METODY DYDAKTYCZNE.

DEFINICJA METODY

Metoda pochodzi od grec. słowa methodos co znaczy badanie, droga dochodzenia prawdy. METODY NAUCZANIA – systematycznie, celowo, wypracowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiając uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych.

METODY A INNE ELEMENTY SYSTEMY DYDAKTYCZNEGO:

a) METODY UZALEZNIONE SĄ OD:

- wieku uczniów, zainteresowań, formy aktywności

- przedmiotów nauki szkolnej

- celów i zadań pracy wychowawczo – dydaktycznej

- organizacji środków, którymi zamierza się posłużyć nauczyciel

Metody muszą być podporządkowane uczniowi.

Warunki powinny być optymalne (należy je tak dostosować, aby korzystać ze wszystkich metod).

Środki – powinny być dostosowane do metod.

PODZIAŁ METOD (W. OKON):

a) Metody asymilacji wiedzy zwane podającymi, słownymi – oparte głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym:

- POGADANKA – rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna odpowiedź ma potrójne zastosowanie: wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca

- DYSKUSJA – wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się do poglądów innych osób, odmienność stanowisk. Odmiany dyskusji: wspólne rozwiązywanie problemów, kształtowanie przekonań młodzieży, uzupełnienie własnej wiedzy

- WYKŁAD – bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości. Typy wykładów: konwencjonalny (treść przekazywana bezpośrednio w gotowej do zapamiętania postaci), problemowy (problem naukowy lub praktyczny), konwersatoryjny (przeplatanie fragmentów mówionych z wypowiedziami słuchaczy lub zadaniami teoretycznymi czy praktycznymi)

- OPIS – wydarzenia historyczne, urządzenia technicznego, opis krajobrazu

- OPOWIADANIE – przedstawienie akcji przebiegającej w określonym czasie przedstawienie biografii wypraw geograficznych odkryć naukowych

- PRACA Z KSIĄŻKĄ – opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych (czasopism radio telewizja nagrania. Sposoby: uczenie się z podręcznika

b) Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi oparte na twórczej aktywności poznawczej.

- KLASYCZNA METODA PROBLEMOWA – dominacja uczenia się nad nauczaniem; wytwarzanie sytuacji problemowej, formułowania problemów i pomysłów ich rozwiązania weryfikacja pomysłów rozwiązania, porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników
w nowych zadaniach

- METODA PRZYPADKÓW – polega na rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiegoś przypadku

- METODA SYSTUACYJNA – wprowadzanie uczniów w jakąś złożoną sytuacje, role

- GIEŁDA POMYSŁÓW - zespołowe wytwarzanie pomysłów rozwiązywania jakiegoś zadania – inaczej burza mózgów

- MIKRONAUCZANIE – uczenie się złożonych czynności praktycznych

- GRY DYDAKTYCZNE – wspólna cecha: pierwiastek zabawy

c) Metody waloryzacyjne zwane eksponującymi o dominacji aktywności emocjonalno – artystycznej

- IMPRESYJNE – kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze dzieła np. czytamy literaturę, oglądamy wystawę

- EKSPRESYJNE – sami uczestniczymy w wytwarzaniu

d) Metody praktyczne – przewaga aktywności praktyczno –technicznej (na zajęciach zawodowych wychowanie przez pracę)

- METODY ĆWICZEBNE – usprawnienie do zadań wytwórczych

- METODY REALIZACJI ZADAŃ WYTWÓRCZYCH – bezpośrednia realizacja

METODY WG ZACZYŃSKIEGO:

DZIELI METODY NA:

a) PRZEKAZYWANIE WIADOMOŚCI

- oparte na obserwacji (pokaz)

- oparte na słowie (pogadanka i dyskusja opis opowiadanie i wykład praca z książką

- oparte na działaniu m. laboratoryjna i m. zajęć praktycznych

b) OPARTE NA UTRWALANIE WIADOMOŚCI

- uczenie się na pamięć

- powtarzanie

- ćwiczenie

- sprawdzanie

c) METODY KONTROLI I OCENY

- konwencjonalne (ustne sprawdzanie wiadomości, pisemne sprawdzanie wiadomości, praca klasowa, posługiwanie się książką

- testy

- kontrola maszynowa – komputer = maszyna

- egzamin

d) METODA NAUCZANIA PROGRAMOWEGO

METODY WG CZ. KUPISIEWICZA OPARTE NA:

- słowie – wykład, opowiadanie, opis, pogadanka, dyskusja

- obserwacji (oglądowe – pokaz, pomiar

- działalności praktycznej uczniów – laboratoryjna (tradycyjna i problemowa) i zajęć praktycznych

- gry dydaktyczne – metody symulacyjne, sytuacyjne, inscenizacje i burza mózgów

METODY WG R. WIĘCKOWSKIEGO:

- informacyjne – wyjaśniania, opisu i narracji (nauczyciel przekazuje wiedze)

- heurystyczne – problemową, dyskusji, dialogu (uczeń samodzielnie dochodzi do wiedzy)

METODY WG K. KRUSZEWSKIEGO:

PODZIAŁ GIER DYDAKTYCZNYCH:

Zabawy i gry dydaktyczne podnoszą efektywność nauczania.

a) ZABAWA – to działalność sprawiająca przyjemność, cechy charakterystyczne: beztroska, relaks, integracja, dowolność (można je przerwać w dowolnym momencie)

b) GRY – odmiana zabawy która polega na postrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł (ma znaczenie wynik pojawiają się więc rywalizacja, zasady oraz cel, któremu należy się podporządkować, gra musi być przeprowadzona do końca)

c) BURZA MÓZGÓW – przeznaczona do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego

d) METODA SYTUACYJNA – polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, żeby był typowy dla dłużej klasy zdarzeń. (Fazy: opis sytuacyjny; polecenie, dodatkowe informacje o sytuacji; omówienie z ocena)

e) METODA SYMULACYJNA – w trakcie symulacji (inscenizacji) gracze mają znaczne możliwości oddziaływania na model który wskutek działań podlega zmianom

f) METODA BIOGRAFICZNA – polega na oparciu się na wzorach osobowych, biografii jednostki

UŻYTECZNOŚĆ I PRZYDACZNOŚĆ GIER:

- przygotowują do podjęcia pracy w zespole

- wyrabiają umiejętności komunikowania się

- pomagają utworzyć obraz samego siebie

- kształtują szczerość, rzetelność, otwartość

- ułatwiają wchodzenie w rolę i akceptację norm

- tworzą nawyki i umiejętności współpracy

- wyrabiają zdolność radzenia sobie w konfliktowych sytuacjach

- wyrabiają twórczość, fantazje i spontaniczność

- uczą prowadzenia rozmowy ukierunkowanej na partnera

WADY GIER:

- czasochłonność i pracochłonność w przygotowaniu gry

- wydłużenie czasu opracowania danego tematu

- zakłócenia spowodowane niezdyscyplinowaniem uczniów

- skłanianie do niepoważnego stosunku do nauki

- trudność w zazębieniu się z lekcjami prowadzonymi inna metoda

ZMODYFIKOWANY PODZIAL METOD NAUCZANIA (ZA F. SZLOSKIEM):

a) METODY AKTYWIZUJĄCE:

- METODA PRZYPADKÓW – metoda polegająca na analizie, a następnie dyskusji nad przedstawionym przez nauczyciela opisie zdarzeń (opis przypadku).

- METODA SYTUACYJNA – metoda ta polega na analizie a następnie dyskusji nad przedstawionym ciągiem zdarzeń. Analiza opisu sytuacji dokonywana jest przez słuchacza
z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym, a następnie prowadzona jest dyskusja nad zawartymi w tym opisie problemami.

- METODA INSCENIZACJI – w tej metodzie słuchacze przyjmują na siebie role osób występujących w zdarzeniu. Część słuchaczy uczestniczy w odgrywaniu ról, reszta pełni rolę obserwatorów. Do zajęć niezbędny jest scenariusz literacki (osoby, dialogi, rekwizyty). Istotna jest treść odgrywanej scenki, a nie jej jakość.

- DYSKUSJA DYDAKTYCZNA

- METODA PROJEKTU

- METODA TEKSTU PRZEWODNIEGO

- SYMULACJE

- GRY DYDAKTYCZNE – działanie w formie ćwiczeń z elementami zabawy, w których ściśle przestrzega się określonych zasad. Rozróżnia się: gry funkcyjne, symulacyjne, decyzyjne, planowe.

b) METODY PRAKTYCZNE – za pomocą metod praktycznych kształtują się i rozwijają umiejętności, nawyki i sprawności o charakterze praktycznym. Wiedza i umiejętności zdobyte podczas działania są trwalsze od wiedzy i umiejętności przyswajanych innymi metodami.

KLASYFIKACJA PRAKTYCZNYCH METOD NAUCZANIA:

- POKAZ Z OBJANIENIEM

- POKAZ Z INSTRUKTAŻEM

- ĆWICZENIA PRAKTYCZNE

- ĆWICZENIA LABORATORYJNE

- ĆWICZENIA PRODUKCYJNE

- DYSKUSJA PUNKTOWA

- DYSKUSJA PLANOWA

- DYSKUSJA PLANOWA

- DYSKUSJA ZWIĄZANA Z WYKŁADEM

- METAPLAN

- DYSKUSJA OKRAGLEGO STOŁU

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

CZESŁAW KUPISIEWICZ DEFINIUJE ŚRODKI DYDAKTYCZNE JAKO „przedmioty materialne, które dostarczają uczniom określonych bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych i innych, dzięki czemu usprawniają proces kształcenia, a przez to wpływają korzystnie na jego przebieg i efekty”.

MIANEM PRZEDMIOTU KUPISIEWICZ określa zarówno przedmioty oryginalne, jak
i ich ekwiwalenty modelowe, obrazowe lub symboliczne.

PODZIAŁ ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH WEDŁUG CZ. KUPISIEWICZA:

- WZROKOWE – wszelkie przedmioty naturalne, modele, obrazy, symbole, słowo pisane
i drukowane, litery, cyfry, wykresy, itp.

- SŁUCHOWE – płyty, taśmy magnetofonowe, radio, instrumenty muzyczne

- WZROKOWO – SŁUCHOWE – projektory filmowe, telewizor, video.

KUPISIEWICZ DZIELI ŚRODKI KSZTALCENIA NA:

- POMOCE NAUKOWE – przedmioty, którymi posługuje się nauczyciel, aby zrealizować cele kształcenia.

- PRZEDMIOTY INDYWIDUALNEGO WYPOSAŻENIA UCZNIÓW – podręczniki, zeszyty ćwiczeń, przybory do pisania, rysowania, itp.

- DO ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH ZALICZA – urządzenia sportowe, przyszkolne działki botaniczne, hodowle niektórych zwierząt, itp.

W. OKOŃ DZIELI ŚRODKI DYDAKTYCZNE NA:

a) PROSTE:

- ŚRODKI SŁOWNE – podręczniki i inne teksty drukowane

- ŚRODKI WZROKOWE (WIZUALNE) – przedmioty, obrazy, modele

b) ZŁOŻONE:

- MECZANICZNE ŚRODKI WZROKOWE – aparat fotograficzny, teleskop

- ŚRODKI SŁUCHOWE – magnetofon, radio

- ŚRODKI SŁUCHOWO – WZROKOWE (AUDIOWIZUALNE) – film dźwiękowy

- ŚRODKI AUTOMORTYZUJĄCE PROCES UCZENIA SIĘ – maszyny dydaktyczne, gabinety językowe (laboratorium językowe), komputery.

UMIEJĘTNOŚCI TECHNICZNE NAUCZYCIELA

BŁĘDY W PREZENTACJI

FUNKCJE ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH:

- ułatwiają uczniom poznawanie w sposób bezpośredni i pośredni

- pobudzają i intensyfikują procesy myślowe uczniów

- zastępują lub dopełniają czynności dydaktyczne nauczyciela

CZESŁAW KUPISIEWICZ dodaje ponadto, że samodzielne przygotowanie
i wykorzystanie przez uczniów środków kształcenia ma duże walory dydaktyczne
i wychowawcze.

FUNKCJE ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH WG GEISSLERA:

- motywacyjna

- informacyjna

- sterująca procesem kształcenia

- racjonalizacyjna (oszczędność nakładu sił i czasu)

Wymienione funkcje występują najczęściej łącznie, przy czym jedna z nich odgrywa rolę wiodącą, a pozostałe ją dopełniają.

FUNKCJE ŚRODKÓW WG OKONIA:

- poznawanie rzeczywistości

- poznawanie wiedzy o rzeczywistości

- kształtowanie postaw i emocjonalnego stosunku do rzeczywistości

- rozwijanie działalności przekształcającej rzeczywistość

DOBÓR ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH:

Szczególnie istotne jest uzależnienie wykorzystania określonych środków kształcenia od:

- założonych celów lekcji

- metod kształcenia

- cech psychofizycznych uczniów

- właściwości poszczególnych przedmiotów szkolnych