EKONOMIKA BUDOWNICTWA

Inwestycje – nakłady gospodarcze przeznaczone na stworzenie lub powiększenie zasobów majątku trwałego

Środek trwały – środki pracy (maszyny, urządzenia) uczestniczące w procesie wytwarzania dóbr i usług

Środek pracy zaliczamy do środka trwałego pod warunkiem, że:

• wartość początkowa jest wyższa niż 3,5tys złotych

• okres używalności jest dłuższy niż 1 rok

• środek jest sprawny technicznie

• jesteśmy właścicielami lub współwłaścicielami

Środki trwałe podlegają zjawisku tzw. amortyzacji.

K_P - koszty produkcji

Z_B – zysk brutto

Stopa amortyzacji – ile procent wartości początkowej kosztów środka trwałego mogę doliczyć na koniec roku do kosztów produkcji

Jeśli chcemy się pozbyć środka trwałego możemy go:

• podarować (procedura darowizny)

• sprzedać ( po cenach rynkowych i podczas przetargu)

Inaczej możemy być posądzeni o działanie na szkodę firmy.

Każdy zakup środka trwałego jest WYDATKIEM firmy, a nie kosztem. Jest wydatkiem dlatego, że można go sfinansować tylko z zysku netto (po zapłaceniu podatku). Nie można go wkalkulować w koszty firmy!

W przypadku kredytu raty spłacamy z zysku netto, natomiast opłaty dodatkowe możemy wkalkulować w koszty produkcji.

>> KAŻDY KOSZT JEST WYDATKIEM. NIE KAŻDY WYDATEK JEST KOSZTEM. <<

Środki trwałe podlegają:

• zużyciu technicznemu - gdy opłacałoby się wymienić na nowy

• zużyciu fizycznemu – gdy środek trwały jest niesprawny i nie opłaca się go remontować, środek przeznaczamy na złom

• zużyciu ekonomicznemu – gdy środek trwały, jeszcze sprawny, opłaca się wymienić na nowy

Inwestując w przedsiębiorstwie nie zawsze powiększamy majątek

­

Kp – koszty produkcji

Ir – koszty kapitałowe

Kb – koszty bieżące

Is – koszty amortyzacji

Reprodukcja majątku trwałego – inwestycje na poziomie kosztów amortyzacji

Dekapitalizacja majątku trwałego – inwestycje poniżej poziomu kosztów amortyzacji

Reprodukcja rozszerzonego majątku trwałego – inwestycje powyżej poziomu kosztów amortyzacji

Tylko w tym ostatnim przypadku mówi się o INWESTYCJI NETTO. Jest to różnica między kosztami inwestowania, a kosztami amortyzacji.

INWESTYCJE BRUTTO – faktyczny poziom inwestowania

Nakłady inwestycyjne – wyrażone w pieniądzu nakłady pracy żywej i uprzedmiotowionej poniesione na stworzenie określonych elementów majątku trwałego i obrotowego

Środki obrotowe – środki potrzebne do rozpoczęcia działalności

Podział inwestycji:

• Ze względu na przeznaczenie i efekty ekonomiczne

• inwestycje produkcyjne – nakłady gospodarcze na stworzenie lub powiększenie zasobów trwałych służących do produkcji dóbr lub usług materialnych

• inwestycje nieprodukcyjne – nakłady na stworzenie tzw. zasobów (dóbr) długotrwałej konsumpcji oraz na rozszerzenie usług niematerialnych (szpitale, przychodnie, mieszania komunalne, szkolnictwo, oświata, służba zdrowia)

• Ze względu na rolę odgrywaną w procesie produkcji

• inwestycje odtworzeniowe (restytucyjne) – polegają na zastąpieniu starych wyeksploatowanych środków trwałych, środkami nowymi. Efektem jest niewielki wzrost wielkości produkcji oraz niewielka obniżka kosztów produkcji.

• inwestycje rozwojowe

- uzupełniające - zwiększające stan wyposażenia, celem jest usprawnienie procesu produkcji

- modernizacyjne - celem jest unowocześnienie bazy produkcyjnej

- polegające na rozbudowie – celem jest zwiększenie zdolności produkcyjnej poprzez zwiększenie powierzchni produkcyjnej ( w ramach istniejącej lokalizacji lub bezpośrednim sąsiedztwie)

- nowe inwestycje – celem jest zwiększenie zdolności produkcyjnej poprzez zwiększenie powierzchni produkcyjnej (nowe powierzchnie w ramach nowej lokalizacji)

• Ze względu na zakresy rzeczowe inwestowania

• przedsięwzięcia – najszerszy zakres inwestycyjny, obejmuje inwestycje o kompleksowo określonym zakresie

ZTE – Założenia Techniczno – Ekonomiczne

ZZK – Zbiorcze Zestawienie Kosztów

• zadania inwestycyjne – część zakresu rzeczowego przedsięwzięcia możliwa do wyodrębnienia, która może podjąć samodzielnie działalność gospodarczą pomimo, że przedsięwzięcie jako całość nie zostało jeszcze ukończone

• obiekty inwestycyjne – najwęższy zakres inwestowania(budynek, budowla, sieć infrastruktury, urządzenie)

Inwestycja jest realizowana na zasadzie dwóch etapów, które się dzielą na fazy.

Cykl inwestycyjny – zaczyna się w momencie podjęcia decyzji o celu inwestycji

FAZA I – Przygotowanie inwestycji do realizacji (programowanie i projektowanie)

Czy jest sens? Czy będzie popyt?

FAZA II – Realizacja inwestycji

Kryteria analizy i oceny ekonomicznej

Koszty produkcji - nakłady wyrażone w pieniądzu poniesione w celu wytworzenia konkretnego produktu bądź usługi

• koszty stałe – zależne od wielkości produkcji

• koszty zmienne – bieżące, funkcja wielkości produkcji

Koszty stałe

• koszty kapitału

• koszty amortyzacji

Koszty zmienne (bieżące)

• robocizny – płace i inne koszty związane z zatrudnieniem

• materiałowe – koszty poniesione na zakup materiałów, surowców do produkcji, ale też użytkowe – biurowe

• usług – koszty ponoszone z tytułu zatrudnienia firm podwykonawczych

Wartość dodana netto W_dn zysk czysty + koszty kapitału + koszty bieżące

Wartość dodana brutto W­_db wartość dodana netto + koszty amortyzacji

Zużycie pośrednie Z_p koszty bieżące materiałów K_bm i usług K_bu

Produkt krajowy brutto – suma wartości dodanych brutto wytworzonych we wszystkich działach i sekcjach gospodarki narodowej

Kryteria analizy ekonomicznej:

• I kryterium wyboru dla kierunku optymalizacji i maksymalizacji efektu (zakreskowane pola)

• II kryterium wyboru dla kierunku optymalizacji i minimalizacji nakładu

	ZC	ZB	DCZ dochód czysty	Db ­dochód brutto	Wdn	Wdb
Zc	/ /	/ /	/ /	/ /	/ /	/ /
Jr			/ / /	/ / / /	/ / / /	/ / / /
Kbr					/ / / / /	/ / / / /
Kbm
Kbn
Js		/ / / / / /		/ / / / / / /		/ / / / / / /

Minimalizacja efektów przedsiębiorstwa komunalne wykorzystujące dotacje np. szpitale

(pola puste)

1. J  r  +  K_b  +  J s →  min

K_p→ min

1. J r  +  Kb→ min

2. K_b  +  J  s→min

3. K_b→ min

4. Z_p  +  J  s →  min

5. Z_p→ min

Maksymalizacja efektów jak osiągnąć największe zyski

(pola zakreskowane)

1. Zc  ≥  0→max

2. Z_B  ≥  J  s 

3. D_CZ  ≥  J  r 

4. D_b  ≥  J  s +  J  r  

5. W_dn  ≥  J  r +  K_br

6. W_db  ≥  J  r +  K_br+ J  s

Ocena względna wariantów techniczno- ekonomicznych

Ocena względna - jeden wariant względem drugiego wariantu

Warianty różnią się między sobą:

• nakładami inwestycyjnymi ( J )

• okresem eksploatacji ( n )

• kosztami bieżącymi produkcji/utrzymania ( K_b )

• efekt użytkowy (wydajność maszyny) ( V­_m )

I WARIANT

najczęstszy przypadek

„= ” oznacza „są zbliżone”

II WARIANT

droższy przy zakupie, tańszy przy eksploatacji

• Jeśli mamy do wyboru 2 warianty:

ΔJ =  J₁ − J₂

ΔK_b= K_b2 − K_b1

ΔK_bn >   ΔJ to co zaoszczędzone na K_{b ­} przez 5 lat musi być mniejsze od zwyżki nakładu

• Jeśli warunków jest więcej to robimy rachunek ciągniony:

J +  J r n +  K_bn → min wszystko to co musimy wydać na wariant przez 5lat

J_{rn ­} - oprocentowanie nakładów

III WARIANT

Przykład:

150 000 > 120 000

6 lat > 5 lat

420 000 < 450 000

Rachunek ciągniony byłby bezsensu osobno dla 5 i dla 6 lat, więc rachunek obliczamy przeciętnie na rok.

$$\frac{\mathbf{J + \ }\mathbf{J\ r\ n}_{\mathbf{\ }}\mathbf{+ \ }\mathbf{K}_{\mathbf{b}}\mathbf{n}}{\mathbf{n}}\mathbf{= \ }\frac{\mathbf{J}}{\mathbf{n}}\mathbf{+}\mathbf{J\ r}_{\mathbf{\text{\ \ }}}\mathbf{+ \ }\mathbf{K}_{\mathbf{b}}$$

$$\frac{1}{n} = s\ \ - stopa\ amortyzacji$$

J  s  +  J  r  +  Kb  =  J (s + r)+ Kb →  min wybieramy ten wariant, gdy pełne roczne koszty produkcji są najkorzystniejsze Kp → min

IV WARIANT

Przykład

150 000 > 120 000

6 lat > 5 lat

420 000 < 450 000

1200 > 1000

By doprowadzić do porównania należy policzyć jakie koszty przypadają na jedną sztukę.

Wskaźnik efektywności ekonomicznej:

$$\mathbf{E}_{\mathbf{b}}\mathbf{= \ }\frac{\mathbf{\text{J\ }}\left( \mathbf{s + r} \right)\mathbf{+ \ }\mathbf{K}_{\mathbf{b}}}{\mathbf{V}_{\mathbf{m}}}\mathbf{\rightarrow min}$$

$$\frac{K_{p}}{V} \rightarrow \ \frac{\text{koszty\ produkcji}}{wielkosc\ produkcji}\ \Longrightarrow \ K_{j} - \ koszt\ wyprodukowany\ jednostki$$

$\frac{\text{J\ }\left( s + r \right)}{V_{m}} + \ \frac{\ K_{b}}{V_{m}}$ licznik jest stały stąd ma znaczenie wartość V_m, dlatego będziemy dzielić przez V_E czyli faktyczną ilość produkcji (tą którą faktycznie będę produkować, a nie możliwości produkcji maszyny)

$\mathbf{E}_{\mathbf{b}}\mathbf{= \ }\frac{\mathbf{\text{J\ }}\left( \mathbf{s + r} \right)\mathbf{+ \ }\mathbf{K}_{\mathbf{b}}}{\mathbf{V}_{\mathbf{E}}}\mathbf{\rightarrow min}$ z tego wyjdzie rzeczywista wartość K_j

Ocena względna wariantów inwestycyjnych

$$\boxed{\mathbf{1}}\mathbf{\text{\ \ \ \ \ }}\frac{\mathbf{K}_{\mathbf{p}}}{\mathbf{P}}\mathbf{\ } \Longrightarrow \ \mathbf{K}_{\mathbf{j}}\mathbf{=} > const$$

$$\boxed{\mathbf{2}}\mathbf{\text{\ \ \ \ }}\frac{\mathbf{K}_{\mathbf{p}}}{\mathbf{P}}\mathbf{\ } \Longrightarrow \ \mathbf{K}_{\mathbf{j}}\mathbf{=} > rosnie$$

$$\boxed{\mathbf{3}}\mathbf{\text{\ \ \ }}\frac{\mathbf{K}_{\mathbf{p}}}{\mathbf{P}}\mathbf{\ }\mathbf{\Longrightarrow \ }\mathbf{K}_{\mathbf{j}}\mathbf{=} > \mathbf{\text{maleje}}$$

Ocena względna wariantów inwestycyjno-produkcyjnych w rachunku bezpośrednim

$$\mathbf{E = \ }\frac{\mathbf{\text{J\ }}\left( \mathbf{s + r} \right)\mathbf{+ \ }\mathbf{K}_{\mathbf{b}}}{\mathbf{V}}\mathbf{\rightarrow min}$$

$$\mathbf{E = \ }\frac{\mathbf{\text{J\ }}\left( \mathbf{s + r} \right)\mathbf{+ \ }\mathbf{K}_{\mathbf{b}}}{\mathbf{P}}\mathbf{\rightarrow min}$$

K­_b - koszty bieżące produkcji lub eksploatacji

P – wielkość produkcji

r – oprocentowanie kapitału

s – średnia ważona stopa amortyzacji, ważona udziałem wartości poszczególnych grup środków trwałych w środkach trwałych ogółem

Zamrożenie nakładów inwestycyjnych – zjawisko nieuniknione wynikające z występowania fazy realizacji inwestycji

Dopóki nakłady inwestycyjne są w fazie realizacji inwestycji, nie przyczyniają się do wzrostu produkcji, a więc osiągania efektów ekonomicznych.

Nie osiąganie efektów ekonomicznych w fazie realizacji inwestycji jest względną stratą inwestycji.

Z = J b r

(wielkość zamrożenia = nakłady · okres · stopa oprocentowania)

Nakłady będą zamrożone na okres b/2:

J = $\mathbf{J\ + \ Z\ = J + J\ \ }\frac{\mathbf{b}}{\mathbf{2}}\mathbf{\ r = J\ }\left( \mathbf{1 + \ }\frac{\mathbf{b\ r}}{\mathbf{2}}\mathbf{\ } \right)\mathbf{= \ J\ Z\ \ }\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \Longrightarrow \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \mathbf{Z = \ }\mathbf{1 + \ }\frac{\mathbf{b}_{\mathbf{r}}}{\mathbf{2}}$

Sumaryczne koszty amortyzacji

$$\sum_{}^{}{\mathbf{A\ = \ }\mathbf{s}_{\mathbf{1}}\mathbf{J}_{\mathbf{1}}}\mathbf{+ \ }\mathbf{s}_{\mathbf{2}}\mathbf{J}_{\mathbf{2\ }}\mathbf{+ \ \ldots + \ }\mathbf{s}_{\mathbf{n}}\mathbf{J}_{\mathbf{n}}$$

$\frac{\sum_{}^{}\mathbf{\text{A\ }}}{{\mathbf{J}_{\mathbf{1}}\mathbf{+ \ }}_{}\mathbf{J}_{\mathbf{2\ }}\mathbf{+ \ \ldots + \ }\mathbf{J}_{\mathbf{n}}}$ = $\frac{\sum_{}^{}\mathbf{\text{A\ }}}{\sum_{}^{}\mathbf{\text{J\ }}}$

Ocena bezwzględna wariantów inwestycyjnych w rachunku rocznym

1. Porównanie wskaźnika efektywności bezpośrednio z ceną.

Im bliżej P_max tym lepiej, bo większy zysk!

Pgr  ≤  Pe  ≤  Pmax

Eb ≤ C

1. Określenie wskaźnika efektywności rynkowej

W miejsce wielkości produkcji wstawiamy wartość produkcji

P · C = W

$$\mathbf{E}_{\mathbf{r}}\mathbf{= \ }\frac{\mathbf{\text{J\ }}\left( \mathbf{s + r} \right)\mathbf{+ \ }\mathbf{K}_{\mathbf{b}}}{\mathbf{W}}\mathbf{\leq \ \ 1}$$

1. Określenie…

Z = W − J (r + s )− Kb  ≥ 0 → max

1. Graniczna wartość produkcji

W  =  J (r  +  s)  +  Kb

wartość produkcji = kosztom produkcji

Kb = Kbj · P = koszt bieżący wyprodukowania jednostki · ich ilość

Pgr  C = J (r  +  s)  +  Kbj  Pgr

Pgr ( C − Kbj)= J (r  +  s) 

$$\mathbf{Pgr = \ }\frac{\mathbf{\ J\ (r\ + \ s)\ }}{\mathbf{C - Kbj}}$$

1. Graniczne koszty produkcji

W = J (s + r)+ Kb /: P

$$\mathbf{C = \ }\frac{\mathbf{\text{J\ }}\left( \mathbf{s + r} \right)\mathbf{+ \ Kb\ }}{\mathbf{P}}$$

1. Graniczne nakłady inwestycyjne

Kp = Jr + Js + Kb

koszt produkcji = koszt kapitału + koszt amortyzacji + koszty bieżące

W  =  J (r  +  s)  +  Kb

$$\mathbf{\ }\frac{\mathbf{\text{Kb}}}{\mathbf{J}}\mathbf{=}\mathbf{k}$$

W  =  Jgr (r  +  s)  +  kJ

W  =  Jgr (r  +  s + k )

$$\mathbf{Jgr = \ }\frac{\mathbf{W}}{\mathbf{(r\ + \ s + k\ )}}\mathbf{\ }$$

$$\mathbf{Wk\ = \ }\frac{\mathbf{C}}{\mathbf{(r + s + k)}}$$