Regulacje prawne rachunkowo艣ci bankowej
- Przepisy prawne dot. sposobu prowadzenia rachunkowo艣ci w bankach to przede wszystkim Ustawa z 29 wrze艣nia 1994 r. o rachunkowo艣ci.
- Z uwagi na specyfik臋 dzia艂alno艣ci bankowej wymaga ona uszczeg贸艂owienia, st膮d Minister Finans贸w po zasi臋gni臋ciu opinii KNF wydaje regulacje szczeg贸艂owe:
> Rozporz膮dzenie Ministra Finans贸w z 10 grudnia 2001 r. w sprawie szczeg贸lnych zasad rachunkowo艣ci bank贸w;
> Rozporz膮dzenie Ministra Finans贸w z 12 grudnia 2001 r. w sprawie okre艣lenia wzorowego planu kont dla bank贸w;
> Rozporz膮dzenie Ministra Finans贸w 10 grudnia 2003 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko zwi膮zane z dzia艂alno艣ci膮 bank贸w;
> Rozporz膮dzenie Ministra Finans贸w z 12 grudnia 2001 r. w sprawie zasad sporz膮dzania skonsolidowanych sprawozda艅 finansowych bank贸w oraz skonsolidowanych sprawozda艅 finansowych holdingu finansowego;
> Rozporz膮dzenie Ministra Finans贸w 21 listopada 2001 r. w sprawie szczeg贸lnych zasad rachunkowo艣ci sp贸艂dzielczych kas oszcz臋dno艣ciowo-kredytowych;
> Rozporz膮dzenie Ministra Finans贸w z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczeg贸艂owych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrument贸w finansowych
- Wp艂yw na uj臋cie okre艣lonych operacji w ksi臋gach rachunkowych i sprawozdaniach finansowych maj膮 tak偶e inne regulacje wydawane przez KNF, Zarz膮d i Prezesa NBP, RPP, np. :
> Uchwa艂a Zarz膮du NBP w sprawie trybu i szczeg贸艂owych zasad przekazywania przez banki do NBP danych niezb臋dnych do ustalania polityki pieni臋偶nej i okresowych ocen sytuacji pieni臋偶nej pa艅stwa oraz oceny sytuacji finansowej bank贸w i ryzyka sektora bankowego;
> Zarz膮dzenie Prezesa NBP w sprawie sposobu przeprowadzania rozrachunk贸w mi臋dzybankowych;
oraz wiele innych.
- Od 2005 r. banki dopuszczone do publicznego obrotu i sporz膮dzaj膮ce skonsolidowane sprawozdania finansowe maj膮 obowi膮zek stosowa膰 MSR, w贸wczas UoR ma zastosowanie w obszarach nieuregulowanych w MSR.
Regulacje prawne i wymogi kapita艂owe i organizacyjne tworzenia banku
- Dzia艂alno艣膰 banku, jako specyficznej instytucji podlega szczeg贸lnym regulacjom prawnym:
> Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe;
> Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o NBP;
> Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych;
> Ustawa z 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu bank贸w sp贸艂dzielczych, ich zrzeszaniu si臋 i bankach zrzeszaj膮cych;
> Ustawa z 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym;
> Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku osobowym od os贸b prawnych;
i inne.
- Bank jest jednostk膮 posiadaj膮c膮 osobno艣膰 prawn膮, utworzon膮 zgodnie z przepisami, dzia艂aj膮c膮 na podstawie zezwole艅 uprawniaj膮cych do wykonywania czynno艣ci bankowych, obci膮偶aj膮cych ryzykiem 艣rodki powierzone pod jakimkolwiek tytu艂em zwrotnym.
- FORMA PRAWNA:
> bank pa艅stwowy, sp贸艂dzielczy (tworzony przez osoby fizyczne zgodnie z ustaw膮 Prawo sp贸艂dzielcze) lub w formie sp贸艂ki akcyjnej (za艂o偶ony przez osoby fizyczne lub prawne w liczbie nie mniejszej ni偶 3)
- KAPITA艁 ZA艁O呕YCIELSKI:
> nie mniejszy ni偶 5 mln 鈧 (sp贸艂dzielczy 鈥 1mln 鈧) wniesionym w formie got贸wki; nie mo偶e pochodzi膰 z po偶yczki lub kredytu lub 藕r贸de艂 nieudokumentowanych (15% kapita艂u za艂o偶ycielskiego mo偶e by膰 wniesione w formie niepieni臋偶nej, ale nie dotyczy to minimalnej warto艣ci kapita艂u)
Czynno艣ci bankowe
- Zgodnie z ustaw膮 Prawo bankowe, czynno艣ci wykonywane przez banki mo偶na podzieli膰 na 2 grupy:
1) czynno艣ci bankowe, w tym:
a) czynno艣ci, kt贸re wykonuj膮 wy艂膮cznie banki;
b) czynno艣ci bankowe, kt贸re mog膮 tak偶e by膰 wykonywane przez inne podmioty rynku finansowego
2) inne czynno艣ci, kt贸re banki mog膮 wykonywa膰 poza czynno艣ciami bankowymi.
Ad 1 a)
>przyjmowanie wk艂ad贸w pieni臋偶nych p艂atnych na 偶膮danie lub z nadej艣ciem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunk贸w tych wk艂ad贸w;
>prowadzenie innych rachunk贸w bankowych;
> udzielanie kredyt贸w;
> udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw;
> emitowanie bankowych papier贸w warto艣ciowych;
> przeprowadzanie bankowych rozlicze艅 pieni臋偶nych;
> wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieni膮dza elektronicznego (tj. warto艣ci pieni臋偶nej stanowi膮cej elektroniczny odpowiednik znak贸w pieni臋偶nych, kt贸ry spe艂nia 艂膮cznie warunki: 1) jest przechowywany na elektronicznych no艣nikach informacji 2) jest wydawany do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za 艣rodki pieni臋偶ne o nominalnej warto艣ci nie mniejszej ni偶 ta warto艣膰 3) jest przyjmowany jako 艣rodek p艂atniczy przez przedsi臋biorc贸w innych ni偶 wydaj膮cy go do dyspozycji 4) na 偶膮danie jest wymieniany przez wydawc臋 na 艣rodki pieni臋偶ne);
> wykonywanie innych czynno艣ci przewidzianych w odr臋bnych ustawach tylko dla bank贸w.
Ad 1 b)
> udzielanie po偶yczek pieni臋偶nych;
> operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, kt贸rych przedmiotem s膮 warranty;
> wydawanie kart p艂atniczych oraz wykonywanie operacji przy ich u偶yciu, tak偶e wtedy gdy wykonuje je podmiot na zlecenie banku;
> terminowe operacje finansowe;
> nabywanie i zbywanie wierzytelno艣ci pieni臋偶nych;
> przechowywanie przedmiot贸w i papier贸w warto艣ciowych oraz udost臋pnianie skrytek sejfowych;
> wykonywanie czynno艣ci obrotu dewizowego;
> udzielanie i potwierdzanie por臋cze艅;
> wykonywanie czynno艣ci zleconych, zwi膮zanych z emisj膮 papier贸w warto艣ciowych.
Ad 2)
> obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z akcji, udzia艂贸w innej osoby prawnej i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (艂膮czna ich warto艣膰 w stosunku do jednego podmiotu nie mo偶e przekroczy膰 15% funduszy w艂asnych banku);
> zaci膮ganie zobowi膮za艅 zwi膮zanych z emisj膮 papier贸w warto艣ciowych;
> dokonywanie obrotu papierami warto艣ciowymi;
> dokonywanie, na warunkach uzgodnionych z d艂u偶nikiem, zamiany wierzytelno艣ci na sk艂adniki maj膮tku d艂u偶nika (sk艂adniki przej臋te od d艂u偶nika bank jest zobowi膮zany sprzeda膰 w okresie nie d艂u偶szym ni偶 3 lata od daty nabycia, a nieruchomo艣ci w ci膮gu 5 lat 鈥 chyba, 偶e wykorzysta je do prowadzenia dzia艂alno艣ci bankowej);
> nabywanie i zbywanie nieruchomo艣ci;
> 艣wiadczenie us艂ug konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych;
> 艣wiadczenie us艂ug finansowych;
> wykonywanie innych czynno艣ci, je艣li inne przepisy uprawniaj膮 do tego banki.
Bank sp贸艂dzielczy
- Terenem dzia艂ania jest powiat siedziby banku oraz powiaty, w kt贸rych w styczniu 2001 r. (data wej艣cia w 偶ycie ustawy o funkcjonowaniu bank贸w sp贸艂dzielczych, ich zrzeszaniu si臋 i bankach zrzeszaj膮cych) znajdowa艂y si臋 plac贸wki wykonuj膮ce czynno艣ci bankowe oraz za zgod膮 banku zrzeszaj膮cego teren powiat贸w s膮siaduj膮cych.
- Zakres czynno艣ci:
> przyjmowanie wk艂ad贸w pieni臋偶nych p艂atnych na 偶膮danie lub z nadej艣ciem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunk贸w tych wk艂ad贸w;
> prowadzenie innych rachunk贸w bankowych;
> przeprowadzanie bankowych rozlicze艅 pieni臋偶nych;
> udzielanie kredyt贸w i po偶yczek osobom fizycznym, prawnym i jednostkom organizacyjnym nie maj膮cym osobowo艣ci prawnej, o ile posiadaj膮 zdolno艣膰 prawn膮, zamieszkuj膮cym, maj膮cym siedzib臋 lub prowadz膮cym dzia艂alno艣膰 gosp. na terenie dzia艂ania banku sp贸艂dzielczego;
> udzielanie gwarancji bankowych i por臋cze艅 osobom fizycznym, prawnym i jednostkom organizacyjnym nie maj膮cym osobowo艣ci prawnej, o ile posiadaj膮 zdolno艣膰 prawn膮, zamieszkuj膮cym, maj膮cym siedzib臋 lub prowadz膮cym dzia艂alno艣膰 gosp. na terenie dzia艂ania banku sp贸艂dzielczego, w zakresie i trybie uzgodnionym z bankiem zrzeszaj膮cym;
> nabywanie i zbywanie wierzytelno艣ci pieni臋偶nych;
> przechowywanie przedmiot贸w i papier贸w warto艣ciowych oraz udost臋pnianie skrytek sejfowych;
> przeprowadzanie operacji czekowych i wekslowych;
> wydawanie kart p艂atniczych oraz wykonywanie operacji zwi膮zanych z ich u偶yciem
> inne czynno艣ci bankowe tylko w imieniu i na rzecz banku zrzeszaj膮cego;
> na podstawie upowa偶nienia Prezesa NBP mo偶e wykonywa膰 czynno艣ci obrotu dewizowego;
> za zgod膮 banku zrzeszaj膮cego mo偶e wykonywa膰 czynno艣ci zaliczane do drugiej grupy (z wyj膮tkiem zaci膮gania zobowi膮za艅 zwi膮zanych z emisj膮 papier贸w warto艣ciowych).
Podsumowanie czynno艣ci bankowych i podstawowej roli rachunkowo艣ci bankowej
- Z zakresu czynno艣ci bankowych wynika, 偶e:
> bank anga偶uj膮c cudze pieni膮dze w operacje w艂asne musi jednocze艣nie zabezpiecza膰 depozyty przed skutkami ryzyka bankowego.
> Rol膮 rachunkowo艣ci jest monitorowanie na bie偶膮co tych proces贸w, w ten spos贸b zabezpieczaj膮c bank przed skutkami utraty p艂ynno艣ci i wyp艂acalno艣ci, kt贸re s膮 zale偶ne zar贸wno od wielko艣ci, struktury terminowej i oprocentowania depozyt贸w, jak i od portfela kredyt贸w 鈥 terminowo艣ci ich sp艂aty, zasad oprocentowania. W banku obydwa strumienie w ka偶dym momencie musz膮 by膰 zsynchronizowane 鈥 bank nie mo偶e utraci膰 zdolno艣ci zamiany aktywu (nale偶no艣ci kredytowej) na pieni膮dz (nie mo偶e utraci膰 p艂ynno艣ci), bo to zagrozi艂oby jego wyp艂acalno艣ci (mo偶liwo艣ci realizacji zobowi膮za艅 鈥 wyp艂aty depozyt贸w na 偶膮danie klient贸w).
Operacje bankowe
- Operacje bankowe to sposoby i techniki wykorzystywania czynno艣ci bankowych.
- Mo偶na wyodr臋bni膰:
1) operacje czynne (aktywne):
> bank uczestniczy w nich jako deponent kapita艂贸w w艂asnych i powierzonych, podstawow膮 ich grup膮 s膮 nale偶no艣ci;
2) operacje bierne (pasywne):
> bank wyst臋puje w nich jako instytucja emisyjna i organ rozliczeniowy, lokatobiorca wk艂ad贸w i depozyt贸w, podstawow膮 ich grup膮 s膮 zobowi膮zania;
3) operacje po艣rednicz膮ce (us艂ugowe):
> takie jak: rozliczenia pieni臋偶ne, obs艂uga rachunk贸w bankowych, po艣rednictwo w obrocie papierami warto艣ciowymi, doradztwo i inne operacje wykonywane na zlecenie klienta.
- Podmiotowe zr贸偶nicowanie operacji (podzia艂 klient贸w banku):
> podmioty finansowe 鈥 g艂贸wn膮 ich dzia艂alno艣ci膮 jest po艣rednictwo finansowe oraz te jednostki, kt贸re 艣wiadcz膮 us艂ugi pomocnicze w stosunku do po艣rednictwa finansowego (tj. 艣ci艣le z nimi zwi膮zane), np. NBP, filie, oddzia艂y i agendy banku za granic膮, inne banki, plac贸wki pocztowe, GPW, biura maklerskie, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne i emerytalne, kantory, i inne;
> podmioty niefinansowe 鈥 jednostki wykonuj膮ce funkcje o charakterze niefinansowym (produkcja, handel, 艣wiadczenie us艂ug niefinansowych) oraz osoby fizyczne;
> sektor bud偶etowy 鈥 jednostki wykonuj膮ce bud偶et pa艅stwa lub gminy, a tak偶e jednostki powi膮zane z tymi bud偶etami, prowadz膮ce gospodark臋 finansow膮 na zasadach ustawy Prawo bud偶etowe:
a) instytucje rz膮dowe szczebla centralnego (ministerstwa, centralne organy administracji rz膮dowej i podleg艂e im jednostki organizacyjne finansowane z bud偶etu pa艅stwa) 鈥 finansowane z bud偶etu pa艅stwa, a kompetencje ich obejmuj膮 ca艂e terytorium ekonomiczne kraju;
b) instytucje samorz膮dowe 鈥 gminy miasta, powiaty, wojew贸dztwa, organy administracji samorz膮dowej i podleg艂e im jednostki 鈥 finansowane z bud偶etu JST;
c) fundusze ubezpiecze艅 spo艂ecznych 鈥 NFZ, ZUS, KRUS
- Przedmiotowe zr贸偶nicowanie operacji:
> nale偶no艣ci 鈥 g艂贸wnie z tytu艂u udzielonych kredyt贸w, skupionych wierzytelno艣ci, zrealizowanych gwarancji, a w ramach operacji z podmiotami finansowymi tak偶e rachunki bie偶膮ce (loro i nostro) i lokaty.
Nale偶no艣ci banku (z wyj膮tkiem dotycz膮cych NBP) dzieli si臋 z punktu widzenia ich p艂ynno艣ci (zale偶nej od terminowej sp艂aty kapita艂u i odsetek oraz od sytuacji ekonomiczno-finansowej d艂u偶nika) na nale偶no艣ci: normalne, pod obserwacj膮, i zagro偶one, w tym: poni偶ej standardu, w膮tpliwe, stracone;
> zobowi膮zania 鈥 g艂贸wnie z tytu艂u przyj臋tych depozyt贸w: rachunk贸w bie偶膮cych, depozyt贸w terminowych, depozyt贸w zablokowanych, a tak偶e w ramach operacji z podmiotami finansowymi kredyty i po偶yczki (zaci膮gni臋te przez bank), a w ramach operacji z podmiotami niefinansowymi: bony oszcz臋dno艣ciowe, ksi膮偶eczki oszcz臋dno艣ciowe, rachunki 艣rodk贸w specjalnego przeznaczenia, rachunki inwestycyjne w biurach maklerskich;
> inne operacje 鈥 np. papierami warto艣ciowymi i innymi instrumentami finansowymi
- Prowadzenie ksi膮g rachunkowych w banku polega w szczeg贸lno艣ci na (wyci膮g z rozporz膮dzenia w sprawie szczeg贸lnych zasad rachunkowo艣ci bank贸w):
> chronologicznej rejestracji zdarze艅 w dzienniku w spos贸b umo偶liwiaj膮cy uzgodnienie jego obrot贸w z obrotami zestawienia obrot贸w i sald kont syntetycznych. Zapisy w dzienniku s膮 kolejno numerowane, a sumy zapis贸w liczone w spos贸b ci膮g艂y.
> spos贸b dokonywania zapis贸w powinien umo偶liwia膰 jednoznaczne ich powi膮zanie ze sprawdzonymi i zatwierdzonymi dowodami ksi臋gowymi;
> dziennik mo偶e by膰 prowadzony 艂膮cznie dla wszystkich operacji lub dla poszczeg贸lnych grup zdarze艅 mo偶na prowadzi膰 dzienniki cz臋艣ciowe (w贸wczas nale偶y sporz膮dzi膰 zestawienie obrot贸w i sald tych dziennik贸w za dany dzie艅 operacyjny);
> ujmowaniu w ewidencji syntetycznej zdarze艅 gospodarczych w uj臋ciu systematycznym, w kolejno艣ci chronologicznej, przy zachowaniu zasady podw贸jnego zapisu, w spos贸b umo偶liwiaj膮cy sporz膮dzenie zestawienia obrot贸w i sald wszystkich kont syntetycznych 鈥 sporz膮dzane ka偶dego dnia, oraz na dzie艅 zamkni臋cia ksi膮g i na dzie艅 inwentaryzacji okre艣lonej grupy sk艂adnik贸w maj膮tkowych;
> ujmowanie w ewidencji analitycznej zdarze艅 gospodarczych w uj臋ciu systematycznym, w spos贸b zapewniaj膮cy sporz膮dzenie zestawienia obrot贸w i sald kont analitycznych uzgodnionego z saldami i zapisami na kontach syntetycznych 鈥 sporz膮dzane na koniec ka偶dego dnia operacyjnego;
> ewidencji zobowi膮za艅 pozabilansowych ze szczeg贸艂owo艣ci膮 wynikaj膮c膮 z planu kont banku oraz wymog贸w sprawozdawczych;
> obejmowaniu okre艣lonych rzeczowych sk艂adnik贸w maj膮tku ewidencj膮 ilo艣ciow膮 i warto艣ciow膮;
> ksi臋gowaniu wszelkich operacji wy艂膮cznie na w艂a艣ciwych kontach syntetycznych, analitycznych i pozabilansowych wynikaj膮cych z planu kont bank贸w.
Rola i rodzaje dowod贸w ksi臋gowych
- S膮 podstaw膮 zapis贸w ksi臋gowych.
- Mog膮 by膰 nimi dowody w艂asne i obce (dyspozycje w艂asne banku lub dyspozycje wystawione przez klienta banku).
- Cz臋sto wyst臋puj膮 dowody zast臋pcze, rozliczeniowe i r贸偶nego rodzaju dowody zbiorcze
- Operacje bankowe dokumentowane s膮 najcz臋艣ciej nast臋puj膮cymi dowodami:
> polecenia przelewu;
> polecenia zap艂aty;
> czeki;
> przekazy eksportowe i importowe;
> dowody wp艂at i wyp艂at;
> zestawienia zbiorcze dowod贸w ksi臋gowych;
> noty memoria艂owe
Inwentaryzacja maj膮tku w banku
- Ze wzgl臋du na specyfik臋 maj膮tku instytucji bankowej g艂贸wn膮 rol臋 odgrywa potwierdzenie sald i weryfikacja
- Potwierdzenie sald dotyczy 艣rodk贸w zgromadzonych na rachunkach bankowych, kredyt贸w i po偶yczek (normalnych), papier贸w warto艣ciowych w postaci zdematerializowanej i innych nale偶no艣ci i zobowi膮za艅, w tym z tytu艂u dostaw i us艂ug oraz stanu powierzonych innym jednostkom (osobom) w艂asnych sk艂adnik贸w maj膮tkowych
> uzgodnienie stanu 艣rodk贸w na rachunkach bankowych, kredyt贸w i po偶yczek przeprowadza si臋 na bie偶膮co na podstawie sporz膮dzanych i wysy艂anych do klient贸w wyci膮g贸w bankowych (i ewentualnie dowod贸w 藕r贸d艂owych). Roczna inwentaryzacja polega na wysy艂aniu do klient贸w zawiadomie艅 o stanach na rachunkach.
- Weryfikacja stosowana jest w stosunku do: nale偶no艣ci zagro偶onych, odsetek, rozlicze艅 mi臋dzyokresowych, rozrachunk贸w z jednostkami nie prowadz膮cymi ksi膮g rachunkowych, rozrachunk贸w publiczno-prawnych, rezerw i fundusz贸w banku, zobowi膮za艅 pozabilansowych, w tym udzielonych lub otrzymanych gwarancji i por臋cze艅, warto艣ci niematerialnych i prawnych, grunt贸w i 艣rodk贸w trwa艂ych, do kt贸rych dost臋p jest utrudniony.
- Spisowi z natury podlegaj膮 krajowe 艣rodki p艂atnicze, waluty obce i dewizy, papiery warto艣ciowe w postaci materialnej i inne warto艣ci przechowywane w kasach i skarbcach oraz wszelkie rzeczowe sk艂adniki maj膮tku.
> termin inwentaryzacji warto艣ci przechowywanych w kasach i skarbcach uwa偶a si臋 za zachowany, je艣li inwentaryzacj臋 rozpocz臋to na 10 dni przed ko艅cem roku obrotowego i zako艅czono do 5 dnia roku nast臋pnego.
Poj臋cia i urz膮dzenia szczeg贸lne dla rachunkowo艣ci bankowej
- POJ臉CIA:
> data operacji 鈥 dzie艅, w kt贸rym operacja zosta艂a wykonana;
> data waluty 鈥 dzie艅, w kt贸rym nast臋puj膮 okre艣lone skutki finansowe, np. przeliczenie dewiz na PLN, pocz膮tek biegu naliczania odsetek, itp.
> rachunek nostro 鈥 rachunek jaki dany bank otworzy艂 w innym banku krajowym lub zagranicznym (z w艂oskiego 鈥瀗asz rachunek u was鈥)
| Dt 鈥濺achunek nostro鈥 Ct |
| Wp艂aty |
> rachunek loro 鈥 rachunek prowadzony w danym banku dla innego banku krajowego lub zagranicznego.
| Dt 鈥濺achunek loro鈥 Ct |
| Wyp艂aty |
- URZ膭DZENIA:
- Terminarze zawieraj膮ce dane o charakterze opisowym, kt贸re okre艣laj膮:
> pierwotny termin wa偶no艣ci aktyw贸w/pasyw贸w (okres na jaki zosta艂a zawarta umowa, czyli na jaki zosta艂 udzielony kredyt lub po偶yczka, b膮d藕 na jaki przyj臋to depozyt);
> pozosta艂y termin wa偶no艣ci (zapadalno艣ci/wymagalno艣ci) aktyw贸w/pasyw贸w (okres pozosta艂y do przebiegu);
> warto艣膰 oraz charakter st贸p procentowych (zmienne, sta艂e)
- Ka偶dy terminarz dotyczy jednego konta og贸lnego, z kt贸rym musi by膰 okresowo por贸wnywany i podlega kontroli r贸wnolegle z kontrol膮 konta.
- Obowi膮zkowo prowadzone s膮 terminarze:
> kredyt贸w;
> portfela weksli;
>papier贸w warto艣ciowych;
> walor贸w r贸偶nych sk艂adanych do inkasa;
> depozyt贸w terminowych;
> depozyt贸w terminowych;
> bon贸w i obligacji emitowanych przez bank.
- Dzi臋ki nim mo偶liwe jest zarz膮dzanie p艂ynno艣ci膮 i stop膮 procentow膮 oraz planowanie i prognozowanie wyniku finansowego.
WYK艁AD 2
Bankowy plan kont
- Obejmuje 10 zespo艂贸w kont:
> konta bilansowe (zespo艂y od 0 do 6);
> konta wynikowe (zespo艂y 7 i 8);
> konta pozabilansowe (zesp贸艂 9)
| Nr | Nazwa zespo艂u | Przyk艂adowe konta |
|---|---|---|
| 0 | Aktywa trwa艂e | Udzia艂y i akcje w jednostkach zale偶nych, wsp贸艂zale偶., stowarzyszonych i mniejszo艣., Rzeczowe aktywa trwa艂e, WNiP, Aktywa trwa艂e do zbycia |
| 1 | Operacje z udzia艂em 艣rodk贸w pieni臋偶nych i operacje z podmiotami finansowymi | Kasa, Nale偶no艣ci i zobowi膮zania wobec NBP (operacje bie偶膮ce, terminowe, refinansowe, aukcyjny obr贸t papierami warto艣ciowymi, i inne); Nale偶no艣ci z tytu艂u: Rachunki bie偶膮ce (loro, nostro), Lokaty, Kredyty i po偶yczki, Skupione wierzytelno艣ci, Zrealizowane gwarancje, Inne nale偶no艣ci 鈥 wg, klasyfikacji normalne/r贸偶ne kategorie zagro偶onych, oraz rezerwy celowe; Zobowi膮zania z tytu艂u: rachunki bie偶膮ce, depozyty terminowe, kredyty i po偶yczki; Odsetki nale偶no艣ciowe i zobowi膮zaniowe |
| 2 | Operacje z podmiotami niefinansowymi | Nale偶no艣ci (wg. Klasyfikacji normalne/r贸偶ne kategorie zagro偶onych): Kredyty, Skupione wierzytelno艣ci, Zrealizowane gwarancje, Inne, oraz rezerwy celowe; Zobowi膮zania: rachunki bie偶膮ce, depozyty terminowe i zablokowane, po偶yczki; Odsetki nale偶no艣ciowe i zobowi膮zaniowe |
| 3 | Operacje z instyt. Rz膮dowymi i samorz膮dowymi | j.w. |
| 4 | Papiery warto艣ciowe | Papiery warto艣ciowe (z prawem i bez prawa do kapita艂u): przeznaczone do obrotu, dost臋pne do sprzeda偶y, utrzymywane do terminu zapadalno艣ci; Transakcje z przyrzeczeniem odkupu (kupno i sprzeda偶); Emisja w艂asnych papier贸w warto艣ciowych; Premia i dyskonto oraz odsetki |
| 5 | Operacje r贸偶ne | Rozrachunki mi臋dzybankowe, Rozrachunki mi臋dzyoddzia艂owe; Rozliczenia m/o koszt贸w i przychod贸w, Przychody zastrze偶one; Zapasy, Aktywa i rezerwy z tytu艂u podatku dochodowego; Konta techniczne (pozycje wymiany, r贸wnowarto艣膰 pozycji wymiany) |
| 6 | Fundusze w艂asne | Podstawowe, uzupe艂niaj膮ce, wynik finansowy |
| 7 | Koszty i straty | Koszty operacji (odsetki, prowizje, inne) z podmiotami finansowymi, niefinansowymi, z sektorem bud偶etowym; Koszty operacji papierami warto艣ciowymi; Koszty dzia艂ania banku i amortyzacja (osobowe, rzeczowe, podatki i op艂aty, BFG); Odpisy na rezerwy (celowe na nale偶no艣ci i zobowi膮zania pozabilansowe, na ryzyko og贸lne, z tyt. trwa艂ej utraty warto艣ci pap. wart.); Pozosta艂e koszty operacyjne; Straty nadzwyczajne. |
| 8 | Przychody i zyski | Przychody z operacji (odsetki, prowizje, inne): z podmiotami finansowymi, niefinansowymi, z sektorem bud偶etowym; Przychody z operacji papierami warto艣ciowymi; Przychody uboczne; Przychody z tytu艂u rozwi膮zania rezerw oraz wzrostu warto艣ci papier贸w warto艣ciowych i udzia艂贸w; Pozosta艂e przychody operacyjne; Zyski nadzwyczajne. |
| 9 | Zobowi膮zania pozabilansowe udzielone i otrzymane | Udzielone i otrzymane zobowi膮zania o charakterze finansowym, gwarancyjnym (linie kredytowe, akredytywy, por臋czenia i gwarancje sp艂aty kredyt贸w); Zobowi膮zania z tytu艂u operacji wymiany (bie偶膮ce i terminowe), obrotu papierami warto艣ciowymi, operacji instrumentami pochodnymi (zabezpieczaj膮ce, spekulacyjne); Konta techniczne (pozycja wymiany, r贸wnowarto艣膰 pozycji wymiany, pozabilansowe r贸偶nice z wymiany). |
- Symbole kont maj膮 w bankowym planie kont rozwini臋cie trzycyfrowe (z wyj膮tkiem kont odsetek, kt贸re oznaczono czterema cyframi).
- Pierwsza cyfra symbolu konta oznacza zesp贸艂, druga grup臋 kont, a trzecia konto og贸lne (grupa produktu lub typ konta), czwarta cyfra dla odsetek s艂u偶y podzia艂owi na nale偶no艣ci i zobowi膮zania.
- Dla w艂asnych potrzeb banki mog膮 uzupe艂nia膰 ka偶dy symbol konta odpowiedni膮 liczb膮 cyfr, tworz膮c bardziej szczeg贸艂owe przekroje.
- Dla bardziej szczeg贸艂owych analiz banki dodatkowo pos艂uguj膮 si臋 wyznacznikami (atrybutami), dzi臋ki kt贸rym wprowadzaj膮c liczne klucze rozdzielne mo偶na uzyskiwa膰 potrzebne informacje dla potrzeb analityki czy sprawozdawczo艣ci bankowej, bez stosowania dodatkowych przekroj贸w analitycznych.
- Przyk艂adowe wyznaczniki to:
> waluta
> partner operacji (rezydent, nierezydent z kraju trzeciego)
> okres umowny operacji (pierwotny)
>okres zapadalno艣ci (pozosta艂y do przebiegu)
> warunki oprocentowania (sta艂e, zmienne)
> refinansowane przez NBP
> klasyfikacja podmiot贸w ekonomicznych
> kredyty gwarantowane lub niegwarantowane przez pa艅stwo
> rodzaj nale偶no艣ci (terminowe, przeterminowane)
> 藕r贸d艂o tworzenia rezerw (stanowi膮ce/niestanowi膮ce koszt uzyskania przychodu)
> rodzaj odsetek (naliczone nie zapad艂e, zapad艂e nie sp艂acone, naliczone od zad艂u偶enia przeterminowanego).
- Np. kredyt dla sp贸艂ki z o. o. udzielony na dwa lata zostanie uj臋ty na koncie o symbolu 20221, gdzie:
> 2 鈥 Zesp贸艂: operacje z podmiotami niefinansowymi
> 20 鈥 Grupa kont: nale偶no艣ci normalne
> 202 鈥 Rodzaj produktu: kredyty finansuj膮ce gospodark臋 krajow膮
Dalsze uszczeg贸艂owienie rodzaju produktu:
> 2022 鈥 kredyty finansuj膮ce gospodark臋 krajow膮 udzielony na dwa lata
> 20221 鈥 kredyty finansuj膮ce gosp. kraj. na dwa lata przedsi臋biorstwom, sp贸艂kom prywatnym lub sp贸艂dzielniom
- Dla dalszego rozwini臋cia u偶ywa si臋 wyznacznik贸w, np. :
> X 鈥 rodzaj贸w waluty (1 鈥 PLN, 2 鈥 dewizy);
> XX 鈥 rodzaj nale偶no艣ci kredytowej (0 鈥 raty niezapad艂e, 1 鈥 raty zapad艂e);
> XXX 鈥 rodzaj kredytu (np. 11 鈥 na cele inwestycyjne, 22 鈥 kredyt obrotowy)
W przypadku kredyty z艂otowego, niezapad艂ego dla sp贸艂ki z o.o. udzielonego na dwa lata na cele inwestycyjne symbol konta b臋dzie przedstawia艂 si臋 nast臋puj膮co: 20221-1011.
- W rachunkowo艣ci bankowej cz臋sto korzysta si臋 ze specyficznych kont:
> rozliczeniowych (regulacyjnych) 鈥 do ewidencji roz艂o偶onych w czasie przychod贸w i koszt贸w (konta rozlicze艅 m/o z tytu艂鈧 odsetek, konta przychod贸w zastrze偶onych);
> technicznych 鈥 r贸wnowarto艣膰 pozycji wymiany, pozycja wymiany;
> przej艣ciowych (drogi) 鈥 do ewidencji kwot 鈥瀢 zawieszeniu鈥 kt贸re s膮 dalej przeksi臋gowywane na w艂a艣ciwe konta (konta rozrachunk贸w mi臋dzyoddzia艂owych i mi臋dzybankowych);
> rezerw 鈥 og贸lnych i celowych.
Zobowi膮zania pozabilansowe
- Przyrzeczone zobowi膮zania mog膮 by膰:
> warunkowe 鈥 ich wykonanie uzale偶nione jest od zaistnienia okre艣lonego zdarzenia lub wype艂nienia przez kontrahenta okre艣lonych warunk贸w;
> bezwarunkowe 鈥 wymagaj膮ce bezwzgl臋dnego wykonania umowy.
- Mog膮 mie膰 charakter:
> finansowy 鈥 linie kredytowe
> gwarancyjny 鈥 udzielone i otrzymane gwarancje i zabezpieczenia
> z tytu艂u operacji walutowych 鈥 dewizy zakupione przez bank od momentu wydania dyspozycji (daty operacji) do momentu wp艂ywu 艣rodk贸w dewizowych (data waluty), a tak偶e dewizy sprzedane od dnia wyra偶enia zgody na zakup do momentu wydania dewiz);
> z tytu艂u obrotu papierami warto艣ciowymi 鈥 emitowanymi przez bank na zlecenie os贸b trzecich; operacje na papierach warto艣ciowych do wydania i otrzymania).
- Dla kont pozabilansowych w celu u艂atwienia kontroli prowadzi si臋 konta 鈥瀦wierciadlane鈥 (鈥瀙rzeciwstawne鈥) lub jedno konto przeciwstawne 鈥 umo偶liwia ksi臋gowanie zgodnie z zasad膮 podw贸jnego zapisu.
- R贸偶nica w czasie mi臋dzy zawarciem umowy (kontraktu) a terminem jego wykonania, powoduje 偶e powstaj膮 鈥瀘peracje przysz艂e鈥, tzn. w przysz艂o艣ci mog膮 spowodowa膰 znane obecnie zmiany stanu finansowo-maj膮tkowego banku, st膮d s膮 ujmowane w ewidencji i sprawozdawczo艣ci od dnia zawarcia umowy, a nie od dnia jej wykonania. Maj膮 one warunkowy charakter, tzn. nie stanowi膮 (jeszcze) rzeczywistych aktyw贸w czy pasyw贸w, mog膮 jednak wyst膮pi膰 i w zwi膮zku z tym tworz膮 ryzyko bankowe (s膮 potencjalnymi zobowi膮zaniami i nale偶no艣ciami).
Podsumowanie cech szczeg贸lnych rachunkowo艣ci bankowej
- Cechy szczeg贸lne rachunkowo艣ci bankowej wynikaj膮 z faktu, 偶e:
> w banku zachodzi du偶a liczba zr贸偶nicowanych operacji (podmiotowo, przedmiotowo, czasowo, wg. stopy procentowej);
> dane dotycz膮ce tych operacji nale偶y zaewidencjonowa膰 na du偶ej liczbie kont w bardzo kr贸tkim czasie (zapisy powinny by膰 dokonywane codziennie i powinny obejmowa膰 wszystkie operacje danego dnia)
> konieczne jest uzyskiwanie informacji w r贸偶nych przekrojach (wg. termin贸w sp艂aty kapita艂u, odsetek, wg. wysoko艣ci odsetek, zabezpieczenia, oceny stopnia ryzyka, waluty).
WYK艁AD 3
Zakres sprawozdania finansowego
- Na sprawozdania banku sk艂ada si臋 roczne sprawozdanie finansowe, sprawozdawczo艣膰 dla NBP, i sprawozdania dla GUS.
- Sprawozdawczo艣膰 dla GUS obejmuje miesi臋czne sprawozdania o wyniku finansowym oraz roczne o stanie i ruchu 艣rodk贸w trwa艂ych oraz z dzia艂alno艣ci inwestycyjnej
- Sprawozdania dla NBP (dzienne, dekadowe, miesi臋czne i kwartalne) obejmuj膮 kompleksowe informacje z zakresu dzia艂ania banku w r贸偶nych przekrojach (podmiotowym, przedmiotowym w podziale na PLN i dewizy, na rezydenta i nierezydenta, wg termin贸w: pierwotnego, zapadalno艣ci, wymagalno艣ci) i wykorzystywane s膮 przez r贸偶ne departamenty NBP (m.in. Departament Statystyki, Departament Analiz i Bada艅 oraz Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego).
- Opr贸cz og贸lnych danych o banku, bilansu i rachunku zysk贸w i strat (ze szczeg贸艂owymi rozwini臋ciami poszczeg贸lnych pozycji sprawozda艅), obejmuj膮 informacje dodatkowe, np. pozycj臋 walutow膮 banku, informacje o wybranych klientach, struktur臋 aktyw贸w i pozycji pozabilansowych wg wag ryzyka.
- Roczne sprawozdanie finansowe banku obejmuje: bilans, rachunek zysk贸w i strat, sprawozdanie z przep艂ywu 艣rodk贸w pieni臋偶nych, informacj臋 dodatkow膮 i zestawienie zmian w kapitale w艂asnym, a banki sp贸艂dzielcze i w formie sp贸艂ki akcyjnej sporz膮dzaj膮 tak偶e sprawozdanie z dzia艂alno艣ci w roku obrotowym.
-Roczne sprawozdanie finansowe bank przekazuje KNF (wraz z opini膮 bieg艂ego rewidenta) w ci膮gu 15 dni od dnia zatwierdzenia, a tak偶e udost臋pnia w siedzibie banku i jego jednostkach organizacyjnych do wgl膮du zainteresowanym osobom.
| AKTYWA | PASYWA |
|---|---|
| I | Kasa, operacje z NBP: 1) W r-ku bie偶膮cym; 2) Rezerwa obowi膮zkowa; 3) Inne 艣rodki |
| II | D艂u偶ne papiery wart. do redyskonta w NBP |
| III | Nale偶no艣ci od sektora finansowego
|
| IV | Nale偶no艣ci od sektora niefinansowego j.w. |
| V | Nale偶no艣ci od sektora bud偶etowego j.w. |
| VI | Nale偶no艣ci z tyt. zakupionych pap. wart. z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu |
| VII | D艂u偶ne papiery warto艣ciowe: 1) Bank贸w; 2) Bud偶etu pa艅stwa i bud偶et贸w terenowych; 3) Pozosta艂e |
| VIII | Udzia艂y lub akcje w jednostkach zale偶nych: 1) W instytucjach finansowych; 2) W pozosta艂ych jednostkach |
| IX | Udzia艂y lub akcje w jednostkach wsp贸艂zale偶nych j.w. |
| X | Udzia艂y lub akcje w jednostkach stowarzyszonych j.w. |
| XI | Udzia艂y lub akcje w innych jednostkach j.w. |
| XII | Pozosta艂e pap. wart. i inne aktywa finans. |
| XIII | Warto艣ci niematerialne i prawne |
| XIV | Rzeczowe aktywa trwa艂e |
| XV | Inne aktywa: 1) Przej臋te aktywa do zbycia; 2) Pozosta艂e |
| XVI | Rozliczenia mi臋dzyokresowe |
Bilans 鈥 wycena sk艂adnik贸w maj膮tkowych
- Wyceny aktyw贸w i pasyw贸w banku dokonuje si臋 z uwzgl臋dnieniem przepis贸w UoR, rozporz膮dzenia dot. rezerw celowych, oraz poni偶szych szczeg贸艂owych zasad (okre艣lonych w rozporz膮dzeniu w sprawie rachunkowo艣ci bank贸w):
> aktywa finansowe przeznaczone do obrotu 鈥 wg warto艣ci rynkowej lub godziwej, a r贸偶nice odnosi na przychody lub koszty operacji finansowych.
> aktywa/zobowi膮zania finansowe przeznaczone do obrotu 鈥 nabyte lub powsta艂e w celu uzyskania korzy艣ci w wyniku kr贸tkoterminowych (do 3 m-cy) waha艅 cen.
> aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalno艣ci 鈥 wg zamortyzowanego kosztu z uwzgl臋dnieniem efektywnej stopy procentowej
> aktywa finansowe utrzymywane do up艂ywu terminu zapadalno艣ci 鈥 aktywa o okre艣lonych lub mo偶liwych do okre艣lenia p艂atno艣ciach lub okre艣lonym terminie zapadalno艣ci, kt贸re bank zamierza i jest w stanie utrzyma膰 w posiadaniu do up艂ywu terminu zapadalno艣ci (z wyj膮tkiem kredyt贸w udzielonych przez bank i wierzytelno艣ci w艂asnych banku).
> zamortyzowany koszt 鈥 warto艣膰, w jakiej dany sk艂adnik maj膮tku zosta艂 wyceniony w momencie pocz膮tkowego uj臋cia, pomniejszone o sp艂aty kwoty kapita艂u, pomniejszona lub powi臋kszona o r贸偶nice mi臋dzy warto艣ci膮 pocz膮tkow膮, a warto艣ci膮 w terminie zapadalno艣ci oraz pomniejszona o odpisy z tytu艂u rezerw celowych, utraty warto艣ci lub nie艣ci膮galno艣ci
> efektywna stopa procentowa 鈥 stopa, kt贸ra dyskontuje oczekiwany strumie艅 przysz艂ych p艂atno艣ci pieni臋偶nych do bie偶膮cej warto艣ci bilansowej netto przez okres do zapadalno艣ci lub do momentu nast臋pnej rynkowej wyceny, stanowi膮ca wewn臋trzn膮 stop臋 zwrotu sk艂adnika aktyw贸w lub zobowi膮zania finansowego za dany okres. Obejmuje wszystkie op艂aty p艂acone lub otrzymywane przez bank
> udzielone kredyty i po偶yczki 鈥 jw.
> aktywa finansowe dost臋pne do sprzeda偶y 鈥 wg warto艣ci godziwej, r贸偶nice odnosi si臋 na kapita艂 z aktualizacji wyceny;
> aktywa finansowe dost臋pne do sprzeda偶y 鈥 aktywa finansowe nieb臋d膮ce: kredytami udzielonymi przez bank i wierzytelno艣ciami w艂asnymi banku; aktywami finansowymi utrzymywanymi do terminu zapadalno艣ci; aktywami finansowymi przeznaczonymi do obrotu.
> akcje i udzia艂y zaliczane do aktyw贸w trwa艂ych 鈥 wg ceny nabycia z uwzgl臋dnieniem odpis贸w z tytu艂u trwa艂ej utraty warto艣ci, a akcje i udzia艂y w jednostkach podporz膮dkowanych 鈥 metod膮 praw w艂asno艣ci
> aktywa finansowe, kt贸rych warto艣ci godziwej nie mo偶na wiarygodnie ustali膰 鈥 wg zamortyzowanego kosztu
> aktywa przej臋te za d艂ugi 鈥 wg warto艣ci godziwej, tworz膮c b膮d藕 rezerw臋 celow膮 lub odpis aktualizuj膮cy (gdy kwota d艂ugu jest ni偶sza od warto艣ci godziwej przyj臋tych aktyw贸w), b膮d藕 zobowi膮zanie wobec kredytobiorcy (gdy kwota d艂ugu jest wy偶sza od warto艣ci godziwej przej臋tych aktyw贸w)
> zobowi膮zania finansowe przeznaczone do obrotu, w tym instrumenty pochodne b臋d膮ce zobowi膮zaniami 鈥 wg warto艣ci godziwej (a gdy nie mo偶na jej ustali膰, to wg zamortyzowanego kosztu), r贸偶nice odnosi si臋 na przychody i koszty operacji finansowych
> zobowi膮zania finansowe nieprzeznaczone do obrotu i nieb臋d膮ce instrumentami pochodnymi 鈥 w wysoko艣ci zamortyzowanego kosztu, z uwzgl臋dnieniem efektywnej stopy procentowej
Bilans 鈥 rezerwy
- Obowi膮zek tworzenia rezerw wynika g艂贸wnie z zasady ostro偶no艣ci (po艂膮czonej ze wsp贸艂mierno艣ci膮). Tworzy si臋 rezerwy og贸lne i celowe.
- Dla zapewnienia bezpiecze艅stwa zdeponowanych w banku 艣rodk贸w bank ma obowi膮zek tworzenia rezerw celowych (zabezpieczeniowych) na wszystkie aktywa i zaci膮gni臋te zobowi膮zania pozabilansowe obci膮偶one ryzykiem (stopy procentowej, p艂ynno艣ci, kredytowym, kursowym)
- Rezerwy na ryzyko og贸lne (rezerwy og贸lne, systemowe) tworzy si臋 na przewidywane koszty i straty operacji w toku.
- Ponadto tworzone s膮 inne rezerwy bilansowe, g艂贸wnie z zysku do podzia艂u.
- Rezerwy tworzone s膮 w ci臋偶ar koszt贸w w wysoko艣ci:
> w przypadku rezerw celowych: uzale偶nionej od zagro偶enia sp艂at i posiadanych zabezpiecze艅;
> w przypadku rezerw og贸lnych w wysoko艣ci zale偶nej od oceny ryzyka og贸lnego dzia艂ania
Bilans
- Cechy charakterystyczne bilansu bank贸w jako instytucji depozytowo-kredytowych:
> zestawienie aktyw贸w wg malej膮cej p艂ynno艣ci;
> zestawienie 藕r贸de艂 finansowania wg malej膮cej wymagalno艣ci;
> ujmowanie w bilansie pozycji pozabilansowych 鈥 udzielonych i otrzymanych, np. z tytu艂u gwarancji, por臋cze艅, akredytyw, weksli, itp. 鈥 s膮 to potencjalne nale偶no艣ci i zobowi膮zania;
> po stronie aktyw贸w wysokim udzia艂em 艣rodk贸w pieni臋偶nych i nale偶no艣ci, a ma艂ym zapas贸w i rzeczowych sk艂adnik贸w aktyw贸w trwa艂ych;
> po stronie pasyw贸w wysokim udzia艂em funduszy obcych (ok. 80%) a niewielkim kapita艂贸w w艂asnych (5-10%);
> du偶ym udzia艂em pozycji rozliczeniowych i przej艣ciowych zwi膮zanych z rozrachunkami mi臋dzybankowymi oraz kosztami i przychodami rozliczanymi w czasie.
Segmentowa budowa bankowego rachunku zysk贸w i strat
- Wynik finansowy banku okre艣lany jest przez:
I) Wynik na dzia艂alno艣ci operacyjnej, w tym:
1) bankowej
2) pozosta艂ej
II) wynik na zdarzeniach nadzwyczajnych
III) obowi膮zkowe obci膮偶enia wyniku finansowego
- Na wynik na dzia艂alno艣ci bankowej sk艂adaj膮 si臋:
1) wynik odsetkowy 鈥 r贸偶nica mi臋dzy przychodami i kosztami z odsetek:
> przychody odsetkowe to:
> odsetki nale偶ne (niekoniecznie otrzymane) bankowi za dany okres od nale偶no艣ci normalnych i pod obserwacj膮 w tym dyskonto i odsetki skapitalizowane od nale偶no艣ci normalnych i pod obserwacj膮;
> nie s膮 wi臋c przychodami bie偶膮cego okresu odsetki otrzymane z g贸ry, przypadaj膮ce na nast臋pne okresy sprawozdawcze oraz nale偶ne odsetki zapad艂e i niezapad艂e, w tym odsetki kapitalizowane od nale偶no艣ci zagro偶onych (do czasu ich otrzymania lub odpisania stanowi膮 przychody zastrze偶one);
> koszty odsetkowe to:
> odsetki od zobowi膮za艅 banku wymagalne i niewymagalne przypadaj膮ce za okres sprawozdawczy
2) wynik z tytu艂u prowizji 鈥 r贸偶nica mi臋dzy przychodami z prowizji i op艂at a ich kosztami;
3) przychody z akcji, udzia艂贸w i innych papier贸w warto艣ciowych 鈥 obejmuje otrzymane korzy艣ci z tytu艂u ich posiadania;
4) wynik na operacjach finansowych 鈥 r贸偶nica mi臋dzy przychodami a kosztami z operacji papierami warto艣ciowymi (obrotu i zmian ich warto艣ci), z operacji udzia艂ami oraz pochodnymi instrumentami finansowymi;
5) wynik z pozycji wymiany 鈥 r贸偶nica mi臋dzy przychodami a kosztami z operacji wymiany (tj. transakcji, wzrostu warto艣ci aktyw贸w lub utraty warto艣ci pasyw贸w).
| KOSZTY | WYNIK | PRZYCHODY |
|---|---|---|
| 1. Odsetki | 1. Wynik odsetkowy | 1. Odsetki |
| 2. Prowizje, op艂aty | 2. Wynik z tytu艂u prowizji | 2. Prowizje, op艂aty |
| 3. Przychody z udzia艂贸w, akcji, innych pap. wart. (z tyt. posiadania np. odsetki, dywidendy | ||
| 4. Koszty operacji finansowych | 4. Wynik operacji finansowych | 4. Przychody operacji finans. |
| 5. R贸偶nice kursowe ujemne | 5. Wynik z pozycji wymiany | 5. R贸偶nice kursowe dodatnie |
| A. WYNIK NA DZIA艁ALNO艢CI BANKOWEJ (1 +/- 2 + 3 +/- 4 +/- 5) | ||
| 6. Pozosta艂e koszty operacyjne | Pozosta艂e przychody operacyjne | |
| 7. Koszty dzia艂ania banku | ||
| 8. Amortyzacja | ||
| 9. Utworzenie rezerw i aktualizacja warto艣ci | 9. R贸偶nica warto艣ci rezerw i aktualizacji | 9. Rozwi膮zanie rezerw i aktualizacja warto艣ci |
| B. WYNIK NA DZIA艁ALNO艢CI OPERACYJNEJ (A +/- 6 - 7 - 8 +/- 9) | ||
| 10. Straty nadzwyczajne | 10. Wynik zdarze艅 nadzwyczajnych | 10. Zyski nadzwyczajne |
| C. WYNIK FINANSOWY BRUTTO (B +/- 10) | ||
| 11. Podatek dochodowy | ||
| 12. Inne obowi膮zkowe odpisy | ||
| D. WYNIK FINANSOWY NETTO (C - 11 - 12) |
| RACHUNEK ZYSK脫W I STRAT (wz贸r wg za艂膮cznika nr 2 ustawy o rachunkowo艣ci) |
|---|
| I |
| 1 |
| 2 |
| 3 |
| 4 |
| II |
| 1 |
| 2 |
| 3 |
| III |
| IV |
| V |
| VI |
| VII |
| 1 |
| 2 |
| 3 |
| 4 |
| VIII |
| 1 |
| 2 |
| IX |
| X |
| XI |
| XII |
| XIII |
| 1 |
| 2 |
| 3 |
| XIV |
| XV |
| 1 |
| 2 |
| XVI |
| 1 |
| 2 |
| XVII |
| XVIII |
| XIX |
| 1 |
| 2 |
| XX |
| XXI |
| XXII |
| XXIII |
Kierunki przeznaczania zysku
- Zgodnie z postanowieniami walnego zgromadzenia zysk mo偶e by膰 przeznaczony na:
> powi臋kszenie kapita艂u podstawowego: zapasowego i rezerwowego
> fundusz og贸lnego ryzyka bankowego i inne fundusze
> dywidend臋
> nagrody dla zarz膮du i pracownik贸w banku
> na inne cele
- Je艣li bank poni贸s艂 strat臋, to w pierwszej kolejno艣ci pokrywa si臋 j膮 z rezerw utworzonych na ten cel, a nast臋pnie z kapita艂u zapasowego.
WYK艁AD 4
Poj臋cie i zasady klasyfikacji ekspozycji kredytowej
- Ekspozycje kredytowe 鈥 nale偶no艣ci banku z tytu艂u kredyt贸w, po偶yczek, skupionych wierzytelno艣ci, czek贸w i weksli, zrealizowanych gwarancji itp. oraz udzielone zobowi膮zania pozabilansowe o charakterze finansowym i gwarancyjnym, z wy艂膮czeniem odsetek i prowizji oraz niekt贸rych wierzytelno艣ci od podmiot贸w zale偶nych
- Klasyfikacja ekspozycji kredytowych 鈥 wg ryzyka bankowego, uzale偶nionego od dw贸ch czynnik贸w (tylko w przypadku nale偶no艣ci od Skarby Pa艅stwa oraz z tytu艂u po偶yczek i kredyt贸w konsumpcyjnych bierze si臋 pod uwag臋 pierwszy czynnik):
1) terminowo艣膰 sp艂aty kapita艂u i odsetek;
2) sytuacji ekonomiczno-finansowej d艂u偶nika:
> mierniki ilo艣ciowe: wska藕niki efektywno艣ci, p艂ynno艣ci, rotacji maj膮tku obrotowego i zobowi膮za艅, struktury bilansu, wyp艂acalno艣ci;
> mierniki jako艣ciowe: jako艣膰 zarz膮dzania, stopie艅 zale偶no艣ci od rynku, od dotacji rz膮dowych, zam贸wie艅 rz膮dowych, kilku du偶ych dostawc贸w lub odbiorc贸w, od innych podmiot贸w grupy; dost臋pne oceny uznanych agencji ratingowych dotycz膮ce zar贸wno d艂u偶nika jak i kraju jego pochodzenia.
- Ekspozycje kredytowe wobec Skarbu Pa艅stwa mog膮 by膰:
> normalne 鈥 op贸藕nienie w sp艂acie kapita艂u lub odsetek w stosunku do harmonogramu sp艂at nie przekracza 1 roku
> w膮tpliwe 鈥 op贸藕nienie 1-2 lata oraz ekspozycje kredytowe o nieokre艣lonym terminie p艂atno艣ci, dla kt贸rych okres od powstania zobowi膮zania do czasu kwalifikacji nie przekracza 1 roku
> stracone 鈥 op贸藕nienie powy偶ej 2 lat, ekspozycje kredytowe o nieokre艣lonym terminie p艂atno艣ci, dla kt贸rych op贸藕nienie przekracza 1 rok oraz ekspozycje sporne.
- Ekspozycje kredytowe wynikaj膮ce z po偶yczek i kredyt贸w detalicznych:
> normalne 鈥 op贸藕nienie nie przekracza 6 m-cy
> stracone 鈥 op贸藕nienie przekracza 6 m-cy, a tak偶e kwestionowane przez d艂u偶nik贸w, w post臋powaniu egzekucyjnym lub wobec d艂u偶nik贸w kt贸rych miejsce pobytu jest nieznane a maj膮tek nieujawniony.
- Ekspozycje kredytowe wobec os贸b fizycznych:
> normalne 鈥 op贸藕nienie nie przekracza 1 m-ca
> pod obserwacj膮 鈥 op贸藕nienie 1-3 m-cy
> poni偶ej standardu 鈥 op贸藕nienie 3-6 m-cy
> w膮tpliwe 鈥 op贸藕nienie 6-12 m-cy
> stracone 鈥 op贸藕nienie przekracza 12 m-cy, a tak偶e kwestionowane przez d艂u偶nik贸w, w post臋powaniu egzekucyjnym lub wobec d艂u偶nik贸w kt贸rych miejsce pobytu jest nieznane a maj膮tek nieujawniony
- Pozosta艂e ekspozycje kredytowe:
> normalne 鈥 op贸藕nienie nie przekracza 1 m-ca, a sytuacja finansowo-ekonomiczna nie budzi obaw
> pod obserwacj膮 鈥 op贸藕nienie 1-3 m-cy, a sytuacja finansowo-ekonomiczna nie budzi obaw, lub wymagaj膮 szczeg贸lnej uwagi ze wzgl臋du na ryzyko regionu, kraju, bran偶y, grupy klient贸w, grupy produkt贸w
> poni偶ej standardu 鈥 op贸藕nienie 3-6 m-cy, lub sytuacja finansowo-ekonomiczna mo偶e stanowi膰 zagro偶enie terminowej sp艂aty kredytu.
> w膮tpliwe 鈥 op贸藕nienie 6-12 m-cy, lub sytuacja finansowo-ekonomiczna ulega znacznemu pogorszeniu, a zw艂aszcza gdy ponoszone straty istotnie naruszaj膮 aktywa netto
> stracone 鈥 op贸藕nienie przekracza 12 m-cy, lub sytuacja finansowo-ekonomiczna pogorszy艂a si臋 w spos贸b nieodwracalnie uniemo偶liwiaj膮cy sp艂at臋 d艂ugu, a tak偶e kwestionowane przez d艂u偶nik贸w, ekspozycje w post臋powaniu egzekucyjnym, ekspozycje wobec d艂u偶nik贸w w upad艂o艣ci lub likwidacji lub wobec d艂u偶nik贸w, kt贸rych miejsce pobytu jest nieznane a maj膮tek nieujawniony.
Zasady i terminy przenoszenia do r贸偶nych kategorii ryzyka
- Przegl膮d i przeklasyfikowania ekspozycji kredytowych:
> co najmniej na koniec ka偶dego kwarta艂u
> a w stosunku do nale偶no艣ci normalnych gdy kwota ekspozycji nie przekracza 1 mln 鈧 oraz stanowi mniej ni偶 10% kapita艂贸w w艂asnych banku, mo偶na kryterium sytuacji finansowo-ekonomicznej stosowa膰 raz na rok.
- Je艣li op贸藕nienie w sp艂acie (raty kapita艂owej lub odsetkowej) nie przekracza 200 z艂 nie dokonuje si臋 przekwalifikowania do wy偶szej kategorii ryzyka.
- Je艣li istnieje wi臋cej ni偶 jedna ekspozycja kredytowa wobec tego samego d艂u偶nika, to wszystkie ekspozycje klasyfikuje si臋 do najwy偶szej kategorii ryzyka (nie dotyczy to sytuacji jednoczesnego wyst臋powania kredytu detalicznego i mieszkaniowego lub hipotecznego)
- Rozporz膮dzenie MF w sprawie zasad tworzenia rezerw przewiduje rodzaje zabezpiecze艅, dzi臋ki kt贸rym mo偶liwa jest klasyfikacja ekspozycji kredytowej do kategorii 鈥瀗ormalne鈥 oraz pozwalaj膮cych na pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw celowych, np.:
> gwarancje i por臋czenia Skarbu Pa艅stwa, NBP, BFG
> wp艂ata okre艣lonej kwoty na rachunek bankowy
> zastaw rejestrowy
> przeniesienie w艂asno艣ci na pa艅stwowych pap. wart. lub pap. wart. NBP
> hipoteka, ubezpieczenia eksportowe, itp.
- Przeniesienie ekspozycji kredytowej do kategorii o ni偶szym stopniu ryzyka mo偶liwe jest:
> w przypadku Skarbu Pa艅stwa 鈥 po sp艂acie wszystkich zapad艂ych rat kapita艂owych i odsetkowych
> w przypadku os贸b fizycznych 鈥 po up艂ywie 3 m-cy terminowej obs艂ugi zad艂u偶enia
> pozosta艂e 鈥 po odzyskaniu przez d艂u偶nika pe艂nej zdolno艣ci kredytowej i po up艂ywie 3 m-cy terminowej obs艂ugi zad艂u偶enia
Kategoryzacja a ewidencja
- W bankowym planie kont nale偶no艣ci s膮 ujmowane w zespo艂ach 1, 2, 3, wi臋c:
> pierwsza cyfra symbolu konta oznacza podmiot (nale偶no艣ci od podmiot贸w finansowych, niefinansowych, jednostek bud偶etowych)
> druga cyfra oznacza kategori臋 nale偶no艣ci (normalne, poni偶ej standardu, w膮tpliwe, stracone)
> trzecia cyfra oznacza rodzaj nale偶no艣ci (lokaty w艂asne banku 鈥 zesp贸艂 1, kredyty i po偶yczki, skupione wierzytelno艣ci, zrealizowane gwarancje, a tak偶e odsetki i rezerwy celowe)
- W przypadku gdy przez co najmniej rok ekspozycja pozostaje w kwalifikacji nale偶no艣ci straconych, a utworzona na ni膮 rezerwa celowa jest r贸wna kwocie nale偶no艣ci pozostaj膮cej do sp艂aty, to:
> do czasu umorzenia, przedawnienia lub sp艂aty mo偶na j膮 odpisa膰 w ci臋偶ar utworzonej na ni膮 rezerwy celowej i przenie艣膰 do ewidencji pozabilansowej
> do ewidencji pozabilansowej przenosi si臋 wraz z sam膮 nale偶no艣ci膮, utworzon膮 na ni膮 rezerw臋 celow膮
Limity koncentracji wierzytelno艣ci
- Suma wierzytelno艣ci i zobowi膮za艅 pozabilansowych w stosunku do jednego podmiotu nie mo偶e przekroczy膰:
> 20% kapita艂贸w w艂asnych 鈥 gdy podmiot jest podmiotem dominuj膮cym lub zale偶nym (po przekroczeniu 10% , zg艂oszenie do KNF)
> 25% - gdy brak powi膮za艅
> 10% - gdy udzielono po偶yczki, por臋czenia, gwarancje cz艂onkom organ贸w banku lub osobom zajmuj膮cym kierownicze stanowiska (25% w banku sp贸艂dzielczym) (gdy jednokrotnie wi臋ksza ni偶 30 tys. 鈧, zg艂oszenie do KNF)
- Suma zaanga偶owa艅 (1) i (2) w stosunku do tych podmiot贸w przekraczaj膮ca 10% funduszy w艂asnych banku nie mo偶e by膰 wy偶sza ni偶 800% tych funduszy (???? Janusz si臋 waln膮艂 chyba tutaj?)
Wsp贸艂czynnik wyp艂acalno艣ci
- Co najmniej 8%
- Bank rozpoczynaj膮cy dzia艂alno艣膰 鈥 15% przez pierwszy rok, a przez nast臋pny 鈥 12 %.
>$\frac{Kapitaly\ wlasne}{aktywa + zobowiazania\ pozabilansowe\ wazone\ ryzykiem}$
WYK艁AD 5
Poj臋cie kredytu
- Kredyty 鈥 podstawowa czynno艣膰 banku komercyjnego, w kt贸rej:
> bank zobowi膮zuje si臋 odda膰 do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwot臋 艣rodk贸w pieni臋偶nych z przeznaczeniem na okre艣lony cel
> kredytobiorca zobowi膮zuje si臋 do korzystania z niej na warunkach uzgodnionych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w wyznaczonych terminach sp艂aty oraz do zap艂aty prowizji od udzielonego kredytu
- Cechy charakterystyczne umowy kredytu:
> jest umow膮 konsensualn膮 鈥 dochodzi do skutku ju偶 w momencie jej zawarcia (oddanie do dyspozycji 艣rodk贸w pieni臋偶nych nie jest konieczn膮 przes艂ank膮 do jej zawarcia, a elementem wykonania zawartej umowy)
> jest umow膮 dwustronnie zobowi膮zuj膮c膮
> jest umow膮 odp艂atn膮 鈥 kredytobiorca zobowi膮zany jest do zap艂aty odsetek od wykorzystanego kredytu, prowizji oraz odsetek od kredytu nie sp艂aconego w terminie
> musi w niej by膰 oznaczony termin na jaki zosta艂a zawarta
> musi w niej by膰 wskazany cel na jaki kredytobiorca przeznaczy pieni膮dze
> jest zobowi膮zaniem pieni臋偶nym 鈥 bank zobowi膮zuje si臋 do oddania do dyspozycji kredytobiorcy oznaczon膮 ilo艣膰 艣rodk贸w pieni臋偶nych (prawo bankowe nie przewiduje tzw. Kredyt贸w zobowi膮zaniowych, polegaj膮cych na tym, 偶e bank przejmuje zobowi膮zanie klienta, nie dokonuj膮c na jego rzecz bezpo艣redniej p艂atno艣ci 鈥 banki 艣wiadcz膮 tego typu us艂ugi - gwarancje, awale, akcepty bankowe, ale nie s膮 to jednak kredyty
> jest umow膮 zastrze偶on膮 do wy艂膮cznego wykonywania przez banki
Rodzaje kredyt贸w 鈥 wybrane kryteria klasyfikacji
- Wg waluty kredytu:
> z艂otowe
> dewizowe
- Wg zasad oprocentowania:
> o sta艂ym oprocentowaniu
> o zmiennym oprocentowaniu
- Wg banku/贸w kredytuj膮cego/cych:
> udzielone przez jeden bank
> udzielone przez jeden bank z partycypacj膮 finansow膮 innego banku
> konsorcjalne (syndykalne) 鈥 udzielany wsp贸lnie przez co najmniej kilka bank贸w w celu roz艂o偶enia ryzyka. Na czele konsorcjum stoi jeden bank (organizator konsorcjum), kt贸ry negocjuje, zawiera umow臋 z klientem i administruje kredytem
- Wg preferencyjno艣ci:
> komercyjne 鈥 udzielane na warunkach pe艂nej op艂acalno艣ci dla banku, bez 偶adnych udogodnie艅 dla kredytobiorc贸w
> preferencyjne 鈥 udzielane na korzystniejszych warunkach, ni偶 zwyk艂e kredyty, przeznaczone dla okre艣lonej grupy kredytobiorc贸w na okre艣lone cele. R贸偶nica w kosztach kredytu zwracana jest bankom m.in. z funduszy rz膮dowych za po艣rednictwem agencji (np. AR i MR).
- Wg formy kredytu:
> w rachunku bie偶膮cym 鈥 wykorzystanie nast臋puje przez przekroczenie salda na rachunku bie偶膮cym kredytobiorcy
> w rachunku kredytowym 鈥 rachunek kredytowy nie jest rachunkiem bankowym, a jedynie kontem ewidencyjnym.
- Wg cz臋stotliwo艣ci wykorzystania i sp艂aty kredytu:
> wykorzystywane:
> jednorazowo 鈥 ca艂a kwota kredytu wykorzystana w jednym terminie ustalonym w umowie
> w transzach 鈥 kwota kredytu wykorzystywana w wielu cz臋艣ciach 鈥 terminy i kwoty transz ustalone w umowie 鈥 nie wyst臋puje przy kredytach w rachunku bie偶膮cym lub linii kredytowej
> w ci膮gnieniach 鈥 terminy wykorzystania nie s膮 ustalone w umowie, a reguluje to sam kredytobiorca w zale偶no艣ci od potrzeb
> sp艂acane:
> jednorazowo 鈥 ca艂a kwota sp艂acana w jednym terminie ustalonym w umowie
> w ratach 鈥 liczba i wysoko艣膰 rat ustalona w umowie 鈥 dotyczy kredyt贸w udzielonych w rachunku kredytowym
> z wp艂yw贸w na rachunek 鈥 dotyczy kredyt贸w w rachunku bie偶膮cym i linii kredytowej 鈥 kredytobiorca ma oznaczony tylko jeden termin sp艂aty 鈥 ostatni dzie艅 obowi膮zywania umowy kredytu
- Wg sposobu wykorzystania i sp艂aty:
> w formie dora藕nej transakcji (docelowe) 鈥 na sfinansowanie w okresie obowi膮zywania umowy jednej lub kilku 艣ci艣le oznaczonych transakcji, a sp艂ata kredytu nie powoduje odnowienia kwoty kredytu
> w formie linii kredytowej 鈥 kredyt, kt贸rym w ramach okre艣lonego limitu mo偶na sfinansowa膰 w okresie obowi膮zywania umowy wiele sukcesywnych i powtarzalnych transakcji 鈥 udzielany w przypadkach uzasadnionych charakterem i cz臋stotliwo艣ci膮 transakcji, bez okre艣lania w umowie kwot i termin贸w transz, a jedynie ustalony pu艂ap do kt贸rego kredytobiorca mo偶e si臋 zad艂u偶y膰; nieustalone raty i terminy sp艂at a sp艂acany z wp艂yw贸w na rachunek kredytowy lub bie偶膮cy.
> rolowane 鈥 bank wielokrotnie przed艂u偶a termin sp艂aty przez okres ustalony w umowie (zazwyczaj kilka lat), okres na kt贸ry kredyt jest przed艂u偶ony nie jest d艂u偶szy ni偶 rok, kolejne okresy rolowania jednakowej lub r贸偶nej d艂ugo艣ci, oprocentowanie zmienne, a jego wysoko艣膰 jest ustalana w terminach kolejnych rolowa艅, w ostatnim dniu okresu rolowania kredytobiorca musi zap艂aci膰 odsetki od wykorzystanego kredytu; je艣li kredyt by艂 udzielony w walucie obcej, to w terminie kolejnego rolowania mo偶na wybra膰 walut臋 kredytu; warunkiem kolejnego przed艂u偶enia (rolowania) jest posiadanie przez kredytobiorc臋 zdolno艣ci kredytowej, niepogorszenie jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz niezmniejszona warto艣膰 ustanowionego zabezpieczenia.
> pomostowe 鈥 udzielany w贸wczas gdy klient potrzebuje 艣rodk贸w finansowych jeszcze przed udzieleniem mu kredytu zasadniczego; mo偶e by膰 udzielony w wysoko艣ci pe艂nej sumy docelowej lub jej cz臋艣ci, sp艂acany w momencie uzyskania kredytu zasadniczego; dotyczy g艂贸wnie kredyt贸w inwestycyjnych; udzielany zwykle gdy kredytobiorca ma zdolno艣膰 pomostow膮 ale zawarcie kredytu zasadniczego uzale偶nione jest od spe艂nienia dodatkowych warunk贸w, co w kr贸tkim czasie nie b臋dzie mo偶liwe
- Wg przedmiotu:
> obrotowe 鈥 przeznaczone na finansowanie bie偶膮cych potrzeb kredytobiorcy zwi膮zanych z prowadzon膮 przez niego dzia艂alno艣ci膮 gospodarcz膮, na pokrycie zobowi膮za艅 (np. za zakup towar贸w, materia艂贸w), tzw. kredyt kasowy (np. na wyp艂aty wynagrodze艅 鈥 upowa偶nia do pobrania z rachunku bie偶膮cego kwoty przekraczaj膮cej pokrycie na tym rachunku), na sfinansowanie nale偶no艣ci, czy kredyt sezonowy (wynikaj膮cy ze specyfiki produkcji czy 艣wiadczonych us艂ug); powoduje zwi臋kszenie 艣rodk贸w obrotowych kredytobiorcy
> inwestycyjne 鈥 na stworzenie nowego lub powi臋kszenie ju偶 istniej膮cego maj膮tku trwa艂ego (rzeczowego WNiP, inwestycji d艂ugoter.) 鈥 jako kredyt docelowy lub linia kredytowa; udzielany w rachunku kredytowym; mo偶liwo艣膰 ustalenia okresu karencji, tj. zawieszenia sp艂aty rat kredytowych kapita艂owych lub kapita艂owo-odsetkowych; przy d艂ugoterminowych kredytach mo偶liwa jest kapitalizacja odsetek
> na finansowanie projekt贸w inwestycyjnych 鈥 udzielony na okre艣lone zamierzenie inwestycyjne, przy czym 藕r贸d艂em sp艂aty jest cash-flow i sp艂ata jest do niego dostosowana, a zabezpieczeniem jest warto艣膰 finansowanego przedsi臋wzi臋cia
Ewidencja kredyt贸w w rachunku kredytowym
- W przypadku kredytu w rachunku kredytowym nast臋puje otwarcie wydzielonego rachunku, na kt贸rym ewidencjonuje si臋 jego wykorzystanie, czyli zad艂u偶enie i sp艂at臋.
Ewidencja kredyt贸w w rachunku bie偶膮cym
- Ewidencja zad艂u偶enia odbywa si臋 na rachunku bie偶膮cym, co oznacza, 偶e podmiot musi posiada膰 rachunek w banku kredytuj膮cym
- Wykorzystanie kredytu nast臋puje przez powstanie zad艂u偶enia na tym rachunku (debetowego salda) w wyniku realizacji dyspozycji got贸wkowych i bezgot贸wkowych do wysoko艣ci limitu okre艣lonego w umowie. Dopuszczalny limit zad艂u偶enia bank zaznacza na rachunku bie偶膮cym klienta.
Zasady uznawania przychod贸w z tytu艂u odsetek i prowizji
- Z tytu艂u udzielonego kredytu bank osi膮ga przychody w postaci:
> odsetek
> prowizji (za opracowanie i ocen臋 wniosku kredytowego, udzielenie kredytu, przeznaczenie 艣rodk贸w na kredyt)
> op艂at manipulacyjnych
> innych obci膮偶e艅 kosztami bezpo艣rednimi
- Odsetki nale偶ne bankowi od posiadanych nale偶no艣ci naliczane s膮 miesi臋cznie, dekadowo lub dziennie i kwalifikowane s膮:
a) Do wyniku finansowego danego okresu sprawozdawczego:
> naliczone odsetki zapad艂e i niezapad艂e od nale偶no艣ci normalnych
> skapitalizowane odsetki od nale偶no艣ci normalnych i pod obserwacj膮
> otrzymane w bie偶膮cym okresie odsetki na ten okres przypadaj膮ce
> otrzymane odsetki, w tym skapitalizowane uj臋te uprzednio jako przychody zagro偶one
> otrzymane w poprzednich okresach odsetki, w tym dyskonto, przypadaj膮ce na okres bie偶膮cy
b) do przychod贸w zastrze偶onych:
> nale偶ne odsetki zapad艂e i niezapad艂e, w tym odsetki kapitalizowane od nale偶no艣ci zagro偶onych 鈥 do czasu ich otrzymania lub odpisania
c) do przychod贸w przysz艂ych okres贸w:
> odsetki otrzymane z g贸ry 鈥 przypadaj膮ce na nast臋pne okresy sprawozdawcze
- Prowizje 鈥 jako zazwyczaj pobierane z g贸ry (przy wyp艂acie kredytu) rozliczane s膮 mi臋dzyokresowo i zaliczane do przychod贸w adekwatnie do up艂ywu czasu trwania nale偶no艣ci kredytowej oraz jej wielko艣ci
- Wysoko艣膰 odsetek zale偶na jest od:
1) Wielko艣ci kapita艂u, stopy procentowej, liczy dni udost臋pnienia kapita艂u
$$Odsetki = \frac{\mathbf{K}\ \left( kapital \right) \times \mathbf{d}\ \left( \text{stopa\ procen}\text{towa} \right) \times \mathbf{t}\ (liczba\ dni\ udostepnienia\ kapitalu)}{\mathbf{100} \times \mathbf{\text{liczba\ dni\ w\ roku}}}$$
2) Kalendarza /bazy/ naliczania odsetek, kt贸rego mo偶liwe s膮 4 warianty:
> I: actual/360 : dni rzeczywiste, rok 360 dni
> II: 360/365 : m-膮c 30 dni, rok 365 dni
> III: 360/360 : m-膮c 30 dni, rok 360 dni
> IV: actual/365 : dni rzeczywiste, rok 365 dni
>dla kredyt贸w i innych nale偶no艣ci mo偶liwe jest stosowanie ka偶dego wariantu 鈥 zale偶y on od zawartej mi臋dzy stronami umowy
> dla rachunk贸w bankowych (zgodnie z ustaw膮 Prawo bankowe) nale偶y stosowa膰 wariant IV
> wariant IV stosuje si臋 tak偶e do rachunk贸w mi臋dzybankowych w stosunku do waluty polskiej (w transakcjach w walutach obcych stosowane s膮 zasady zwyczajowo przyj臋te dla walut)
Ewidencja rezerw celowych
- Rezerwy tworzy si臋, rozwi膮zuje i aktualizuje raz na kwarta艂 (najp贸藕niej ostatniego dnia m-ca w kt贸rym dokonano kwalifikacji ekspozycji kredytowej).
- Rozwi膮zanie rezerwy jest ewidencjonowane jako przych贸d i pojawi si臋 w wyniku: sp艂aty nale偶no艣ci przez d艂u偶nika, przekwalifikowaniu nale偶no艣ci do kategorii o ni偶szym stopniu ryzyka, wzrostu warto艣ci zabezpiecze艅, kt贸re pomniejszaj膮 podstaw臋 naliczania rezerwy, wzrostu warto艣ci rezerwy na ryzyko og贸lne.
Udzielone gwarancje i por臋czenia bankowe
- Gwarancja bankowa to nieodwo艂alne zobowi膮zanie banku do wyp艂acenia beneficjentowi okre艣lonej kwoty pieni臋偶nej w przypadku, gdy zleceniodawca gwarancji nie wype艂ni艂 艣wiadczenia, do kt贸rego by艂 zobowi膮zany
- Zar贸wno udzielone jak i otrzymane gwarancje ewidencjonowane s膮 pozabilansowo, jako potencjalne zobowi膮zania banku.
- Sp艂ata przez bank zobowi膮za艅 z tytu艂u realizacji udzielonych gwarancji i por臋cze艅 powoduje konieczno艣膰 uj臋cia w ewidencji bilansowej nale偶no艣ci z tego tytu艂u
- Gwarancje (i por臋czenia) bankowe podlegaj膮 kategoryzacji (tak jak inne nale偶no艣ci) w zale偶no艣ci od stopnia ryzyka
- W ramach ewidencji bilansowej tworzone s膮 w ci臋偶ar koszt贸w na zobowi膮zania pozabilansowe (gwarancje, por臋czenia) rezerwy
WYK艁AD 6
Zobowi膮zania bankowe
- G艂贸wn膮 pozycj膮 zobowi膮za艅 banku s膮 depozyty lokowane przez podmioty niefinansowe, finansowe i jednostki bud偶etowe w zamian za wynagrodzenie (odsetki):
> na czas nieokre艣lony (wk艂ady a vista)
> na czas okre艣lony (wk艂ady terminowe)
- Depozyty s膮 na og贸艂 najpewniejszym i najmniej kosztownym 藕r贸d艂em finansowania aktyw贸w banku
- Ewidencjonowane s膮 w zespo艂ach kont 1, 2, 3.
Rachunki bankowe 鈥 rodzaje
- Zgodnie z ustaw膮 Prawo bankowe, banki mog膮 prowadzi膰 4 grupy/rodzaje rachunk贸w:
1) Rozliczeniowe, w tym bie偶膮ce i pomocnicze;
2) Lokat terminowych, kt贸re prowadzi si臋 wy艂膮cznie dla: os贸b prawnych; jednostek nieposiadaj膮cych osobowo艣ci prawnej je艣li posiadaj膮 zdolno艣膰 prawn膮; os贸b fizycznych prowadz膮cych dzia艂alno艣膰 zarobkow膮 na w艂asny rachunek
> rachunek bie偶膮cy - otwierany jest przez jednostki, kt贸re chc膮 lub musz膮 stosowa膰 rozliczenia bezgot贸wkowe. 艢rodki z rachunku bie偶膮cego mog膮 by膰 na 偶膮danie i bez 偶adnych restrykcji wyp艂acane w formie got贸wki i wykorzystywane do regulacji p艂atno艣ci za pomoc膮 czeku, polecenia przelewu, polecenia zap艂aty, karty p艂atniczej, itp. Jednostka mo偶e mie膰 kilka rachunk贸w bie偶膮cych w r贸偶nych bankach, musi jednak okre艣li膰, kt贸ry z nich jest rachunkiem podstawowym. Zalicza si臋 do nich tak偶e 艣rodki typu 鈥瀘vernight鈥 tj. te, kt贸re zostan膮 zlikwidowane do ko艅ca nast臋pnego dnia roboczego po z艂o偶eniu depozytu
> rachunek pomocniczy 鈥 otwierany przez podmioty, kt贸re ze wzgl臋du na z艂o偶on膮 struktur臋 terytorialn膮 lub ekonomiczn膮 chc膮 przy jego pomocy przeprowadza膰 okre艣lonego rodzaju rozliczenia (np. inkaso nale偶no艣ci, skup p艂od贸w rolnych, rachunek ZF艢S)
> rachunek terminowy 鈥 otwierany w celu gromadzenia 鈥瀢olnego鈥 pieni膮dza dla uzyskania wi臋kszej kwoty odsetek. Mog膮 mie膰 posta膰:
> depozyt贸w terminowych 鈥 艣rodki zdeponowane na okre艣lony termin, nie mog膮 by膰 przed terminem umownym wycofane lub wycofanie powoduje okre艣lone restrykcje np. istotne obni偶enie odsetek. Lokaty d艂ugoterminowe dla kt贸rych przewidziano mo偶liwo艣膰 wycofania ca艂o艣ci/cz臋艣ci 艣rodk贸w przed terminem wyga艣ni臋cia ca艂ej lokaty bez utraty odsetek nale偶y sklasyfikowa膰 zgodnie z najkr贸tszym okre艣lonym w umowie terminem.
> depozyt贸w zablokowanych 鈥 deponent nie mo偶e nimi dobrowolnie dysponowa膰 z uwagi na ich przeznaczenie na okre艣lony cel (np. akredytywa, zabezpieczenie udzielonego kredytu, itp.). Je艣li istnieje mo偶liwo艣膰 okre艣lenia pierwotnego terminu realizacji, to klasyfikuje si臋 je do odpowiedniego przedzia艂u czasowego depozyt贸w terminowych, je艣li tego terminu nie mo偶na okre艣li膰 鈥 prezentowane s膮 jako zablokowane.
> depozyt贸w z terminem wypowiedzenia 鈥 艣rodki zdeponowane bez okre艣lonego terminu, kt贸re nie mog膮 jednak by膰 wycofane bez uprzedniego powiadomienia; okres wypowiedzenia jest okre艣lony w umowie, a wycofanie bez wypowiedzenia jest albo niemo偶liwe albo deponent traci istotn膮 cz臋艣膰 albo nawet ca艂o艣膰 odsetek.
3) Oszcz臋dno艣ciowe, oszcz臋dno艣ciowo-rozliczeniowe, terminowych lokat oszcz臋dno艣ciowych, dla: os贸b fizycznych; szkolnych kas oszcz臋dno艣ciowych; pracowniczych kas zapomogowo-po偶yczkowych. Mog膮 by膰 prowadzone w formie ksi膮偶eczek, bon贸w oszcz臋dno艣ciowych, rachunk贸w osobistych, i innych.
4) Powiernicze, na kt贸rych mog膮 by膰 wy艂膮cznie gromadzone 艣rodki pieni臋偶ne powierzone posiadaczowi rachunku przez osob臋 trzeci膮, przy czym umowa okre艣la warunki jakie powinny by膰 spe艂nione, aby posiadacz depozyt贸w m贸g艂 nimi dysponowa膰
Rachunki bankowe 鈥 umowa
- Umowa rachunku bankowego winna by膰 zawarta na pi艣mie
- Obowi膮zkowymi elementami umowy s膮:
> strony umowy, rodzaj rachunku, walut臋 rachunku, czas trwania umowy
> wysoko艣膰 oprocentowania, dopuszczalno艣膰 jego zmiany, terminy wyp艂at, postanowienia do dyspozycji lub kapitalizacji odsetek
> wysoko艣膰 prowizji i op艂at za czynno艣ci zwi膮zane z wykonaniem umowy
> formy i zakres rozlicze艅 pieni臋偶nych i terminy ich realizacji
> przes艂anki i tryb dokonywania zmian w umowie i jej rozwi膮zania (je偶eli umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej, to ulega ona rozwi膮zaniu, gdy w ci膮gu 2 lat nie dokonano na nim 偶adnych obrot贸w)
> zakres odpowiedzialno艣ci banku za prawid艂owe i terminowe przeprowadzenie rozlicze艅 pieni臋偶nych oraz wysoko艣膰 odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji banku.
Konta depozyt贸w i odsetki
- Ka偶dy rachunek bankowy ma odr臋bne konto ksi臋gowe (analityczne), na kt贸rym ksi臋gowane s膮 zmiany jego stanu.
- Konta depozyt贸w funkcjonuj膮 jako konta pasywne (z wyj膮tkiem rachunk贸w bie偶膮cych, kt贸re mog膮 w skutek udzielonych kredyt贸w w rachunku bie偶膮cym posiada膰 saldo debetowe)
- Odsetki od depozyt贸w naliczane s膮 za okresy dzienne, dekadowe lub miesi臋czne przy zastosowaniu sta艂ej lub zmiennej stopy procentowej okre艣lonej w umowie (w my艣l ustawy Prawo Bankowe przyjmuje si臋, 偶e rok ma 365 dni)
- S膮 stawiane do dyspozycji deponenta b膮d藕 kapitalizowane, tj. dopisywane do rachunku, w ten spos贸b zwi臋kszaj膮c podstaw臋 naliczania odsetek za nast臋pny okres.
- Odsetki od depozyt贸w naliczane za okres sprawozdawczy (zar贸wno wymagalne 鈥 po terminie wyp艂aty lub kapitalizacji, jak i niewymagalne) zaliczane s膮 do koszt贸w okresu sprawozdawczego (wp艂ywaj膮 na wynik finansowy)
Rezerwa obowi膮zkowa
- Banki s膮 zobowi膮zane do naliczania i odprowadzania na rachunek bie偶膮cy rezerwy obowi膮zkowej, kt贸r膮 NBP wykorzystuje do kszta艂towania poda偶y pieni膮dza i dzia艂alno艣ci kredytowej.
- Rezerwa naliczana jest w stosunku do depozyt贸w, zar贸wno p艂atnych na ka偶de 偶膮danie, jak i terminowych, 艣rodk贸w uzyskanych ze sprzeda偶y papier贸w warto艣ciowych oraz innych depozyt贸w podlegaj膮cych zwrotowi
- Stopa rezerwy wynosi obecnie 3,5% i liczona jest od 艣redniej arytmetycznej depozyt贸w na koniec ka偶dego miesi膮ca.
- Do dnia 25 ka偶dego m-ca banki sk艂adaj膮 deklaracj臋 w sprawie wysoko艣ci rezerwy obowi膮zkowej
- Suma rezerwy obowi膮zkowej jest pomniejszana o r贸wnowarto艣膰 500聽000 鈧.
- Banki utrzymuj膮 rezerw臋 na swoich rachunkach bie偶膮cych prowadzonych przez NBP, banki sp贸艂dzielcze w banku zrzeszaj膮cym (a bank zrzeszaj膮cy w NBP), a banki kt贸rych rachunki bie偶膮ce prowadz膮 inne banki ni偶 NBP 鈥 na rachunku rezerwy obowi膮zkowej prowadzonym w NBP.
- Bank mo偶e cz臋艣膰 rezerwy utrzymywa膰 w got贸wce 鈥 nie wi臋cej ni偶 10%
- Od 1 maja 2004 r. 艣rodki znajduj膮ce si臋 na rachunku NBP z tytu艂u rezerwy obowi膮zkowej s膮 oprocentowane wg stopu 0,9 redyskonta weksli.
- Bank mo偶e wykorzysta膰 rezerw臋 do bie偶膮cych rozlicze艅, ale po zako艅czeniu operacji dziennych na koniec ka偶dego dnia saldo Dt na koncie 鈥濺achunek bie偶膮cy鈥 musi odpowiada膰 co najmniej kwocie rezerwy obowi膮zkowej.
- Je偶eli rezerwa utrzymywana przez bank jest ni偶sza od wymaganej, to bank p艂aci odsetki wg stopy procentowej stanowi膮cej dwukrotno艣膰 stopy kredytu lombardowego, obowi膮zuj膮cej w okresie rezerwowym.
- Poza z艂o偶eniem do NBP deklaracji, bank nie musi dokonywa膰 偶adnych ksi臋gowa艅 zwi膮zanych z rezerw膮 obowi膮zkow膮 (najwy偶ej analityczne).
WYK艁AD 7
Operacje wyra偶one w walutach obcych
- W banku zachodzi wiele operacji wyra偶onych w walutach obcych. Polegaj膮 one na:
A) przyjmowaniu depozyt贸w, udzielaniu kredyt贸w, zak艂adaniu depozyt贸w walutowych w innych bankach, lokowaniu 艣rodk贸w w zagranicznych papierach warto艣ciowych;
B) kupnie i sprzeda偶y walut od klient贸w w zwi膮zku z przeprowadzanymi przez nich transakcjami importowymi i eksportowymi
C) wykonywaniu zlece艅 p艂atniczych dla klient贸w posiadaj膮cych rachunki walutowe oraz kupnie i sprzeda偶y walut klientom
> waluty posiadaj膮 oznaczenia literowe i 3-cyfrowe np. EUR 978, USD 787
- Operacje przeprowadzane w walutach obcych ewidencjonowane s膮:
> jednocze艣nie walucie krajowej i obcej, lub
> tylko w walucie obcej 鈥 pod warunkiem, 偶e bank na koniec ka偶dego dnia jest w stanie okre艣li膰 swoj膮 pozycj臋 walutow膮
- Pozycja walutowa s艂u偶y do pomiaru ryzyka walutowego, kt贸re jest zwi膮zane ze zmienno艣ci膮 kurs贸w walut obcych
> jest zestawieniem wierzytelno艣ci i zobowi膮za艅 banku w walucie, tj. r贸偶nic膮 mi臋dzy sum膮 aktyw贸w i pasyw贸w wyra偶onych w danej walucie
$$\mathbf{pozycja\ walutowa =}\sum_{}^{}\mathbf{A}\mathbf{-}\sum_{}^{}\mathbf{P}$$
- Mo偶emy m贸wi膰 o otwartej i zamkni臋tej pozycji walutowej
- Pozycja zamkni臋ta:
> suma aktyw贸w = suma pasyw贸w -> ryzyko walutowe = 0
- Pozycja otwarta
> suma aktyw贸w jest r贸偶na od sumy pasyw贸w (oraz pozycji pozabilansowych) wyra偶onych w danej walucie
> istnieje ryzyko kursowe
A) pozycja d艂uga ( dodatnia, nadmierny zakup)
Suma A > Suma P
| AKTYWA | PASYWA |
|---|---|
| POZYCJA D艁UGA |
> gra na zwy偶k臋 kursu dewiz; zysk przy wzro艣cie kursu, strata przy spadku kursu
B) pozycja kr贸tka (ujemna, nadmierna sprzeda偶)
Suma A < Suma P
| AKTYWA | PASYWA |
|---|---|
> gra na zni偶k臋 kursu dewiz, zysk przy spadku kursu, strata przy wzro艣cie
> saldo warto艣ci wszystkich pozycji walutowych d艂ugich i kr贸tkich okre艣lane jest mianem pozycji globalnej
- Pomiar pozycji walutowej jest mo偶liwy dzi臋ki wprowadzeniu do ksi臋gowo艣ci walutowej banku kont technicznych (zesp贸艂 5)
- Konta 鈥瀙ozycja wymiany鈥 鈥 konto przeciwstawne przy ewidencji operacji w walutach obcych, prowadzone odr臋bnie dla ka偶dej waluty
> Dt 鈥 zmniejszenie 艣rodk贸w walutowych banku
> Ct 鈥 zwi臋kszenie 艣rodk贸w walutowych
> Saldo 鈥 Dt -> Pasywa > Aktywa dla danej waluty, czyli pozycja kr贸tka
> Saldo 鈥 Ct -> Aktywa > Pasywa dla danej waluty, czyli pozycja d艂uga
- Konta 鈥瀝贸wnowarto艣膰 pozycji wymiany鈥 鈥 s艂u偶y do ewidencji r贸wnowarto艣ci w z艂otych operacji walutowych oraz do rozliczania r贸偶nic kursowych z przeliczenia na PLN sald kont walutowych po obowi膮zuj膮cym kursie
- Ewidencja na tych kontach odbywa si臋 w przypadku operacji wyra偶onych w walutach obcych i tworz膮cych pozycj臋 walutow膮 (operacje nie tworz膮ce pozycji walutowej nie s膮 ksi臋gowane na kontach technicznych).
- Na koniec dnia:
1) Ustala si臋 saldo konta 鈥濸ozycja wymiany鈥 (Sk)
2) Przemna偶a si臋 je przez 艣redni kurs NBP danej waluty (Sk*NBP)
3) Doprowadza si臋 do takiego samego salda (Sk*NBP) na koncie 鈥瀝贸wnowarto艣膰 pozycji wymiany鈥, odnosz膮c r贸偶nice na przychody lub koszty z pozycji wymiany
- W odniesieniu do kont technicznych pozabilansowych, konto 鈥濺贸wnowarto艣膰 pozycji wymiany鈥, w przypadku pojawienia si臋 r贸偶nic kursowych, koresponduje z kontem 鈥濸ozabilansowe r贸偶nice wymiany鈥 (zesp贸艂 9)
- Normy ustalonego ryzyka walutowego (wydawane przez KNF) 鈥 ustalane na koniec ka偶dego dnia roboczego w stosunku do kapita艂贸w w艂asnych:
> indywidualnie dla ka偶dej waluty:
> 15% - wymienialne
> 2% - niewymienialne
> ca艂kowite:
> 30% - wymienialne
> 5% - niewymienialne
- Normy te zosta艂y tak przewidziane, 偶eby banki nie wykorzystywa艂y na pokrycie ryzyka walutowego pe艂nej nadwy偶ki kapita艂u nad wymagany na pokrycie ryzyka kredytowego.
> Uchwa艂膮 KNF banki s膮 zobligowane do posiadania bazy kapita艂owej ( Kapita艂 w艂asny + uzupe艂niaj膮ce) nie ni偶szej ni偶 suma wymog贸w kapita艂owych wyliczonych dla poszczeg贸lnych rodzaj贸w ryzyka.
- W ten spos贸b cz臋艣膰 tej nadwy偶ki (rezerwowy wym贸g kapita艂owy) staje si臋 niedost臋pna dla ryzyka walutowego i b臋dzie mog艂a stanowi膰 zabezpieczenie przed innymi rodzajami ryzyka ni偶 kredytowe i walutowe.
WYK艁AD 8
Obr贸t got贸wkowy
- Obr贸t got贸wkowy w banku obejmuje obr贸t:
> got贸wk膮 (PLN i walutami) 鈥 za pomoc膮 kasy lub bankomat贸w
> czekami (podr贸偶niczymi, bankierskimi)
> znakami warto艣ciowymi (znaki akcyzy, blankiety czek贸w, weksli, znaki op艂aty skarbowej)
> metalami szlachetnymi
- Obr贸t got贸wkowy wynika z:
A) czynno艣ci bankowych 鈥 np. przyjmowanie depozyt贸w, sp艂aty kredyt贸w, wp艂aty/wyp艂aty klient贸w na lub z ich rachunk贸w, zasilenie kasy ze skarbca, itp.
B) gospodarki w艂asnej banku 鈥 np. wyp艂aty zaliczek pracowniczych, zap艂ata got贸wk膮 za zakupione materia艂y, itp.
- Znaki pieni臋偶ne w banku s膮 liczone, sortowane (oddzielane destrukty), pakowane i banderolowane, a nast臋pnie transportowane do skarbc贸w w NBP (zwi臋kszaj膮 stan na rachunku nostro) lub do kas w艂asnych banku.
- Obr贸t got贸wkowy jest ograniczany
> (1) s膮 to aktywa niepracuj膮ce; (2) wzgl臋dy bezpiecze艅stwa
- Stan kasy ma zagwarantowa膰 p艂ynno艣膰 p艂atnicz膮
Rachunki banku
- Banki na potrzeby dzia艂alno艣ci gospodarczej posiadaj膮 w艂asny rachunek.
- Jest on otwierany i prowadzony w NBP lub w innych bankach
- NBP otwiera i prowadzi dla bank贸w:
> rachunki bie偶膮ce i terminowe w z艂otych
> rachunki bie偶膮ce w EURO, i inne
- Rachunki bie偶膮ce mog膮 by膰 prowadzone:
A) w Centrali NBP w systemie SORBNET (SORBNET-EURO) 鈥 o ile bank spe艂nia warunki:
> prowadzi dzia艂alno艣膰 operacyjn膮 co najmniej 6 m-cy przed z艂o偶eniem wniosku
> sytuacja finansowa uznana jest przez NBP za prawid艂ow膮
> spe艂nia wymagania techniczne przewidziane w umowie
B) w jednostkach organizacyjnych NBP innych ni偶 Centrala NBP 鈥 dla bank贸w nie spe艂niaj膮cych warunk贸w lub nieubiegaj膮cych si臋 o prowadzenie rachunku w Centrali NBP
- Rachunek bie偶膮cy prowadzony jest na podstawie zawartej umowy, na czas oznaczony lub nieoznaczony, 艣rodki pieni臋偶ne na nim nie podlegaj膮 oprocentowaniu ( z wyj膮tkiem 艣rodk贸w stanowi膮cych rezerw臋 obowi膮zkow膮 oraz aktyw贸w ulokowanych zgodnie z przepisami ustawy o BFG).
- Za ka偶dy dzie艅 operacyjny bank otrzymuje wyci膮g z rachunku bie偶膮cego, a na koniec roku kalendarzowego bank otrzymuje zawiadomienie o stanie jego rachunku, z ustaleniem salda na ten dzie艅.
- NBP pobiera prowizje i op艂aty za otwarcie, prowadzenie rachunku oraz za inne us艂ugi bankowe (umowne)
- Do ewidencji 艣rodk贸w na rachunku i operacji na nim s艂u偶y konto 鈥濺achunek nostro鈥
- 鈥濺achunek bie偶膮cy nostro鈥 s艂u偶y g艂贸wnie ujmowaniu operacji z NBP oraz zlece艅 p艂atniczych realizowanych na rynku mi臋dzybankowym.
- Operacje z NBP mo偶na podzieli膰 na::
1) Bie偶膮ce 鈥 gromadzenie 艣rodk贸w na rachunku, odprowadzanie rezerwy obowi膮zkowej, gromadzenie 艣rodk贸w na BFG
2) Terminowe 鈥 lokaty banku w NBP i depozyty NBP; aukcyjny obr贸t papierami warto艣ciowymi (zakupy bon贸w skarbowych, bon贸w pieni臋偶nych NBP, kt贸re zostan膮 odkupione przez NBP w okre艣lonym terminie (lokaty); sprzeda偶 papier贸w warto艣ciowych, kt贸re zostan膮 wykupione w okre艣lonym terminie (po偶yczki))
3) Refinansowanie
> redyskonto weksli (ponowne dyskonto skupionych weksli)
> kredyt lombardowy (kredyt pod zastaw papier贸w warto艣ciowych 鈥 do 80% ich warto艣ci nominalnej)
> kredyt refinansowy (w r贸偶nej formie na r贸偶ne cele)
System p艂atno艣ci
- Rol膮 NBP jest m. in. nadz贸r nad systemami p艂atno艣ci
- Centrala NBP prowadzi system p艂atno艣ci SORBNET oraz SORBNET-EURO 鈥 umo偶liwiaj膮 szybki i nieodwracalny rozrachunek transakcji dokonywanych na rynku mi臋dzybankowym
- Uczestnikami system贸w SORBNET (SORBNET-EURO) s膮:
> NBP
> bank posiadaj膮cy rachunek bie偶膮cy w Centrali NBP w z艂otych (euro)
> po艣rednik rozliczeniowi posiadaj膮cy rachunek bie偶膮cy w Centrali NBP (KIR S.A. oraz KDPW S.A.)
- Rozrachunek mi臋dzybankowy w SORBNET dokonywany jest na podstawie zlece艅 p艂atniczych sk艂adanych:
> przez banki
> b膮d藕 przez po艣rednik贸w rozliczeniowych
- Zlecenia p艂atnicze mog膮 wynika膰:
> z jednostkowych operacji (zlecenia wielokwotowe), lub
> z kompensaty wzajemnych zobowi膮za艅 i nale偶no艣ci wynikaj膮cych z przeprowadzanych operacji (zlecenia detaliczne)
Realizacja zlece艅 p艂atniczych
- Zlecenia p艂atnicze realizowane s膮:
> w dniu wskazanym jako data realizacji, pod warunkiem, 偶e na obci膮偶anym rachunku znajduj膮 si臋 wystarczaj膮ce do ich zrealizowania 艣rodki pieni臋偶ne (po wy艂膮czeniu 艣rodk贸w zablokowanych z tytu艂贸w okre艣lonych w umowie rachunku bankowego lub wynikaj膮cych z innych przepis贸w), oraz
> zlecenie spe艂nia wymogi formalne zawarte w umowie mi臋dzy NBP a uczestnikiem systemu
- Rozrachunek mi臋dzybankowy w systemie SORBNET dokonywany jest przez jednoczesne uznanie i obci膮偶enie rachunk贸w bank贸w lub kont w艂asnych NBP, zgodnie z tre艣ci膮 zlecenia p艂atniczego.
- Zlecenia p艂atnicze w SORBNET realizowane s膮:
> zgodnie z zasad膮 rozrachunku brutto, tj. w drodze odr臋bnej realizacji ka偶dego zlecenia p艂atniczego
> zgodnie z zasad膮 rozrachunku w czasie rzeczywistym 鈥 na bie偶膮co w ci膮gu dnia operacyjnego, niezw艂ocznie po ich z艂o偶eniu w Centrali NBP
> z kolejno艣ci wynikaj膮cej z zasad pierwsze艅stwa okre艣lonych w umowach
- Zlecenia p艂atnicze z艂o偶one do SORBNET po ich realizacji nie mog膮 by膰 odwo艂ane
Cykl rozliczeniowy dokumentu uznaniowego
- Z艂o偶enie w banku X dyspozycji przez klienta A (przelew na rzecz B w banku Y) 鈥 ksi臋gowanie na rachunku klienta A w banku X:
>X: 鈥瀝achunek bie偶膮cy A鈥 Dt i 鈥濺ozrachunki mi臋dzybankowe鈥 Ct
- Rozliczenie w KIR 鈥 ustalenie wzajemnych wierzytelno艣ci 鈥 ksi臋gowanie na rachunku klienta B (na podstawie otrzymanych komunikat贸w KIR)
>Y: 鈥濺ozrachunki mi臋dzybankowe鈥 Dt i 鈥濺achunek bie偶膮cy klienta B鈥 Ct
- Rozrachunek w NBP w Departamencie Systemu P艂atniczego
- Odbi贸r wyci膮gu banku z systemu SORBNET 鈥 ksi臋gowania na rachunkach nostro bank贸w i zamkni臋cie kont drogi:
> X: 鈥濺ozrachunki mi臋dzybankowe鈥 Dt i 鈥濺achunek bie偶膮cy nostro鈥 Ct
> Y: 鈥濺achunek bie偶膮cy nostro鈥 Dt i 鈥濺ozrachunki mi臋dzybankowe鈥 Ct
Rozrachunki mi臋dzy plac贸wkami banku
- Rozliczenia mi臋dzy oddzia艂ami tego samego banku (a tak偶e mi臋dzy Central膮 a oddzia艂ami) obj臋te s膮 systemem rozlicze艅 mi臋dzyoddzia艂owych
- Ewidencji tych rozrachunk贸w s艂u偶膮 konta (zesp贸艂 5):
> 鈥濺ozrachunki centrali z oddzia艂ami鈥 鈥 do ewidencji wzajemnych rozlicze艅 mi臋dzy central膮 a oddzia艂ami. Saldo tego konta oznacza zobowi膮zanie lub nale偶no艣膰 oddzia艂u wobec w艂asnego banku jako podmiotu sporz膮dzaj膮cego zbiorczy bilans.
> 鈥濺ozrachunki pomi臋dzy oddzia艂ami鈥 鈥 rozliczenia wzajemne wymieniane przez oddzia艂y: Dt 鈥 kwoty otrzymanych zlece艅 uznaniowych oraz wys艂anych obci膮偶eniowych, Ct 鈥 kwoty otrzymanych zlece艅 obci膮偶eniowych i wys艂anych uznaniowych.
- W rozrachunkach mi臋dzyoddzia艂owych nie ma transferu 艣rodk贸w pieni臋偶nych a salda kont znosz膮 si臋 w skali ca艂ego banku.
- Organizacja i ewidencja rozrachunk贸w mi臋dzyoddzia艂owych zale偶y od systemu informatycznego
- W bankach stosuj膮cych zcentralizowane systemy ewidencja ma charakter przeksi臋gowa艅 na kontach w centralnej bazie banku
Rozrachunki mi臋dzybankowe
- Do ewidencji rozlicze艅 mi臋dzybankowych s艂u偶膮 konta 鈥濺ozrachunki mi臋dzybankowe 鈥 zesp贸艂 5 (oddzielnie prowadzone dla nale偶no艣ci i zobowi膮za艅) i 鈥濺achunek bie偶膮cy nostro鈥.
- Z uwagi na wielo艣膰 operacji rozrachunkowych banki rozliczaj膮 si臋 saldami, Przedmiotem tych rozlicze艅 s膮 dyspozycje klient贸w oraz dyspozycje operacji w艂asnych banku, natomiast uczestnikami s膮 wy艂膮cznie banki.
- Rozliczenia mi臋dzy bankami mog膮 by膰 dokonywane na 3 sposoby:
1) Za po艣rednictwem bank贸w b臋d膮cych uczestnikami KIR (czyli bank贸w korespondent贸w) i prowadz膮cych rachunki dla innych bank贸w 鈥 bank korespondent upowa偶nia Izb臋 do obci膮偶enia w艂asnego rachunku bie偶膮cego w NBP z tytu艂u zobowi膮za艅 banku, dla kt贸rego prowadzi on rachunek bie偶膮cy; uzyskuje za to przychody w formie op艂at. Zasady przeprowadzenia rozrachunku reguluj膮 umowy. Stosowany w odniesieniu do bank贸w sp贸艂dzielczych, bank贸w nowopowsta艂ych, bank贸w wykluczonych z KIR;
2) W drodze bezpo艣redniej wymiany zlece艅 mi臋dzy bankami 鈥 banki zawieraj膮 ze sob膮 porozumienie ,centrale bank贸w rejestruj膮 wzajemne wierzytelno艣ci i sk艂adaj膮 do NBP zleceni przeprowadzenia rozrachunku mi臋dzybankowego 鈥 obecnie nie wyst臋puje w Polsce;
3) Za po艣rednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej (KIR) (od 1992 r.) 鈥 podstawowa forma rozlicze艅; uczestnikiem wymiany za po艣rednictwem KIR mog膮 by膰 banki, kt贸re uzyska艂y akceptacj臋 KIR i posiadaj膮 rachunki bie偶膮ce w NBP. KIR prowadzi elektroniczny system p艂atno艣ci ELIXIR
- Wzajemna wymiana zlece艅 p艂atniczych za po艣rednictwem KIR polega na przemieszczaniu zlece艅 wraz z zestawieniami zbiorczymi (awizami: uznaniowymi i obci膮偶eniowymi).
- W ka偶dym takim rozliczeniu bior膮 udzia艂 dwa banki: bank inicjuj膮cy i bank zamykaj膮cy rozliczenie.
- Bezpo艣redni uczestnicy systemu ELIXIR mog膮 te偶 za jego pomoc膮 wymienia膰 dowolne komunikaty. Ka偶dy uczestnik po zako艅czeniu przebiegu rozliczeniowego otrzymuje komunikat 鈥 przegl膮dy rozlicze艅 przeprowadzonych w danym przebiegu przez jednostk臋.
- Wymiana zlece艅 odbywa si臋 w 3 sesjach, sk艂adaj膮cych si臋 z:
> wej艣cia do systemu
> przetwarzania
> rozrachunku
> wyj艣cia
- W ka偶dej sesji przeprowadza si臋 rozliczenie:
> zlece艅 uznaniowych i
> zaakceptowanych przez bank obci膮偶eniowych
- Wyniki rozlicze艅 obydwu grup zlece艅 przedstawiane s膮 oddzielnie, a saldowane jedynie w celu dokonania p艂atno艣ci przez NBP.
- KIR ustala kwoty zobowi膮za艅 i nale偶no艣ci ka偶dego wzgl臋dem ka偶dego.
- Je艣li bank do okre艣lonej godziny nie wykupi zobowi膮za艅 wynikaj膮cych z rozlicze艅, uwa偶a si臋 偶e rezygnuje z uczestnictwa i jest wykluczany z rozlicze艅 mi臋dzybankowych (od 2004 r. wprowadzono mechanizm gwarancji rozrachunku KIR (dla zmniejszenia ilo艣ci wykluczeni) 鈥 pozwala na realizacj臋 wybranych zlece艅.
Zlecenia uznaniowe i obci膮偶eniowe
- Zlecenia p艂atnicze uznaniowe realizowane s膮 na podstawie:
> polece艅 przelewu
> dowod贸w wp艂aty
- Zlecenia p艂atnicze obci膮偶eniowe wynikaj膮 g艂贸wnie z operacji:
> czekami rozrachunkowymi i got贸wkowymi
> poleceniami zap艂aty