POSTĘPOWANIE KARNE

7.10.2009

Procesowe prawo karne- ogół norm regulujących postępowanie karne w
sprawach o przestępstwa i wykroczenia (posiłkowo w sprawach dyscyplinarnych).

Dzięki niemu zostaje wcielone w życie prawo karne materialne. Współczesny
proces karny posiada instytucje na kształt prawa materialnego (np. skazanie bez
rozprawy).

Postępowanie karne w sprawach o czyny zabronione ustawą karną, a np. obrona
konieczna uchyla bezprawność.

Proces służy rozstrzygnięciu o odpowiedzialności, o zastosowaniu środków
zabezpieczających, probacyjnych. Jednak toczy się w sprawie, która NIE JEST
przestępstwem (jest to pewne uproszczenie), ale zachodzi uzasadnione
podejrzenie popełnienia przestępstwa.

FUNKCJE PROCESOWEGO PRAWA KARNEGO:

1. Funkcja porządkująca- normy regulują, porządkują przebieg postępowania

•

koordynator czynności procesowych (ściśle określa kolejność)

•

prawo procesowe stwarza prawną podstawę działania organów ścigania i

sądzenia, określa sposób działania, formę podejmowanych czynności

•

sprzyja-> instrument do walki z przestępczością

2. Funkcja regulacyjna- reguluje wzajemne stosunki pomiędzy uczestnikami
procesu, uregulowane uprawnienia, obowiązki i ciężary nakładane na podmioty
procesowe.

3. Funkcja gwarancyjna

•

pozwala na daleką ingerencję państwa w sferę własności (np. przepadek),

wolności

•

ta funkcja polega na stworzeniu gwarancji obywatelom, że organy będą

działały w granicach wyznaczonych przez prawo (np. granice korzystania z
tymczasowego aresztowania- środek o charakterze wyjątkowym)

•

fundament różnych gwarancji, splata się z prawem konstytucyjnym

•

stwarza zarówno granice, jak i kompetencje!!

•

uprawnienia crime control – zrezygnowane na rzecz fair process

•

proces fair

4. Realizacja założeń ustrojowych państwa- ustrój ma wpływ na wygląd
procesu.

5. Funkcja wychowawcza- prowadzenie procesu w taki sposób, aby również
wychował oskarżonego, jak i społeczeństwo (obecnie spadek prestiżu)

6. Likwidowanie wzajemnych konfliktów.

•

aby pokrzywdzony!! (nie poszkodowany z prawa cywilnego) zrealizował

swoje uprawnienia (występuje szczególnie z oskarżenia prywatnego,
mediacji)

•

rzetelny proces karny (proceduralnie)

•

sprawiedliwość

•

pokrzywdzony uzna, że jego interesy zostały ochronione, subiektywne

poczucie sprawiedliwości

14.10. 2009

ŹRÓDŁA PRAWA PROCESOWEGO

1. Akt woli organu państwowego zawierający normę prawną, czyli źródło w
znaczeniu ścisłym- ujęcie tzw. normodawcze. Wpływa też na nie hierarchia,
orzecznictwo, zwyczaj.

2.Źródła prawa w znaczeniu materialnym- układ stosunków społecznych,
gospodarczych, kulturalnych, które determinują powstanie norm prawa.

Kryteria oceny ważności normy prawnej:

- ustanowienie jej zgodnie z normami obowiązującego systemu prawnego

(norma legalna)

- konsekwencja co do norm ogólnych

- niesprzeczność normy z innymi normami systemu prawa

- norma nie może być derogowana (brak formalnej derogowacji normy)

System źródeł prawa procesowego- wewnętrzny porządek prawny oznacza
istnienie hierarchii źródeł prawa (nie takie jasne do 1.05.2004)

System multicentryczny-2 lub więcej podsystemów pochodzących z różnych
centrów (prawo krajowe

i wspólnotowe). od 1.05.2004 RP wiążą

normy prawa wspólnotowego.

2 formy prawa wspólnotowego:

- wspólnotowe prawo pierwotne, traktatowe (art. 91 ust. 2 K.)

- wspólnotowe prawo pochodne, stworzone przez organy UE

1.Poszanowanie zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego, ale nie wobec
Konstytucji.

2.W razie kolizji- zasada przyjaznej wykładni prawa krajowego na rzecz prawa
wspólnotowego (także w razie kolizji zKonstytucją)

Art. 87 ust. 1 K: hierarchia norm prawa RP: K, ustawy, ratyfikowane umowy
międzynarodowe,

rozporządzenia wykonawcze (na obszarze

działania organów akty prawa

miejscowego).

Art. 8 K ma szczególne znaczenie dla procesu.

Art. 8.

1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja

stanowi inaczej.

Przepis samo wykonalny= bezpośrednio stosowany.

•

Stanowi prawa i obowiązki

•

musi być szczegółowy na tyle, by móc się stać podstawą orzeczenia- taki

przepis konstytucyjny, który spełnia te wymogi, może zastąpić ustawę.

Sądy nie tworzą prawa, tylko stosują, dlatego orzeczenia nie są źródłem prawa.

Pogląd przeciwny, że sądy mogą tworzyć prawo: np. te orzeczenia, w których SN
wypełnia lukę w przepisach, tworzy nowe rozstrzygnięcia prawne., którego nie
można uznać wyłącznie za interpretację prawa.

Przeciw prawotwórczemu działaniu sądów:

•

naraziłoby to na złamanie przez sąd zasady lex retro non agit, jej

naruszenie w prawie procesowym może być groźne w sprawach
dotyczących praw obywatelskich

•

grozi naruszeniem hierarchii norm prawa (wchodzi przed ustawę)

[tylko orzeczenia TK, w myśl Konstytucji są źródłami prawa, powszechnie
obowiązujące, stwarzają podstawę prawną.]

Źródła procesu karnego:

- K

- kk- art. 115 (definicje) ma zastosowanie w kpk

- ustawa o świadku koronnym 25.06.1997

- kpk, przepisy wprowadzające kpk,

- kkw (IV stadium procesu karnego),

- kks (dział II procedura)

- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka

- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

- ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (niedługo nie będzie; tylko
postępowanie poprawcze)

- akty normatywne regulujące ustrój organów procesowych, np. o sądzie
powszechnym, ustawa o prokuraturze, regulacje dotyczące stron, opłat, organów
ścigania

- kpc, roszczenia cywilne za szkodę wynikającą z przestępstwa- adhezyjne

OBOWIĄZKI TEMPORALNE I TERYTORIALNE

Obowiązki trwałe lub czasowe,

- kpk- sposób trwały

- ustawa o świadku koronnym – były tymczasowe

Prawo procesowe podlega zasadzie lex retro non agit, która dotyczy winy, ale
stosowana jest też w procesie, bo inaczej „uwsteczniałby się” też normy
materialne. Mówi się, że z natury rzeczy proces działa wstecz.

Zmiana prawa w trakcie procesu:

1. wrócić i wszystko od nowa wg ustawy nowej

2. kontynuacja procedury wg ustawy starej

3. stadium wg nowej ustawy, a reszta wg starej

Sama ustawa to określa.

Art. 8.- przepisy wprowadzające kpk, toczy się dalej „w danej instancji”

Sprawy, w których przed dniem wejścia w życie Kodeksu postępowania karnego
rozpoczęto rozprawę główną, toczą się do końca postępowania w danej instancji
według przepisów dotychczasowych; w razie jednak zawieszenia postępowania,
konieczności odroczenia rozprawy lub ponownego rozpoznania sprawy albo po
zapadnięciu prawomocnego orzeczenia, postępowanie toczy się według
przepisów Kodeksu postępowania karnego.

Przepisy o terytorium:

- terytorium RP w kpk

- art. 5 kk Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn
zabroniony na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim

statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której
Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.

- ustawa o ochronie granicy ‘90r., umowy z poszczególnymi państwami

- terytorium obszar powietrzny 90 km od powierzchni ziemi

- obszary zrównane z terytorium RP na mocy przepisów

Wyjątki:

1. art. 588 § 4 kpk Do czynności procesowych, dokonywanych na wniosek sądu
lub prokuratora

państwa obcego, stosuje się ustawy polskie.

Należy jednak uczynić zadość

życzeniu tych organów, aby przy

dokonaniu czynności zastosowano

szczególny tryb

postępowania lub szczególną formę, jeżeli nie jest to
sprzeczne z zasadami porządku

prawnego Rzeczypospolitej Polskiej

.

2. wiąże się z instytucją odczytywania protokołów wcześniej spisanych, art.
587 kpk

Sporządzone na wniosek polskiego sądu lub prokuratora protokoły

oględzin, przesłuchań osób

w charakterze oskarżonych, świadków, biegłych

lub protokoły innych czynności dowodowych,

dokonanych przez sądy lub

prokuratorów państw obcych albo organy działające pod ich

nadzorem, mogą

być odczytywane na rozprawie na zasadach określonych w art. 389, 391 i

393,

jeżeli sposób przeprowadzenia czynności nie jest sprzeczny z zasadami porządku

prawnego w Rzeczypospolitej Polskiej.

SN 2002: art. 391 uzasadnia odczytanie protokołów zagranicznych nawet bez
wniosku prokuratora (stworzył nową regułę, nową normę prawną).

§ 1. Jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje odmiennie niż

poprzednio albo

oświadczy, że pewnych okoliczności nie pamięta, albo

przebywa za granicą lub nie można mu

było doręczyć wezwania, albo nie

stawił się z powodu niedających się usunąć przeszkód lub

prezes sądu

zaniechał wezwania świadka na podstawie art. 333 § 2, a także wtedy, gdy

świadek zmarł, wolno odczytywać w odpowiednim zakresie protokoły

złożonych poprzednio

przez niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym

lub przed sądem w tej lub innej sprawie albo w innym postępowaniu
przewidzianym przez ustawę.

3. polskie prawo procesowe poza granicami- stosują je polscy konsulowie
(ustawa o funkcjach konsulów)

POJĘCIE PROCESU

Funkcje procesowe- nie myl z funkcjami procesu karnego!!

Jest to oznaczenie roli w jakiej dany podmiot występuje w

procesie (np. rola

protokolanta).

Podstawowe funkcje procesu:

•

funkcja oskarżenia

•

obrony

•

sądzenia

Są to funkcje rozdzielone.

Historycznie 3 grupy poglądów:

1. Proces jako stosunek prawny:

Oskar Bulow, prawo procesowe określa prawa i obowiązki jakie przysługują, a
proces jest całością praw i obowiązków. Ta całość jest stosunkiem prawnym.

Hellwig- proces to stosunek dwustronny pomiędzy stronami a sądem.

Kőhler- stosunek stron do siebie, walka.

Stefko- stosunek między państwem, które jest stroną a stronami.

Binding, Kries ?

Proces stosunkiem prawnym dającym się przedstawić w postaci trójkąta,
wierzchołki obrazują relacje

sąd

oskarżony

oskarżyciel

2. Proces jako sytuacja prawna.

Goldschmit- koniec XIX, początek XX wieku.

Proces to sytuacja prawna- oczekiwanie na wyrok, tylko, gdy sąd jest związany
środkami dowodowymi, bo prawo przesądza wtedy jakim dowodem się kierować
(legalna ocena dowodów).

W procesie nie można mówić o prawach strony, mają one jedynie nadzieję, na
procesową korzyść, pomyślne rozstrzygnięcie.

Procesowe widełki- ekspektatywy, możliwości, ciężary.

3. Poglądy współczesne na prawo procesowe.

Proces to ogół czynności podejmowanych przez organy procesowe (kiedyś),
obecnie jeszcze inne strony.

Leon Schaff- rozwój postępowania władzy państwowej w stadiach, ale nie
ujmował innych

uczestników.

Strogonow- ogół stosunków karnoprocesowych zachodzących pomiędzy
uczestnikami procesu.

Proces to ogół działań organów śledczych, a także ogół stosunków między tymi
organami a obywatelami.

Prof. Kalinowski- stosunek procesowy(nawiązują się na skutek czynności)

+

czynności procesowe

punkt widzenia uczestników= czynności dokonywane przez nich

punkt widzenia stosunków między osobami= ogół stosunków między organami a
osobami w

określonych rolach

procesowych.

Rozumienie w
sensie
abstrakcyjnym

21.10.2009

PRZEDMIOT PROCESU

•

przedmiot procesy wg dr Śliwińskiego- roszczenie prawne, przeniesienie

koncepcji z prawa cywilnego; -roszczenie przysługujące państwu w
stosunku do sprawy przestępstwa (tzw. ius puniendi- prawo karania) nie
funkcjonuje w przypadku uniewinnienia

•

Bling?

- przedmiotem procesu okoliczność życiowa, hipotetyczna sprawa o

hipotetycznym.. przedmiot procesu czyn jako przedmiot oceny

•

L. Schaff

- przedmiot procesu to, co jako główny przedmiot dowodu ma być

w danym procesie ustalone i o czym sąd rozstrzyga (okoliczność, czy
przestępstwo ,na którego istnienie powołuje się oskarżenie, istnieje lub nie
istnieje obiektywnie)

•

Cieślak

- określona kwestia prawna. W procesie rozstrzygnięcie czy dany

czyn jest przestępstwem. Sąd rozstrzyga kwestie prawną-
odpowiedzialność karna określonej osoby.

Inne kwestie w procesie karnym- uboczny przedmiot procesu (np. kwestia
cywilnoprawna za szkody wynikające z przestępstwa)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

zasada ponoszenia ujemnych konsekwencji przewidzianych w kk. Za te czyny,
które są przewidziane w ustawie karnej odpowiada sprawca (odpowiedzialność
karnomaterialna). Każdy ponosi odpowiedzialność za czyny własne.

Wyjątek: kw- odpowiedzialność za czyny innych osób

Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych.

Odpowiedzialność karna w ujęciu karno-procesowym- postawienie określonej
osoby co najmniej w stan podejrzenia popełnienia przestępstwa.

Należy wiązać ją z pojęciem faktu głównego w sprawie (fakt przestępstwa lub
wykroczenia). Jest przedmiotem postępowania dowodowego w procedurze karnej.

Podciąga się, dokonuje się subsumcji zdarzenia (faktu głównego) pod przepis kk.
To dopiero stanowi podstawę rozstrzygnięcia o odpowiedzialność karnej.

W jednym procesie karnym może być 1 przedmiot główny procesu (proces
pojedynczy) bądź więcej głównych przedmiotów procesu (proces złożony).

1.

X

Proces jest procesem złożonym na podstawie więzi przedmiotowej.

2.

3.

os.

A

os.

B

czyn

,

przestępstwo

Więź
przedmiotowa

2 główne przedmioty procesu:

- kwestia odpowiedzialności
os. A

- kwestia odpowiedzialności

A

X

(Kradzież

Y

(kradzież z

włamaniem)

Proces złożony na podstawie
więzi podmiotowej.

A

B

Y

X

Więź podmiotowo-
przedmiotowa.

3 główne przedmioty procesu

Muszą wchodzić główne przedmioty procesu, aby mówić o procesie złożonym.

•

Przedmiot procesu w RP- zasada skargowości, sąd orzeka z urzędu,

["Ne procedat iudex ex officio."-Niech sędzia nie występuje w swoich
działaniach z urzędu; w procesie inkwizycyjnym.]

Proces obraca się wyłącznie wokół tego zdarzenia- wskazanego przez
oskarżyciela w akcie oskarżenia. Tożsamość między tym, co oskarżyciel
zarzucił w skardze, a tym, o czym sąd wyrokuje.

Art.14 kpk- zasada skargowości

§ 1. Wszczęcie postępowania sądowego następuje na

żądanie uprawnionego

oskarżyciela lub innego

uprawnionego podmiotu.

§ 2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego

oskarżenia nie

wiąże sądu.

Art.17 pkt. 9 brak skargi uprawnionego oskarżyciela,

28.10.2009

SPOSOBY PRZEKSZTAŁCANIA PROCESU POJEDYNCZEGO W ZŁOŻONY

1. połączenie toczących się postępowań w jedno

Proces wszczęty jako pojedynczy przekształca się w proces złożony

(wszczęto w sprawie X, a okazuje się, że ktoś popełnił też Y i Z). Przekształca się
drogą zmian:

•

Modyfikacja zarzutów- poprzez postawienie dodatkowych zarzutów
(tradycyjnie zarzuty

przedstawia się w postępowaniu

przygotowawczym).

•

Art.34 § 2 kpk- na mocy tego przepisu postanowienie o połączeniu
procesów pojedynczych.

§ 1. Sąd właściwy dla sprawców przestępstw jest również właściwy

dla pomocników,

podżegaczy oraz innych osób

, których przestępstwo

pozostaje w ścisłym związku z

przestępstwem sprawcy, jeżeli

postępowanie przeciwko nim toczy się jednocześnie.

§ 2. Sprawy osób wymienionych w § 1 powinny być połączone we

wspólnym

postępowaniu; przepis art. 33 stosuje się odpowiednio.

•

Proces wpadkowy- ujawniają się inne czyny lub innie współsprawcy

- zawiązuje się w toku postępowania jurysdykcyjnego, może pojawić

się wyłącznie na

rozprawie głównej. Gdyby wiedziano wcześniej,

powinien toczyć się proces złożony.

- Na podstawie okoliczności okazuje

się, że oskarżonemu trzeba zarzucić popełnienie

czynu, którego nie ma

w akcie oskarżenia.

- oskarżyciel musi zarzucić popełnienie tego czynu, sformułować

ustną skargę do

protokołu, która wytycza granice postępowania

- oskarżony musi wyrazić zgodę na rozpatrzenie nowego zarzutu na

tej samej

rozprawie. Inaczej należy przerwać rozprawę, a

oskarżyciel później wniesie pisemną

skargę

- nie może zachodzić potrzeba przeprowadzenia postępowania

przygotowawczego,

co do nowego zarzutu (prokurator musiałby

wszcząć nowe postępowanie)

•

Tzw. skarga wzajemna- w procesie prywatnoskargowym

- czyn „zarzucany wzajemnie” także ścigany z oskarżenia

prywatnego

- czyn w związku z czynem zarzucanym

- oskarżony w roli oskarżyciela i na odwrót, 2 podmioty skupiające 2

funkcje

procesowe.

- Proces będzie procesem złożonym, 2 główne przedmioty procesu

(kwestia

odpowiedzialności A i B).

A

B

PROCES ZŁOŻONY PRZEKSZTAŁCA SIĘ W POJEDYNCZY

1. W postępowaniu przygotowawczym- częściowe umorzenie postępowania
dotyczącego osoby lub czynu określonej osoby. Odpadają zarzuty postawione ->
1 główny przedmiot procesu.

Osoba A i B popełniły przestępstwo X. Okazuje się, że B był niepoczytalny.

Postępowanie

wobec B zostaje umorzone. Proces złożony przekształca się w

pojedynczy.

2. art. 34 § 3,

Jeżeli zachodzą okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw, o

których mowa w § 1 i 2, można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawę
poszczególnych osób lub o poszczególne czyny;

sprawa wyłączona podlega

rozpoznaniu przez sąd właściwy według zasad ogólnych.

rozdzielenie sprawy na procesy pojedyncze, zbiorowe określenie „zachodzą
okoliczności”,

np. współoskarżony zaczyna nagle ciężko chorować i uniemożliwia rozpoznanie
sprawy lub potrzebna bardzo czasochłonna ekspertyza.

3. Po wniesieniu skargi do sądu, sąd jest dysponentem przedmiotu procesu.

W sprawach prywatnoskargowych -> w dużej mierze oskarżyciel dysponuje
przedmiotem procesu. Do

pewnego momentu może odstąpić

od oskarżenia, może to nastąpić bez

zgody oskarżonego.

Jeżeli oskarżyciel odstąpi skutecznie od oskarżenia, to

dany

fragment postępowania się umarza, proces przekształca się ze

złożonego w pojedynczy. Jeżeli odstąpi od wszystkich zarzutów- proces

zniknie.

A

B

X

[tzw. właściwość z łączności sprawy Art. 34 kpk]

PROCES UBOCZNY

3 warunki:

•

odrębny przedmiot

•

własne strony

•

własne ramy czasowe

W RP m.in.

proces adhezyjny

, NIE!! niezawiązany wniesieniem przez

pokrzywdzonego powództwa cywilnego. O zawiązaniu się procesu adhezyjnego
dopiero decyduje SĄD, jego decyzja o przyjęciu powództwa cywilnego zawiązuje
proces adhezyjny.

Proces adhezyjny-> nurt procesu karnego, decyzja sądu musi być wydana w
odpowiednim momencie (do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego w I instancji).

Sąd przyjmuje lub odmawia przyjęcia -> powód cywilny, dodatkowy przedmiot
(uboczny) za szkody majątkowe wynikające bezpośrednio z przestępstwa.

Przyjęcie powództwa cywilnego, różne skutki:

- powód cywilny się pojawia

- kwestia odpowiedzialności ubocznej

Sąd odmawia przyjęcia powództwa cywilnego- art. 65 kpk.

Art. 65. § 1. Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmawia

przyjęcia powództwa

cywilnego, jeżeli:

1) powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego

niedopuszczalne,

2) roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem

oskarżenia,

3) powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,

4) to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o

roszczeniu tym

prawomocnie orzeczono,

5) po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z

instytucją

państwową, samorządową lub społeczną albo z osobą,

która nie występuje w

charakterze oskarżonego.

6) złożono wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 Kodeksu karnego.

§ 2. Jeżeli pozew odpowiada warunkom formalnym, a nie zachodzą

okoliczności wymienione w § 1, sąd orzeka o przyjęciu powództwa cywilnego.

§ 3. Mimo przyjęcia powództwa cywilnego sąd pozostawia je bez

rozpoznania, jeżeli po

rozpoczęciu przewodu sądowego ujawni się okoliczność

wymieniona w § 1.

§ 4. Na odmowę przyjęcia powództwa cywilnego lub na pozostawienie go

bez rozpoznania na

podstawie § 3 zażalenie nie przysługuje.

Jeżeli sąd nie odmawia powództwa cywilnego, zawiązuje się proces adhezyjny.

- własny przedmiot procesu,

- własne strony (oskarżony i pozwany cywilnie- 2 funkcje skupione w 1 osobie)

- własne ramy czasowe

Proces adhezyjny kończy się wtedy, kiedy proces karny- wyrokiem, ale początek
jest inny.

Rozstrzygnięcia w przedmiocie powództwa cywilnego:

1. Decyzje merytoryczne w przedmiocie procesu adhezyjnego (z cywilnego):

a) zasądzenie - sąd uznaje za trafne żądanie powoda.

b) oddalenie- żądanie powoda było niezasadne

[W procesie karnym: wyrok skazujący, uniewinniający. Art. 415 § 1 kpk:

W razie skazania oskarżonego sąd uwzględnia albo oddala powództwo cywilne w
całości albo w części].

2. Decyzje formalne w przedmiocie procesu adhezyjnego:

Wydanie postanow. o

wszczęciu postępowania

Postępowanie
przygotowawcze

Przewód sądowy

Wyłącznie!!

- Powstanie powództwa cywilnego bez rozpoznania; „tym się sąd karny nie
będzie zajmował”. Nie ma rozstrzygnięcia w przedmiocie powództwa cywilnego.
Nie zasądza ani nie oddala.

Sąd może zasądzić powództwo cywilne, gdy skazuje oskarżonego (415§1 i §2 W
razie innego rozstrzygnięcia sąd pozostawia powództwo cywilne bez
rozpoznania).

415 § 3 Sąd orzeka o pozostawieniu powództwa cywilnego bez rozpoznania,
również jeżeli

materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do

rozstrzygnięcia

powództwa cywilnego,

a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość

postępowania.

- np. też bez rozpoznania wtedy, gdy nie stawia się powód cywilny (bez
usprawiedliwienia i bez prośby o rozpatrzenie pod jego nieobecność)

Drogą dochodzenia roszczeń jest w tych sytuacjach proces cywilny, który
wszczyna pokrzywdzony, ale już nie jako proces uboczny, ale osobny proces.

TOŻSAMOŚĆ PRZEDMIOTU PROCESU

Przedmiot procesu zwykle ulega modyfikacjom w toku procesu. Sąd może
orzekać wyłącznie w granicach podmiotowych i przedmiotowych skargi.

Opis szczegółowy się zmienia, że to ten sam przedmiot, np. kradzież 400 zł z
portfela, a nie 500 zł lub opis zdarzenia , np. że kobieta zmarła przed wrzuceniem
do wody.

Opis czynu zarzucanego – opis czynu przypisanego => jedno zdarzenie
faktyczne inaczej opisane

A-> czyn zarzucany

B-> czyn przypisany

Musi zachodzić tożsamość zarzutów, byleby chodziło o te same zdarzenie
faktyczne, które oskarżyciel ujął w skardze.

Ustalenia wpływają na zmianę kwalifikacji czynu, np. zarzut kradzieży, a okazuje
się, że to była kradzież rozbójnicza.

Możemy orzekać kiedy przepisy zbiorczo określają czyn, np. znęcanie się- bijąc, a
okazało się, że też zastraszano, kk zbiorowo określa czyn

lub kradzież- okazało się, że z użyciem niebezpiecznego narzędzia

(kradzież rozbójnicza), a myślano, że to kradzież z włamaniem

lub współkarany czyn następny lub uprzedni (ukradł i zniszczył)

Problem przy przestępstwie ciągłym- jeden czyn, wiele zachowań sprawcy, np.
ktoś systematycznie co miesiąc zabiera z kasy 2 tysiące zł, w skardze przez 10
miesięcy, w toku okazuje się, że już od 3 lat.

- 1 czyn ciągły, ale jeśli w zarzucie ujęto 10 miesięcy=> ramy czasowe

- wcześniej by wskazano 3 lata=> też sprawca przestępstwa ciągłego

* koncepcja procesu dodatkowego prof. Śliwińskiego (dopuszczalny ponowny
proces o to samo- o kwestie nierozstrzygnięte), SN w latach 60- tych też tak
uznał.

Jeżeli zawierały się w ramach czasowych z aktu oskarżenia (10 m-cy) to
niedopuszczalne,

Gdy WYKRACZA- sąd może orzekać, np. inne czyny z 6 miesięcy po czasie ujętym
w akcie oskarżenia.

- tożsamość osoby sprawcy

- tożsamość osoby pokrzywdzonego

- tożsamość miejsca i czasu

- tożsamość przedmiotu zamachu

4.11.2009

KONSTRUKCJA PROCESU KARNEGO

Działanie uczestników podzielone na etapy- stadia (fazy procesowe, niektórzy
wyróżniają też podfazy).

Stadia- kluczowe odcinki, charakteryzują się specyficznymi celami, zadaniami (w
oparciu o nie

wyróżnia się stadia). Stadium zamyka i otwiera akt procesowy

(postępowanie

przygotowawcze- wydanie postanowienia o wszczęciu

postępowania przygotowawczego;

postępowanie apelacyjne- wniesienie

apelacji).

Zadania uwarunkowane celami etapowymi, cele bliższe (w drodze do celu
dalszego, ogólnego).

Ujęcie modelowe postępowania publiczno-skargowego

4 stadia:

PS I + PS II= jurysdykcyjne rozpoznawcze

[w prywatnoskargowym NIE MA postępowania przygotowawczego]

Zadania mogą być:

- wprost wskazane w ustawie np. w PR art. 297 kpk- cele, zadania PP

Art. 297. § 1. Celem postępowania przygotowawczego jest:

1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on

przestępstwo,

2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

3) zebranie danych stosownie do art. 213 i 214,

4) wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie

osób

pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

PP

PS I

PS II

odwołanie

PW

Postępowanie jurysdykcyjne,

rozpoznawcze

5) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu tak, aby

rozstrzygnięcie

sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.

§ 2. W postępowaniu przygotowawczym należy dążyć także do wyjaśnienia

okoliczności,

które sprzyjały popełnieniu czynu.

297 § 1 (zadanie sensu largo: 297 + sporządzenie i wniesienie aktu oskarżenia do
sądu)

Adnotacje do punktów z art. 297:

1) czy czyn wyczerpuje znamiona, czy stanowi przestępstwo, np. niepoczytalność,
standardem domniemanie niewinności

2)sprawca- ten, który dopuścił się czynu przestępnego

3) dane osobo poznawcze, aby sąd mógł zastosować odpowiednie środki, w imię
indywidualizacji kary, np. wysokość grzywny

Wywiad środowiskowy i badanie osoby oskarżonego

Art. 213. § 1. W postępowaniu należy ustalić tożsamość oskarżonego,

jego wiek,

stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie, zawód i

źródła dochodu oraz dane o

jego karalności.

§ 2. Jeżeli podejrzany był już prawomocnie skazany, dla ustalenia,

czy przestępstwo

zostało popełnione w warunkach art. 64 Kodeksu

karnego lub przestępstwo skarbowe

- w warunkach art. 37 § 1 pkt 4

Kodeksu karnego skarbowego, dołącza się do akt

postępowania odpis lub

wyciąg wyroku oraz dane dotyczące odbycia kary; dokumenty

te dołącza

się także w sprawach o zbrodnie.

Art. 214. § 1. W razie potrzeby, a w szczególności gdy niezbędne jest

ustalenie danych co do

właściwości i warunków osobistych oraz

dotychczasowego sposobu życia

oskarżonego, sąd, a w

postępowaniu przygotowawczym prokurator, zarządza w

stosunku do

oskarżonego przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez kuratora

sądowego lub inny podmiot uprawniony na podstawie odrębnych

przepisów, a w

szczególnie uzasadnionych wypadkach przez Policję.

§ 2. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest obowiązkowe:

1) w sprawach o zbrodnie,

2) w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21

roku życia, jeżeli

zarzucono mu popełnienie umyślnego występku

przeciwko życiu.

§ 3. Wywiadu środowiskowego można nie przeprowadzać w stosunku do

oskarżonego, który

nie ma w kraju stałego miejsca zamieszkania.

§ 4. Wynik wywiadu środowiskowego powinien w szczególności zawierać:

1) imię i nazwisko osoby przeprowadzającej wywiad,

2) imię i nazwisko oskarżonego,

3) zwięzły opis dotychczasowego życia oskarżonego oraz dokładne

informacje o

środowisku oskarżonego, w tym rodzinnym, szkolnym

lub zawodowym, a nadto

informacje o jego stanie majątkowym i źródłach

dochodów,

4) informacje dotyczące stanu zdrowia oskarżonego, a także o

nadużywaniu przez

niego alkoholu, środków odurzających, środków

zastępczych lub substancji

psychotropowych,

5) własne spostrzeżenia i konkluzje osoby przeprowadzającej

wywiad, zwłaszcza

dotyczące właściwości i warunków osobistych

oraz dotychczasowego sposobu życia

oskarżonego.

§ 5. Dane o osobach, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu

środowiskowego, osoba

przeprowadzająca wywiad ujawnia jedynie na

żądanie sądu, a w postępowaniu

przygotowawczym - prokuratora.

§ 6. Osoby, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu

środowiskowego, mogą być w

razie potrzeby przesłuchane w charakterze

świadków.

§ 7. Policja jest obowiązana udzielić osobie przeprowadzającej wywiad

pomocy przy

wykonywaniu zadań związanych z wywiadem

środowiskowym w celu zapewnienia jej

bezpieczeństwa.

§ 8. Do osoby powołanej do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego

stosuje się

odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego. Orzeka o

tym sąd, a w postępowaniu

przygotowawczym - prokurator.

§ 9. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do

spraw

wewnętrznych, określi, w drodze rozporządzenia,

regulamin czynności w zakresie

przeprowadzania wywiadu

środowiskowego oraz wzór kwestionariusza tego

wywiadu, mając

na uwadze konieczność zapewnienia zebrania wyczerpujących

danych o osobie oskarżonego.

4) prokurator, policja- obowiązek, musi badać kompleksowo, wielokierunkowo,
też uwzględniając okoliczności przemawiające na korzyść, ustala osoby
pokrzywdzone i rozmiar szkody

Art.. 4 kpk zasada obiektywizmu, bezstronności.

Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać
okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego

Art. 2 §1 pkt 3 pokrzywdzony, rozmiar szkody, aby sąd mógł uruchomić np.

proces adhezyjny.

uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego

5) postępowanie przygotowawcze ma charakter służebny wobec postępowania
jurysdykcyjnego

Art. 366 § 2 kpk:

Przewodniczący powinien dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na
pierwszej rozprawie głównej.

Zdanie sensu largo- sporządzenie i wniesienie aktu oskarżenie, może do

tego nie dojść

(śmierć oskarżonego, przedawnienie, znikoma społeczna

szkodliwość czynu, zawieszenie

postępowania, art. 22 kpk:

Art. 22. § 1. Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca

prowadzenie

postępowania, a w szczególności jeżeli nie można

ująć oskarżonego albo nie może on

brać udziału w postępowaniu z

powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej

choroby,

postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody.(założenie, że jest to

przeszkoda przemijająca)

§ 2. Na postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania

przysługuje zażalenie.

§ 3. W czasie zawieszenia postępowania należy jednak dokonać

odpowiednich czynności w

celu zabezpieczenia dowodów przed ich

utratą lub zniekształceniem.

•

Drugie stadium- POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE

Najważniejsze, bo w jego ramach rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu,

na forum rozprawy

co do zasady, często w ramach konsensusu lub trybu

szczególnego na posiedzeniu (tu

uzgadnia się karę, nie WINĘ); wyrokowanie

bez rozprawy- prokurator w akcie oskarżenia

zaznacza, aby sąd rozpatrzył

sprawę na posiedzeniu, prokurator z podejrzanym uzgadnia

wymiar kary.

•

STADIUM ODWOŁAWCZE

Zawężona możliwość przeprowadzenia ciężaru dowodowego (raczej się

umarza i do ponownego rozpatrzenia).

Konstytucja zapewnia dwuinstancyjność.

Sądy odwoławcze- sądy okręgowe (też jako instancja e sprawie ciężkich

występków i

zbrodni),

Apelacyjne- nie wymierza kary, ale rozstrzyga o prawidłowości czynności

sądu I instancji,

Funkcja skontrolowania prawidłowości i skorygowanie nieprawidłowości

(błąd w sferze

prawa materialnego, procesowego, rażąca niewspółmierność

kary)

Idea sądownictwa odwoławczego wynika z założenia, że jesteśmy omylni.

- p. apelacyjne- gdy wyrok

- p. zażaleniowe- gdy zapadło postanowienie

•

POSTĘPOWANIE WYKONAWCZE

Służy wykonaniu orzeczenia sądu I instancji lub utrzymaniu w mocy

orzeczenia sądu II instancji.

Wyjątki od modelu:

PP- zawsze przy publiczno skargowym, NIGDY przy prywatnoskargowym

PS I – może nie być, gdy umorzono PP (np. śmierć)

PS II – nie, gdy strony zadowolone z wyroku I inst.

PW - przy uniewinnieniu, nie ma czego wykonywać

STADIA SZCZEGÓLNE

•

postępowanie pojednawcze w sprawach prywatnoskargowych

•

postępowanie nadzwyczajne (kasacyjne, wznowieniowe)

•

postępowanie po uprawomocnieniu orzeczenia

- o odszkodowanie

- ułaskawienie
- o wydanie wyroku łącznego

→ postępowanie szczególne – odnosimy do pojęcia postępowania
modelowego, choć rozstrzyganie o odpowiedzialności różni się od modelowego
(zwyczajnego)

stadium szczególne nie równa się postępowanie szczególne

(część postępowania, która nie musi się

(odniesione do post. zwykłego, różni

się w sposób aktywować w każdym procesie)

istotny, ustawowo

przewidziany od modelu, np.

uproszczone,

prywatnoskargowe)

Zmiana stosunków procesowych (w postępowaniu modelowym):
PP - prokurator- organem prowadzącym,
stronami: podejrzany, pokrzywdzony
PS I – sąd- prowadzi
stronami: prokurator, oskarżony (+ ewentualnie pokrzywdzony, jeżeli
przyjmie jedną z ról

procesowych)

18.11.2009

NACZELNE ZASADY PROCESU KARNEGO

Wyznaczniki, wg których jest ukształtowany model procesu karnego. Są punktem
odniesienia przy dokonywaniu aksjologicznej oceny norm. Stanowią wskazówki,
co w procesie należy traktować jako reguły, a co jako wyjątek. Są wyznacznikami,
bo są dyrektywami interpretacyjnymi.
Na podstawie zasad procesu ocenia się wiele kwestii nie rozstrzygniętych
jednoznacznie w ustawie.
Zasady spełniają rolę wytycznych- istotna rola przy dokonywaniu wykładni norm
składających się na proces karny.
Uchybienia godzące w naczelne zasady procesu są poważnym naruszeniem
prawa. Orzeczenie podlega wówczas uchyleniu lub zmianie.

Funkcja zasad jako dyrektyw interpretacyjnych- organy muszą prowadzić
proces tak, by był zgodny z modelem kształtowanym przez zasady.
System zasad- pełni rolę uporządkowanej syntezy cech procesu karnego.
W nauce prawa karnego do zasad przykłada się większą wagę niż w innych
dziedzinach prawa.
Kształtują się one pod wypływem ważnych wydarzeń historycznych.
Problem z zasadami występującymi naprzeciw sobie (przeciwstawne).

Zasady:
→ opisane- od norm, jakimi posługujemy się do norm typów instytucji
→ zasady w sensie dyrektywalnym- zostały uznane za nadrzędne w stosunku do
innych norm, w tym znaczeniu zasady to adresowane do kogoś dyrektywy
postępowania

Zasada jest tylko normą nadrzędną, ta norma musi z czegoś wypływać, musi być
normą szczególnie doniosłą społecznie, np. ze względu na uznane wartości.
Doniosła, bo w istotnym stopniu wpływa na kształtowanie innych norm
procesowych (uzasadnia tworzenie innych norm).

Zasady:
→ abstrakcyjne- tzw. zasady- idee, wzorce ukształtowania jakiś instytucji,
idee, które ukształtowały się historycznie. Są to wzorce, coś, co przejawia
się w sferze myśli prawnej. Modele, które w ustawodawstwie stają się
prawem obowiązującym, z kształtu tych norm wychodzą zasady konkretne.
Tylko w sensie abstrakcyjnym możemy mówić o zasadach
przeciwstawnych.

→ konkretne- ukształtowane w ściśle określonych systemach

procesowych, zasady

abstrakcyjne w konkretnych systemie prawnym mogą

zostać odrzucone. Zasady, idee

możemy implementować- przybiorą postać

zasady konkretnej lub zostaną odrzucone.

Np. zasada inkwizycyjności jako idea funkcjonuje, ale w naszym systemie
prawnym została odrzucona, bo funkcjonuje zasada kontradyktoryjności, jawności

Zasadą będzie to, co dominuje.
Zasada może być wyrażona wprost w konkretnym przepisie prawnym (np. zasada
prawa do obrony), ale może być też zasadą, której istnienie wyprowadza się z
innych przepisów.
Niektórzy formułują też tezę o zasadach skodyfikowanych i nieskodyfikowanych
← błędnie!! wg J.L., bo obie są skodyfikowane, jedne są prawnie zdefiniowane, a
drugie też są skodyfikowane, ale prawnie niezdefiniowane.

KATALOG ZASAD

(m.in. konstytucyjne)

ZASADA PRAWA DO SĄDU

Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że konstytucja stanowi
inaczej.
Art. 45.K.

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez

nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły
sąd.

2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność,

bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę
życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany
jest publicznie.

art. 6 EKPC
Artykuł 6 Prawo do rzetelnego procesu sądowego

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w
rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy
rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o
zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej.
Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być
wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z
uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie
demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie
życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach
uznanych przez

sąd

za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby

przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za
niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo
do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego
zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli
nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego
korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro
wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz
żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach
jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi
językiem używanym w sądzie.

art. 15 MPOP
Artykuł 15
1. Nikt nie może być skazany za czyn lub zaniechanie, które w myśl prawa
wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowiły przestępstwa w chwili ich
popełnienia. Nie może być również zastosowana kara surowsza od tej, którą
można było wymierzyć w chwili popełnienia przestępstwa. Jeżeli po popełnieniu
przestępstwa ustanowiona zostanie przez ustawę kara łagodniejsza za takie
przestępstwo, przestępca będzie miał prawo z tego korzystać.
2. Nic w niniejszym artykule nie ogranicza sądzenia i karania jakiejkolwiek osoby
za jakikolwiek czyn lub zaniechanie, które w chwili ich popełnienia stanowiły
przestępstwo w myśl ogólnych zasad prawa uznanych przez społeczność
międzynarodową.

Prawo do wniesienia skargi do sądu. To sądom przysługuje kompetencja
orzekania o odpowiedzialności karnej.
Zasada prawa do sądu i inne kompetencje, np. tylko sąd jest organem właściwym
do pozbawienia obywatela wolności, tylko on może decydować o ingerencji w
prawo własności (tzn. że przepadek przedmiotów tytułem środka
zabezpieczającego może orzec tylko sąd).

ZASADA RZETELNEGO PROCESU

Wzór z traktatów międzynarodowych, te normy mają pierwszeństwo przed
ustawami z wyjątkiem Konstytucji.
Nie jest jasne co się składa na zasadę rzetelnego procesu.
Zasada zgodności przedmiotu procesu z prawem obowiązującym w czasie
popełnienia tego czynu.

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI

Art. 42 ust. 3 Konstytucji.
Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona
prawomocnym wyrokiem sądu.

Kpk ma identyczny zapis w art. 5 § 1.
Art. 5. § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie
udowodniona i

stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

Pierwotny zapis wymagał, aby wina była stwierdzona orzeczeniem.

[Zasada prawa do obrony art. 42 ust. 2 Konstytucji i art. 6 kpk]
Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony
we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę
lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.
Art. 6. Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania
z pomocy obrońcy, o

czym należy go pouczyć.

Na treść zasady rzetelnego procesu składają się normy:

•

które odnoszą się w ogóle do procedur sądowych

•

które odnoszą się do całego przewodu prawnego

Tzw. subzasady: jawność procesu, sądowej drogi, zasada kontroli orzeczeń

INNE

•

zasada udziału obywateli w procesie

•

nakaz poszanowania i ochrony godności człowieka

•

zakaz poddawania kogokolwiek torturom, poniżającemu traktowaniu

•

nakaz humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności

•

prawo do ochrony prywatności

art. 47 K
Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i
dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

art. 51 K.

1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do

ujawniania informacji dotyczących jego osoby.

2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych

informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie
prawnym.

3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i

zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.

4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji

nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.

5.

Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa

.

•

wolność komunikowania się i nienaruszalność mieszkania

Aby ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw były
przewidziane w ustawie.
art. 31 ust. 3 Konstytucji → klauzula limitacyjna

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw

mogą być

ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w

demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego,
bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i

moralności publicznej, albo wolności

i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

25.11.2009

ZASADA ŚCIGANIA Z URZĘDU

•

instytucje ważne dla uruchomienia procesu

•

postępowanie niezależnie od woli konkretnych podmiotów (zwłaszcza

pokrzywdzonego), organy działają ex officio. Sam fakt popełnienia
przestępstwa powoduje, że organy działają z urzędu. Przestępstwo
narusza porządek państwa, w interesie państwa wykrycie i ukaranie
sprawcy.

•

Zasada dotyczy wszczęcia postępowania i jego kontynuacji.
Art. 9 § 1 kpk
Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu,

chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub
organu albo od zezwolenia władzy.

•

obowiązek zawiadomienia o przestępstwie, organy działają z urzędu,
wtedy, gdy mają do tego postawę faktyczną wszczęcia procedury
(uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa)

Źródła informacji o przestępstwie- najczęściej zawiadomienie o
przestępstwie:

•

obowiązek społeczny- ciąży na każdym, gdy się go nie wypełni nie ma
odpowiedzialności karnej, tylko moralna, ujemna ocena etyczna (art. 304 §
1 kpk)

Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu
ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis
art. 191 § 3 stosuje się odpowiednio.

•

obowiązek prawny (art. 304 § 2 kpk) <- osoby, które pełnią funkcje
kierownicze (rektor,

dyrektor szkoły,

zakładu)

Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą
działalnością [czyli rektor na urlopie się nie liczy]dowiedziały się o
popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu!!, są obowiązane
niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć
niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania
przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego
zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

np. rektor uniwersytetu, dyrektor szkoły, art. 231 kpk

§ 1. Jeżeli powstaje wątpliwość, komu należy wydać zatrzymaną

rzecz, sąd lub

prokurator składa ją do depozytu sądowego albo

oddaje osobie godnej

zaufania aż do wyjaśnienia

uprawnienia do odbioru. Przepisy o likwidacji

depozytów i nie

odebranych rzeczy stosuje się odpowiednio.

§ 2. Przedmioty o wartości artystycznej lub historycznej oddaje się

na

przechowanie właściwej instytucji.

Przestępstwo niezawiadomienia o przestępstwie art.240 kk

§ 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo

usiłowaniu lub

dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 127,

128, 130, 134, 140, 148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu
powołanego do ścigania przestępstw,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w § 1, kto zaniechał

zawiadomienia, mając

dostateczną podstawę do przypuszczenia, że

wymieniony w § 1 organ wie o przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym
czynie zabronionym; nie popełnia

przestępstwa również ten, kto zapobiegł

popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego
określonego w § 1.

§ 3.

Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z obawy przed

odpowiedzialnością karną

grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.

art. 240 kk- „każdy” z wyjątkiem sprawcy, osób najbliższych, z wyjątkiem 240 §
3

Wyjątki od ex officio

1.

ściganie na wniosek

(po złożeniu wniosku sprawa dalej toczy się z

urzędu)

Rozpoczyna wniosek podmiotu uprawnionego (reguła). Wniosek może być
cofnięty, w postępowaniu przygotowawczym- zgoda prokuratora, w postępowaniu
sądowym- zgoda sądu do chwili uruchomienia przewodu sądowego w I inst.
1 WYJĄTEK → cofnięcie niedopuszczalne!! przy przestępstwie zgwałcenia.
Bez zgody prokuratora, sądu- cofnięcie bezskuteczne.
Skuteczne wycofanie wniosku spowoduje (art. 17 pkt 10)

brak wymaganego

zezwolenia na

ściganie lub wniosku o

ściganie

pochodzącego od osoby

uprawnionej,

chyba że ustawa stanowi inaczej.

•

obowiązek pouczenia (art. 12 kpk)

Art. 12. § 1. W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek postępowanie z
chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu. Organ ścigania poucza osobę
uprawnioną do złożenia wniosku o

przysługującym jej uprawnieniu.

§ 2. W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców

obowiązek ścigania

obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają

w ścisłym związku z czynem osoby

wskazanej we wniosku, o czym należy

uprzedzić składającego wniosek. Przepisu tego nie stosuje się do najbliższych
osoby składającej wniosek.

§ 3. Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za

zgodą prokuratora, a

w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - do

rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej

rozprawie głównej, chyba że

chodzi o przestępstwo określone w art. 197 Kodeksu karnego. Ponowne złożenie
wniosku jest niedopuszczalne.

przejaw zasady lojalności (informowania uczestników procesu o ich
obowiązkach)

Podzielność podmiotów wniosku- ta reguła nie dotyczy osób najbliższych.
Tu brak oddzielnego wniosku jest przeszkodą dla prowadzenia
postępowania karnego, tak, aby objąć wszystkich sprawców czynu.

Przestępstwa:
→ bezwzględnie wnioskowe- w ogóle bez wniosku nie mogą być ścigane
(zgwałcenie)
→ względnie wnioskowe- ściganie na wniosek tylko, gdy istnieje szczególny
stosunek między sprawcą czynu a osobą pokrzywdzoną, powiązania rodzinne (np.
kradzież z zasady bez wniosku, jeżeli sprawca jest osobą najbliższą dla osoby
pokrzywdzonego- na wniosek).
Faza in personam- pojawia się problem, jeżeli w in rem nie złożono wniosku
(przeszkoda procesowa).

Podmiot uprawniony do składania wniosku o ściganie:

•

pokrzywdzony,

•

dowódca jednostki wojskowej w stosunku do niektórych przestępstw.

2.

ściganie z oskarżenia prywatnego (całe postępowanie z inicjatywy
pokrzywdzonego).

Art. 59. § 1. Pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i
popierać oskarżenie o

przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.

§ 2. Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia

przewodu

sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do toczącego

się postępowania.

Szczególny tryb postępowania-uruchamia się dopiero po wniesieniu skargi
uprawnionego podmiotu, czyli pokrzywdzonego.
Kk wskazuje, które przestępstwa są ściganie z oskarżenia prywatnego.

Impuls zewnętrzny potrzebny przy 1 i 2 ← jedyne podobieństwo
Oskarżyciel prywatny decyduje o losach procesu, czy będzie on kontynuowany
czy nie. Pokrzywdzony dysponentem procesu w 2. Na podstawie skargi
pokrzywdzonego- czy to tryb obligatoryjny czy fakultatywny.
Jeżeli pojednanie przed rozprawą główną, do uruchomieni przewodu sądowego –
odstąpienie od oskarżenia, umorzenie postępowania prywatnoskargowego.
A w postępowaniu wnioskowym- pojednanie nie ma wpływu na tok sprawy.

Art. 60 kpk- ingerencja prokuratora: -

•

wszczęcie bez skargi

Art. 60. § 1. W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego
prokurator wszczyna

postępowanie albo wstępuje do postępowania już

wszczętego, jeżeli wymaga tego interes

społeczny.

§ 2. Postępowanie toczy się wówczas z urzędu, a pokrzywdzony, który

przedtem wniósł oskarżenie prywatne, korzysta z praw oskarżyciela
posiłkowego; do pokrzywdzonego, który

przedtem nie wniósł oskarżenia

prywatnego, stosuje się art. 54, 55 § 3 i art. 58.

§ 3. Jeżeli prokurator, który wstąpił do postępowania, odstąpił potem od

oskarżenia, pokrzywdzony powraca w dalszym postępowaniu do praw
oskarżyciela prywatnego.

§ 4. Pokrzywdzony, który nie wniósł oskarżenia, może w terminie zawitym

14 dni od daty

powiadomienia go o odstąpieniu prokuratora od oskarżenia

złożyć akt oskarżenia lub

oświadczenie, że podtrzymuje oskarżenie jako

prywatne, a jeżeli takiego oświadczenia nie złoży, sąd umarza postępowanie.

•

przyłączenie się do toczącego się już postępowania.

Proces staje się publicznoskargowy.

W procesie wojskowym- przestępstwo z oskarżenia prywatnego (661 § 1-4 kpk).

Art. 661. § 1. Przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego staje się z chwilą
złożenia skargi przez

pokrzywdzonego przestępstwem ściganym z urzędu.

§ 2. Prokurator wojskowy może także wszcząć z urzędu postępowanie o

przestępstwo ścigane

z oskarżenia prywatnego, jeżeli wymaga tego interes

społeczny.

§ 3. Na postanowienie prokuratora pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie

do sądu

właściwego do rozpoznania sprawy.

§ 4. Na wniosek pokrzywdzonego, złożony przed prawomocnym

ukończeniem postępowania

wszczętego na podstawie § 1, postępowanie w

sprawie umarza się, chyba że interes społeczny temu się sprzeciwia; w razie
złożenia wniosku po rozpoczęciu przewodu sądowego

w pierwszej instancji

konieczna jest ponadto zgoda oskarżonego.

ZASADA LEGALIZMU

Nigdy nie myl zasady legalizmu ze ściganiem z urzędu!! Ściganie z urzędu to
sposób inicjowania. Ma znaczenie specjalne, węższe niż zgodność z prawem,
oznacza obowiązek ścigania przestępstw (wiąże się z zasadą ścigania z urzędu,
ale nią nie jest).
Przeciwieństwem- zasada oportunizmu, która upoważnia tylko do ścigania,
pozwala zaniechać, brak obowiązku ścigania przestępstw.
Zaniechanie ujęte:

- szeroko- np. brak interesu społecznego (ciężkie do weryfikacji decyzje

organu), oportunizm

nieograniczony

- ściśle- enumeratywnie wyliczone przyczyny, oportunizm umiarkowany

art. 10 kpk- zasada legalizmu
Art. 10. § 1. Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do
wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel
publiczny także do

wniesienia i popierania oskarżenia - o czyn ścigany z

urzędu.

§ 2. Z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie

międzynarodowym nikt nie

może być zwolniony od odpowiedzialności za

popełnione przestępstwo.[wzmocnieniem

zasady legalizmu- np. w związku z

nieformalnymi immunitetami np. syn ex premiera]

Art. 13. Uzyskanie zezwolenia władzy, od którego ustawa uzależnia ściganie,
należy do oskarżyciela

.

- obowiązek podjęcia starań; poseł- Sejm 3/5, senator- Senat 3/5

Zażalenia na bezczynność organów ścigania (art. 306 § 3). Uruchamia kontrolę
organów ścigania.
§ 3. Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, nie
zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia

śledztwa, może wnieść zażalenie

do prokuratora nadrzędnego albo

powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie.

Zasada legalizmu odnosi się też do kontynuacji procesu.
Art. 14 § 2 [inaczej niż tu jest w sprawach prywatnoskargowych!!]
§ 2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu.

•

przejaw zasady legalizmu, oskarżyciel nie popiera oskarżenia, a SĄD NIE
JEST TYM ZWIĄZANY!!

•

oznacza to, że oskarżyciel publiczny musi i tak brać udział w procesie,
będzie i tak stroną oskarżycielską

(zasada legalizmu- obowiązek)

Wyjątki od zasady:

•

budzi wewnętrzny sprzeciw u J.L. tzw. umorzenie absorpcyjne (art. 11)

Art. 11. § 1. Postępowanie w sprawie o występek, zagrożony karą

pozbawienia wolności do

lat 5, można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec

oskarżonego kary byłoby oczywiście

niecelowe ze względu na rodzaj i

wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne

przestępstwo, a interes

pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia.

§ 2. Jeżeli kara za inne przestępstwo nie została prawomocnie

orzeczona,

postępowanie

można zawiesić. Zawieszone

postępowanie należy umorzyć albo

podjąć przed upływem 3 miesięcy od

uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o

inne przestępstwo, o

którym mowa w § 1.

§ 3. Postępowanie umorzone na podstawie § 1 można wznowić w

wypadku uchylenia

lub istotnej zmiany treści prawomocnego wyroku,

z powodu którego zostało ono

umorzone.

Wadliwe, bo można łagodniej potraktować sprawcę, który wraca do

przestępstwa, odbywa

już jakąś karę (ona pochłania kary, które mogłyby być

orzeknięte). T o jeszcze zrozumiałe, ale

umorzenie- czyli w ogóle nie będzie

odnotowany, nie rozstrzygnie się nawet o

odpowiedzialności. Rozwiązanie

podyktowane ekonomią procesową:

- umorzenie postępowania przygotowawczego

- podstawy umorzenia

- rodzaje umorzeń

•

świadek koronny- u. z ’97 r.; sprawca, którego ścigania zaniechuje się.

- Popełnił ciężkie przestępstwo,

- ujawnił ważne informacje organom ścigania w określonym trybie

- został dopuszczony do zeznań w charakterze świadka

- w wyjaśnieniach (bo to podejrzany)przekazuje organom informacje
mogące przyczynić się do ujawnienia przestępstw, zapobieżenia im
(przejaw oportunizmu, bo tego sprawcy nie ścigamy).

- zobowiązuje się do złożenia zeznań, współpracy z sądem i organami
ścigania
Szczególny dowód świadka koronnego.
Nie można: do sprawców zabójstw, usiłowania, prowokatora, do sprawcy,
który zakładał zorganizowaną grupę lub kierował ją (sprawstwo
kierownicze).
Instrument do walki z przestępczością zorganizowaną.

Zawiesza się postępowania w stosunku do świadka koronnego i sprawdza,
jak się zachowuje w procesie (musi współpracować z sądem i musi
udowodnić, że nie mataczy, a rzeczywiście współpracuje). Zawieszenie
postępowania do zakończenia prawomocnym wyrokiem postępowania
przeciwko pozostałym sprawcom. Później postanowienie o umorzeniu
postępowania wobec świadka koronnego, nie składa się na nie zażalenia.

2.12.2009

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI

Element standardu rzetelnego procesu, zapisana w Konstytucji (art. 5 kpk),
zasada prawnie zdefiniowana.
Art. 5. § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie
udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.!!!
§ 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.[in
dubio pro reo, dotyczy też strony post.- np. wątpliwości co do kwalifikacji
przestępstwa- na korzyść oskarżonego]

Wina oskarżonego: stan faktyczny + normy prawne dotyczące jakiegoś
przestępstwa.
Domniemanie niewinności:

•

nie jest domniemaniem faktycznym

•

domniemanie szczególnego rodzaju, różni się od innych domniemań.

typowe- udowadniamy fakt łatwiejszy do udowodnienie i wiążemy z nim
skutki wywodzące się z faktu trudniejszego do udowodnienia (np.
domniemanie ojcostwa z kro)

domniemania niewinności- oskarżony nie musi nic udowadniać, niewinność
jest prawnie

przyznana, tzw.

„prawda tymczasowa”.

•

domniemanie jako przeżycie psychiczne- przeświadczenie osoby stosującej
prawo o niewinności konkretnej osoby

Próbowano łączyć element subiektywny (zafałszowanie rzeczywistości) z
domniemaniem niewinności (to powoduje relatywizm).

Organy muszą traktować osobą w sensie prawnym jako osobę niewinną (a

nie mieć przeżycie psychiczne, że jest niewinna).

Konsekwencje domniemania niewinności:

•

funkcja wewnątrz procesu- rozkład ciężaru dowodu, spoczywa na
oskarżycielu (oskarżony nie musi udowadniać, że jest niewinny)

•

funkcja na zewnątrz- żadne organy władzy publicznej nie mogą uznać
kogokolwiek za przestępcę i podejmować działań jakby był przestępcą (do
czasu prawomocnego wyroku).Także inne osoby nie mogą traktować kogoś
za winnego, dopóki nie ma prawomocnego wyrok (np. dziennikarz).

•

wydanie wyroku uniewinniającego, kiedy wina nie została stwierdzona
prawomocnym wyrokiem

uniewinnienie oskarżonego- ma zawsze jednakowy walor prawny, bez
względu na powody uniewinnienia. Nie ma lepszego i gorszego wyroku
uniewinniającego.

np.- wyraźnie dowody niewinności

lub

- nie udowodniono z całą pewnością, że X jest sprawcą- in dubio pro
reo

Choć dla oskarżonego nie jest to obojętne: może zaskarżyć w wyroku
uniewinniającym nawet samo uzasadnienie (motywy) wyroku, strona chce,
aby stwierdzono niewinność wyraźnie z dowodów.

Gravamen- cecha orzeczenia sądu lub organu administracji, polegająca na
naruszeniu interesu strony postępowania. Wykazanie gravamen, tj.
uprawdopodobnienie, że dane orzeczenie narusza prawa strony, bywa
warunkiem dopuszczalności środków odwoławczych.
Art.425 § 2 kpk Orzeczenie można zaskarżyć w całości lub w części. Można
także zaskarżyć

samo uzasadnienie orzeczenia.

•

Tylko prawomocny wyrok- kpk nie przewiduje natychmiastowej
wykonalności wyroku I instancji (taka klauzula znajduje się w kpc)

Kiedy problem winy wyłączony, w grę wchodzi wyłącznie ustalenie czynu i trzeba
skorzystać ze środków zabezpieczających (sprawca niepoczytalny- tu też
przysługuje mu domniemanie niewinności, do ustalenia zakresu zastosowania
tych środków), proces niedopuszczalny, tzn. nie uznaje się go za winnego.

ZASADA PRAWA DO OBRONY

Obrona- każde celowe zachowania do tej funkcji procesowej (występowanie w
procesie w roli określonej przez kpk).
szeroko- wszelkie czynności procesowe, też bierność
wąsko- także bezczynność

•

nemo se ipsum se accusare tenetur- nikt nie musi samego siebie oskarżać

•

obrona czynna- podejmuje czynności

•

obrona bierna- powstrzymanie oskarżonego od dowodów przeciw sobie

•

obrona materialna- wszelkie działania podejmowane przez wszystkich,
które zmierzają do odparcia zarzutów

•

obrona formalna- prawo do skorzystania z pomocy obrońcy.

Ten podział budzi wątpliwości.
- formalna służy też odparciu zarzutów (więc służy obronie materialnej,

czyli jest sposobem

jej wykonywania).

- nazwy nieadekwatne do ich treści, kolizja ze znaczeniem potocznym

CZYNNA:
Lepiej: obrona wykonywana przez oskarżonego i jego obrońcę.

Zasada prawa do obrony jest zasadą konstytucyjną (z zasady rzetelnego
procesu). To prawo dedykuje podejrzanym o popełnienie przestępstwa (art. 42
ust. 2 Konstytucji)

Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do

obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać
obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.
Prawo do obrony przysługuje osobie, przeciwko której toczy się postępowanie, w
toku całego procesu.
Art. 71 § 3 (także podejrzanemu) Jeżeli kodeks niniejszy używa w znaczeniu
ogólnym określenia

„oskarżony”, odpowiednie przepisy

mają zastosowanie także do

podejrzanego.

Prawo do:

•

ma możliwość wypowiadania się co do wszystkich punktów oskarżenia i
odpowiedzialności cywilnej

•

ma możliwość podejmowania innych czynności procesowych, które
zmierzają do obalenia oskarżenie, złagodzenia, zmniejszenia
odpowiedzialności karnej lub cywilnej

•

ma prawo zwalczania na drodze procesu uciążliwych środków stosowanych
wobec niego (np. tymczasowe aresztowanie)

•

może skorzystać z pomocy obrońcy,

a musi,

- gdy nieletni,

- głuchy, niemy, niewidomy

- stan uzasadniający wątpliwość co do jego poczytalności,

- kiedy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności;

- w postępowaniu przed sądem okręgowym jako I instancja, gdy

oskarżonemu

zarzucono przestępstwo zbrodni lub jest pozbawiony

wolności

- 517 i następne= postępowanie przyspieszone

- wznowiono postępowanie na skutek wniosku, po śmierci

oskarżonego- obrońca z urzędu

Jeżeli nie ma obrońcy- uchybienie procesowe, bezwzględna przyczyna
odwoławcza, uchylenie

orzeczenia wydanego z takim

uchybieniem

Art. 439. § 1. Niezależnie od granic zaskarżenia i

podniesionych zarzutów

oraz wpływu uchybienia na treść

orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu

uchyla zaskarżone

orzeczenie, jeżeli:

10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w

wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2, art. 80 oraz art. 517i § 1 lub
obrońca nie brał udziału w czynnościach,

w których jego udział był

obowiązkowy,

W postępowaniu przygotowawczym- większość dokumentów tajna dla
oskarżonego

wyjaśnienia → oskarżony
zeznania → świadek

Wyjaśnienia pisemne- art. 176 kpk w postępowaniu przygotowawczym, stanowią
załącznik do protokołu- element przesłuchania (176 § 4).
Art. 176. § 1. W postępowaniu przygotowawczym oskarżonemu należy, na jego
żądanie lub jego obrońcy, umożliwić w toku przesłuchania złożenie wyjaśnień
na piśmie. Przesłuchujący

podejmie w tym wypadku środki zapobiegające

porozumieniu się oskarżonego z innymi

osobami w czasie spisywania

wyjaśnień.

§ 2. Przesłuchujący może z ważnych powodów odmówić zgody na złożenie

przez oskarżonego

wyjaśnień na piśmie.

§ 3. (uchylono).

§ 4. Pisemne wyjaśnienia oskarżonego, podpisane przez niego, z

zaznaczeniem daty ich złożenia, stanowią załącznik do protokołu.

Swoiste, ograniczone prawo do obrony przysługuje innym uczestnikom
postępowania (jeśli ustawa tak stanowi), stronom szczególnym postępowania, w
postępowaniu karnym służbowym (podmioty pociągnięte do odpowiedzialności
posiłkowo).

→ brak obowiązku samooskarżenia- prawo powstrzymania się od wszelkich
działań mogących wywołać skutki niekorzystne dla oskarżonego w zakresie jego
odpowiedzialności. (wcześniej obowiązek mówienia prawdy)

To, do czego oskarżony ma prawo w procesie (to tylko w procesie, proces
wytacza granice obrony aktywnej),
To, od czego może się powstrzymać (to ma szersze ramy, poza procesem/
przedpola procesu, prawo do milczenia)

•

Obrona aktywna- czynności w ramach procesu

•

Obrona pasywna- ma szersze ramy niż aktywna, wychodzi na przedpola
procesu karnego, poza jego ramy, tzw. „prawo do milczenia”.

Obowiązek zawiadomienia nie obejmuje sprawcy (prawo do milczenia).
Naturalna skłonność do chronienia samego siebie.

Art. 175. § 1. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez
podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub
odmówić składania wyjaśnień. O

prawie tym należy go pouczyć.

§ 2. Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo

składać wyjaśnienia

co do każdego dowodu.

PRAWO DO MILCZENIA- jest odwrotnością obrony aktywnej.
Prawo do milczenia a obowiązki dowodowe 74 § 2 i § 3 <- ustawa nakłada
obowiązek

dowodzenia.

Prawo do milczenia wpływa na jego interpretację,
oskarżony ma obowiązek co najwyżej znoszenia (pati) działań

organów

procesowych. Ale nie musi aktywnie

uczestniczyć.
Jeżeli nie będzie chciał dać głosu (dowód, materiał porównawczy), to
organy nic mogą nic zrobić, są bezradne.
Swoboda wypowiedzi- też z decyzją czy chce się wypowiedzieć, to
wyklucza możliwość podstępu organy. Próba krwi też przymus fizycznym,
ale nie ma przy dowodzie z pisma, głosu. Prawo do zaskarżania decyzji i
czynności procesowych.

6.01.2010

ZASADA JAWNOŚCI

- wewnętrzna (wobec stron)

[dla J. L. – 1 aspekt]

- zewnętrzna (wobec publiczności); EKPC, Pakt Praw Obywatelskich: słuszne,
publiczne (=jawne) rozpatrzenie sprawy

Zasada jawności w szerszym znaczeniu w piśmiennictwie (aspekt wewnętrzny,
którego nie ma w aktach międzynarodowych i aspekt zewnętrzny).

Jawność zewnętrzna <- odnosi się do postępowania sądowego, każdy może iść

- pełnoletni
- nieuzbrojony
- postawa człowieka pozostaje w zgodności z powagą sądu

(trzeźwy)
<- ze względów technicznych jest czasem limit wejść, bilety wstępu (np. w
sprawie zabójstwa Popiełuszki).

Transmisja z przebiegu rozprawy (radio, prasa, tv)
- interes społeczny za tym przemawia
- nie utrudnia prowadzenia rozprawy
- ważny interes uczestnika postępowania się temu nie sprzeciwia.
Sąd może określić warunki, od których zależy wydanie zezwolenia
Art. 357. § 1. Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy
na dokonywanie za

pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z

przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes

społeczny za tym przemawia,

dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a
ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia.

§ 2. Sąd może określić warunki, od których uzależnia wydanie zezwolenia

przewidzianego w § 1.

Regulacje z prawa prasowego:
- nie pozwala na opinię przed wydaniem rozstrzygnięcia w I instancji
- zabrania publikowania danych osobowych i wizerunku oskarżonego, świadków,
chyba że wyrażą na to zgodę
- konkretna decyzja co do konkretnej osoby decyzją sądu- można ujawnić dane
osobowe/wizerunek
Art. 13

1. Nie wolno wypowiadać w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w

postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia w I instancji.

2. Nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób,

przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, jak
również danych osobowych i

wizerunku świadków, pokrzywdzonych i

poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę.

3. Ograniczenie, o którym mowa w ust. 2, nie narusza przepisów innych

ustaw. Właściwy prokurator lub sąd może zezwolić, ze względu na ważny
interes społeczny, na ujawnienie

danych osobowych i wizerunku osób,

przeciwko którym toczy się postępowanie

przygotowawcze lub sądowe.

Regulacje karno materialne (kk):

Art. 241. § 1. Kto bez zezwolenia rozpowszechnia publicznie wiadomości z
postępowania

przygotowawczego, zanim zostały ujawnione w postępowaniu

sądowym,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności

do lat 2.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia publicznie wiadomości z

rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności.

Jawność postępowania przygotowawczego.

Wyłączenie jawności musi być w regulacji prawnej:

359 kpk- obligatoryjne wyłączenie jawności rozprawy głównej

360 kpk- obligatoryjne, w całości lub w części

360 § 3 kpk- fakultatywnie

- jeden z oskarżonych jest nieletni

- przesłuchanie świadka, który nie ukończył 15 lat

178-181- przeprowadzenie dowodu z dokumentu objętego tajemnicą

Art. 359. Niejawna jest rozprawa, która dotyczy:

1) wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu

niepoczytalności sprawcy i

zastosowanie środka zabezpieczającego,

2) sprawy o pomówienie lub znieważenie; na wniosek pokrzywdzonego

rozprawa odbywa się

jednak jawnie.

Art. 360. § 1. Sąd wyłącza jawność rozprawy w całości albo w części, jeżeli
jawność mogłaby:

1) wywołać zakłócenie spokoju publicznego,

2) obrażać dobre obyczaje,

3) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa

powinny być zachowane w tajemnicy,

4) naruszyć ważny interes prywatny.

§ 2. Sąd wyłącza jawność całości lub części rozprawy także na żądanie

osoby, która złożyła

wniosek o ściganie.

§ 3. [fakultatywnie] Sąd może wyłączyć jawność całości albo części

rozprawy, jeżeli choćby jeden z

oskarżonych jest nieletni

lub na czas

przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat.

Art. 183 § 2. Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z
wyłączeniem jawności, jeżeli

treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub

osobę dla niego najbliższą.

Art. 178. Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:

1) obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1,co do

faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc
sprawę,

2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

Art. 179. § 1. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej mogą
być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko
po zwolnieniu tych osób od obowiązku

zachowania tajemnicy przez

uprawniony organ przełożony.

§ 2. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania

wyrządzić mogło poważną szkodę państwu.

§ 3. Sąd lub prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu

administracji

rządowej o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania

tajemnicy.
Art. 180. § 1. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub
tajemnicy związanej z

wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić

zeznań co do okoliczności, na które

rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd

lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku

zachowania tajemnicy.

§ 2. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej,

radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchiwane co do
faktów objętych tą tajemnicą

tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra

wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie
innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w

przedmiocie

przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez

udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia

wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

§ 3. Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może

dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego,
listu do redakcji lub innego

materiału o tym charakterze, jak również

identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych
do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie

powyższych

danych.

§ 4. Przepisu § 3 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o

którym mowa w

art. 240 § 1 Kodeksu karnego.

§ 5. Odmowa przez dziennikarza ujawnienia danych, o których mowa w § 3,

nie uchyla jego

odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się

publikując informację.
Art. 181. § 1. W wypadkach przewidzianych w art. 179 i 180 sąd przesłuchuje
taką osobę na

rozprawie z wyłączeniem jawności.

§ 2. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, sposób

sporządzania,

przechowywania i udostępniania protokołów przesłuchań

oskarżonych, świadków, biegłych i

kuratorów, a także innych dokumentów lub

przedmiotów, na które rozciąga się obowiązek

zachowania tajemnicy

państwowej, służbowej albo związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji, jak
również dopuszczalny sposób powoływania się na takie przesłuchania,
dokumenty i przedmioty w orzeczeniach i pismach procesowych, mając na
uwadze konieczność

zapewnienia właściwej ochrony tajemnicy przed

nieuprawnionym ujawnieniem.

Ustawa o świadku koronnym (!)
Art. 13. Sąd, na wniosek świadka koronnego, wyłącza jawność rozprawy na czas
jego przesłuchania.

Świadka należy pouczyć o tym uprawnieniu. W razie wyłączenia jawności,

przepisów art. 361 § 1 i 3 Kodeksu postępowania karnego nie stosuje się.

Wyłączenie jawności rozprawy głównej:

- całkowite
- częściowe (np. na czas przeprowadzenia określonego dowodu)

Przejaw jawności przy wyłączeniu jawności:

Mąż zaufania- każda strona wskazuje po

2

osoby, które będą mogły brać

udział w rozprawie. Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych- po 1
osobie
Art. 361. § 1. W razie wyłączenia jawności mogą być obecne na
rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby
wskazane przez oskarżyciela

publicznego, oskarżyciela posiłkowego,

oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli

jest kilku oskarżycieli

lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali

rozpraw po jednej osobie. <- nie ma jednak rozprawy przy

drzwiach zamkniętych,

gdy może

zostać ujawniona tajemnica państwowa
Należy pouczyć o 341 § 1.
361 § 3- przewodniczący wskaże, kto ma zostać: § 3. W razie wyłączenia
jawności

przewodniczący może zezwolić poszczególnym osobom na

obecność na rozprawie.

Jeden etap zawsze jawny => OGŁOSZENIE WYROKU (jedynie podanie ustnych
motywów może ulec

wyłączeniu

jawności)

Zawsze tajny => NARADA + WYROKOWANIE (głosowanie nad

wyrokiem).

upublicznienie = przestępstwo
nikt nie może być zwolniony z tajemnicy dotyczącej

narady i głosów

obecny tylko: - skład orzekający

- za zgodą przewodniczącego protokolant

(do spisania

wyroku)

Jawność wewnętrzna – dostęp do materiału sprawy (w postępowaniu
przygotowawczym)

- znajomość stawianych zarzutów

=> modyfikacja zarzutów, jawność w stosunku do podejrzanego, pokrzywdzony
dowie się później Art. 314. Jeżeli w toku śledztwa okaże się, że podejrzanemu
należy zarzucić czyn nie objęty wydanym

uprzednio postanowieniem o

przedstawieniu zarzutów albo czyn w zmienionej w istotny

sposób postaci

lub też, że czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu,

wydaje się niezwłocznie nowe postanowienie, ogłasza się je podejrzanemu

oraz przesłuchuje się go. Przepis art. 313 § 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

=> w postępowaniu przygotowawczym obie strony mogą brać udział w
czynnościach powtarzalnych/niepowtarzalnych
=> dostęp do akt postępowania przygotowawczego utrudniony
Art. 156. § 1. Stronom, podmiotowi określonemu w art. 416 obrońcom,
pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta sprawy
sądowej i daje możność sporządzenia z nich odpisów. Za zgodą prezesa sądu
akta te mogą być udostępnione również

innym osobom.

§ 2. Na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy wydaje się odpłatnie

kserokopie dokumentów z

akt sprawy. Kserokopie takie można wydać

odpłatnie, na wniosek, również innym stronom,

podmiotowi określonemu w

art. 416, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym.

§ 3. Prezes sądu może w razie uzasadnionej potrzeby zarządzić wydanie

odpłatnie

uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy.

§ 4. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej,

przeglądanie akt, sporządzanie odpisów i kserokopii odbywa się z zachowaniem
rygorów określonych przez

prezesa sądu lub sąd. Uwierzytelnionych odpisów

i kserokopii nie wydaje się, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 5. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w toku postępowania

przygotowawczego stronom,

obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom

ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii
oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie tylko za zgodą
prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Za zgodą prokuratora akta w toku
postępowania przygotowawczego mogą być w wyjątkowych

wypadkach

udostępnione innym osobom.

§ 5a. W toku postępowania przygotowawczego podejrzanemu i jego

obrońcy udostępnia się akta sprawy w części zawierającej dowody wskazane
we wniosku o zastosowanie albo

przedłużenie tymczasowego aresztowania

oraz wymienione w postanowieniu o zastosowaniu albo przedłużeniu
tymczasowego aresztowania. Prokurator może odmówić zgody na

udostępnienie akt w tej części tylko wówczas, gdy zachodzi uzasadniona

obawa, że narażałoby to na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia
pokrzywdzonego lub innego

uczestnika postępowania, groziłoby zniszczeniem

lub ukryciem dowodów albo tworzeniem

dowodów fałszywych, groziłoby

uniemożliwieniem ustalenia i ujęcia współsprawcy czynu zarzucanego
podejrzanemu lub sprawców innych czynów ujawnionych w toku postępowania,

ujawniałoby prowadzone czynności opreacyjno-rozpoznawcze lub

zagrażałoby utrudnieniem

postępowania przygotowawczego w inny

bezprawny sposób.

§ 6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wysokość

opłaty za wydanie kserokopii dokumentów oraz uwierzytelnionych odpisów z akt
sprawy, mając na uwadze

koszty wykonania takich kserokopii.

=> w postępowaniu sądowym strona ma dostęp do akt, kiedy chce, rozprawa
sądowa dla stron jest JAWNA, jedynie na pewien czas można wydalić oskarżonego

- np. krępuje świadka, ale po powrocie na salę, oskarżony otrzymuje

relacje z zeznań i może się co do nich wypowiedzieć

- źle się zachowuje- zakłóca porządek sali rozpraw

=> zamknięcie postępowania przygotowawczego- strony mogą zaznajomić się z
aktami
=> odtajnienie wobec stron posiedzeń sądu we wstępnej fazie orzekania

Skierowanie sprawy na posiedzenie:
Art. 339. § 1. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:

1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,
2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia

postępowania,

3) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.
§ 2. (uchylony).
§ 3. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi

potrzeba innego

rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a

zwłaszcza:

1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11,
2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych

podstaw oskarżenia,

3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie

wskazanego w akcie

oskarżenia trybu postępowania,

4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków

postępowania

przygotowawczego,

5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,
6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub

innego środka

przymusu,

7) wydania wyroku nakazowego,
§ 4. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi

potrzeba rozważenia

możliwości przekazania jej do postępowania

mediacyjnego; przepis art. 23a stosuje się odpowiednio.

§ 5. Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach

wymienionych w § 1

oraz w § 3 pkt 1, 2 i 6, z tym że udział prokuratora i

obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie

orzeczenia środka

zabezpieczającego określonego w art. 94 albo 95 Kodeksu karnego jest

obowiązkowy.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

Maksymalne zbliżenie sadu do faktu przestępstwa, należy eliminować ogniwa
pośrednie w poznawaniu faktu. Im więcej ogniw, tym bardziej zniekształcony
obraz.

3 dyrektywy szczególne:

1- sąd powinien opierać się na dowodach przeprowadzonych na rozprawie
2- sąd powinien zetknąć się bezpośrednio ze źródłami i środkami

dowodowymi

3- nie należy dopuszczać do zmiany dowodów pierwotnych (z pierwszej

ręki) na pochodne,

poza sytuacjami, w których pierwotne są nieosiągalne

bezpośredni- dowodzi danej tezy dowodowej
pośredni- poszlaka

- dotyczy też organów przygotowawczych -> szukanie dowodów pierwotnych
- nie jest prawniezdefiniowana, ale prawnieuregulowana (ad. do 3 dyrektyw)

1) Art. 410. Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności

ujawnionych w

toku rozprawy głównej.

2) wyprowadzamy z przepisów dotyczących wyjątku (a contrario)
3) skąd ta 3 dyrektywa?? Z ZASADY SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

- wiedza, logika, doświadczenie życiowe. Wiedza

mówi, że na

ogół dowód pierwotny lepszy od

pochodnego (pochodny jest

niejako środkiem

kontrolnym)
[nie ma lepszych i gorszych dowodów]

Wyjątki, które narzuca praktyka życiowa:
=> odczytanie protokołów dowodowych dokonanych przed rozprawą lub przed
innym organem

Zeznania świadków- 391 NAUCZ SIĘ!!
Art. 391. § 1. Jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje

odmiennie niż

poprzednio albo oświadczy, że pewnych okoliczności nie

pamięta, albo przebywa za granicą

lub nie można mu było doręczyć wezwania,

albo nie stawił się z powodu niedających się usunąć przeszkód lub prezes sądu
zaniechał wezwania świadka na podstawie art. 333 § 2, a

także wtedy, gdy

świadek zmarł, wolno odczytywać w odpowiednim zakresie protokoły złożonych
poprzednio przez niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym lub przed

sądem w tej lub innej sprawie albo w innym postępowaniu przewidzianym

przez ustawę.

§ 2. W warunkach określonych w § 1, a także w wypadku określonym w

art. 182 § 3, wolno również odczytywać na rozprawie protokoły złożonych
poprzednio przez świadka wyjaśnień w

charakterze oskarżonego.

Przeczytać wyjaśnienia oskarżonego, gdy:

- odmawia wyjaśnień
- wyjaśnia odmiennie niż poprzednio
- oświadcza, ze pewnych okoliczności nie pamięta

Art. 389. § 1. Jeżeli oskarżony odmawia wyjaśnień lub wyjaśnia

odmiennie niż poprzednio

albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie

pamięta, wolno na rozprawie odczytywać tylko

w odpowiednim zakresie

protokoły jego wyjaśnień złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego w
tej lub innej sprawie w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem

albo

w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

§ 2. Po odczytaniu protokołu przewodniczący zwraca się do oskarżonego o

wypowiedzenie się

co do jego treści i o wyjaśnienie zachodzących

sprzeczności.

Art. 392. § 1. Sąd może odczytywać na rozprawie głównej protokoły

przesłuchania świadków

i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu

przygotowawczym lub przed sądem albo w innym

postępowaniu

przewidzianym przez ustawę [np. w wykroczeniowym], gdy

bezpośrednie

przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się

nie sprzeciwia.
§ 2. Sprzeciw strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie dotyczą, nie stoi

na przeszkodzie

odczytaniu protokołu.

Art. 393. § 1.Wolno odczytywać na rozprawie protokoły oględzin,

przeszukania i zatrzymania

rzeczy, opinie biegłych, instytutów, zakładów lub

instytucji, dane o karalności, wyniki wywiadu środowiskowego oraz wszelkie
dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu

przygotowawczym lub

sądowym albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Nie wolno
jednak odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane
jest sporządzenie protokołu.

§ 2. Wolno również odczytywać zawiadomienie o przestępstwie, chyba że

zostało złożone do protokołu, o którym mowa w art. 304a.

§ 3. Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne,

powstałe poza

postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności

oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.

§ 4. Wolno odczytywać na rozprawie protokoły zeznań świadka

przesłuchanego w warunkach określonych w art. 184. Rozprawa jest wówczas
niejawna; przepisu art. 361 § 1 nie stosuje się.

=> najdalsze odstępstwo od zasady

Art. 394. § 1. Dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki wywiadu

środowiskowego uznaje się za ujawnione bez odczytywania. Należy je jednak
odczytać na żądanie oskarżonego

lub obrońcy.

§ 2. Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu na rozprawie można

uznać bez ich

odczytania za ujawnione w całości lub w części. Należy jednak

je odczytać, jeżeli którakolwiek ze stron o to wnosi. Przepis art. 392 § 2 stosuje
się odpowiednio.

J.L – niekoniecznie trafne, sąd „uznaje za ujawnione bez odczytania”

Inicjatywa poznania tych elementów na żądanie oskarżonego/obrońcy
Prof. Nowak około ’85 r. też tak uważa, nieuczciwa gra procesowa.

=> sąd uwzględni wniosek prokuratora o skazanie bez przeprowadzenia
rozprawy
=> sąd na wniosek oskarżonego- skazanie bez postępowania dowodowego
(rozprawa jest)

=> w apelacyjnym i kasacyjnym- w zasadzie funkcjonuje pośredniość (na
podstawie dowodów przeprowadzonych wcześniej)

452- wyjątkowo
Art. 452. § 1. Sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania

dowodowego co do

istoty sprawy.

§ 2. Sąd odwoławczy może jednak w wyjątkowych wypadkach, uznając

potrzebę uzupełnienia

przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na

rozprawie, jeżeli przyczyni się to do

przyspieszenia postępowania, a nie jest

konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części.
Dowód można dopuścić również przed rozprawą

.

Art. 518. Jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej, do

postępowania w trybie

kasacji stosuje się odpowiednio przepisy działu IX.

Przekazanie sprawy do I instancji- sąd może za zgodą stron, może poprzestać na
ujawnieniu dowodów, które nie miały wpływu na uchyleniu wyroku.
Apelacyjne: 442 § 2. W wypadku przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
sąd orzekający w

pierwszej instancji, przeprowadzając postępowanie w

zakresie dowodów, które nie

miały wpływu na uchylenie wyroku, może

poprzestać na ich ujawnieniu.
Kasacyjne: 518
Wznowienie postępowania: Art. 545. § 1. W postępowaniu o wznowienie stosuje
się odpowiednio

art. 425 § 2 zdanie pierwsze, § 3 i 4, art. 429, 430

§ 1, art. 431, 432, 435, 442,

456, 529, 530, 532 i 538, a w razie

wznowienia postępowania na korzyść

oskarżonego stosuje się

odpowiednio art. 434 i 443. [:D powodzenia!!]

ZASADA USTNOŚCI PROCESU

Tylko dzięki niej możliwa realizacja zasady bezpośredniości.
Ustalenie wiarygodności.

W obu przypadkach sąd
opiera się na materiale z
postępowania
przygotowawczego

Sprzyja zasadzie jawności (publiczność).
Zmniejsza niebezpieczeństwo złej oceny przez przekształcenia/błędy w protokole.
PISEMNOŚĆ- precyzyjnie utrwala myśli, stabilność czynności
- Art. 365. Rozprawa odbywa się ustnie.
- odczytanie aktu oskarżenia

ZASADA UTRWALANIA CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

Pisemne udokumentowanie.
NAKAZ: 143- znać!!

Art. 143. § 1. Spisania protokołu wymagają:

1) przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o

ściganie i jego

cofnięcie,

2) przesłuchanie oskarżonego, świadka, biegłego i kuratora,
3) dokonanie oględzin,
4) dokonanie otwarcia zwłok oraz wyjęcie zwłok z grobu,
5) przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji oraz okazania,
6) przeszukanie osoby, miejsca, rzeczy i systemu informatycznego

oraz zatrzymanie

rzeczy i danych informatycznych,

7) otwarcie korespondencji i przesyłki oraz odtworzenie utrwalonych

zapisów,

8) zaznajomienie podejrzanego z materiałami zebranymi w

postępowaniu

przygotowawczym,

9) przyjęcie poręczenia,
10) przebieg posiedzenia sądu, jeżeli stawią się na nim uprawnione

osoby albo ich

obecność jest obowiązkowa,

11) przebieg rozprawy.

§ 2. Z innych czynności spisuje się protokół, jeżeli przepis szczególny tego

wymaga albo

przeprowadzający czynność uzna to za potrzebne. W innych

wypadkach można ograniczyć się

do sporządzenia notatki urzędowej.

Udokumentować można też stenogramem (obok protokołu), aparatura
utrwalająca obraz i dźwięk.

ZASADA PRAWDY

Podstawą decyzji powinny być ustalenia zgodne z rzeczywistością. Twierdzenia o
faktach muszą być prawdziwe. Na prawdziwych ustaleniach nie tylko wyroki, ale
też inne postanowienia procesowe art. 2 § 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć
powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

Prawda musi mieścić się w przedmiocie rozstrzygnięcia, które ma nastąpić w
procesie. Istnieją granice poznawania prawdy, nie ma „prawdy za wszelką cenę”,
np. prawo do obrony jest ważniejszym celem niż poznanie prawdy w procesie;
tajemnica spowiedzi.

Pominięcie lub skrócenie części postępowania karnego, np. pominięcie
postępowania dowodowego
→ skazanie bez przeprowadzenia rozprawy 335 kpk, tzw. posiedzenia
wyrokowe sądu
Art. 335. § 1. Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie
wyroku skazującego i

orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka

karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia
wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli:

okoliczności popełnienia

przestępstwa nie budzą wątpliwości,

a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną

osiągnięte.

§ 2. Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa

w § 1, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą
wątpliwości, dalszych czynności

dowodowych w postępowaniu

przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza

się jednak

czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można ich

przeprowadzić na rozprawie.
§ 3. Uzasadnienie aktu oskarżenia można ograniczyć do wskazania

okoliczności, o których

mowa w § 1.

→ skazanie bez postępowania dowodowego 387, na wniosek samego
oskarżonego. Przeprowadzenie dowodów nie jest niezbędne.
Art. 387. § 1. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich
oskarżonych na rozprawie

głównej oskarżony, któremu zarzucono występek

może złożyć wniosek o wydanie wyroku

skazującego i wymierzenie mu

określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania
dowodowego; jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego

wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu.
§ 2. Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku

skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości i
cele postępowania zostaną

osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w

całości; uwzględnienie takiego wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie
sprzeciwią się temu prokurator, a także pokrzywdzony

należycie

powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez

oskarżonego tego wniosku.
§ 3. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania

w nim wskazanej przez siebie zmiany. Przepis art. 341 § 3 stosuje się
odpowiednio.

§ 4. Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody

wymienione w akcie

oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę.

§ 5. Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem rozprawy, sąd rozpoznaje

go na rozprawie.

→ ograniczenie postępowania dowodowego 388
Art. 388. Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie
dowodowe tylko

częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się

do winy nie budzą wątpliwości.

Pozornie pozostają w sprzeczności z zasadą prawdy, ale sąd może to zrobić tylko
wtedy, gdy podstawa rozstrzygnięcia nie budzi wątpliwości.
Art. 92 kpk
Art. 92. Podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności
ujawnionych w

postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia

art. 410 kpk
Art. 410. Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności
ujawnionych w toku

rozprawy głównej.

Jeżeli coś nie zostało ujawnione w toku rozprawy głównej, to nie może wejść do
rozstrzygnięcia.
Ustawodawca dopuszcza jednak okoliczności, które nie będą ujawnione w toku
procesu, ale mogą wejść do rozstrzygnięcia. To wynik tzw. porozumień
karnoprocesowych. Oskarżyciel dogaduje się z oskarżonym.
Podstawy do wydania wyroku → podstawy nie budzące wątpliwości.
→ przejaw zasady – 167 Dowody przeprowadza się na wniosek stron, podmiotu
określonego w

art. 416 albo z urzędu.

Dowody nie tylko na wniosek strony, ale także z urzędu.

Oddalenie wniosku dowodowego:

1. jeżeli przeprowadzenie dowodów jest niedopuszczalne, np. narkoliza
2. jeżeli okoliczność, która ma być udowodniona (art. 170) nie ma znaczenia

dla rozstrzygnięcia sprawy

3.

albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy!

4. jeżeli dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia... nie ma waloru naukowego

(np. wróżenie z kart)

5. jeżeli dowodu nie da się przeprowadzić
6. jeżeli wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia

postępowania

170 § 2- wzmacnia zasadę prawdy

§ 2. Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że

dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca
zamierza udowodnić.

§ 3. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.
§ 4. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu
dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności.

Zwrócenie sprawy do prokuratora 339 §3 pkt 3 i 4 – wzmacnia zasadę prawdy
Art. 339. § 3. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy
zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a
zwłaszcza:

3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie

wskazanego w

akcie oskarżenia trybu postępowania,

4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków

postępowania przygotowawczego,

→ nie każdy brak powoduje taką decyzję, tylko brak istotny i nienadający się
usunąć w toku rozprawy
→ sąd może polecić prowadzenie niektórych dowodów prokuratorowi, jeżeli sam
nie ma możliwości ich przeprowadzenia, uzupełnienie przez prokuratora
braków.

Wyjątki od zasady prawdy:

•

zakazy dowodowe:

bezwzględne- np. przesłuchanie obrońcy co do faktów... i przesłuchanie go
jako świadka,

przesłuchanie duchownego co do faktów, o

których się dowiedział w czasie

spowiedzi

względne- zeznania osób najbliższych

ZASADA BEZSTRONNOŚCI (OBIEKTYWIZMU)

Sąd powinien rozstrzygać materiały dowodowe na korzyść lub niekorzyść. Organy
nie mogą być stronnicze. Organy= sąd, prokurator, organy z postępowania
przygotowawczego, art. 4 kpk.
Art. 4. Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz
uwzględniać okoliczności

przemawiające zarówno na korzyść, jak i na

niekorzyść oskarżonego. Bezstronność także do

okoliczności, które

przemawiają na korzyść/niekorzyść innych uczestników postępowania

(stron procesowych).

Przepisy wyłączenia sędziego – ex lege- iudex inhabilis art. 404 kpk (sędzia
nieodpowiedni)

Art. 404. § 1. Sąd może odroczyć rozprawę tylko wtedy, gdy zarządzenie

przerwy nie byłoby

wystarczające.

§ 2. Rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od

początku. Sąd może

wyjątkowo prowadzić rozprawę odroczoną w

dalszym ciągu, chyba że skład sądu

uległ zmianie.

§ 3. W wypadku podjęcia postępowania zawieszonego przepis § 2

stosuje się

odpowiednio.

Na wniosek strony lub wniosek sędziego do akt sprawy iudex suspectus (sędzia
podejrzany)
Wniosek może złożyć strona procesowa lub sam sędzia.

Art. 40. § 1. Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie,

jeżeli:

1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio,

2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy,

pełnomocnika lub

przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we

wspólnym pożyciu z jedną z tych

osób,

3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż

do stopnia

pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2

albo jest związany z jedną

z tych osób węzłem przysposobienia,

opieki lub kurateli,

4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej

sprawie był

przesłuchany w charakterze świadka lub występował

jako biegły,

5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik,

przedstawiciel

ustawowy strony, albo prowadził postępowanie

przygotowawcze,

6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał

zaskarżone zarządzenie,

7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone,
8) (uchylono),
9) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono

sprzeciw,

10) prowadził mediację.

§ 2. Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je

małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli.

§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o

wznowienie lub

zaskarżonego w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego

wniosku lub tej kasacji.

orzeczenie sędziego uchylone z mocy prawa 439
Art. 439. § 1. Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz
wpływu uchybienia na

treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla

zaskarżone orzeczenie, jeżeli:

1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub

niezdolna do

orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na

podstawie art. 40,

2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków

nie był obecny na

całej rozprawie,

3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu

szczególnego albo

sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do

właściwości sądu powszechnego,

4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości

sądu wyższego rzędu,

5) orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający

nieznane ustawie,

6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało

podpisane przez

którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu,

7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego

wykonanie,

8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego

samego czynu tej

samej osoby zostało już prawomocnie zakończone,

9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie,

określonych w art. 17 §

1 pkt 5, 6 i 8-11,

10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w

wypadkach określonych

w art. 79 § 1 i 2, art. 80 oraz art. 517i § 1 lub

obrońca nie brał udziału w czynnościach,

w których jego udział był

obowiązkowy,

11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego

obecność była

obowiązkowa.

§ 2. Uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych w § 1 pkt 9-11

może nastąpić tylko

na korzyść oskarżonego.

§ 3. W posiedzeniu mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i

pełnomocnicy. Przepis art. 451 stosuje się odpowiednio.

Kodeks postępowania karnego

przewiduje wyłączenie

sędziego

w sprawach

dotyczących go bezpośrednio, jego małżonka,

krewnego

bądź

powinowatego

, gdy

był on świadkiem czynu, brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało
uchylone, pozostaje w takim stosunku osobistym z jedną ze

stron

, że zachodzą

wątpliwości co do jego bezstronności.
Wyłączeniu podlegają nie tylko sędziowie, ale na mocy tych przepisów też
oskarżyciel publiczny, osoba prowadząca postępowanie przygotowawcze (art.
47).

Art. 47. § 1. Przepisy art. 40 § 1 pkt 1-4, 6 i 10, § 2 oraz art. 41 i 42

stosuje się odpowiednio do prokuratora, innych osób prowadzących
postępowanie przygotowawcze oraz innych oskarżycieli publicznych.

§ 2. Osoby wymienione w § 1 ulegają również wyłączeniu, jeżeli brały

udział w sprawie jako

obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel społeczny albo

przedstawiciel ustawowy strony.

wyłączenie także:
146- protokolanci
§ 1. Protokolant i stenograf ulegają wyłączeniu z tych samych powodów co
sędzia
§ 2. O wyłączeniu orzeka w toku rozprawy lub posiedzenia sąd, a w innych
wypadkach osoba, która przeprowadza czynność protokołowaną

.

204§3- tłumacze
§ 3. Do tłumacza stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące biegłych

.

206§1- specjaliści techniczni
§ 1. Do specjalistów stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące biegłych, z
wyjątkiem art. 194, 197, 200 i 202.

196§1- biegli

Art. 196. § 1. Nie mogą być biegłymi osoby wymienione w art. 178, 182 i

185 oraz osoby, do

których odnoszą się odpowiednie przyczyny wyłączenia

wymienione w art. 40 § 1 pkt 1-3 i 5, osoby powołane w sprawie w charakterze
świadków, a także osoby, które były świadkiem

czynu.

§ 2. Jeżeli ujawnią się przyczyny wyłączenia biegłego wymienione w § 1,

wydana przez niego

opinia nie stanowi dowodu, a na miejsce biegłego

wyłączonego powołuje się innego biegłego.

§ 3. Jeżeli ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub

bezstronności biegłego albo

inne ważne powody, powołuje się innego

biegłego.

→ przejaw bezstronności 425 § 4 kpk

§

Oskarżyciel publiczny ma prawo wnieść

środek odwoławczy

także na korzyść

oskarżonego.

gravamen- odwołujący może skarżyć tylko te rozstrzygnięcia, które szkodzą jego
interesom, prawom.

ZASADA SKARGOWOŚCI

Art. 14. § 1. Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie

uprawnionego

oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu.

§ 2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego

oskarżenia nie wiąże sądu.

proces polski to proces mieszany
Nie tylko strony przeprowadzają dowody, a sąd nie jest tylko arbitrem, bo sam z
urzędu przeprowadza dowody.
Zasada ścigania z urzędu, a nie na wskutek skargi.
Art. 17 § 1 pkt 9 kpk brak skargi uprawnionego oskarżyciela- przeszkoda do
wszczęcia postępowania sądowego, dotyczy nie tylko postępowania
jurysdykcyjnego

Różnice postępowania publicznego:
→ skargowe- 14 § 2
→ prywatnoskargowe- odstąpienie oskarżyciela prywatnego powoduje
umorzenie postępowania, jeżeli odstąpi od oskarżenia, gdy rozpocznie się
przewód sądowy- to potrzebna zgoda oskarżonego.
Postępowanie publiczne sądowe ogranicza się tylko do osoby objętej oskarżeniem
i do czynu objętego skargą.

Tzw. proces wpadkowy- nie jest odstępstwem od zasady skargowości, bo skarga
jest, tylko ma inną formę; sposób rozszerzenia podmiotowego. Jest to wyjątek od
pisemnej formy skargi!! Ustny zarzut na rozprawie. 398 kpk

Art. 398. § 1. Jeżeli na podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku

rozprawy,

oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn oprócz

objętego aktem oskarżenia, sąd

może za zgodą oskarżonego

rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie,

chyba że

zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co

do nowego czynu.
§ 2. W razie odroczenia rozprawy oskarżyciel wnosi nowy lub

dodatkowy akt

oskarżenia.

•

nadanie oskarżonemu praw strony, nie jest on przedmiotem procesu, jest
podmiotem

•

środki odwoławcze

•

dodanie głównego i ubocznego przedmiotu procesu

•

wyjątek od zasady skargowości- zasądzenie odszkodowania z urzędu- nie
jest rodzajem powództwa cywilnego. Tylko w przypadkach 415. To nie
proces uboczny (taki, który ma swój własny przedmiot, strony i ramy
czasowe). Decyzja sądu o przyjęciu powództwa cywilnego powoduje, że
zawiązuje się proces adhezyjny.

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

Łączy się z zasadą prawdy. Tam, gdzie legalna teoria dowodów nie ma prawdy
materialnej, jest prawda formalna.

1.

system tzw. pozytywnej legalnej teorii dowodowej- w razie istnienia
pewnych dowodów sąd musiał uznać fakt za udowodniony, gdy ktoś
przyznał się do winy- musiał zostać skazany. W prawie feudalnym np.
zeznania mężczyzny lepsze niż kobiety. 1805- pruska ordynacja
kryminalna, w RP do 1876 r.

2.

teoria negatywnej legalnej teorii dowodowej- nie pozwalała uznać pewnych
faktów dopóty, dopóki niespełnione pewne minimum dowodowe (na
ziemiach RP pod zaborem austriackim).

3.

System dowolnej, swobodnej, niekontrolowanej oceny dowodowej

-

dowolność oceniania dowodów przez sędziego, nie musi uzasadniać
dlaczego tak ocenił dowody (we Francji, kk 1808 r.).

4.

system swobodnej oceny dowodowej i uzasadniania stanowiska przez sąd,
możliwość korygowania błędów przez sąd wyższej instancji. Sąd nie może
tej oceny dokonać dowolnie

Art. 7. Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie

wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z
uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i
doświadczenia życiowego.

Kryteriami: wskazanie wiedzy, doświadczenia życiowego...

Prejudycjalność- czy zagadnienia faktyczne i prawne rozstrzyga samodzielnie sąd,
czy wiążące są rozstrzygnięcia innego organu.
Art. 8 kpk- zasada samodzielności jurysdykcyjnej sądów karnych.

Art. 8. § 1. Sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i

prawne oraz nie jest

związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu.

§ 2. Prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo lub stosunek

prawny są jednak wiążące.

Na pewno sąd będzie związany prawomocnym wyrokiem rozwodu orzeczonego
przez sąd cywilny. Wiąże tylko w zakresie istnienia lub nieistnienia węzła
prawnego bądź stosunku prawnego. Samodzielnie będzie dokonywał ustaleń
faktycznych.

ZASADA INFORMOWANIA UCZESTNIKÓW PROCESU O ICH PRAWACH I

OBOWIĄZKACH

(ZASADA LOJALNOŚCI)

Nie jest charakterystyczna tylko dla procesu karnego.
Przewidziane są w kpk skutki nie wypełnienia obowiązku.

Art. 16. § 1. Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany

pouczyć uczestników

postępowania o ciążących obowiązkach i o

przysługujących im uprawnieniach, brak takiego

pouczenia lub mylne

pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika
postępowania lub innej osoby, której to dotyczy.

§ 2. Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę

potrzeby udzielać

uczestnikom postępowania informacji o ciążących

obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy
ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi. W

razie braku takiego

pouczenia, gdy w świetle okoliczności sprawy było ono nieodzowne, albo

mylnego pouczenia, stosuje się odpowiednio § 1.

W miarę potrzeby, czyli wtedy, kiedy ustawa wprost takiego obowiązku nie
ustanawia. Ta ocena czy jest potrzeba czy nie, jest dokonywana na podstawie
kryteriów obiektywnych. Skutki nie wykonania tego obowiązku takie same jak w §
1.
Zarwanie z zasadą ignorantia iuris nocet. Chodzi tu tylko o tzw. informacje
niezbędne, bazowe. Takie, które są niezbędne w danej, konkretnej sytuacji.
Powinność udzielenia informacji o konkretnych czynnościach procesowych.

Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o...

Art. 74. § 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności

ani obowiązku

dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.

§ 2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:

1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom

niepołączonym z

naruszeniem integralności ciała; wolno także w

szczególności od oskarżonego pobrać

odciski, fotografować go oraz okazać

w celach rozpoznawczych innym osobom,

2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom

połączonym z

dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem

chirurgicznych, pod warunkiem że

dokonywane są przez uprawnionego

do tego pracownika służby zdrowia z

zachowaniem wskazań wiedzy

lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli

przeprowadzenie

tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest

obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi,

włosów lub

wydzielin organizmu, z zastrzeżeniem pkt 3,

3) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki

policzków, jeżeli jest to

nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby

to zdrowiu oskarżonego lub innych

osób.

§ 3. W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać badań lub

czynności, o których mowa

w § 2 pkt 1, a także, przy zachowaniu wymagań

określonych w § 2 pkt 2 lub 3, pobrać krew, włosy, wymaz ze śluzówki policzków
lub inne wydzieliny organizmu.

Obowiązek informowania o zmianie miejsca zamieszkania.

Art. 386. § 1. Po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący poucza

oskarżonego o prawie

składania wyjaśnień, odmowy wyjaśnień lub odpowiedzi

na pytania, po czym pyta go, czy

przyznaje się do zarzucanego mu czynu

oraz czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie.

§ 2. Po przesłuchaniu oskarżonego przewodniczący poucza go o prawie

zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do
każdego dowodu

.

art. 334 kpl

§ 2. O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oraz o treści przepisów art. 335

i 387oskarżyciel

publiczny zawiadamia oskarżonego i ujawnionego

pokrzywdzonego, a także osobę lub instytucję, która złożyła zawiadomienie o
przestępstwie. Pokrzywdzonego należy pouczyć o uprawnieniach związanych z
dochodzeniem roszczeń majątkowych, a w razie potrzeby także o

prawie do

zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

131 § 2 specyficzny sposób zawiadomienia, większej liczby osób

§ 2. Jeżeli w sprawie ustalono tylu pokrzywdzonych, że ich indywidualne

zawiadomienie o przysługujących im uprawnieniach spowodowałoby poważne
utrudnienie w prowadzeniu

postępowania, zawiadamia się ich poprzez

ogłoszenie w prasie, radiu lub telewizji.

Zasada informowania- wzywając kogoś do stawienia także uprzedzić
wzywanego o skutkach niestawiennictwa.

Art. 129. § 1. W wezwaniu należy oznaczyć organ wysyłający oraz podać,

w jakiej sprawie, w

jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić

adresat i czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o
skutkach niestawiennictwa.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do zawiadomień.
§ 3. Jeżeli od dnia doręczenia pisma biegnie termin wykonania czynności

procesowej, należy

pouczyć o tym adresata.

•

każdego świadka przed złożeniem zeznania... 190 kpk

Art. 190. § 1. Przed rozpoczęciem przesłuchania należy uprzedzić

świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie
prawdy.

§ 2. W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie,

że został

uprzedzony o tej odpowiedzialności.

•

prawo do odmowy zeznań, jeżeli odpowiedź mogłaby narazić na
odpowiedzialność jego lub osoby najbliższe

Art. 183. § 1. Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli
udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą
na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

§ 2. Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z
wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego
lub osobę dla niego najbliższą

W przypadku osób zatrzymanych- niezwłocznie art. 244 § 2, prawo do
skorzystania z pomocy adwokata. § 2. Zatrzymanego należy natychmiast
poinformować o przyczynach zatrzymania i o

przysługujących mu

prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata,

oraz

wysłuchać go.

ZASADA KONTRADYKTORYJNOśCI

Co najmniej dwa podmioty przeciwstawne sobie, które prowadza spór przed
arbitrem.
(zasada sporności)
Prezentowanie swoich racji, polemizowanie, zgłaszanie wniosków dowodowych
profesor Wąsek → zasada równości stron procesowych ← profesor D. element
kontradyktoryjności
Bez równości stron zasada kontradyktoryjności byłaby fikcją. Tylko przy
zachowaniu równości możemy mówić o wszechstronnym rozpatrzeniu sprawy.

Zasada równości broni- podkreśla to, co istotne, każda ze stron powinna mieć
możliwość korzystania z takich samych instrumentów prawnych do bronienia
swojej racjach.
Identyczność wymagań co do formy działań podejmowanych przez strony.

Niezależność stron względem siebie. Rzecznicy interesu społecznego.
Oskarżyciel posiłkowy- jedna ze stron to pokrzywdzony, choć nie zawsze
pokrzywdzony może występować w tej roli, art. 56 § 1 kpk

Art. 56. § 1. Sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych

występujących w sprawie,

jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia

prawidłowego toku postępowania. Sąd orzeka, że oskarżyciel posiłkowy nie
może brać udziału w postępowaniu, gdy bierze w nim już udział

określona

przez sąd liczba oskarżycieli ← troska o sprawność przebiegu rozprawy

Uprawnienia pokrzywdzonego w stosunku do poprzedniego kk, pokrzywdzony
może występować w roli oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela, ale także
zamiast niego.
Nie ma potrzeby decydowania przez sąd, że udział pokrzywdzonego w
postępowaniu leży w interesie procesu.

Przepisy dotyczące rozdzielenia funkcji procesowych:

Art. 367. § 1. Przewodniczący umożliwia stronom wypowiedzenie się co

do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu.

§ 2. Jeżeli w jakiejkolwiek kwestii jedna ze stron zabiera głos, prawo głosu

przysługuje również wszystkim innym stronom. Obrońcy oskarżonego i
oskarżonemu przysługuje głos ostatni

art. 370- kolejność zadawania pytań

Art. 370. § 1. Po swobodnym wypowiedzeniu się osoby przesłuchiwanej

na wezwanie

przewodniczącego, stosownie do art. 171 § 1, mogą zadawać

jej pytania w następującym

porządku: oskarżyciel publiczny, oskarżyciel

posiłkowy, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciel prywatny,
pełnomocnik oskarżyciela prywatnego, powód cywilny, pełnomocnik powoda
cywilnego, biegły, podmiot, o którym mowa w art. 416,obrońca,

oskarżony,

członkowie składu orzekającego.

§ 2. Strona, na której wniosek świadek został dopuszczony, zadaje pytania

przed pozostałymi stronami.

§ 3. W razie potrzeby członkowie składu orzekającego mogą zadawać

dodatkowe pytania

poza kolejnością.

§ 4. Przewodniczący uchyla pytania, o których mowa w art. 171 § 6, lub

gdy z innych

powodów uznaje je za niestosowne.

art. 406- kolejność ostatnich głosów stron

Art. 406. § 1. Po zamknięciu przewodu sądowego przewodniczący udziela

głosu stronom, ich przedstawicielom oraz w miarę potrzeby przedstawicielowi
społecznemu, który przemawia przed obrońcą i oskarżonym. Głos zabierają w
następującej kolejności: oskarżyciel publiczny,

oskarżyciel posiłkowy,

oskarżyciel prywatny, powód cywilny, podmiot, o którym mowa w

art. 416,obrońca oskarżonego i oskarżony. Przedstawiciele procesowi stron

zabierają głos

przed stronami.

§ 2. Jeżeli oskarżyciel lub powód cywilny ponownie zabiera głos, należy

również udzielić głosu

obrońcy i oskarżonemu.

favor defensionis
prawo do repliki
W postępowaniu przygotowawczym rozszerzono uprawnienia stron w stosunku do
poprzedniego kpk.
[EGZ: czynności sądu w toku postępowania przygotowawczego]

Umożliwienie udziału stronom postępowania w czynnościach procesowych.

W postępowaniu przygotowawczym-.... czynności powtarzalne, niepowtarzalne
czy zawnioskowane przez stronę (art. 316, 317, 315)

Art. 315. § 1. Podejrzany i jego obrońca oraz pokrzywdzony i jego

pełnomocnik mogą składać

wnioski o dokonanie czynności śledztwa.

§ 2. Stronie, która złożyła wniosek, oraz jej obrońcy lub pełnomocnikowi nie

można odmówić

wzięcia udziału w czynności, jeżeli tego żądają. Przepis

art. 318 zdanie drugie stosuje się.

Art. 316. § 1. Jeżeli czynności śledztwa nie będzie można powtórzyć na

rozprawie, należy podejrzanego, pokrzywdzonego i ich przedstawicieli
ustawowych, a obrońcę i pełnomocnika,

jeżeli są już w sprawie ustanowieni,

dopuścić do udziału w czynności, chyba że zachodzi

niebezpieczeństwo

utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki.

§ 2. Podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się wtedy, gdy

zwłoka grozi utratą

lub zniekształceniem dowodu.

§ 3. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można

przesłuchać na

rozprawie, strona lub prokurator albo inny organ prowadzący

postępowanie mogą zwrócić się

do sądu z żądaniem przesłuchania go

przez sąd.

Art. 317. § 1. Strony, a obrońcę lub pełnomocnika, gdy są już w sprawie

ustanowieni, należy

także na żądanie dopuścić do udziału w innych

czynnościach śledztwa.

§ 2. W szczególnie uzasadnionym wypadku prokurator może

postanowieniem odmówić

dopuszczenia do udziału w czynności ze względu

na ważny interes śledztwa albo odmówić

sprowadzenia oskarżonego

pozbawionego wolności, gdy spowodowałoby to poważne

trudności.

udział w czynnościach na żądanie- prokurator może odmówić ze względu na
ważny interes śledztwa/dochodzenia
318- udział w przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłych- zezwolenie na
zapoznanie się z opinią biegłego, a nie w czynnościach biegłego!! Strony mogą
brać udział w przesłuchaniu biegłego

Art. 318. Gdy dopuszczono dowód z opinii biegłych albo instytucji

naukowej lub

specjalistycznej, podejrzanemu i jego obrońcy oraz

pokrzywdzonemu i jego pełnomocnikowi

doręcza się postanowienie o

dopuszczeniu tego dowodu i zezwala na wzięcie udziału w

przesłuchaniu

biegłych oraz na zapoznanie się z opinią, jeżeli złożona została na piśmie.

Podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się, gdy

spowodowałoby to poważne

trudności.

(art. 160 tu działanie z urzędu)

Art. 160. § 1. Postępowanie w wypadku zaginięcia lub zniszczenia w

całości lub w części akt sprawy będącej w toku przeprowadza sąd, w którym
sprawa ostatnio się toczyła.

§ 2. Sąd Najwyższy przeprowadza takie postępowanie jedynie w zakresie

odtworzenia akt

tego sądu.

§ 3. Postępowanie w wypadku zaginięcia lub zniszczenia akt sprawy

prawomocnie

zakończonej przeprowadza sąd, w którym sprawa się toczyła

w pierwszej instancji, lub inny sąd wskazany w ustawie.

§ 4. Akta postępowania przygotowawczego odtwarza prokurator, stosując

odpowiednio

przepisy niniejszego rozdziału.

KONCENTRACJA METERIAŁU PROCESOWEGO

Koncentracja materiału procesowego (czynności procesowych).
Szybkość procesu nie może być wartością samą w sobie. Należy prowadzić
proces bez nieuzasadnionej zwłoki. Skupić środki procesowe wokół przedmiotu
procesu.
Art. 2 § 1 pkt 4 jednym z celów- rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie

•

postępowanie przygotowawcze- art. 310 § 1, termin śledztwa i
dochodzenia

art. 331 § 1 i § 3,
termin wniesienia aktu
oskarżenia

•

stadium jurysdykcyjne art. 366 § 2

§ 2. Przewodniczący powinien dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie

sprawy nastąpiło na

pierwszej rozprawie głównej

przepisy o przerwie i odroczeniu 401§ 1- przerwę zarządza
przewodniczący- zarządzeniem, maksymalnie trwa 35 dni,

Art. 401. § 1. Przewodniczący może przerwać rozprawę główną dla

sprowadzenia

dowodu albo dla wypoczynku lub z innej ważnej

przyczyny.

§ 2. Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 35

dni.

więcej niż 35 dni- to odroczenie- sąd w drodze postanowienia
404 § 2 po odroczeniu rozprawy, od początku prowadzimy po przerwie
prowadzimy dalej, z tym samym składem, od tego momentu, gdzie
skończyło się przed przerwą

§ 2. Rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od

początku. Sąd może

wyjątkowo prowadzić rozprawę odroczoną w

dalszym ciągu, chyba że skład sądu uległ zmianie.

Art. 387. § 1. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania

wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu
zarzucono występek może

złożyć wniosek o wydanie wyroku

skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez
przeprowadzania postępowania dowodowego; jeżeli oskarżony nie ma

obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z

urzędu.
§ 2. Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku

skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą
wątpliwości i cele postępowania

zostaną osiągnięte mimo

nieprzeprowadzenia rozprawy w całości; uwzględnienie takiego wniosku
jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwią się temu

prokurator,

a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz

pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku.
§ 3. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od

dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany. Przepis art. 341 § 3
stosuje się odpowiednio.

§ 4. Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione

dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone
przez stronę.

§ 5. Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem rozprawy, sąd

rozpoznaje go na

rozprawie.

Art. 388. Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić

postępowanie dowodowe

tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia

oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

•

przepisy adresowane do stron- terminy zawite, art. 122 kpk

Art. 122. § 1. Czynność procesowa dokonana po upływie terminu

zawitego jest

bezskuteczna.

§ 2. Zawite są terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne,

które ustawa za

zawite uznaje.

terminy mają dyscyplinować strony, wykonanie określonych czynności w
określonym czasie
7 dni na złożenie wniosku
14 dni do sądu apelacyjnego

art. 22- zawieszenie postępowania (wyłom od tej zasady), bo proces jest w
bezruchu.

Art. 22. § 1. Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda

uniemożliwiająca prowadzenie

postępowania, a w szczególności jeżeli

nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać

udziału w postępowaniu

z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, postępowanie zawiesza
się na czas trwania przeszkody.

§ 2. Na postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania

przysługuje zażalenie.

§ 3. W czasie zawieszenia postępowania należy jednak dokonać

odpowiednich czynności w

celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą

lub zniekształceniem.

Przyczyny: choroba psychiczna, niemożność ujęcia oskarżonego, inna ciężka
choroba
długotrwała przeszkoda nie pozwalająca prowadzić dalej postępowania

sprawa w rozsądnym terminie-> art. 45 Konstytucji
EKOPCiO

ZASADA KONTROLI DECYZJI PROCESOWYCH

Bo nikt nie jest nieomylny, nawet sąd.
Kontrola sądów odwoławczych- sadu I instancji (system dwuinstancyjny)

rejonowy- okręgowy II inst.

okręgowy I inst.- sąd apelacyjny (organ nadzoru judukacyjnego, nie należy do

sądów powszechnych)

od wyroku- apelacja
od postanowienia- zażalenie

Apelacja art. 444 od wyroku I inst.

Art. 444. Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, podmiotowi

określonemu w art. 416, a

pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo

umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, przysługuje apelacja,
chyba że ustawa stanowi inaczej.

Zażalenie- art. 459 § 1 i § 2

Art. 459. § 1. Zażalenie przysługuje na postanowienia sądu zamykające

drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 2. Zażalenie przysługuje także na postanowienia co do środka

zabezpieczającego oraz na

inne postanowienia w wypadkach przewidzianych

w ustawie.

•

jeżeli to postanowienie jest blokujące, np. postanowienie umarzające

•

środki zabezpieczające

•

jeżeli przepis szczególny na to zezwala, np. 203 § 4

§ 2. O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając

miejsce i czas

trwania obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd

orzeka na wniosek prokuratora.

Przepisy art. 249 § 3 i 5 stosuje się

odpowiednio.

§ 3. Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4

tygodnie; na wniosek

zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas

określony, niezbędny do zakończenia

obserwacji; łączny czas trwania

obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni.

O zakończeniu

obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd.

§ 4. Na postanowienia, o których mowa w § 2 i 3, przysługuje zażalenie.

Sąd rozpoznaje

zażalenie niezwłocznie.

252 § 1
Art. 252. § 1. Na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego

przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych, z wyjątkiem, o którym mowa w § 2.

Wniosek o uzasadnienie wyroku7- 7 dni, potem apelacja wniosek o nią- 14 dni.
Zażalenie 7 dni od wydania/ doręczenia decyzji.
Apelacja dotyczy całego/częściowego rozstrzygnięcia (np. 3 czyny zawinione, 2
akceptuje, oskarżony skarży 3 część wyroku?). Można zaskarżyć również samo
uzasadnienie wyroku. Skarżyć możemy jedynie kwestie naruszające prawo,
szkodzące interesom (gravamen).
Prokurator (oskarżyciel) może działać dwukierunkowo.

Cechy środka odwoławczego jako skarga etapowa:

•

skargowość

•

dewolutywność

•

suspensywność

•

zakaz reformationis in peius

dewolutywność- przeniesienie sprawy do wyższej instancji w wyniku wniesienia
środka odwoławczego:

gdy chodzi o apelacje- bezwzględny charakter (wniesienie apelacji zawsze

powoduje

przeniesienie do wyższej instancji)

gdy chodzi o zażalenie- względny charakter (sąd może się do zażalenie

przychylić, o ile orzeka

w tym samym składzie)

suspensywność- wstrzymanie wykonalności decyzji procesowej:

bezwzględna- np. postanowienie o tymczasowym aresztowaniu
względna- przysługuje zażalenie

zakaz reformationis in peius- zakaz pogorszenia sytuacji oskarżonego po
wniesieniu środka odwoławczego. Jedynie (wyłącznie) można orzekać na jego
korzyść.

→ klasyfikacja środków zaskarżenia:

zwyczajne
apelacja } środki
zażalenie} odwoławcze

sprzeciwy
odwołania (do składu orzekającego- decyzja przewodniczącego)

nadzwyczajne
kasacja
wniosek o wznowienie postępowania

WARUNKI DOPUSZCZALNOśCI PROCESU (PRZESŁANKI PROCESOWE)

Orzekanie w przedmiocie procesu, stwierdzenie winy, wymierzenie kary- jedynie
w prawnie dopuszczalnym procesie.
Przesłanki procesowe:

•

jeżeli negatywne (brak pozytywnych)- organ powinien odmówić wszczęcia
lub umorzyć, jeżeli zostało wszczęte

Są takie przesłanki, które dotyczące całego procesu (śmierć oskarżonego,
przedawnienie,

stan zawisłości

sprawy, gdy sprawca nie

popełnia

przestępstwa)

i takie, które dotyczą konkretnego stadium (np. skarga
uprawnionego oskarżyciela)

•

przesłanki głównego i ubocznego nurtu procesu (odpowiedzialność karna i
odpowiedzialność cywilna)

•

przesłanki (odniesione do przedmiotu procesu)

odmowa wszczęcia, umorzenie, wskazanie, że dana osoba nie popełniła
przestępstwa, merytoryczne przyczyny wyłączające postępowanie (17 § 1
pkt 1-4)
17 § 1 pkt 5-11- przesłanki procesowe sensu stricto (we właściwym
znaczeniu)

Przesłanki trybu szczególnego procesu ogólnego:
warunek: przesłanki procesowe + przesłanki trybu szczególnego
(np. przesłankom trybu uproszczonego- dochodzenia)

Przesłanki stadiów procesu- warunki przechodzenia procesu z jednego stadium do
drugiego.
Przesłanka stadium jurysdykcyjnego- niesienie aktu oskarżenia przez
oskarżyciela.

Kategorie przesłanek procesowych:

→ pozytywne- musi istnieć, aby toczył się proces (istnienie strony, skargi,
wniosek o ściganie)
→ negatywne (ujemne)- możność prowadzenia postępowania (stan
zawisłości sprawy, przedawnienie)

→ ogólne- do każdego procesu
→ szczególne- tylko w szczególnych sprawach, np. wniosek o ściganie

→ abstrakcyjne- prof. Śliwiński, np. przedawnienie, stan rzeczy osądzonej,
śmierć oskarżonego
→ konkretna- brak skargi uprawnionego oskarżyciela

→ absolutne- bezwzględne, warunkuje proces w każdym układzie
procesowym

→ relatywne- względne, tylko w określonym układzie procesowym

20.01.2010

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI PROCESU

Merytoryczne przyczyny umorzenia postępowania art. 17 § 1 pkt 1-4

Art. 17. § 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie

uzasadniających

podejrzenie jego popełnienia,

2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa

stanowi, że sprawca nie

popełnia przestępstwa,

3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,

4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,

Art. 414 § 1 (pkt 1 i 2 art. 17)

Art. 414. § 1. W razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego

okoliczności

wyłączającej ściganie lub danych przemawiających za

warunkowym umorzeniem

postępowania, sąd wyrokiem umarza

postępowanie albo umarza je warunkowo.

Jednakże w razie stwierdzenia

okoliczności wymienionych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 sąd

wydaje wyrok

uniewinniający, chyba że sprawca w chwili czynu był niepoczytalny.

Przesłanki procesu stricte formalnych przewodów procesowych (okoliczności,
które nie pozwalają na wszczęcie, pozwolenie procesowe i merytoryczne
orzekanie).

Jurysdykcja karna- uprawnienie do wymierzania sprawiedliwości w sprawach
karnych (należy wyłącznie do sądów)]

Jurysdykcji polskich sądów nie podlegają w ogóle - np przedstawiciele
dyplomatyczni w RP.

Należy ustalić, ktory z sądów właściwy do orzekania

PODSĄDNOŚĆ- przedmiotowy aspekt jurysdykcji, warunek dopuszczalności
procesu karnego, badanie czy w ogóle sprawa jest podsądne sądom polskim,
prawo wskazuje rodzaj sądu karnego (powszechny lub szczególny) + wyjątek TS

Podsądność nie równa się właściwość!!

Właściwość- tzw. kompetencja, odzwierciedla drugi aspekt jurysdykcji, aspekt
podmiotowy, kompetencja do rozstrzygania konkretnej sprawy, uprawnienie
konkretnego sądu do rozpozania konkretnej sprawy!!

Jurysdykcja: 2 aspekty:

1. Przedmiotowy (związany z podsadnością)

2. Podmiotowy (związany z właściwością)

PODSĄDNOŚĆ

Z terminologii języka prawniczego.

Art.17 § 1 pkt 8- podsądność: sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów
karnych,

- brak podsądności w ogóle- nigdy nie jest dopuszczalne wszczęcie, kontyuowanie
sprawy

Jeżeli brak podsądności sądu powszechnego lub sądów szczególnych- to mimo
braku podsądności, możliwe przekazanie spraw między sądami.

-> brak podsądności- cechy negatywnej przesłanki procesowej konkretnej lub
abstrakcyjnej.

Bezwzględnie immunitety- wyłączone spod jurysdykcji sądów karnych na rzecz
sądownictwa dyscyplinarnego.

Rodzaje immunitetów:

•

immunitety materialne- wyłączają karalność danego czynu!! Najwyżej kara

dyscyplinarna. Niedopuszczalność rozstrzygania co do kwestii
odpowiedzialności karnej danej osoby. Trwałe wyłączenie spod przepisów
(parlamentarny, adwokacki- częściowy)

•

immunitet formalny (procesowy)- osobisty, występują przeszkody, które

ograniczają możliwość pociągnięcia do odpowiedzialność

1. aspekt procesowy- zgoda odpowiedniego podmiotu

2. aspekt nietykalności- zakaz ograniczania i pozbawiania wolności
określonych osób

Immunitet formalny ma charakter:

- nietrwały- wygasa

- zupełny- wszystkie czyny karane wyłączone spod odpowiedzialności

- względny- może być uchylony przez jakiś organ- immunitet sędziowski
(do czasu, gdy sędzia pozostaje w stosunku służbowym), gdy zajdą
określone warunki może zostać uchylony decyzją właściwego organu.

Ograniczają jedynie podsądność, najczęściej w czasie pełnienia funkcji



immunitet poselski, parlamentarny (art. 105 K.), zezwala Sejm

Art. 105.

1.

Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją

działalność

wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego

ani w czasie jego trwania,

ani po jego wygaśnięciu. Za taką

działalność poseł odpowiada wyłącznie przed

Sejmem, a w

przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do

odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.

2.

Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia

mandatu poseł

nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do

odpowiedzialności karnej.

3.

Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem

wyboru jej na posła

ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu

wygaśnięcia mandatu. W takim

przypadku ulega również

zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w

postępowaniu

karnym.

4.

Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do

odpowiedzialności karnej. W

takim przypadku nie stosuje się

przepisów ust. 2 i 3.

5.

Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody

Sejmu, z

wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa

i jeżeli jego zatrzymanie jest

niezbędne do zapewnienia

prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu

niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać

natychmiastowe

zwolnienie zatrzymanego.

6.

Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności

karnej oraz tryb

postępowania określa ustawa.

- 17 § 1 pkt10

brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o

ściganie

pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że

ustawa stanowi inaczej,

brak zezwolenia na ściganie (w tym przypadku zgody Sejmu)- umorzenie,
choć nie jest zabronione postępowanie w sprawie (in rem), ale zabronione
w stosunkach do osób (in personam)

•

immunitet sędziowski, decyzję podejmuje sąd dyscyplinarny
(sędziowie trybunałów- na mocy tych trybunałów)

•

prezes NIK, do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej wymagana
zgoda Sejmu (immunitet materialny nietrwały- wygasa wraz z
wygaśnięciem mandatu)

+

immunitet trwały- inni pracownicy NIK, którzy sprawują

funkcje

kontrolne (wymóg zgody Kolegium NIK)

•

immunitet formalny prokuratorów, podlegają odpowiedzialności
dyscyplinarnej za czyny popełnione w trakcie pełnienia funkcji
prokuratora

•

RPO- nie może być ścigany bez zgody Sejmu

•

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych

Mamy więc immunitety:

- zupełne i niezupełne (dotyczą zwykle 1 lub 2 przestępstw, będzie to immunitet
materialny

adwokacki, prokuratorski, immunitet posłów i

senatorów (105 i 108 K.)

- względne i bezwzględne (nie może uchylić żaden organ)

- nietrwały i trwały (działa także po wygaśnięciu mandatu)

Co do zasady to immunitety nietrwałe- odpowiedni organ wydaje zgodę na

ściganie.

Sędziom sądów wojskowych- immunitet trwały

Sędziom sądów powszechnych- immunitet nietrwały

•

pozorne ograniczenie podsądności- „czyn nie jest przestępstwem” (delikt

cywilny, przewinienie dyscyplinarne), brak tzw. sprawy karnej

•

podsądność ograniczona przez sądy wojskowe- ze względów

podmiotowych i przedmiotowych



orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy z 647 kpk

(względy podmiotowe)

§ 1. Orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy:

1) żołnierzy w czynnej służbie wojskowej o przestępstwa:

a) przestępstwa określone w rozdziałach XXXIX -XLIV Kodeksu

karnego,

b) przestępstwa popełnione przeciwko organowi wojskowemu lub

innemu

żołnierzowi,

c) popełnione podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków

służbowych, w

obrębie obiektu wojskowego lub wyznaczonego

miejsca przebywania, na

szkodę wojska lub z naruszeniem

obowiązku wynikającego ze służby

wojskowej,

d) popełnione za granicą, podczas użycia lub pobytu Sił Zbrojnych

Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa, w

rozumieniu ustawy z

dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia

lub pobytu Sił Zbrojnych

Rzeczypospolitej Polskiej poza

granicami państwa,

2) pracowników wojska o przestępstwa:

a) określone w art. 356--363 Kodeksu karnego w związku z art. 317

§ 2 tego kodeksu,

b) popełnione za granicą, podczas użycia lub pobytu Sił Zbrojnych

Rzeczypospolitej

Polskiej poza granicami państwa, w rozumieniu ustawy

z dnia 17 grudnia 1998 r. o

zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych

Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami

państwa.

3) żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej, oraz członków ich personelu cywilnego, o
przestępstwa popełnione w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, chyba
że umowa międzynarodowa, której

Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi

inaczej.

§ 2. Sprawy o przestępstwa wymienione w § 1 nie przestają podlegać
orzecznictwu sądów wojskowych mimo zwolnienia żołnierza z czynnej służby
wojskowej lub ustania zatrudnienia pracownika w wojsku.

§ 3. W razie zwolnienia żołnierza z czynnej służby wojskowej lub ustania
zatrudnienia pracownika w wojsku sprawę, o której mowa w § 1 pkt 1 lit. b lub d,
oraz -- jeżeli przestępstwo nie wiąże się z naruszeniem obowiązku służbowego --
w § 1 pkt 2 lit. b, sąd wojskowy, najpóźniej do dnia rozpoczęcia przewodu
sądowego na rozprawie głównej, może przekazać do rozpoznania sądowi
powszechnemu, jeżeli dobro wymiaru sprawiedliwości temu się nie sprzeciwia.

§ 4. W toku postępowania przygotowawczego uprawnienie określone w § 3
przysługuje odpowiednio prokuratorowi wojskowemu.

§ 5. Na postanowienie w przedmiocie przekazania sprawy w myśl § 3 i 4
przysługuje zażalenie; zażalenie na postanowienie prokuratora wojskowego
rozpoznaje sąd wojskowy właściwy do rozpoznania sprawy.



ze względów przedmiotowych

: podżeganie i pomocnictwo

do przestępstw części wojskowej kk

•

podsądność sprawy Trybunału Stanu wyłącza postępowanie przed
innym sądem,

art. 156 K.

Art. 156.

1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed

Trybunałem Stanu za

naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za

przestępstwa popełnione w związku z

zajmowanym stanowiskiem.

2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do

odpowiedzialności przed

Trybunałem Stanu Sejm podejmuje

na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co

najmniej 115 posłów

większością 3/5 ustawowej liczby posłów.

198 ust. 1 i 3 K.

Art. 198.

1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym

stanowiskiem lub

w zakresie swojego urzędowania,

odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem

Stanu ponoszą:

Prezydent Rzeczypospolitej,

Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,

Prezes Narodowego Banku Polskiego,

Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie

ministerstwem oraz

Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu

ponoszą również

posłowie i senatorowie w zakresie

określonym w art. 107.

3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

Bezwzględne ograniczenie podsądności dotyczy prezydenta,
pozostałe osoby- względne.

•

immunitet dyplomatyczny 578 kpk (retorsje wyłącza umowa
międzynarodowa)

Art. 578. Nie podlegają

orzecznictwu polskich sądów karnych:

1) uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie
przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych,

2) osoby należące do personelu dyplomatycznego tych
przedstawicielstw,

3) osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego
tych przedstawicielstw,

4) członkowie rodzin osób wymienionych w pkt 1-3, jeżeli pozostają
z nimi we wspólnocie domowej,

5) inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na
podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów
międzynarodowych

WŁAŚCIWOŚĆ [uzupełnienie o wykład dr Kali z 4.03.2010]

Zapoznaj się z nowelizacją kk i kpk z 8 czerwca 2010!! (Dz.U 2009 Nr. 206 poz.
1589)

Właściwość sądu- uprawnienie do rozpoznania konkretnej sprawy, ze względu na
rodzaj przestępstwa, miejsce, ewentualnie rodzaj czynności, która ma być przez
sąd przeprowadzona. Kompetencja sądu właściwego miejscowo i rzeczowo.

Gdy organ uzna się za właściwy -> ma obowiązek, zobowiązanie

Zagadnienie natury gwarancyjnej (prawo do rozpoznania sprawy przez właściwy
sąd). Podmiot ma prawo wiedzieć, kto będzie rozstrzygał, dlatego nie może być
dowolności.

Rodzaje właściwości:

- rzeczowa- przedmiotowa

- miejscowa- terytorialna

- z delegacji

- conectitates causalum- z łączności spraw

- tzw. właściwość ruchoma

- tzw. właściwość funkcjonalna- czynnościowa (jakie rodzaje czynności może
wykonywać sąd)

(- personalna)

WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA

Ze względu na rodzaj przestępstwa (ratione materiae).

•

najszersza właściwość rzeczowa- sądy rejonowe, jest on regułą

•

sądy okręgowe- wyjątkowo (dawny sąd wojewódzki), zbrodnie,
występki... art. 25 kpk, sąd wyżej kwalifikowany, rozstrzyga
sprawy poważniejsze, skomplikowane występki

Ustalenie konkretnego
sądu

Art. 25. § 1. Sąd okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o

następujące przestępstwa:

1) o zbrodnie określone w Kodeksie karnym oraz w ustawach

szczególnych

2) o występki określone w rozdziałach XVI i XVII oraz w art. 140--

142, art. 148 § 4,

art. 149, art. 150 § 1, art. 151--154, art. 156 § 3, art.

158 § 3, art. 163 § 3 i 4, art. 165

§ 1, 3 i 4, art. 166 § 1, art. 173 § 3 i

4, art. 185 § 2, art. 210 § 2, art. 252, art. 253 § 2,

art. 258 § 1--3, art. 265

§ 1 i 2, art. 269, art. 278 § 1 i 2 w zw. z art. 294, art. 284 § 1 i

2 w zw. z

art. 294, art. 286 § 1 w zw. z art. 294, art. 287 § 1 w zw. z art. 294, art. 296

§ 3 oraz art. 299 Kodeksu karnego,

3) o występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do

właściwości sądu

okręgowego.

§ 2. Sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może przekazać do

rozpoznania sądowi

okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, sprawę o

każde przestępstwo, ze względu na

szczególną wagę lub zawiłość sprawy.

§ 3. Sąd okręgowy rozpoznaje ponadto środki odwoławcze od orzeczeń i

zarządzeń wydanych

w pierwszej instancji w sądzie rejonowym oraz inne

sprawy przekazane mu przez ustawę.

•

wojskowe sądy garnizonowe,

Art. 653. § 1. Wojskowy sąd garnizonowy orzeka w pierwszej

instancji we

wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych

ustawą do

właściwości innego sądu

.

§ 2. W wypadkach wskazanych w ustawie wojskowy sąd

garnizonowy

rozpoznaje również w zakresie swej

właściwości środki odwoławcze od

orzeczeń i zarządzeń

wydanych w postępowaniu przygotowawczym.

§ 3. Wojskowy sąd garnizonowy ma poza tym uprawnienia i

obowiązki

procesowe, które w postępowaniu przed sądami

powszechnymi przysługują

sądowi rejonowemu.

•

wojskowe sądy okręgowe, major i wyżsi, sprawy takie jak sądy
okręgowe, z części wojskowej kk.

Art. 654. § 1. Wojskowy sąd okręgowy orzeka w pierwszej

instancji w

sprawach o przestępstwa:

1) popełnione przez żołnierzy posiadających stopień majora i

wyższy,

2) podlegające w postępowaniu przed sądami powszechnymi

właściwości sądu

okręgowego oraz określone w art. 339 § 3 i

art. 345 § 3 i 4 Kodeksu karnego,

3) popełnione przez żołnierzy i członków personelu cywilnego, o

których mowa w

art. 647 § 1 pkt 3,

4) inne na podstawie przepisów szczególnych.

§ 2. W postępowaniu przygotowawczym, w przedmiocie

tymczasowego

aresztowania w stosunku do żołnierzy, o których

mowa w § 1 pkt 1, a także

do żołnierzy sił zbrojnych państw

obcych i członków ich personelu cywilnego,

o których mowa w § 1

pkt 3, orzeka jednoosobowo wojskowy sąd okręgowy.

§ 3. Wojskowy sąd okręgowy rozpoznaje także środki odwoławcze od

orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w

wojskowym sądzie

garnizonowym oraz w wypadkach wskazanych w

ustawie i z zachowaniem

granic wskazanych w § 1 - od orzeczeń i

zarządzeń wydanych w postępowaniu

przygotowawczym.

§ 4. Wojskowy sąd okręgowy rozpoznaje ponadto sprawy

przewidziane dla

sądu wyższego

rzędu nad wojskowym sądem

garnizonowym oraz inne

sprawy przekazane mu przez

ustawę.

§ 5. Wojskowy sąd okręgowy ma poza tym uprawnienia i obowiązki

procesowe, które w postępowaniu przed sądami

powszechnymi przysługują

sądowi okręgowemu.

Sąd wyższego rzędu swoją właściwością obejmuje również sprawy sądu niższego
rzędu. Czyli jest właściwy we wszystkich sprawach.

Art. 439 § 1 pkt 3 i 4, pkt 4- uchyla orzeczenie, bezwzględna przyczyna
odwoławcza

Art. 439. § 1. Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów

oraz wpływu

uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na

posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie,

jeżeli:

3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu

szczególnego albo

sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do

właściwości sądu powszechnego,

4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu

wyższego rzędu,

Kpk wskazuje sąd właściwy do rozpoznania sprawy w I instancji, a pochodną
tego jest II instancja. Np. sąd okręgowy ma wydział I inst. i wydział odwoławczy, a
sąd apelacyjny tylko sąd odwoławczy (poza właściwością funkcjonalną).

Co przesądza o właściwości rzeczowej?

Kwalifikacja w akcie oskarżenia czy rzeczywista kwalifikacja??

Sąd nie jest związany kwalifikacją prokuratora!!! Sąd sam rozstrzyga o

swojej właściwości.

Liczy się rzeczywistość z dowodów w sprawie. W razie,

gdy kwalifikacja prokuratora a sądowa

się nie zgadzają- sąd nie zwraca aktu

oskarżenia, prokurator może zakwalifikować jak chce.

[broń gazowa= używanie, posługiwanie się bronią palną]

WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA

Kompetencja, który spośród sądów tego samego rzędu jest właściwy. Bierze się
pod uwagę miejsce popełnienia przestępstwa, ta właściwość jest pochodną
miejsca popełnienia przestępstwa.

Zasada wyprzedzenia- art. 31 § 3 (np. kradnie w pociągu z Krakowa do
Warszawy)

Art. 31. § 1. Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego
okręgu popełniono przestępstwo.

§ 2. Jeżeli przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub

powietrznym, a § 1 nie

może mieć zastosowania, właściwy jest sąd

macierzystego portu statku.

§ 3. Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten

sąd, w którego

okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.

Miejsce popełnienia przestępstwa, art. 6 kk, zasada wszędobylstwa

Art. 6. § 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym
sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.

§ 2. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym

sprawca działał lub

zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo

gdzie skutek stanowiący znamię czynu

zabronionego nastąpił lub według

zamiaru sprawcy miał nastąpić.

Jak nie wiadomo, to sąd w Warszawie- Centrum. Art. 32 np. gdy znaleziono ciało
przy tamie we Włocławku: 1,2,3- kryteria równorzędne

Decydujące- gdzie wszczęto postępowanie przygotowawcze.

Jeżeli i tak nie da się ustalić 32 § 3.

Art. 32. § 1. Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy
jest sąd, w którego

okręgu:

1) ujawniono przestępstwo,

2) ujęto oskarżonego,

3) oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo

przebywał

- zależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie

przygotowawcze.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli przestępstwo popełniono za

granicą.

§ 3. Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu według

przepisów poprzedzających,

sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla dzielnicy

Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Sąd z urzędu bada swoją właściwość.

Art. 35 § 1 i 2 kpk

Art. 35. § 1. Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia swej
niewłaściwości

przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi.

§ 2. Jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy

miejscowo lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę
innemu sądowi jedynie wtedy, gdy

powstaje konieczność odroczenia

rozprawy.

WŁAŚCIWOŚĆ Z ŁĄCZNOŚCI SPRAW

Odstępstwo od ustalenia właściwości rzeczowej i miejscowej.

Art. 33. § 1. Jeżeli tę samą osobę oskarżono o kilka przestępstw, a sprawy

należą do

właściwości różnych sądów tego samego rzędu, właściwy jest sąd, w

którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.

§ 2. Jeżeli sprawy należą do właściwości sądów różnego rzędu, sprawę

rozpoznaje sąd

wyższego rzędu.

Art. 649. § 1. Jeżeli sprawca przestępstwa podlegającego orzecznictwu

sądów wojskowych

popełnił także przestępstwo podlegające orzecznictwu

sądów powszechnych, a przestępstwa

pozostają ze sobą w takim związku,

że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania,
rozpoznaje je łącznie sąd wojskowy.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio w postępowaniu

przygotowawczym.

Art. 34. § 1. Sąd właściwy dla sprawców przestępstw jest również

właściwy dla pomocników,

podżegaczy oraz innych osób, których

przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy, jeżeli
postępowanie przeciwko nim toczy się jednocześnie.

§ 2. Sprawy osób wymienionych w § 1 powinny być połączone we

wspólnym postępowaniu;

przepis art. 33 stosuje się odpowiednio.

§ 3. Jeżeli zachodzą okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw, o

których mowa w § 1 i 2, można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawę
poszczególnych osób lub o poszczególne

czyny; sprawa wyłączona podlega

rozpoznaniu przez sąd właściwy według zasad ogólnych.

U podstaw: oszczędność środków procesu (ekonomia procesowa)

lepsze dotarcie do prawdy

Jeżeli sprawa dotyczy występku- właściwy sąd rejonowy,

Jeżeli i zbrodni i występku- sąd okręgowy.

- łączność przedmiotowa- 1 czyn popełniony przez kilka osób, sąd właściwy do
rozpoznania sprawców przestępstwa jest właściwy dla podżegaczy, pomocników
itp... w tych przestępstwach, jeżeli sprawy toczą się równocześnie .Możliwość
rozłączenia.

„jednoczesne toczenie się postępowań”- postępowania w tych samych stadiach
procesowych

Łączność może być pomyłką.

Właściwym z łączności spraw jest sąd wyższego rzędu.

- łączność podmiotowa- 1 osoba, wiele czynów, art. 33

- łączność mieszana- element podmiotowy i przedmiotowy krzyżują się

27.01.2010 (uzupełnione o wykład dr Kali z 4.03.2010)

WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA

Uprawnienie sądu do dokonywania czynności, każdy z sądów ma ustawowo
określone kompetencje. Rozstrzyganie sprawy w sposób niecałości owy, nie co do
meritum, podejmowanie czynności incydentalnych.

Sąd rejonowy

•

podstawowy sąd w RP, największe kompetencje do załatwiana spraw.

Orzekanie w ramach właściwość rzeczowej

Art. 24. § 1. Sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji we wszystkich

sprawach, z wyjątkiem spraw

przekazanych ustawą do właściwości

innego sądu.

§ 2. Sąd rejonowy rozpoznaje ponadto środki odwoławcze w wypadkach

wskazanych w

ustawie.

art. 115 § 2 kks:

Art. 115. § 1. W sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia

skarbowe orzekają sądy powszechne albo sądy wojskowe.

§ 2. Sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji, z wyjątkiem spraw

przekazanych ustawą do właściwości innego sądu.

•

rozpatrywanie zażaleń na zatrzymanie (zgodnie z zasadą prawa do sądu,

podlega kontroli sądowej). Właściwy będzie sąd rejonowy miejsca
zatrzymania lub prowadzenia postępowania.

•

środek tymczasowego aresztowania na okres do 3 m-cy, z przedłużeniem

do 12 m-cy

263 § 2, tylko w postępowaniu przygotowawczym

Art. 263. § 2. Jeżeli ze względu na szczególne okoliczności sprawy nie
można było ukończyć

postępowania przygotowawczego w terminie

określonym w § 1, na wniosek prokuratora, sąd pierwszej instancji
właściwy do rozpoznania sprawy, gdy zachodzi tego potrzeba, może
przedłużyć tymczasowe aresztowanie na okres, który łącznie nie może
przekroczyć 12 miesięcy.

•

aresztowanie jako kara porządkowa w toku postępowania

przygotowawczego 290 § 1

Art. 290. § 1. Postanowienia przewidziane w niniejszym rozdziale wydaje
sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator. Aresztowanie,
o którym mowa w art. 287 § 2, w postępowaniu przygotowawczym stosuje
na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się
postępowanie.

•

rozpatrywanie zażaleń na postanowienia prokuratora art. 20 § 1b

§ 1b. Na postanowienie o ukaraniu przysługuje zażalenie. Na
postanowienie o ukaraniu wydane przez prokuratora w postępowaniu
przygotowawczym zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego
okręgu toczy się postępowanie.

•

zażalenie na środki zapobiegawcze 252 § 2

§ 2. Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego
zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się
postępowanie.

•

zażalenie na zabezpieczenie majątkowe

•

zarządzenie na wniosek prokuratora rozmów telefonicznych,

rozpoznawanie zażaleń

237 § 1 i 2

Art. 237. § 1. Po wszczęciu postępowania sąd na wniosek prokuratora
może zarządzić

kontrolę i utrwalanie treści rozmów

telefonicznych w celu wykrycia i uzyskania

dowodów dla

toczącego się postępowania lub zapobieżenia popełnieniu nowego
przestępstwa.

§ 2. W wypadkach niecierpiących zwłoki kontrolę i utrwalanie rozmów
telefonicznych

może zarządzić prokurator, który obowiązany jest

zwrócić się w terminie 3 dni do

sądu z wnioskiem o zatwierdzenie

postanowienia. Sąd wydaje postanowienie w

przedmiocie

wniosku w terminie 5 dni na posiedzeniu bez udziału stron.

240 w związku z 329 par1

Art. 240. Na postanowienie dotyczące kontroli i utrwalania rozmów
telefonicznych

przysługuje zażalenie. Osoba, której dotyczy

postanowienie, może w zażaleniu

domagać się zbadania

zasadności oraz legalności kontroli i utrwalania rozmów
telefonicznych. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd.

Art. 329. § 1. Przewidzianych w ustawie czynności w postępowaniu
przygotowawczym

dokonuje na posiedzeniu sąd powołany do

rozpoznania sprawy w pierwszej instancji,

jeżeli ustawa nie

stanowi inaczej.

§ 2. Sąd dokonuje czynności jednoosobowo także wtedy, gdy rozpoznaje
zażalenie na

czynności postępowania przygotowawczego,

chyba że ustawa stanowi inaczej.

•

orzekanie o umieszczeniu na obserwacji psych. w zakładzie leczniczym

Art. 203. § 1. W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności,
badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z
obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy zebrane dowody
wskazują na duże prawdopodobieństwo, że

oskarżony popełnił

przestępstwo. Przepis art. 259 § 2 stosuje się odpowiednio, chyba że
oskarżony wnosi o poddanie go obserwacji.

§ 2. O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd,
określając miejsce i

czas trwania obserwacji. W postępowaniu

przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora

•

orzekanie o przepadku przedmiotów(stadium przygotowawcze)

Poręczenia (ingerencja w prawo własności)

•

czynności dowodowe sądu w postępowaniu przygotowawczym; na wniosek

strony lub prokuratora przesłuchanie strony, której nie będzie można
przesłuchać na rozprawie

185a, 185b

Art. 185a. § 1.W sprawach o przestępstwa określone w rozdziałach XXV
i XXVI Kodeksu karnego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania
nie ukończył 15 lat,

przesłuchuje się w charakterze świadka tylko raz,

chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga
ponownego przesłuchania, lub zażąda tego oskarżony, który nie miał
obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.

§ 2. Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego
psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego
mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art. 51 §
2 ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza
to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego.

§ 3. Protokół przesłuchania odczytuje się na rozprawie głównej; jeżeli
został

sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania, należy go

odtworzyć.

Art. 185b. § 1. Świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15
lat, można przesłuchać w warunkach określonych w art. 185a w
sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby
bezprawnej lub o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu
karnego, jeżeli zeznania tego świadka mogą mieć istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do świadka współdziałającego w
popełnieniu czynu zabronionego, o który toczy się postępowanie karne

•

orzekanie na wniosek prokuratora o warunkowym umorzeniu

postępowania,

Art. 336. § 1. Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe
umorzenie

postępowania, prokurator może zamiast aktu

oskarżenia sporządzić i skierować do

sądu wniosek o takie

umorzenie.

Art. 341. § 1. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć
udział w posiedzeniu.

Udział ich jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu

lub sąd tak zarządzi.

§ 2. Jeżeli oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu, jak również
wtedy, gdy

sąd uznaje, że warunkowe umorzenie byłoby

nieuzasadnione, kieruje sprawę na

rozprawę. Wniosek

prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania zastępuje

akt

oskarżenia. W terminie 7 dni prokurator dokonuje czynności określonych w

art. 333 § 1-2.

§ 3. Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się

oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody

lub zadośćuczynienia,

może odroczyć posiedzenie, wyznaczając

stronom odpowiedni termin. Na wniosek

oskarżonego i

pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd
zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie.

§ 4. Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu bierze pod uwagę wyniki
porozumienia

się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii

wskazanej w § 3.

§ 5. W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka na

posiedzeniu wyrokiem.

Art. 342. § 1. W wyroku warunkowo umarzającym postępowanie należy
dokładnie określić czyn oskarżonego, wskazać przepis ustawy karnej, pod
który czyn podpada, oraz

oznaczyć okres próby.

§ 2. W wyroku sąd określa także nałożone na oskarżonego obowiązki oraz
sposób i

termin ich wykonania, a w razie uznania za celowe -

również dozór kuratora, osoby

godnej zaufania albo instytucji lub

organizacji społecznej.

§ 3. Wyrok powinien w razie potrzeby zawierać rozstrzygnięcie co do
dowodów

rzeczowych. Sąd stosuje odpowiednio art. 230 § 2

i 3 oraz art. 231-233, uwzględniając

potrzebę zabezpieczenia

dowodów na wypadek podjęcia postępowania.

Art. 549. O podjęciu postępowania warunkowo umorzonego sąd orzeka na
wniosek

oskarżyciela, pokrzywdzonego lub kuratora sądowego

albo z urzędu.

Art. 550. § 1. W kwestii podjęcia postępowania warunkowo umorzonego
orzeka sąd

pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy.

Art. 324. § 1. Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w
stanie

niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania

środków zabezpieczających,

prokurator po zamknięciu śledztwa

lub dochodzenia kieruje sprawę do sądu z

wnioskiem o

umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających.
Przepis art. 321 stosuje się odpowiednio.

§ 2. Jeżeli sąd nie znajduje podstaw do uwzględnienia wniosku, o którym
mowa w § 1,

przekazuje sprawę prokuratorowi do dalszego

prowadzenia.

§ 3. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

•

wydawanie wyroku łącznego (jeżeli sąd wyższy nie orzekał w tych

sprawach)

•

pomoc prawna innym sądom:

Art. 588. § 1. Sądy i prokuratorzy udzielają pomocy prawnej na wniosek
sądów i prokuratorów państw obcych.

§ 2. Sąd i prokurator odmawiają udzielenia pomocy prawnej i przekazują
odmowę właściwym organom obcego państwa, jeżeli żądana czynność
byłaby sprzeczna z zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej
Polskiej albo naruszałaby jej suwerenność.

§ 3. Sąd i prokurator mogą odmówić udzielenia pomocy prawnej, jeżeli:

1) wykonanie żądanej czynności nie należy do zakresu działania

sądu lub

prokuratora według prawa polskiego,

2) państwo, od którego wniosek o udzielenie pomocy prawnej

pochodzi, nie

zapewnia w tym zakresie wzajemności,

3) wniosek dotyczy czynu, który nie jest przestępstwem według

prawa

polskiego.

§ 4. Do czynności procesowych, dokonywanych na wniosek sądu lub
prokuratora państwa obcego, stosuje się ustawy polskie. Należy jednak
uczynić zadość życzeniu tych organów, aby przy dokonaniu czynności
zastosowano szczególny tryb postępowania lub szczególną formę, jeżeli
nie jest to sprzeczne z zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej
Polskiej.

§ 5. Koszty udzielania pomocy prawnej ustala się zgodnie z art. 616-619.

•

wnioski państw obcych:

Art. 607. § 1. Do rozstrzygania wniosków państwa obcego, dotyczących
wydania

przedmiotów stanowiących dowody rzeczowe lub

uzyskanych w wyniku przestępstwa,

właściwy jest prokurator lub

sąd w zależności od tego, do czyjego rozporządzenia

przedmioty

te zostały zdeponowane. Przepis art. 588 § 2 i 4 stosuje się odpowiednio.

§ 2. Postanowienie o wydaniu przedmiotów powinno wymieniać rzeczy,
które ulegają

wydaniu państwu obcemu, oraz wskazywać

rzeczy podlegające zwrotowi po

ukończeniu

postępowania karnego, prowadzonego przez organy państwa obcego

611 § 2

§ 2. Właściwy do rozpoznania spraw określonych w art. 608 § 3 w związku z
§ 2,

art. 609 § 2 i art. 610 § 5 jest sąd rejonowy, w którego okręgu

skazany stale mieszkał

lub czasowo przebywał, a jeżeli tego nie

ustalono, gdzie znajduje się mienie nadające

się do egzekucji

lub też skazany prowadzi działalność objętą zakazem

611ff

Art. 611ff. § 1. W razie wystąpienia państwa członkowskiego Unii
Europejskiej, zwanego w niniejszym rozdziale ,,państwem wydania
orzeczenia", o wykonanie prawomocnego

orzeczenia o karach o

charakterze pieniężnym, orzeczenie to podlega wykonaniu

przez sąd rejonowy, w okręgu którego sprawca posiada mienie lub osiąga
dochody,

albo ma stałe lub czasowe miejsce pobytu.

Art. 611fu. § 1. W razie wystąpienia państwa członkowskiego Unii
Europejskiej, zwanego w niniejszym rozdziale ,,państwem wydania
orzeczenia", o wykonanie prawomocnego

orzeczenia przepadku,

orzeczenie to podlega wykonaniu przez sąd rejonowy, w
okręgu którego sprawca posiada mienie lub osiąga dochody albo ma stałe
lub

czasowe miejsce pobytu.

Art. 2 § 1 pkt 1 kkw

Art. 2. Organami wykonującymi orzeczenia są:

1) sąd pierwszej instancji,

Sąd okręgowy:

•

orzekanie w I instancji w sprawach- do właściwości rzeczowej tych sądów i

Art. 25.

§ 2. Sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może

przekazać do rozpoznania

sądowi

okręgowemu, jako

sądowi pierwszej instancji, sprawę o każde przestępstwo,

ze względu

na szczególną wagę lub zawiłość sprawy.

•

rozstrzyganie sporów o właściwość między sądami rejonowymi,

Art. 38. § 1. Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga
ostatecznie sąd

wyższego rzędu nad sądem, który pierwszy wszczął

spór.

•

36 kpk

Art. 36. Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę
innemu sądowi

równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy

wezwać na rozprawę, zamieszkuje blisko

tego sądu, a z dala od sądu

właściwego.

•

przedłużanie tymczasowego aresztowania na okres ponad 3 miesiące do 12
miesięcy

•

list żelazny

Art. 281. Jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że
stawi się do sądu lub

do prokuratora w oznaczonym terminie pod

warunkiem odpowiadania z wolnej stopy,

właściwy miejscowo sąd

okręgowy może wydać oskarżonemu list żelazny.

•

orzekanie o odszkodowaniu

Art. 554. § 1. Żądanie odszkodowania należy zgłosić w sądzie okręgowym,
w którego okręgu

wydano orzeczenie w pierwszej instancji, a w wypadku

określonym w art. 552 § 4 - w sądzie

okręgowym właściwym ze względu

na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo

aresztowanego

lub zwolnienie zatrzymanego.

§ 2. Sąd okręgowy orzeka wyrokiem na rozprawie w składzie trzech

sędziów; sprawy o odszkodowanie powinny być rozpoznawane w pierwszej
kolejności; postępowanie wolne jest

od kosztów.

•

orzekanie o wznowieniu postępowania karnego

•

wypowiedzenie sie w przedmiocie ułaskawienia

•

opiniuje wnioski państw obcych o wydanie obywatelstwa tego państwa

•

ENA- europejski nakaz aresztowania

•

pomoc prawna w stosunkach międzynarodowych

•

sąd penitencjarny

Sądy apelacyjne

:

•

rozpoznawanie środków odwoławczych,

art. 26

Art. 26. Sąd apelacyjny rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i
zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sądzie okręgowym oraz inne
sprawy przekazane mu przez ustawę.

•

rozstrzyga spory pomiędzy sądami okręgowymi I instancji, przekazanie
sprawy ze względu na ekonomikę procesu

•

art.11 przepisów wprowadzających kpk

Art. 11. Minister Sprawiedliwości na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu

Najwyższego, jeżeli

uzasadnia to dobro wymiaru sprawiedliwości, może

określić, w drodze rozporządzenia,

rodzaje spraw należących do właściwości

rzeczowej sądów rejonowych, które w oznaczonym

czasie będą

rozpoznawane w trybie kasacji przez sądy apelacyjne. Do rozpoznawania kasacji

w tych sprawach mają odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu

przed Sądem

Najwyższym.

•

kompetencja tzw. właściwości ruchomej

•

przedłuża stosowanie tymczasowego aresztowania na okres ponad 12 m-cy,
w postępowaniu przygotowawczym; w postępowaniu przed sądem na okres
powyżej 3 lat

•

orzeka o wznowieniu postępowania

544 § 1

Art. 544. § 1. W kwestii wznowienia postępowania orzeka sąd okręgowy,
zaś w kwestii wznowienia postępowania zakończonego orzeczeniem sądu
okręgowego - sąd apelacyjny.

Sąd orzeka w składzie trzech sędziów.

•

szczególna kompetencja- proces rehabilitacyjny

•

sprawy o ułaskawienie, w których orzekał jako II inst.

Sąd Najwyższy:

•

rozpoznawanie kasacji

•

orzekanie o wznowieniu prawomocnie zakończonego postępowania, jeżeli
zakończono postępowanie orzeczeniem sądu apelacyjnego lub SN

•

przekazanie sprawy, art. 37 kpk

Art. 37. Sąd Najwyższy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać
sprawę do rozpoznania

innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga

tego dobro wymiaru sprawiedliwości.

•

rozstrzyga o zagadnieniach prawnych, 441

Art. 441. § 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się
zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd
odwoławczy może odroczyć rozpoznanie

sprawy i przekazać

zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

§ 2. Sąd Najwyższy może przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego

powiększonemu

składowi tego sądu.

§ 3. Uchwała Sądu Najwyższego jest w danej sprawie wiążąca.

§ 4. Prokurator, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w

posiedzeniu.

§ 5. Sąd Najwyższy może przejąć sprawę do swego rozpoznania.

•

art. 64 ustawy o SN, na wniosek prokuratora generalnego unieważnianie
prawomocnych orzeczeń (gdy brak przesłanki podsądności)

Art. 64. Sąd Najwyższy na wniosek Prokuratora Generalnego unieważnia

prawomocne

orzeczenie wydane w sprawie, która ze względu na osobę lub

przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądów w chwili orzekania, jeżeli
orzeczenie to nie może być wzruszone w trybie

przewidzianym w ustawach o

postępowaniach sądowych.

•

uchwały- wyjaśniające stosowanie przepisu prawnego, art

SN pełny skład izb połączonych lub całej izby -> moc zasady prawnej

skład 7 sędziów- też może mieć moc zasady prawnej, jeżeli tak

postanowi

art. 60, 61 ustawy o SN- wpływ uchwał SN na orzecznictwo

Art. 60. § 1. Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów

wojskowych lub Sądu

Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni

prawa, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego może przedstawić wniosek o ich
rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu w składzie siedmiu sędziów lub innym
odpowiednim składzie.

§ 2. Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, mogą wystąpić również Rzecznik

Praw Obywatelskich, Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej właściwości,
Rzecznik

Ubezpieczonych.

Art. 61. § 1. Jeżeli skład Sądu Najwyższego uzna, że przedstawione

zagadnienie wymaga

wyjaśnienia, a rozbieżności - rozstrzygnięcia,

podejmuje uchwałę, w przeciwnym razie odmawia jej podjęcia, a jeżeli
podjęcie uchwały stało się zbędne - umarza postępowanie.

§ 2. Jeżeli skład siedmiu sędziów uzna, że znaczenie dla praktyki sądowej

lub powaga występujących wątpliwości to uzasadniają, może zagadnienie
prawne lub wniosek o podjęcie uchwały przedstawić składowi izby, natomiast
izba - składowi dwóch lub więcej izb albo

pełnemu składowi Sądu

Najwyższego.

§ 3. O posiedzeniu pełnego składu Sądu Najwyższego, składu izby (izb)

zawiadamia się

Prokuratora Generalnego. Udział Prokuratora Generalnego lub

jego zastępcy w tym

posiedzeniu jest obowiązkowy. W posiedzeniach

pozostałych składów Sądu Najwyższego

może brać udział prokurator

Prokuratury Krajowej, natomiast w Izbie Wojskowej - prokurator

Naczelnej

Prokuratury Wojskowej.

§ 4. O posiedzeniu Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów,

wyznaczonym w celu

rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego

w konkretnej sprawie, zawiadamia

się ponadto obrońców oraz pełnomocników

w osobach adwokatów i radców prawnych, a

także osoby uprawnione do

sporządzania kasacji w sprawach cywilnych. Prezes Sądu Najwyższego może ich
zobowiązać do przedstawienia na piśmie przed posiedzeniem

wniosków

co do kierunku rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia.

§ 5. Postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego, wniosek o

podjęcie uchwały oraz

uchwała Sądu Najwyższego wymagają pisemnego

uzasadnienia.

§ 6. Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu

połączonych izb oraz składu całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują

moc zasad prawnych. Skład siedmiu sędziów może postanowić o
nadaniu uchwale mocy zasady prawnej.

WŁAŚCIWOŚĆ Z DELEGACJI

Odstąpienie od właściwości miejscowej <- sensu stricte

Odstąpienie od właściwości miejscowej <- sensu largo

Powstaje w wyniku decyzji odpowiedniego sądu wyższego.

4 rodzaje właściwości sensu stricte (w poziomie)

1) Art.36 względy praktyczne, szybkość procesu

Art. 36. Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać

sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy
wezwać na rozprawę, zamieszkuje blisko

tego sądu, a z dala od sądu

właściwego.

Np. w pociągu Toruń- Kraków, w Toruniu kradzież na szkodę

pokrzywdzonego z Toruniu, a sprawca z Krakowa, świadkowie z Krakowa

2) Art. 37. Sąd Najwyższy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać

sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga
tego dobro wymiaru sprawiedliwości.

Dotyczy wyjątkowych sytuacji, które mogą mieć wpływ na prawidłowość
orzekania.

3) Art. 43. Jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym

sądzie jest niemożliwe, sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu
sądowi równorzędnemu.[przyjmuje się, że powinno nastąpić w jednym
okręgu]

W wyniku wyłączenia sędziów od sprawy, nie jest możliwe skompletowanie
składu.

4) Art. 11a przepisy wprowadzające kpk (sąd może na wniosek sądu

właściwego przekazać sprawę, gdy w tym sądzie nie jest możliwe

zachowanie odpowiedniego terminu). Sytuacja szczególna, nie powinno w
ogóle takich być.

5) Właściwość delegacyjna sensu largo (w pionie), zawiła, szczególnie ważna

25 § 2

Przekazanie, nie z urzędu, a na wniosek sądu rejonowego. Powodem

przekazania sprawy-

sprawa skomplikowana od strony prawnej, faktycznej.

Szczególny rodzaj delegacji -> właściwość ruchoma

Badanie właściwości:

Sąd bada z urzędu swoją właściwość, ale jeżeli dopiero na rozprawie ustalono, że
sąd niewłaściwy, to …

Art. 35. § 1. Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia swej
niewłaściwości

przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi.

§ 2. Jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy

miejscowo lub że właściwy

jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę

innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy.

§ 3. Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.

2 rodzaje sporów o właściwość:

a) Pozytywny- więcej niż jeden sąd uważa się za właściwy

b) Negatywny- żaden sąd nie uważa się za właściwy

Dotyczą one tylko właściwości miejscowej, możliwy między sądami tego samego
rzędu. Nie jest możliwy spór między sądem powszechnym a wojskowym. Swoją
właściwość rozstrzyga sąd wyższy, orzeczenie to wiąże sąd niższy.

Art. 38 par 2- czynności niecierpiące zwłoki § 2. W czasie trwania sporu każdy z
tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.

SKARGA

Zasada skargowości- skarga podmiotu, na którego żądanie wszczęte
postępowanie- wnosi ją uprawniony oskarżyciel.

Sfera odpowiedzialności karnej i cywilnej (sfera procesu ubocznego).

Skarga wytycza obszar całego postępowanie karnego, w granicach podmiotowych
i przedmiotowych. Odnosi się do stadium postępowania jurysdykcyjnego.

Art.17 par 1 pkt 9 brak skargi uprawnionego oskarżyciela- wniosek, że skarga
dotyczy całego postępowania, ALE to NIEPRAWDA, dotyczy WYŁĄCZNIE
postępowania jurysdykcyjnego.

(297 kpk)

•

ma zazwyczaj postać aktu oskarżenia

zwykły akt oskarzenia 332 i nast.

uproszczony akt oskarżenia- w sprawach z oskarżenia prywatnego

Art. 487. Akt

oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby

oskarżonego, zarzucanego

mu czynu oraz

wskazania dowodów, na

których opiera się oskarżenie.

•

skarga uprawnionego oskarżyciela (tylko prokuratora) może mieć postać
wniosku o warunkowe umorzenie postępowania Art. 336. § 1. Jeżeli
spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania,
prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu
wniosek o takie umorzenie.

•

czasem ma postać wniosku o rozpoznanie, kierowanego do sądu, 517 ??

•

art. 145 kks- zamiast aktu oskarżenia- wniosek o udzielenie zezwolenia na
dobrowolne poddanie się...

Art. 145. § 1. W razie wystąpienia przez sprawcę o zezwolenie na dobrowolne
poddanie się

odpowiedzialności, finansowy organ dochodzenia może

zamiast aktu oskarżenia wnieść

niezwłocznie do sądu wniosek o udzielenie

takiego zezwolenia.

§ 2. Wniosek finansowego organu dochodzenia powinien zawierać:

1) imię i nazwisko sprawcy oraz inne dane określające jego

tożsamość,

2) dokładne określenie czynu zarzucanego sprawcy ze

wskazaniem czasu, miejsca,

sposobu i okoliczności jego popełnienia, a

zwłaszcza wysokości uszczuplonej lub

narażonej na uszczuplenie

należności publicznoprawnej,

3) wskazanie przepisów kodeksu, pod które zarzucany czyn

podpada,

4) dokładne określenie wykonanych przez sprawcę czynności, o

których mowa w

art. 143 § 1-3,

5) wskazanie sądu właściwego do udzielenia zezwolenia na

dobrowolne poddanie

się odpowiedzialności.

§ 3. Uzasadnienie wniosku może być ograniczone do wskazania dowodów

świadczących o

tym, że wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu

zabronionego nie budzą wątpliwości, a

nadto innych okoliczności

świadczących o tym, że w danej sprawie można zezwolić na

dobrowolne

poddanie się odpowiedzialności, w szczególności ze względu na to, że jest to

wystarczające dla zaspokojenia uzasadnionego interesu finansowego

Skarbu Państwa lub

jednostki samorządu terytorialnego.

§ 4. Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, przesyła się sądowi akta

postępowania wraz z

załącznikami.

§ 5. O wniesieniu do sądu wniosku, o którym mowa w § 1, finansowy organ

dochodzenia

zawiadamia niezwłocznie sprawcę, jak również

przedstawiciela ustawowego, o którym mowa

w art. 142 § 3.

Legitymacja procesowa- skargę może wnieść tylko organ uprawniony.

•

oskarżyciel prywatny lub posiłkowy- musi mieć zdolność do czynności

procesowych, jeżeli nie ma, skarga jest bezskuteczna

Brak skargi nie równa się odstąpieniu od oskarżenia (nie wiąże sąd).

Skarga uprawnionego oskarżyciela najczęściej ma postać pisemną,

nieraz ustną:

- 338 proces wpadkowy

- postępowanie

prywatnoskargowe (ustna
skarga do policji)

Wniesienie skargi zależy od istnienia innej przesłanki

Wniosek o ściganie (jeżeli ściganie uzależnione od wniosku)

25.02.2010

UCZESTNICY PROCESU

To podmioty biorące udział w prowadzonym postępowaniu, w rolach określonych
przez prawo procesowe.

- organy procesowe- prowadzące postępowanie

- strony

- pozostali uczestnicy:

- przedstawiciele procesowi (obrońcy, pełnomocnicy)

- rzecznicy interesu społecznego

- pomocnicy procesowi

- inni uczestnicy (np. osobowe źródła dowodowe)

Organy procesowe:

Różne role różnych organów.

Przejście procesu z 1 stadium do 2 oznacza zmianę ról procesowych.

Podział ostry: np. przejście ze stadium przygotowawczego do jurysdykcyjnego:

Prokurator -> oskarżyciel publiczny (strona)

(prowadzi post.) (sąd prowadzi post.)

Rola pewnych organów kończy się wraz z pewnym stadium, np. policja (koniec w
stadium przygotowawczym), w wypadku innych dochodzi do zmiany roli, np.
prokurator.

Organy prowadzące postępowanie karne- to organy państwowe, inne nie mogą
go prowadzić.

- organ kierowniczy- organ, który wszczyna postępowanie, kieruje przebiegiem,
dokonuje innych czynności w ramach prowadzonego postępowania. Rozstrzyga o
przedmiocie procesu. Kontroluje prawidłowość rozstrzygnięcia. Kieruje
wykonaniem orzeczeń w postępowaniu wykonawczym

- organy ścigania

- organy wymiaru sprawiedliwości

Kryterium ważności podmiotu

- organy wymiaru sprawiedliwości- wymiar sprawiedliwości

* jest to stosowanie prawa- pobieżna definicja

* rozpoznawanie i rozstrzyganie sporów przez podmiot nieuczestniczący w

sporze, na postawie prawa i w trybie przewidzianym przez prawo. Dodaje się
niekiedy: przymus…

(organy jurysdykcyjne)

* gdy stykamy się z działalnością sądów w ich podstawowym wymiarze

* koncepcja przedmiotowa (materialna)- wymiar sprawiedliwości może być

sądowy i

pozasądowy i sprawowany przez inne organy niż orzekające

* Konstytucja ’97 r.- wymiar sprawiedliwości sprawują wyłącznie sądy (SN,

sądy powszechne, administracyjne, wojskowe, sądy wyjątkowe- na czas wojny);
do 2001 też kolegia.

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, w
których przepisy szczególne nie wskażą innych organów.

Z Konstytucji:

Art. 175.

1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd

Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas

wojny.

Art. 177.

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich

sprawach z wyjątkiem

spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych

sądów.

Nie każda czynność sądu będzie sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości, np.
przesłuchanie świadka w postępowaniu przygotowawczym. Sąd nie jest organem
ścigania.

ŚCIGANIE

Ściganie procesowe- art. 2 § 1 pkt 1

Art. 2. § 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie
postępowania karnego, aby:

1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do

odpowiedzialności karnej, a

osoba niewinna nie poniosła tej

odpowiedzialności,

Organy ścigania- organizują ściganie, ich działalność jest ukierunkowana na
wykrycie sprawcy

przestępstwa

14 § 2- Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego

oskarżenia nie wiąże

sądu.

- organy prowadzące postępowanie przygotowawcze, nadzorujące je,

dokonujące

czynności w jego ramach oskarżyciele publiczni

- nie wszystkie organy ścigania mają status kierowniczy, ma np.

prokurator, nie musi

go mieć policja

- są silnie zróżnicowane, wynika to z faktu różnorodności zadań,

które przed nimi

stoją

Organy ścigania:

- organy prowadzące postępowanie (prokuratorzy, policja, straż graniczna,

żandarmeria

wojskowa, organizacje finansowe i inne na podstawie ustaw

szczególnych)

- organy nadzorujące

- organy pomocnicze

SĄDY

Sądy powszechne:

- rejonowe- dla 1 lub więcej gmin

- okręgowe- dla okręgu co najmniej 2 sądów rejonowych

- apelacyjne- Sąd Najwyższy w pionie sądownictwa powszechnego, co

najmniej 2 sądy

okręgowe

(TS- sąd typu karnego)

Sądy wojskowe, sądy szczególne:

- wojskowe sądy garnizonowe

- wojskowe sądy okręgowe

(sądy wyjątkowe- tylko na czas wojny)

SN, naczelny sąd.

Organ nadzoru judykacyjnego, nie jest to sąd powszechny!!

W SN: izba karna i izba wojskowa.

Skład SN: Pierwszy Prezes- kadencyjny, 6 lat, powołuje Prezydent z kandydatów
przedstawionych

przez Zgromadzenie Ogólne sędziów SN

Prezesi

Sędziowie SN

ZASADA NIEZALEŻNOŚCI SĄDÓW

Warunkuje zasadę niezawisłości sądów, czyni ją pełniejszą, bardziej realną. To
zasada ustrojowa, dotycząca usytuowania sądów w systemie i relacji: sądy i inne
organy.

ZASADA NIEZAWISŁOŚCI SĄDZIOWSKIEJ

Dotyczy statusu sędziego, jego funkcjonowania w tej sferze orzeczniczej.

Status sędziego- niezależny, uwolniony od nacisków zewnętrznych i uwolniony od
obawy przed

konsekwencjami związanymi z wydanym orzeczeniem.

Niekiedy ta zasada jest uważana za zasadę procesu karnego, mimo że to zasada
ustrojowa. Ta zasada ma szczególną rolę

Art. 351. § 1. Sędziego albo sędziów powołanych do orzekania w sprawie
wyznacza się w kolejności

według wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy

sędziów danego sądu lub wydziału.

Odstępstwo od tej kolejności jest

dopuszczalne tylko z powodu choroby sędziego lub z innej

ważnej

przyczyny, co należy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy.

Art. 351 § 1 kpk- dodatkowa gwarancja niezawisłości sędziowskiej.

Znaczenie tej zasady wykracza poza proces karny, charakter ustrojowy.

Z Konstytucji:

Art. 173.

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz

Art. 180.

1. Sędziowie są nieusuwalni.
2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do

innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić
jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w
ustawie.

3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek

uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił.
Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.

4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą

w stan spoczynku.

5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno

sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z
pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

W sferze decyzyjnej sędziowie podlegają tylko Konstytucji i ustawą.(ustawy
ustrojowe- tu zawarte regulacje).

Sędziowie powoływanie są przez Prezydenta, nieodwołalni, mianowanie ma w
zasadzie charakter dożywotni. Sędzia podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Nie może należeć do partii politycznej.

Krajowa Rada Sądownictwa- na straży niezależności, niezawisłości.

Niezawisłość nie oznacza, że nie ma obowiązku wypełniania….

Działalnością administracyjną sądów kierują prezesi sądów. A zwierzchni nadzór
nad działalnością administracyjna sprawuje Minister Sprawiedliwości.

Pion sądownictwa wojskowego- zwierzchni nadzór Ministra Sprawiedliwości, przez
departament…

ŁAWNIK

Prawa identyczne jak sędziowie. Ich udział został ostatnio ograniczony:

- w sądach rejonowych nie występują!!

- w sądach okręgowych- mogą występować:

2s. + 2ł. – w sprawach o zbrodnie

2s. + 3ł. – w sprawach o dożywocie

W czasie narady głos każdego ławnika liczony identycznie jak głos sędziego.