Projekt nowelizacji KPK

- przekazany na forum rządowe w grudniu 2011

- kierunek: ku zwiększonej sporności, kontradyktoryjności

- 198 przepisów KPK ulegnie modyfikacji

- 25 przepisów intertemporalnych (stopień skomplikowania materii)

- założenia nowelizacji

- przemodelowanie postępowania jurysdykcyjnego w kierunku zwiększonej kontradyktoryjności tego stadium procesu (niezbędna modyfikacja także
postępowania przygotowawczego)

- modyfikacja art. 297 § 1 pkt. 5 KPK – zmiana akcentów: dowody gromadzi prokurator w zakresie niezbędnym dla wniesienia aktu oskarżenia
- projekt: „… zebranie, zabezpieczenie i (…) utrwalenie dowodów po to, by przedstawić je sądowi” – przedstawiamy dowody
na poparcie tezy aktu oskarżenia → modyfikacja art. 334 § 1 (sądowi będziemy przekazywać jedynie materiały postępowania
przygotowawczego związane z kwestią odpowiedzialności osób wskazanych w tym akcie o czyny w nim zarzucane)

- przerzucenie odpowiedzialności za wynik postępowania z sądu na strony, w pierwszym zaś rzędzie – z uwagi na obowiązującą zasadę
domniemania niewinności – na oskarżyciela; sąd powinien pełnić rolę raczej biernego arbitra, który po przeprowadzeniu przez strony dowodów,
uprzednio wnioskowanych przez strony i dopuszczonych przez sąd, wyda sprawiedliwe rozstrzygnięcie

- modyfikacja art. 167 § 1 – w postępowaniu przed sądem wszczętym z inicjatywy strony (również prokuratora – a więc dot. też trybu
publicznego) dowody przeprowadzane są przez strony (np. strona wnosi o przesłuchanie świadka, więc go sama musi „przesłuchać” -
ona zadaje pytania, ona docieka), po ich dopuszczeniu przez prezesa, przewodniczącego lub sąd. W razie niestawiennictwa strony, na której
wniosek dowód został dopuszczony, a także w wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych przypadkach dowód przeprowadza sąd w granicach
tezy dowodowych. W wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych przypadkach (gł. dot. sytuacji, w której oskarżony w przypadku nie podjęcia aktywności przez sąd zostałby skazany, a przeprowadzenie dowodu wydaje się oczywiste – np. przesłuchanie X, który ma pełną wiedzę
na ten temat, X nie był wezwany ale wspomina o nim Y), sąd może dopuścić i przeprowadzić dowód z urzędu

- art. 167 § 2 – w innym postępowaniu przed sądem oraz w postępowaniu przygotowawczym dowody przeprowadzane są przez organ
procesowy prowadzący postępowanie. Nie wyklucza to prawa do zgłoszenia wniosku dowodowego przez strony

- modyfikacja art. 447 § 5 – w postępowaniu wszczętym z inicjatywy strony, w apelacji nie można podnosić zarzutu niedopuszczenia dowodu
z urzędu lub niedostatecznej aktywności sądu w przeprowadzaniu dowodu (…) – tj. nowa regulacja, a nie modyfikacja istniejącego przepisu

- art. 447 § 6 – przepisu § 5 nie stosuje się, jeżeli przeprowadzenie dowodu jest obowiązkowe

- modyfikacja art. 370 § 2 – w przypadku dowodu przeprowadzanego przez stronę, zadaje ona jako pierwsza pytania osobie przesłuchiwanej,
zaś członkowie składu orzekającego mogą zadawać pytania tylko w wyjątkowych, szczególnie uzasadniających sytuacjach

- nowe brzmienie art. 393 § 3 – zdaniem twórców projektu w procesie trzeba wzmocnić możliwość korzystania przez strony (w szczególności
przez oskarżonego) z dowodów prywatnych → modyfikacja art. 393 § 3: mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne,
powstałe poza postępowaniem karnym w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki (usunięcie zwrotu: „i nie dla jego celów”)

- w związku z poszerzeniem możliwości wykorzystywania dowodów prywatnych

- modyfikacja art. 174: in fine dodano zwrot „lub innych dokumentów”

- nowa regulacja art. 168 a: niedopuszczalne jest przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu uzyskanego dla celów postępowania
karnego, za pomocą czynu zabronionego (przestępstwo + wykroczenie; formuła szersza niż `czyn zabroniony` - brak uwzględnienia
strony podmiotowej)

- ma wykluczyć możliwość instalowania na zlecenie strony procesowej podsłuchów czy dokonywania przesłuchania; określa granice dopuszczalności wykorzystania dowodów zaprezentowanych przez oskarżyciela

- nie uregulowano dowodów nielegalnych pośrednio – jednak obecnie nie ma zakazu wykorzystywania takich dowodów w polskiej procedurze
karnej

- wpływ proponowanych zmian w sferze kontradyktoryjności na zasadę prawdy materialnej (art. 2 § 2)

- wg Komisji Kodyfikacyjnej projekt nowelizacji nie na rusza tej zasady, co czyni obecna regulacja – szukania dowodów
„na skazanie” + zabezpieczeniem dla tej zasady pozostanie art. 167 § 1 w nowym brzmieniu

- dalsze modyfikacje będące pochodną poszerzenia kontradyktoryjności

- nowe brzmienie art. 2 § 1 pkt. 1: (…) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba której
nie udowodniono winy, nie poniosła tej odpowiedzialności

- nowe brzmienie art. 5 § 2: wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym, rozstrzyga się na korzyść oskarżonego
(dot. tylko wątpliwości faktycznych + strona a nie sąd ma usunąć te wątpliwości)

- tylko w postępowaniu przygotowawczym wyznaczenie obrońcy z urzędu uwarunkowane będzie sytuacją materialną podejrzanego

- w postępowaniu sądowym obrońcę dostanie każdy oskarżony, który o to wniesie

- art. 80a § 1 in fine dodane: w takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej będzie obowiązkowy

- art. 374 § 1 : oskarżony ma prawo brać udział w rozprawie; przewodniczący lub sąd mogą uznać jego obecność za obowiązkową

- art. 374 § 1 a: w sprawach o zbrodnie, obecność oskarżonego podczas czynności, o których owa w art. 385 i 386 jest obowiązkowa

- skreślenie art. 397 § 1

- modyfikacja art. 345 § 1: (…) poprzez wykluczenie możliwości dokonania zwrotu sprawy prokuratorowi w celu poszukiwania dowodów i wskazanie, że zwrot może nastąpić zwłaszcza w sytuacji niedokonania w postępowaniu przygotowawczym czynności, które są obligatoryjne, a ich konwalidacja nie jest w postępowaniu sądowym umożliwia lub powodowałaby znaczne trudności

- modyfikacja art. 14a § 2: stworzono możliwość cofnięcia przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowe …

- usprawnienie i przyspieszenie postępowania poprzez

- stworzenie prawnych ram szerszego wykorzystania konsensualnych sposobów postępowania karnego

- art. 335 (skazanie bez rozprawy) ma dot. wszystkich występków

- art. 387 (dobrowolne poddanie się karze) ma dot. wszystkich przestępstw

- i w szerszym zakresie wykorzystywanie idei sprawiedliwości naprawczej

- modyfikacje w postępowaniu odwoławczym – poszerzenie zakresu reformatoryjności orzekania kosztem kasatoryjności – skreślenie art. 452 § 1

- poszerzenie zakresu mediacji

- usunięcie fasadowości pewnych regulacji – rezygnacja z szeregu czynności nie służących wyjaśnieniu prawdy w procesie, poszanowaniu gwarancji
uczestników postępowania, realizacji zasady sprawiedliwej represji, np. odczytywanie tylko zarzutów oskarżenia bez uzasadnienia, modyfikacja
art. 394 § 2 – brak możliwości zapoznania się z treścią dowodu przez stronę, gdy będzie to nowy dowód

- modyfikacje w sferze środków zapobiegawczych

- ograniczenie zakresu przedmiotowego ich stosowania

- wzmocnienie gwarancji uczestników procesu, gł. jawność dowodów – dot. tych, które stanowią podstawa wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania i są znane obrońcy i oskarżonemu

- odciążenie sędziów, prezesów sądów i przewodniczących wydziałów poprzez szersze wykorzystanie ws. technicznych i porządkowych referendarzy
sądowych, np. wyznaczenie obrońcy z urzędu

- uzyskanie pełnej zgodności rozwiązań kodeksowych ze standardami wynikającymi z orzecznictwa TK i ETPCz

- usunięcie ujawnionych w praktyce usterek obowiązującej regulacji