Dieta w wieku podeszłym - Otyłość czy niedożywienie

Otyłość jest dużo mniejszym problemem u osób w podeszłym wieku niż niedożywienie białkowo-energetyczne. Otyłość wpływa jednak na obniżenie sprawności, zwiększenie ryzyka zatoru płucnego, odleżyn, pogarsza takie choroby jak nadciśnienie tętnicze czy cukrzycę, sprzyja chorobom nowotworowym (rak macicy, sutka, jajników, okrężnicy, gruczołu krokowego).

Ocena niedożywienia – MNA (Mini Nutritional Assessment). Skrining: A-F

1. Czy ograniczenie spożywania posiłków w ostatnich 3 miesiącach wiązało się z utratą apetytu albo z zaburzeniami połykania, żucia lub trawienia?

0 = znaczna utrata apetytu/ 1 = umiarkowana utrata apetytu /2 = bez utraty apetytu

1. Utrata masy ciała w ciągu ostatnich 3 miesięcy

0 = utrata > 3 kg /1 = nie wiadomo /2 = utrata 1-3 kg /3 = bez utraty

MNA - skrining

C. Stopień aktywności ruchowej: 0 = unieruchomiony w łóżku /1 = umiejętność opuszczania łóżka lub fotela bez opuszczania mieszkania/2 = pełna sprawność

D. Czy pacjent w ciągu ostatnich 3 miesięcy przeszedł stres psychiczny lub ciężką chorobę somatyczną?: 0 = tak /2 = nie

E. Zaburzenia neuropsychiczne: 0 = ciężka demencja lub depresja /1 = łagodna demencja /2 = bez zaburzeń psychicznych

F. BMI (kg/m²): 0 = BMI < 19 /1 = 19 ≤ BMI < 21 /2 = 21 ≤ BMI 23 /3 = BMI ≥ 23

Punktacja (xx/14pkt):

≥12 pkt: nie ma ryzyka niedożywienia, nie ma potrzeby przeprowadzenia pełnej oceny

≤ 11 pkt: ryzyko niedożywienia, kontynuacja oceny

G. Czy pacjent mieszka w domu rodzinnym?: 0 = tak /1 = nie

H. Czy pacjent zażywa więcej niż 3 leki dziennie?: 0 = tak /2 = nie

I. Obecność otarć naskórka lub owrzodzeń: 0 = tak /1 = nie

J. Ile pełnych posiłków pacjent spożywa dziennie? : 0 = 1 posiłek/ 1 = 2 posiłki /2 = 3 posiłki

K. Czy pacjent spożywa: -przynajmniej 1 produkt mleczny (mleko, ser, jogurt) dziennie? T/N; -posiłki oparte na roślinach strączkowych lub jajach 2 lub więcej razy w tygodniu? T/N; -codziennie mięso, ryby lub drób? T/N

0 = jeśli 0-1 x tak /0,5 = jeśli 2 x tak /1 = jeśli 3 x tak

L. Czy w tygodniu pacjent spożywa 2 lub więcej razy posiłki zawierające owoce lub warzywa?: 0 = nie /1 = tak

M. Ile szklanek napojów pacjent wypija dziennie (woda, sok, herbata, kawa, mleko ...)?

0 = mniej niż 3 szklanki /0,5 = 3 do 5 szklanek /1 = więcej niż 5 szklanek21 ≤ BMI 23 /3 = BMI ≥ 23

N. Ocena sposobu spożywania posiłków: 0 = wymaga karmienia /1 = je samodzielnie, ale z trudnością /2 = pełna samoobsługa

O. Czy pacjent ocenia, że ma jakiekolwiek zaburzenia stanu odżywienia?

0 = duże niedożywienie /1 = nie potrafi ocenić lub umiarkowane niedożywienie /2 = nie stwierdza zaburzeń odżywienia

P. Jak pacjent ocenia swój stan zdrowia w porównaniu z innymi osobami w tym samym wieku?

0 = nie tak dobry /0,5 = nie wie /1 = tak samo dobry /2 = lepszy

Q. Obwód ramienia w połowie długości (mid-arm circumference, MAC; cm): 0 = MAC < 21 /0,5 = 21 ≤ MAC <22 /1 = MAC > 22

R. Obwód łydki (calf circumference, CC; cm): 0 = CC < 31 /1 = CC ≥ 31

MNA – interpretacja

Całkowita punktacja: Skrining: xx pkt (/14) / Pełna ocena: yy,y pkt (/16) / Razem: zz,z pkt (/30)

Interpretacja całkowitej punktacji (zz,z):

≥24 pkt = stan odżywienia dobry / 17 – 23,5 pkt = ryzyko niedożywienia / < 17 pkt = niedożywienie

Niedożywienie u osób w wieku podeszłym

Symptomy niedożywienia : zwiotczenie i suchość skóry , zwiotczenie mięśni , łamliwość włosów

Przyczyny niedożywienia : gorszy status ekonomiczny, mniejszy apetyt (osłabienie węchu i smaku, szybko osiągane uczucie sytości), przyjmowanie leków zaburzających wchłanianie składników odżywczych, braki w uzębieniu, zaburzenia procesów trawienia, motoryki jelit , zaburzenia sfery psychicznej , problemy z samodzielnym przygotowywaniem posiłków .

Prawidłowe odżywianie osób starszych :ilość potrzebnych kalorii ulega zmniejszeniu wraz z wiekiem, proporcje niezbędnych składników pożywienia pozostają takie same, ilość przyjmowanych płynów – wraz z wiekiem zmniejsza się uczucie pragnienia.

Niedobory pokarmowe:

Niedobór witamin: upośledzenie świadomości , złe gojenie się ran, niedokrwistość, siniaki, zwiększona podatność na zakażenia, zwiększona podatność na nowotwory

Niedobór mikroelementów: (Cynk, Selen, Miedź): upośledzenie odporności , złe gojenie się ran, ślepota nocna, proces zwyrodnieniowy plamki, osłabienie, bóle mięśniowe, niedokrwistość, zmniejszona tolerancja glukozy; Niedobory te najczęściej dotyczą osób z cukrzycą, marskością wątroby, alkoholików, przyjmujących leki odwadniające, osób karmionych przez dłuższy czas za pomocą sondy

Niedożywienie białkowo-energetyczne (białkowo-kaloryczne)

a)Przyczyny: niedostateczna podaż, złe wchłanianie składników odżywczych, lub nadmierne zużycie przez organizm.

b)Rodzaje: Uwiąd (marasmus) – wyniszczenie, w którego przebiegu dochodzi do zmniejszenia masy mięśniowej i zapasów tłuszczu w ustroju, zawartość białka w narządach i ich czynność pozostaje prawidłowa.; Kwashiorkor – wyniszczenie, wynikające z niedożywienia białkowo-energetycznego, głównie z hipoalbuminemii (norma alb. >4 g/dL, obniżenie alb.<3,5 g/dL); Towarzyszy temu niedokrwistość, limfocytopenia i obniżenie transferyny (obniżenie zdolności wiązania żelaza), może dojść do anergii i obrzęków; Anergia – brak reakcji na powszechnie występujące antygeny, np. wirusy, odczyny skórne

c)Stany chorobowe wynikające z niedożywienia białkowo-energetycznego: Zaburzenia świadomości. Anergia. Zwiększona męczliwość. Zmniejszona siła mięśniowa. Złamanie szyjki kości udowej. Hipotonia ortostatyczna. Odleżyny, obrzęki. Niedokrwistość. Zwiększona podatność na zakażenia. Zwiększona interakcja leków.

Szczegółowe wskazania dietetyczne u osób w starszym wieku

-Codzienne spożywanie jarzyn i owoców, produktów z pełnego ziarna zbóż i roślin strączkowych

-Okresowo spożywanie ryb, drobiu, mleka, zwłaszcza fermentowanego

-Znaczne ograniczenie cukru, słodyczy, białej mąki, soli, tłuszczów zwierzęcych, twardych margaryn

-W zależności od wskazań suplementacja diety witaminami, mikroelementami