametry nie spełniały warunków pierwszej dziesiątki.
Tabela 2
W "pierwszej lidze" znalazły się kraje, w których średnia długość życia nie jest niższa od 75 i 80 lat, suma wskaźników umieralności w wieku 15-59 lat nie przekracza 200, zaś wskaźnik umieralności niemowląt - 6. Są to:
Tabela 3
Kolejną grupą, której parametry zdrowotne można określić jako dostateczne, stanowią
Tabela 4
I na koniec grupa o parametrach, których nie można uznać za zadowalające - czy to z powodu zbyt wysokiej umieralności niemowląt, czy też zbyt dużej umieralności w wieku 15-59 lat. Grupę tę stanowi pięć krajów:
Tabela 5
Z pozostałych krajów - Turcja, Albania, Azerbejdżan, Gruzja i Węgry mogą chyba przed rokiem 2012 osiągnąć wartości wskaźników zbliżone do prezentowanej wyżej grupy. W nieco dalszym horyzoncie czasowym można też widzieć takie szanse dla Armenii, Mołdawii, Bułgarii i Rumunii. Natomiast państwa bałtyckie, postradzieckie republiki azjatyckie, a także Rosja i Ukraina mają wskaźniki wręcz katastrofalne. Przeciętna długość życia mężczyzn na Ukrainie wynosi 61 lat, a w Rosji 59; kobiet odpowiednio:
73 i 72; umieralność niemowląt: 11 i 13 na tysiąc urodzeń żywych; zgony między 15. a 60. rokiem życia na Ukrainie to: 403 (M) i 150 (K), w Rosji zaś: 470 (M) i 173 (K).
Zamieszczone obok tablic ze wskaźnikami ilustrującymi zdrowotność mieszkańców badanych krajów wskaźniki ekonomiczne (PKB i wydatki na ochronę zdrowia) dowodzą, że ani poziom ogólnego dobrobytu, ani rozmiary wydatków na zdrowie nie mają bezpośredniego przełożenia na tegoż zdrowia powszechnie stosowane mierniki.