Tkanka nerwowa- utworzona przez neurony (komórki nerwowe) i komórki glejowe, tworzy układ nerwowy. Odbiera, przekazuje i reaguje na bodźce pochodzące ze środowiska zewnętrznego, jak na przykład dotyk, temperatura czy światło. Przewodzi impulsy z neuronu do efektorów, od receptorów, przetwarza impulsy w adekwatne odpowiedzi, przewodzi impulsy z neuronu do innego neuronu, wytwarza substancje przekaźnikowe. Komórki nerwowe umożliwiają organizmowi normalne funkcjonowanie w danym środowisku, adekwatną odpowiedź w zależności od sytuacji w środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym. Neurony stale rejestrują się, analizują informacje o stanie wewnętrznym organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co przygotowują organizm do adekwatnej reakcji. Do neuronów należy również koordynacja aktywności intelektualnej, świadomości, podświadomości, aktywności ruchowej czy też czynności gruczołów dokrewnych.
Tkanka nerwowa ma bardzo słabe możliwości regeneracyjne, jest też szczególnie wrażliwa na brak tlenu.
Złożona jest z licznych komórek nerwowych - neuronów. Składają się one z ciała komórki zawierającego jądro. Od tego ciała odchodzą krótkie wypustki zwane dendrytami oraz najczęściej jedna, długa i rozgałęziona na końcu wypustka - neuryt. Mogą go otaczać osłonki mielinowe. Dendryty odbierają bodźce i przekazują je do ciała komórki nerwowej, a stąd przez neuryt informacja trafia do następnej komórki nerwowej. Dzięki dendrytom i neurytom komórki nerwowe mogą spełniać swoje funkcje, czyli odbierać i przekazywać bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego do centralnego układu nerwowego - mózgu i rdzenia kręgowego. Centralny układ nerwowy, od którego odchodzą liczne włókna nerwowe pełni nadrzędną funkcję w stosunku do innych układów i całego organizmu. Układ nerwowy scala, kontroluje wszystkie czynności życiowe i funkcjonowanie żywego organizmu.
Neuron – rodzaj komórek występujących w układzie nerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki (perikarion albo soma) oraz wypustek cytoplazmatycznych: dendryty i akson, za pomocą których wytwarzają połączenia z innymi neuronami, bądź komórkami efektorowymi (wykonawczymi). Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jest synapsą.
Tkanka mięśniowa - jedna z podstawowych tkanek zwierzęcych. Składa się z włókien mięśniowych, zbudowanych z miocytów (zespołów komórek mięśniowych), posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się.
Rodzaje tkanki mięśniowej:tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa, tkanka poprzecznie prążkowana serca,tkanka gładka
Wykonanie skurczu następuje dzięki występowaniu w nich miofibryli, czyli włókienek kurczliwych zbudowanych z łańcuchów polipeptydowych. Efektywność ruchu w mięśniach jest możliwa dzięki ścisłemu ułożeniu włókien mięśniowych, pomiędzy którymi nie występuje żadna inna tkanka. Mechanizm działania miofybryli jest aktualnie przedmiotem dyskusji naukowej i istnieją na ten temat dwie rozbieżne teorie. Tkanka mięśniowa nie ma własnej substancji międzykomórkowej, a elementy mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Pomimo obecności w komórkach mięśniowych jądra komórkowego oraz pewnej zdolności do podziału, ubytki w tkance mięśniowej tylko w niewielkim stopniu są uzupełniane w wyniku podziału nieuszkodzonych komórek. Najczęściej zostają one zastąpione tkanką łączną tworzącą w tym miejscu bliznę. Tkanki mięśniowe, poprzecznie prążkowana serca i gładka unerwione są przez układ współczulny i działają niezależnie od woli człowieka. Natomiast mięśnie poprzecznie prążkowane, unerwione somatycznie, kurczą się zgodnie z wolą człowieka.
Tkanka nabłonkowa– jedna z podstawowych tkanek zwierzęcych. Zawiązki nabłonka pojawiają się już w stadium blastuli, ale może się on różnicować znacznie później z tkanek zarodkowych: ektodermy, endodermy, albo zależnie od grupy systematycznej zwierząt i narządu. Tkanki nabłonkowe dzieli się ze względu na ich budowę i pełnione funkcje. Wyróżnia się zatem:
nabłonek wielowarstwowy, charakterystyczny, jako nabłonek okrywający, dla kręgowców, w którym komórki ułożone są w kilku warstwach
nabłonek wielowarstwowy przejściowy, nabłonek jednowarstwowy. BUDOWA Komórki tkanki nabłonkowej stanowią główną masę nabłonka, a ilość substancji międzykomórkowej między nimi jest minimalna (w przeciwieństwie do tkanki łącznej). Ściśle przylegają do leżącej poniżej błony podstawnej lub otaczającej substancji pozakomórkowej. Komórki nabłonka połączone są specjalnymi złączami - desmosomami, a czasem granica między nimi (czyli błona komórkowa) całkiem zanika i powstaje tzw. syncycjum (inaczej zespólnia lub syncytium). Komórki przylegają do siebie ściśle dzięki mechanizmom łączącym cytoszkielety sąsiadujących komórek. Funkcje Nabłonek pełni przede wszystkim funkcję ochronną, ale w związku z faktem, że jego komórki wytwarzają całą gamę dodatkowych tworów komórkowych, jak mikrokosmki, rzęski, wici, włoski itp., pełni też wiele innych funkcji, między innymi bierze udział we wchłanianiu pokarmu, chroni przed inwazją mikroorganizmów, bierze udział w wymianie gazów i wydalaniu. Podział nabłonków ze względu na funkcję:pokrywający (okrywający i wyściełający) - wyścieła jamy ciała i narządów, ruchowy - polega na przesuwaniu za pomocą rzęsek niepotrzebnych drobin, wydzielniczy - współtworzy gruczoły wydzielnicze, transportujący - transportuje różne cząsteczki chemiczne przez warstwę nabłonkową, rozrodczy - powstają z niego gamety.
Tkanka łączna - jedna z podstawowych tkanek zwierzęcych, jest charakterystyczna dla zwierząt przechodzących dwie fazy gastrulacji i powstaje z mezenchymy, choć niektóre komórki pochodzą z neuroektodermy. Komórki tkanki łącznej wytwarzają dużą ilość substancji międzykomórkowej, która wypełnia przestrzenie między nimi i składa się z istoty podstawowej oraz włókien. Tkanka łączna ma za zadanie: spajać różne typy innych tkanek, zapewniać podporę narządom i ochraniać wrażliwe części organizmu.
Wygląd tkanki łącznej zależy od obfitości substancji międzykomórkowej.
Tkanka chrzęstna włóknista Charakteryzuje się obecnością większej lub mniejszej ilości włókien (C) (głównie kolagenowych) w substancji międzykomórkowej (A); komórki wydłużone i stosunkowo nieliczne (B) Znajduje się w miejscach przyczepu ścięgien do kości oraz w krążkach międzykręgowych.
Tkanka chrzęstna szklista Zawiera włókna kolagenowe ulega mineralizacji. Buduje powierzchnie stawowe i przymostkowe części żeber, a także kości biodrowych. Występuje też w części chrzęstnej nosa, nagłośni i oskrzelach.
Tkanka chrzęstna sprężysta Występuje w małżowinie usznej ssaków oraz w chrząstkach krtani i nagłośni. Zawiera liczne włókna elastyczne, nie ulega mineralizacji.
Tkanka kostna (łac. textus osseus) – rodzaj tkanki łącznej podporowej. Tkanka kostna składa się z komórek (osteocytów, osteoblastów, osteoklastów) oraz substancji zewnątrzkomórkowej, która składa się z kolei z części organicznej – włókien kolagenu i innych białek oraz mineralnej (związki wapnia, magnezu i fosforu – głównie hydroksyapatyt). Jest pochodzenia mezodermalnego[1].
Tkankę kostną można podzielić na:
grubowłóknistą – włókna kolagenowe nie są uporządkowane, występuje u niższych kręgowców i zarodków wyższych kręgowców oraz w szwach i na styku ścięgien z kośćmi a także buduje kosteczki słuchowe
drobnowłóknistą (blaszkowatą) – włókna kolagenowe są skierowane w tym samym kierunku, co czyni komórki silniejszymi, występuje u dorosłych wyższych kręgowców). Substancja zewnątrzkomórkowa tworzy blaszki kostne. U ssaków wyróżnia się:
Istota zbita - zbudowana z blaszek kostnych składających się na osteony.
Istota gąbczasta - zbudowana z blaszek kostnych układających się w beleczki kostne.
Chemicznie tkanka kostna zbudowana z materiałów kompozytowych, czyli ze składników organicznych tworzących osseinę, dzięki której kość jest sprężysta, oraz składników nieorganicznych, czyli soli wapnia i fosforu (dwuhydroksyapatytów), dzięki którym kość jest twarda.
woda: 15-40%
Tkanka łączna płynna
Kręgowce posiadają dwa rodzaje tkanki łącznej płynnej – krew i limfę.
Zasadnicze funkcje krwi można streścić następująco:
-Dostarcza z układu oddechowego wszystkim komórkom ciała tlen (funkcja oddechowa)
-Zaopatruje wszystkie komórki w materiały budulcowe i energetyczne (rola odżywcza)
-Usuwa zbędne i szkodliwe produkty metabolizmu – przede wszystkim dwutlenek węgla i związki azotu (rola wydalnicza)
-Pomaga w utrzymaniu stałej temperatury ciała (rola termoregulacyjna)
-Uczestniczy w procesach odpornościowych (rola immunologiczna)
-Tworzy płynne środowisko wewnątrz organizmu (mówimy, że odgrywa rolę w utrzymaniu homeostazy, czyli zapewnieniu optymalnego składu wodno-mineralnego)
-Rozprowadza w organizmie hormorny (rola transportowa)
Jak każdy rodzaj tkanki łącznej krew składa się z:
Substancji międzykomórkowej – nieupostaciowanego osocza (około 55% objętości krwi)
Elementów upostaciowanych (morfotycznych) – krwinek (około 45% objętości krwi)
Osocze jest to lekko żółta ciecz o pH=7,4, której 90% stanowi woda. Rozpuszczone są w niej związki organiczne (około 9%) z czego 7-8% to białka: albuminy, globuliny, fibrynogen. Ten ostatni odpowiada za krzepnięcie krwi.
Głównym składnikiem morfotycznym krwi są krwinki czerwone. Kształt tych krwinek, nazywanych erytrocytami, jest zasadniczo stały dla danego gatunku. U człowieka czerwone ciałka są okrągłe i dwuwklęsłe. Wielkość pojedynczej krwinki jest zasadniczo stała dla danego gatunku. Liczba jest także cechą gatunkową. Erytrocyty ssaków są pozbawione jakichkolwiek organelli, oczywiście poza cytoplazmą – są bezjądrzaste, ponieważ w czasie rozwoju tracą jądro komórkowe. Pozbawione organelli komórki mają minimalne koszty własne metabolizmu i mogą całą energię przeznaczyć na transport tlenu. Nie wykazują zdolności do podziałów i bardzo krótko żyją. Erytrocyty powstają w czerwonym szpiku kostnym w niesamowitym tempie. Czerwony szpik kostny wypełnia jamy szpikowe kości długich i płaskich. rodzaj szpiku zastępowany jest częściowo przez tzw. szpik żółty (tłuszczowy), który nie spełnia funkcjikrwiotwórczej. szpik czerwony zachowuje się w nasadach kości długich, łopatkach, żebrach, mostku, czaszce, miednicy, kręgach. Natomiast szpik żółty występuje głównie w jamach szpikowych kości długich. Słabnące erytrocyty wyłapywane są przez układ siateczkowo-śródbłonkowy śledziony i w mniejszym stopniu wątroby. Elementarną funkcją czerwonych ciałek jest transport: tlenu i dwutlenku węgla, adrenaliny oraz witaminy C.
Innym ważnym elementem morfotycznym krwi są krwinki białe. Leukocyty są faktycznie bezbarwne (aby je obserwować należy zabarwić preparat). Występują nie tylko we krwi ale także w mniejszych ilościach w limfie. Spotkane są często w tkance łącznej właściwej, dokąd przemieszczają się z krwi. Kształt krwinek białych jest różny – zasadniczo jednak kulisty bądź owalny. Część leukocytów posiada zdolność opuszczania (wszystkie obdarzone zdolnością ruchu) światła naczyń krwionośnych, co nazywa się diapedezą i przemieszczać się do otaczających tkanek. Białe krwinki posiadają jądro komórkowe i komplet organelli cytoplazmatycznych. Podstawową funkcją tych krwinek jest obrona ustroju. Ze względu na znaczne zróżnicowanie budowy i funkcji białe krwinki podzielono na kilka grup:
Granulocyty – wytwarzane w szpiku, posiadają swoiste ziarnistości w cytoplazmie, płatowate jądro bez jąderka, zdolne są do diapedezy.
Dzielą się na trzy grupy:a) Neutrofilne (granulocyty obojętnochłonne) –Podstawową funkcją tych krwinek jest obrona przed infekcjami (inwazjami drobnoustrojów), co oznacza, że są szczególnie intensywnie „produkowane” w czasie stanów zapalnych. b) eozynofile (granulocyty kwasochłonne) Podstawową funkcją tych krwinek jest niszczenie obcych białek. Szczególnie intensywnie tworzone są przy zarażeniu robakami, np. włośniem krętym, tasiemcami oraz w czasie zakaźnych chorób bakteryjnych i wirusowych. c) bazofile (granulocyty zasadochłonne) –Ich podstawową funkcją jest wydzielanie do krwi heparyny, substancji działającej przeciwkrzepliwie.
Agranulocyty – cechuje je brak ziarnistości w cytoplazmie, pojedyncze jądro jest kuliste i rzadziej nerkowate, cytoplazma jest lekko zasadochłonna.
Dzielą się na: a) limfocyty –Posiadają duże kuliste jądro, same też są okrągłe. Zawsze do krwi dostają się w formie mało aktywnej i dopiero kontakt z ciałem obcym (antygenem) pobudza je do działania. - limfocyty T –Są odpowiedzialne za reakcje odpornościowe typu komórkowego. - limfocytyB – powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym. Odpowiedzialne są za reakcje odpornościowe typu humoralnego. b) Monocyty – około 3-8% wszystkich leukocytów. Te największe spośród białych ciałek krwi (do 20um) są strażnikami czystości biochemicznej organizmu.
Połączenia kości (łac. juncturae ossium)- połączenia ścisłe (synarthroses), połączenia półścisłe (amphiarthroses) i połączenia ruchome, czyli stawy.
Połączenia ścisłe, dzielą się na:
więzozrosty, spaja tkanka łączna włóknista Tkanka łączna włóknista spaja przylegające do siebie kości. Więzozrosty dzielimy na: 1). Szew: np. piłowaty(łączy kość czołową z ciemieniową), gładki(2 kości nosowe), łuskowaty(łączy kość skroniową z ciemieniową); 2). Włókniste - np. błona międzykostna przedramienia; 3). Sprężyste - np. więzadła żółte w kręgosłupie
chrząstkozrosty, czyli połączenia chrząstkowe. Materiałem łączącym jest chrząstka szklista lub włóknista. Przykład: spojenie łonowe. *[Kościozrost] - np. kość krzyżowa
kościozrosty, powstające wskutek zwapnienia więzozrostów i chrząstkozrostów.
Połączenia półścisłe, zwane inaczej stawami płaskimi. 1). Stałe składowe stawu: - chrząstka stawowa pokrywająca powierzchnie stawowe - torebka stawowa składająca się z warstwy zewnętrznej włóknistej i warstwy wewnętrznej maziowej, która wydziela lepką substancję zwaną mazią stawową, - jama stawowa 2). Niestałe składowe stawu: - więzadła stawowe zbudowane z tkanki łącznej włóknistej - obrąbek stawowy - wał chrząstki włóknistej,np. w stawie barkowym powoduje pogłębienie panewki, chroni główkę przed uderzeniem - krążki stawowe zbudowane z chrząstki włóknistej - łąkotki stawowe - kaletki maziowe