Definicja Układu Europejskiego

Umowa o stowarzyszeniu z państwami członkowskimi Wspólnot Europejskich, praktyka stosowana od 1991 z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Mające umożliwić tym państwom uczestnictwo w procesie początkowej integracji polityczno-gospodarczej. Przewidywały m.in. utworzenie strefy wolnego handlu dla produktów przemysłowych w okresie 10 lat, usuwały ograniczenia w wymianie towarowej szybciej ze strony Wspólnot Europejskich niż krajów partnerskich, tworzyły podstawy pomocy finansowej i technicznej w ramach organizacji specjalnego funduszu PHARE. Układy te zawarło 10 państw regionu Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Polska. Układ stanowił wstępny krok do złożenia wniosków o pełne członkostwo.

Układ Europejski, a Polska

19 maja 1990 roku Polska złożyła wniosek w sprawie rozpoczęcia negocjacji dotyczących stowarzyszenia Polski ze Wspólnotami Europejskimi. Rząd polski powołał Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej i Pomocy Zagranicznej, którym został Jacek Saryusz – Wolski. Jego zadaniem było wspieranie negocjacji stowarzyszeniowych.
Negocjacje te zakończyły się podpisaniem 16 grudnia 1991 roku tzw. Układu Europejskiego, który ratyfikowany został 20 października 1992 roku, a w życie wszedł 1 lutego 1994 roku. Po ratyfikacji UE stworzyła ramy dla bliższej współpracy gospodarczej, ale też i dla zacieśnienia stosunków politycznych oraz pomocy ze strony Unii Europejskiej na rzecz demokratyzacji Polski oraz reformowania jej gospodarki.

Budowa Układu Europejskiego

Układ Europejski składa się z preambuły, 9 części ze 122 artykułami, 13 załączników, 7 protokołów, deklaracji i wymiany listów. W trakcie realizacji uległ on pewnym modyfikacjom, w wyniku dołączenia kilku dodatkowych protokołów, porozumień w formie wymiany listów oraz decyzji Rady Stowarzyszenia.

W Preambule Układu odnajdujemy ważny zapis, że "końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnotach, a Stowarzyszenie, zdaniem Umawiających się Stron, pomoże Polsce osiągnąć ten cel". Artykuł 1 definiuje następujące cele Układu:

-ustanowienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego, który umożliwi rozwój bliskich stosunków politycznych między stronami,

-popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych między stronami, w celu sprzyjania dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu i dobrobytowi w Polsce,

-stworzenie podstawy dla pomocy finansowej i technicznej Wspólnoty dla Polski,

-stworzenie właściwych ram dla stopniowej integracji Polski ze Wspólnotą,

-popieranie współpracy w dziedzinie kultury

Poszczególne części Układu

Część I.

Dialog polityczny. Układ Europejski ustanawia regularny dialog polityczny. Związane z nim konsultacje odbywają się pomiędzy Prezydentem Rady Europejskiej i Przewodniczącym Komisji Wspólnot Europejskich (obecnie Komisji Europejskiej) z jednej strony, a Prezydentem Polski z drugiej.

Część II.

Zasady Ogólne. Ustanawia stowarzyszenie Rzeczypospolitej Polskiej ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi na okres dziesięciu lat, z podziałem na dwa kolejne etapy, każdy obejmujący w zasadzie pięć lat.

Część III, Część IV, Część V.

Zapewnia wejście państwa w układ wolnego rynku – 4 swobody przepływu.

Część VI, Część VII, Część VIII.

Ta części Układu poświęcone są:

*współpracy gospodarczej: w przemyśle, na rzecz popierania i ochrony inwestycji, w dziedzinie normalizacji i certyfikacji, nauce i technice, edukacji i kształceniu, rolnictwie i sektorze rolno-spożywczym, energetyce, atomistyce, ochronie środowiska naturalnego, transporcie i łączności, bankowości, ubezpieczeniach i innych usługach finansowych, polityce walutowej.

*współpracy kulturalnej: tłumaczenie dzieł literackich, konserwację oraz odbudowę pomników i zabytków, szkolenie osób pracujących w sferze kultury oraz organizację imprez kulturalnych o charakterze europejskim

*współpracy finansowej: w formie subwencji i kredytów przeznaczonych na przyśpieszenie przemian gospodarczych w Polsce, a także na przezwyciężanie gospodarczych i społecznych skutków przekształceń strukturalnych.

Część IX.

Postanowienia instytucjonalne, ogólne i końcowe. Art. 102-122 zawierają m.in. zapisy ustanawiające Radę Stowarzyszenia, Komitet Stowarzyszenia oraz Parlamentarny Komitet Stowarzyszenia.

PHARE i EBOR, wynikiem Układu Europejskiego

Państwa zachodnie postanowiły udzielić pomocy niektórym krajom Europy Środkowej. Grupa G-7, czyli najbardziej uprzemysłowione państwa świata zdecydowały o udzieleniu pomocy gospodarczej Polsce i Węgrom. Program PHARE (Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies), koordynowany był przez Komisję Europejską. Innym istotnym wydarzeniem było powstanie w maju 1990 roku EBOR (European Bank for Reconstruction and Development), którego zadaniem było wspieranie finansowe państw aspirujących do członkostwa w UE, poprzez udzielanie kredytów na przedsięwzięcia sprzyjające rozwojowi gospodarczemu.

Postanowienia Układu Europejskiego dla Polski

Przewidywał, że ograniczenia w handlu pomiędzy Polską i WE zostaną złagodzone, a z czasem całkowicie zniesione. Obszary uznane za szczególnie ważne gospodarczo, zostały wyłączone spod liberalizacji. Poza tym rząd Polski w styczniu 1993 roku sformułował program działania w celu dostosowania gospodarki i systemu prawnego Polski do wymogów Układu Europejskiego. 8 kwietnia 1994 roku Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w UE. Wówczas Układ Europejski zaczął być traktowany jako traktat przedakcesyjny. Stał się on podstawą działań dostosowawczych bezpośrednio zmierzających do uzyskania przez Polskę członkostwa w UE.

Podsumowanie

Celem podstawowym układu było stworzenie strefy wolnego handlu pomiędzy Polską i UE w okresie 10 lat. Podjęta została również kwestia swobodnego przepływu towarów, zwłaszcza eliminacji ceł i ograniczeń ilościowych oraz środków im podobnych, w ciągu 10 lat. Przyjęto również zasadę dyferencjacji, czyli niesymetryczności, co oznacza że tempo i zakres środków liberalizujących wymianę handlową jest różny dla Polski i UE.

Ponad to Polska zobowiązała się do zapewnienia wspołpracy w aspektach:

-swobodnego przepływu pracowników

-swobody podejmowania działalności gospodarczej

-swobody świadczenia usług

-swobody przepływu kapitału

-zasady prawa konkurencji

-dostosowanie polskiego prawa do prawodawstwa UE

-regulacje współpracy gospodarczej, która ma sprzyjać rozwojowi ekonomicznemu i społecznemu Polski

-współpraca finansowa – zasady tworzenia i rozdziału funduszy PHARE*

-kwestie instytucjonalne – skład i procedury działania Rady Stowarzyszenia, Komitetu i Komisji Parlamentarnej Stowarzyszenia.