W3: Poznanie społeczne

Zasada oszczędności poznawczej – redukcja ilości przetwarzanych informacji poprzez używanie skrótów w myśleniu

Schematy osób i ich rodzajów= stereotyp

W4: Postawy i perswazja

FUNKCJE

Badania nad

Teorie zmian postaw

1. procesualny model perswazji

Utrzymywanie zmienionych postaw

1. teoria dwutorowości perswazji

Zmiana postawy może zachodzić dwoma różnymi torami:
- centralny tor perswazji: zmiana postawy przez staranne i przemyślane przetwarzanie informacji zawartej w przekazie, by przekaz był skuteczny – musi się spotkać z pozytywnym odbiorem.

- peryferyjny tor perswazji: zmiana postawy przez powierzchowne zidentyfikowanie jakiegoś sygnału sugerującego pozytywny lub negatywny stosunek do stanowiska prezentowanego w przekazie, a nie na rozważaniu merytorycznej wartości informacji.

Wyznaczniki skutecznej zmiany postaw:
-          nadawca przekazu
-          treść przekazu
-          organizacja przekazu
-          środek przekazu
-          odbiorca przekazu

efekt bumerangu - to efekt przeciwstawny do oczekiwanego.
Powstały w wyniku nieumiejętnego działania perswazyjnego.
Zazwyczaj doprowadza do wzmocnienia postaw, które chciało
się zmienić, oraz do wzbudzenia niechęci lub nawet wrogości
wobec źródła propagandy lub reklamy

Reaktancją nazwać można „opór psychiczny”. Ludzie reagują oporem na odebranie im swobody działania lub możliwości. To czego się nam zakazuje staje się bardziej atrakcyjne. Jednocześnie pojawia się niechęć wobec źródła przeszkód oraz motywacja do przywrócenia stanu swobody, wolności.

Mimikra- upodabnianie się do innych, naśladowanie zachowań (np. Noworodki płaczą, gdy słyszą płacz innych noworodków)

W5: Atrakcyjność i autoprezentacja

Wyznaczniki:

Mimikra- upodabnianie się do innych, naśladowanie zachowań (np. Noworodki płaczą, gdy słyszą płacz innych noworodków)

Koordynacja- uzgodnienie wzajemnego działania różnych czynników składających się na zorganizowane współdziałanie, np. w wyniku koordynacji wzrokowo-ruchowej dokonuje się stopniowo u małego dziecka współdziałanie oczu i rąk przy manipulowaniu przedmiotami

efekt kameleona- mechanizm społeczny polegający na wzajemnym i nieuświadomionym naśladowaniu zachowań ludzi. Bardziej lubimy tych, których naśladujemy i którzy nas naśladują

schadenfreude - radość z cudzego nieszczęścia

Jeszcze trochę o schematach poznawczych i skryptach

ZMIENNA – cecha, od której oczekuje się, że jest przyczyną zachowania interesującego badacza, np. zmienną może być liczba osób, która udzieli pomocy potrzebującemu na ulicy

ZMIENNA NIEZALEŻNA – zmienna, którą badacz zmienia lub różnicuje, aby stwierdzić, czy ma ona wpływ na na inną zmienną

ZMIENNA ZALEŻNA – zmienna, którą badacz mierzy, by stwierdzić, czy na nią wpływa zmienna niezależna

Trafność wewnętrzna (ang. internal validity)

taka cecha pomiaru, że uzyskane wyniki są wyłącznie rezultatem wpływu zmiennej niezależnej na zmienną zależną, a nie jakichś innych czynników, które mogłyby powodować powstanie tej zależności (np. zmiennej zniekształcającej).

Trafność zewnętrzna (ang. external validity)

taka cecha pomiaru, że uzyskane wyniki można odnosić nie tylko do badanej grupy osób, ale do całej populacji, którą ta grupa reprezentuje.

Moderator – w psychologii i metodologii badań jest to czynnik, który decyduje o jakiejś zależności pomiędzy zmiennymi lub braku zależności (np. poczucie ulgi). Moderator odpowiada na pytanie: kiedy zależność pomiędzy zmiennymi występuje.

Mediatorami są natomiast z reguły stany lub procesy psychiczne pośredniczące między jakąś zmienną niezależną (przyczyną) a jakąś zmienną zależną (skutkiem).

EKSPERYMENT

odpowiadanie na pytanie o przyczynę

badanie zjawisk wywołanych przez badacza, w kontrolowanych przez niego warunkach, w celu poznania tych zjawisk;

! nie każde zachowanie można badać – względy etyczne

EKSPERYMENT NATURALNY

manipulacja i pomiar zmiennych odbywa się w zwyczajnym, naturalnym środowisku dla osoby badanej

EKSPERYMENT LABORATORYJNY

odbywa się w sytuacji skonstruowanej przez badaczy w laboratorium;

taki eksperyment ma mniejszą trafność zewnętrzną

(* 1879 – Lipsk - pierwsze laboratorium psychologiczne na świecie – Wilhelm Wundt;

* 1901 – Lwów – pierwsze polskie laboratorium psychologiczne – Kazimierz Wardowski)

TRAFNOŚĆ WEWNĘTRZNA

kontrolowanie zmiennych niezależnych ubocznych, by nie mąciły przebiegu eksperymentu

TRAFNOŚĆ ZEWNĘTRZNA

przeniesienie wyników do rzeczywistego życia, stopień, w jakim można generalizować wyniki na inne sytuacje i innych ludzi

INSTRUKCJA MASKUJĄCA

podanie uczestnikom eksperymentu jego fałszywych celów, by zwiększyć realizm psychologiczny (procesy psychologiczne zachodzące podczas badania powinny być jak najbliższe procesom psychologicznym zachodzącym w codziennym życiu)

SESJA WYJAŚNIAJĄCA

wyjaśnienie uczestnikom badań po zakończeniu eksperymentu jego celów oraz dokładne objaśnienie tego, co się wydarzyło

METODA OBSERWACYJNA

świadome, planowe i celowe spostrzeganie ludzkich zachowań oraz rejestrowanie przebiegu zdarzeń;

obserwowanie zachowania w jego naturalnych warunkach;

obserwacja kończy się formułowaniem wniosków, stawianiem hipotez;

często jest to metoda towarzysząca, wyjściowa.

obserwacja systematyczna – wcześniej badacz ustala kryteria obserwacji;

za pomocą obserwacji badacz stara się odpowiedzieć na pytania dotyczące określonego zjawiska społecznego

obserwacja uczestnicząca – badacz wchodzi w interakcję z obserwowanymi ludźmi, ale w żaden sposób nie wpływa na sytuację;

przeciwieństwo obserwacji biernej

analiza archiwalna – badanie zachowań społecznych poprzez analizę nagromadzonych w danej kulturze dokumentów / archiwaliów (pamiętniki, czasopisma, powieści itp.)

zgodność sędziów kompetentnych – zgodność dwóch lub więcej osób, które niezależnie obserwują i kodują grupę danych (→ obiektywizm)

METODA KORELACYJNA

przewidywanie zachowania społecznego;

pozwala odpowiedzieć na pytanie: kiedy i dlaczego pojawia się interesujące nas zachowanie?

KORELACJA DODATNIA

wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy wzrost wartości drugiej zmiennej

KORELACJA UJEMNA

wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy zmniejszanie się wartości drugiej zmiennej

POMIARY – gdy niemożliwa jest obserwacja jakiegoś zachowania, badacze odwołują się do pomiarów / pytają badanych wprost o przekonania, postawy i zachowania

DOBÓR LOSOWY – sposób wyboru grupy osób do badania tak, by była ona reprezentacyjna dla całej populacji (duży przekrój zmiennych → wiek, płeć, wykształcenie, wyznanie, wysokość dochodów)

Trudności, które sprawia metoda korelacyjna:

• nieadekwatność odpowiedzi (np. kiedy pytanie dotyczy reakcji na hipotetyczne wydarzenie)

• formułowanie pytań tak, by nie wpływały na odpowiedzi badanych

• korelacja nie implikuje przyczynowości

MODELE ZWIERZĘCE

obserwacja pewnych prawidłowości rządzących psychiką i zachowaniem na podstawie obserwacji zwierząt;

przekonanie, że prawidłowości rządzące ludzką psychiką i ludzkim zachowaniem występują także u zwierząt, choć w prostszej postaci;

małe ograniczenia techniczne metody, mniejsze ograniczenia etyczne

SYMULACJE KOMPUTEROWE

odtwarzanie różnych procesów za pomocą programów komputerowych;

badanie procesów złożonych, wielokrotnie się powtarzających (np. zmiany opinii społecznej)

Efekt świeżości polega na silniejszym oddziaływaniu informacji, które nadeszły jako ostatnie (najświeższych), niż tych, które pojawiły się wcześniej. Efekt świeżości kontrastuje z efektem pierwszeństwa - zjawiskiem lepszego zapamiętywania informacji odbieranych na początku.

Efekt pierwszeństwa – informacja otrzymana wcześniej wywiera zazwyczaj większy wpływ na tworzenie się ogólnego wrażenia, niż informacja otrzymana później. Pierwsza informacja stanowi punkt odniesienia dla kolejnych informacji, jakie do nas docierają. Efekt pierwszeństwa tłumaczy m.in. fakt, że szybko wyrabiamy sobie zdanie o nowo poznanej osobie i późniejsze zachowanie tej osoby interpretujemy w sposób zgodny z naszym pierwszym wrażeniem.

Egotyzm atrybucyjny – skłonność do wyjaśniania konsekwencji własnych zachowań w taki sposób, by zwiększyć pozytywne, a zmniejszyć negatywne znaczenie dla własnej samooceny[1].

Może przybierać różne formy. Najczęściej spotykana w literaturze to skłonność do przypisywania własnych sukcesów czynnikom wewnętrznym, a porażek czynnikom zewnętrznym[2]. Przykładowo, gdy uczeń dostaje ocenę bardzo dobrą – sukces przypisuje swoim umiejętnościom, natomiast gdy otrzyma ocenę niedostateczną, zrzuca odpowiedzialność na niesprawiedliwość nauczyciela czy konstrukcję testu.

Egocentryzm atrybucyjny – skłonność do przypisywania sobie większej odpowiedzialności za konsekwencje wspólnie wykonywanej pracy, niż skłonny jest to uznać postronny obserwator[1].

W odróżnieniu od egotyzmu atrybucyjnego zjawisko to zachodzi w tym samym stopniu w sytuacjach kończących się sukcesem jak też porażką. Przykładowo, gdyby zapytać współlokatorów dzielących obowiązki domowe, który z nich wnosi większy wkład we wspólne gospodarstwo, bardzo prawdopodobne by każdy wskazał samego siebie.

różnica perspektywy aktor-obserwator czyli asymetria atrybucji aktora i obserwatora – podczas gdy cudze zachowania wyjaśniamy raczej czynnikami wewnętrznymi, zachowania własne wyjaśniamy raczej czynnikami zewnętrznymi;

inklinacja pozytywna – skłonność do formułowania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen innych ludzi, siebie samego, obiektów społecznych i świata w ogólności;

TEORIE ATRYBUCJI

potoczne interpretacje przyczyn zachowania

 FRITZ HEIDER – 1958 – twórca pierwszych teorii atrybucji:

→ na zachowanie wpływają czynniki zewnętrzne (możność –can) i czynniki wewnętrzne (zdolności i usiłowania)

→ czynniki wewnętrzne i zewnętrzne mają działanie addytywne (skumulowane)

 ATRYBUCJA WEWNĘTRZNA – wnioskowanie o zachowaniu osoby na podstawie jej wewnętrznych właściwości, postawy, charakteru, osobowości

 ATRYBUCJA ZEWNĘTRZNA – wnioskowanie o zachowaniu osoby na podstawie zewnętrznych czynników – właściwość sytuacji.

 

PODSTAWOWY BŁAD ATRYBUCJI

polega na skłonności do przypisywania cudzych zachowań czynnikom wewnętrznym, nie doceniając roli sytuacyjnych wyznaczników tych zachowań

→ atrybucja dyspozycyjna jest pierwotna i spontaniczna

→ podstawowy błąd atrybucji jest typowy dla kultur indywidualistycznych, w których jednostka stoi na piedestale, ceni się jej wyjątkowość, oryginalność, niepowtarzalność, indywidualizm;

mniej popularny jest w kulturach kolektywistycznych, gdzie kładzie się nacisk dla społeczeństwo, użyteczność, relację ponad jednostkowość

Pojęcie wyrazistości spostrzeżeniowej.

Wyrazistość spostrzeżeniowa – domniemana ważność informacji, które przykuwają naszą uwagę. Wyrazistość spostrzeżeniową mają dla nas ludzie, a nie sytuacje – na nich skupiamy uwagę i skłonni jesteśmy sądzić, że tylko oni decydują o własnych zachowaniach.
O wyolbrzymianiu roli danej osoby nie decyduje tylko wyrazistość spostrzeżeniowa, ale również heurystyka zakotwiczenia i dostosowania.

Rola wyrazistości spostrzeżeniowej w dokonywaniu atrybucji.

Rola wyrazistości spostrzeżeniowej = informacja, która skupia naszą uwagę: ludzie są skłonni przeceniać przyczynową rolę informacji, która jest wyrazista spostrzeżeniowo - dlaczego popełniamy ten błąd? Bo koncentrujemy uwagę na osobie nie na sytuację (bo ludzie są wyraziści spostrzeżeniowo), a atrybucje podążają śladem uwagi. Dlaczego fakt koncentracji na osobie sprawia, że wyolbrzymiamy wpływ jej cech a nie sytuacji? Bo myślimy „na skróty” ,używając heurystyki zakotwiczenia/dostosowania

Wyjaśnij pojęcie UTO.

UTO - schematy które ludzie stosują, by pogrupować różne rodzaje cech osobowości. Teorie te składają się z naszych własnych przekonań o zasadach współwystępowania cech osobowości(np. jeśli ktoś jest pomocny to jest też szczery)

Czemu służą UTO?

Dwa najważniejsze wymiary, sposoby syntetyzowania informacji, funkcjonujące w ramach ukrytych teorii osobowości (UTO).

1. Kulturową: warstwa wspólna nam wszystkim, wiedzę o powiązaniach między cechami nabywamy w procesie socjalizacji. O powiązaniach tych dowiadujemy się już podczas uczenia się języka. Znaczenie semantyczne słów – słysząc od rodziców jacy są ludzie (o ich cechach narodowościowych), poznajemy stereotypy (piękna księżniczka = dobra; brzydka wiedźma = zła); stereotypy ułatwiają nam życie.

2. Indywidualną: nabywamy w toku indywidualnych doświadczeń z innymi ludźmi. Na bazie doświadczeń określamy określone typy osobowości, np. otyły wujek jest dobry, troskliwy. Koncepcja ludzkiej natury: ktoś, kto ma cechę X, ma też cechę Y, ale nie ma cechy Z (np. ruda Lucyna z przedszkola nas szczypała, po latach naszą szefową zostaje pani Lucyna, która jest ruda – od razu przypomina nam się Lucyna z przedszkola, stwierdzamy, że szefowa będzie złośliwa. Zachowujemy się wobec niej ostrożnie. Dużo czasu zajmie nam przekonanie się do niej.) Zjawisko samospełniającego się proroctwa: jeśli założymy, że ktoś ma jakąś cechę, to determinuje nasze zachowanie wobec niego, co z kolei determinuje zachowanie tej osoby i w rezultacie spełnia się proroctwo.

Samospełniające się proroctwo (samorealizująca się przepowiednia) – zjawisko polegające na tym, że określone oczekiwania w stosunku do pewnych zachowań lub zdarzeń wpływają na te zachowania lub zdarzenia w sposób, który powoduje spełnienie oczekiwań.

Występuje ono wówczas, gdy informacja o mającym się zdarzyć incydencie pochodzi z wiarygodnego dla jednostek źródła i pod wpływem tej informacji jednostki postępują w taki sposób, że realizują w końcu treść przepowiedni. Jest ono zjawiskiem nieświadomym i pojawia się w sposób mimowolny.

Przykładem samospełniającego się proroctwa może być np. plotka o tym, że dany bank w najbliższym czasie z powodu problemów finansowych upadnie. W wyniku rozchodzenia się tej informacji wśród klientów banku pojawić może się zjawisko owczego pędu, gdy klienci wierząc w plotkę zaczynają wyciągać złożone w nim oszczędności. Rezultatem takiego działania jest wyprowadzenie pieniędzy z banku i doprowadzenie go do upadku.

oceny schematopochodne pojawiają się w dwóch wypadkach: Po pierwsze gdy wśród danych o ocenianym człowieku znajduje się identyfikator kategorii (np. informacja, ze jest on policjantem), a dane o jego szczegółowych cechach albo nie dotyczą zawartości kategorii (np. chadza na ryby), albo są z tą kategorią zgodne (np., wysoki). Po drugie wówczas gdy identyfikator nie jest dany, ale konfiguracja cech jest tak charakterystyczna dla kategorii, że automatycznie wywołuje ją z pamięci

Style przywiązania (John Bolwby)

Style przywiązania są to nieświadome przekonania dotyczące tego czego możemy się spodziewać w relacjach z innymi ludźmi. Wyróżniamy trzy style przywiązania:

styl unikający – osoba unika bezpośredniego kontaktu z ludźmi, tylko czasami spotyka się z bliższymi osobami, ale nie zależy jej na tworzeniu jakichkolwiek związków z innymi ludźmi. Spowodowane jest to brakiem poświęcania jej uwagi we wczesnej fazie rozwoju.

styl lękowo-ambiwalentny – osoba boi się utraty bliskich osób. Stara się odnaleźć osobę, z którą będzie mogła spędzić resztę życia i robi wszystko by spędzać z nią jak najwięcej czasu. W momencie gdy brakuje osoby, z która się związuje, zaczyna bać się, że może ją stracić. Styl ten występuje u osób, którym w dzieciństwie rodzice, bądź inne obiekty znaczące, nie poświęcały wystarczająco dużo uwagi.

styl oparty na poczuciu bezpieczeństwa – osoba daje swojemu partnerowi kredyt zaufania i czuje się bezpiecznie w związku. Taka osoba we wczesnej fazie swojego rozwoju była objęta uwagą obiektów znaczących i nie boi się o utratę bliskich osób.

STRATEGIA DIAGNOSTYCZNOŚCI- strategia zgodnie z którą dla rozstrzygnięcia o prawdziwości hipotezy człowiek jest skłonny poszukiwać danych istotnych a ignorować to co nie ważne

STRATEGIA KONFIRMACJI- poszukiwanie danych prawdopodobnych przy jednoczesnym ignorowaniu danych sprzecznych